Predavanje na Prof. Dr. Vladimir Trajkovski na tribinata shto se odrzha na 12.03.2016 vo opshtina Ohrid. Naslov na predavanjeto: "Autizmot i negovite previzvici vo nasheto opshtestvo".

1. 1
Аутизмот и неговите
предизвици во
нашето општество
Проф. д-р Владимир Трајковски
Op{tina Охрид, 12.03.2016

2. 2
DSM-5 Дефиниција и состојби
 Невроразвојно нарушување што се јавува пред 3-
тата година од живот кое се карактеризира со
постојани дефицити во социјалната комуникација
и социјалните интеракции и со повторувачко или
ограничено однесување, интереси и активности.
 Аутизмот е ментално здравствен проблем.
 Аутизмот е социјално медицински проблем.
 Аутизмот е образовен проблем.
 Аутизмот има епидемиски размери.
 Аутизмот треба да биде национален приоритет.

3. 3
Историјат
 Терминот оригинално употребен од Bleuler (1911)
кој опишал повлеченост од социјални релации кај
лица со шизофренија.
 Лео Канер, психијатар со германско потекло
 прв труд во 1943 дава опис на ран инфантилен
аутизам,
 Приказ на случаи 11 деца
 Две есенцијални карактеристики
 Аутизам
 Отпор кон промени
 Конгенитален по природа
 Развојни проблеми

4. 4
Комуникација
Социјализација Однесување
Сензорна интеграција
Дефицити

5. 5
Оружје Куршум
Оштетување
Autiзам: нова парадигма

6. 6
Аутизам
Первазивни
развојни
нарушувања
неспецифиран
и (атипичен
аутизам)
Asperger
синдром
Аутистичен спектар на нарушувања
(DSM-5, 2013)
Детско
дезинтегративно
нарушување

7. 7
Первазивни развојни нарушувања
DSM 5
 299.00 Аутистичен спектар на нарушување
 Ниво 3 “бараат многу значителна поддршка"
Ниво 2 "бараат значителна поддршка"
Ниво 1 "бараат поддршка"

8. 8
Некои факти (1)
 Појавност во први три години од животот;
 Хроничен животен тек;
 АСН е скоро 5 пати почест кај машките (3.23%)
отколку кај девојчињата (0.70%);
 Невролошка дисфункција на мозокот;
 Генетски фактори во етиологијата;
 Спектрална тежина на клиничка слика;
 АСН се јавува кај сите раси и социоекономски групи;
 Родителите на деца со АСН на возраст од 6–17
години известиле дека 58.3% имаат лесна, 34.8%
умерена, and 6.9% тешка форма;

9. 9
Некои факти (2)
 Околу 40% од децата со АСН не можат да зборуваат;
 Околу 25% до 30% од децата со АСН започнуваат да
зборуваат на 12 до 18 месеци возраст и потоа
застануваат да зборуваат;
 Пред првиот роденден на детето, родителите можеби
се загрижени за детските:
• Социјални и комуникациски вештини и фина моторика;
• Вид и слух.
 Детето со повисок IQ:
• Има тенденција да покаже помалку симптоми.
• Вообичаено се идентификува како да има АСН на
подоцна возраст.

10. 10
Фреквенција (1)
 Епидемиолошките студии покажуваат постојан пораст.
 Поранешни податоци: 1950-ти: 0.03-0.04%;
 Wing и Gould, (1979): 0,2 %;
 NAS - Велика Британија (1999): 0,9%.
 CDC – САД (2000): 0,66%
 CDC – САД (2006): 0,91%
 CDC – САД (2008): 1,13%
 CDC – САД (2014): 1,47%
 Ким и сор. – Јужна Кореа (2011): 2.16%
 МНЗА – Македонија (2015): 0.0075%

11. 11
• Не постои регистер за аутизам
• МНЗА има сопствен регистер со 140
регистрирани лица
• Ако процениме 10 лица на 10.000 за Канеров
аутизам, тогаш очекуваме 2040 лица во РМ.
• Ако процениме 60 на 10.000 за АСН тогаш се
очекуваат 12240 лица со АСН во РМ.
Зошто е подпроценет?
Недостаток на знаење на професионалците,
погрешни дијагнози, недостаток на свесност и
родители кои се срамат да го пријават своето
дете.
Фреквенција (2)

12. 12
•Во светот нов случај со аутизам се дијагностицира на
секои 20 минути.
•Во Европа од аутизам страдаат околу 5 милиони луѓе.
•Во моментот аутизмот се среќава кај 1,5 милиони
лица во САД.
•АСН во САД има епидемиски размери (1 на 68).
•Во Велика Британија 700.000 луѓе имаат аутизам;
•За време на животот индивидуалните трошоци за
лице со аутизам се проценуваат од 3,5 до 5 милиони $.
•Аутизмот денес е почесто нарушување од детскиот
карцином, дијабет и сида комбинирано.
Фреквенција (3)

13. 13
Стапката на аутизмот во пораст во
САД

14. 14
Стапки на преваленција во 4 држави
Западна Австралија, Данска, Финска, и Шведска
Споредени стапки на АСН од 2000 и 2011 кај деца на
10 год. возраст.
Најдено зголемување на АСН дијагнози
96% во Финска,
121% во Западна Австралија,
175% во Данска,
354% во Шведска.
(Atladottir и сор. 2014)

15. 15
0
10
20
30
40
50
60
70
Аутизам Јувенилен дијабет Мускулна дистрофија Леукемија Цистична фиброза
Преваленција на аутизмот и други
состојби
(Број на случаи на 10,000 деца)

16. 16
Зашто се дијагностицираат повеќе
деца со АСН?
 Зголемена јавна свесност,
 Појасно дефинирани јавни политики,
 Достапност на поекстензивни социјални
сервиси и едукација
 Достапност до подобри и посензитивни
дијагностички алатки.

17. 17
Етиологија на АСН (1)
Генетски причини
Еднојајцевите близнаци имаат поголема
конкордантност за својството во однос на двојајцевите
близнаци.
Зголемената стапка на АСН кај браќата и сестрите и
роднините од прв степен.
АСН има тенденција да се јавува околу 10% кај децата
што имаат генетски и хромозомски нарушувања
(секундарен).
Генетските механизми може да произведат зголемен
број на нервни клетки во префронталниот кортекс.

18. 18
Етиологија на АСН (2)
Генетски причини
Повозрасните татковци може да
пренесат повеќе генетски мутации на
своето потомство за разлика од
помладите татковци.
Повозрасните мајки имаат 30% поголем
ризик да имаат дете со АСН, отколку
помладите мајки.

19. 19
Етиологија на АСН (3)
Средински фактори
Некои деца со АСН имаат спонтани DNA мутации.
Несаканата животна средина на фетусот може да го
изложи фетусот на зголемен ризик за развој на АСН
Антителата во крвта на мајката за време на бременоста
може да навлезат во мозокот на фетусот во развој и да го
нападнат.
Токсични хемикалии од средината
 Олово и жива може да го оштетат нормалниот
развој на мозокот.

20. 20
Етиологија на АСН (4)
Средински фактори
 Варијации во мозочната структура и функција играат
улога во АСН.
 Стапката на раст на amygdala може да биде
ненормална и диспропропорционална во однос на
вкупниот мозочен раст кај малите деца со АСН.
Пренатално дејство на пестициди
 970 деца (задоцнување во развојот, нормален развој
и АСН) проучувани 1997–2008 за дејството на
органофосфатни пестициди
 60% поголем ризик за појава на АСН највисок во
текот на 3 триместар
(Shelton JF и сор., 2014)

21. 21
Етиологија на АСН (5)
Средински фактори
 АСН и пренатална експозиција на селективни
серотонински reuptake инхибитори (SSRIs)
 968 парови мајки-деца
 Пренатална експозиција на SSRIs (антидепресанти-
Prozac и Zoloft) кај момчињата може да ја зголеми
нивната сусцептибилност кон АСН.
(Harrington RA, 2014)

22. 22
Асоцирачки медицински состојби кај
аутизмот
фрагилен X синдром Joubert синдром
Други аномалии на полови
хромозоми
Tourette синдром
Туберозна склероза CHARGE асоцијација
Неврофиброматоза Рубеоларна ембриопатија
Ito-ова хипомеланоза Herpes simplex енцефалопатија
Goldenhar синдром Cytomegal virus инфекција
Cornelia deLange синдром Phenylketonuria
Angelman синдром Митохондријални болести
Prader-Willi синдром Duchenne-ова мускулна
дистрофија
Moebius синдром Хипотиреоза
Williams синдром Церебрална парализа
Apert´s синдром Фетално алкохолен синдром
Sotos синдром Менингитис

23. 23
Невробиолошки наоди
 Високи концентрации на серотонин во
крвта.
 Висока стапка на епилепсија.
 Перзистирачки примитивни рефлекси.
 Зголемен обем на главата кај доенчиња.
 Морфолошки промени во ЦНС.
 Миниколумни, мирор неврони.
 Фузиформни гируси.
 Плацентарни абнормалности.

24. 24
Биолошки нарушувања кај аутизмот
 Хронична дијареа/опстипација
 Размножување на габи и
бактерии
 Невозможност за чистење од
тешки метали
 Нарушена сулфурација
 “Leaky gut” синдром
 Дисбаланс на имуниот систем
 Дефицит на минерали: цинк,
магнезиум, селен
 Малапсорбција/малнутриција
 Нарушен невролошки развој
 Нарушувања во хипокампус
/амигдала
 Глутен/казеин сензитивност
 Нарушена сигнализација за
секретин
 Нарушена
детоксификација
 Оштетена оксидација
 Дефицит на омега-3
масни киселини
 Значајни алергии на храна
 Нарушена панкреатична
функција
 Фреквентни вирусни и
бактериски инфекции
 Автоимуност
 Дисфункција на
невротрансмитери
 Сензитивност кон вакцини
 Епилептични напади

25. 25
Модел на развој на аутизмот
Генетска
предиспозиција
Интраутерина
инфекција
Инсулт во прв
триместар
Перинатален
инсулт
Компензаторен
раст на сива маса
АвтоанителаSERT
аномалии
GABA-
аномалии
Намален метаболизам во фронталниот
кортекс, темпоралните гируси, амигдала.
Нерамнотежа во невроните
ексцитација/инхибиција
Дефекти во: социјалното препознавање
на лица, во лицевата експресија,
емоционалното учење, сензорна стимулација,
страв, хиперактивност, епилепсија
Покачен невронлен дензитет во
одредени регии, во други изгубен.
Ран макроцефалус
Нарушувања во миниколумнарната
мрежа + губење на Пуркиниеви
клетки
Епилептично
празнење

26. 26
Пренатални и перинатални ризик фактори за
аутизам
OR
 Пушење во тек на рана бременост 1.4
 Мајчинско раѓање надвор од Европа и САД 3.0
 Хипертензивна болест 1.6
 Крварење во бременост 1.6
 Царски рез 1.6
 Мали за гестациската возраст 2.1
 Apgar score<7 на 5 мин. 3.2
 Конгенитални малформации 1.8
(Hultman i sor. 2002)

27. 27
 Без големи насмевки или експресија на
задоволство до шестиот месец и потоа.
 Не одговара на звуци, насмевки или други
фацијални експресии на 9 месеци и потоа.
 Нема брборење до 12 месеци.
 Не напредува со гестови како покажување,
достигнување или мафтање до 12 месец.
 Нема зборови до 16 месеци.
 Нема двосложни фрази (без имитирање) до 24
месеци.
 Секое губење на говор, брборење или социјални
вештини на било која возраст.
Рани знаци

28. 28
Клинички карактеристики
Одбиваат телесен контакт
Не обрнуваат внимание на другите
Не играат со други деца
Немаат страв од опасности

29. 29
Смеење и кикотење без причина Механичко повторување
зборови
Во игра без фантазија Впечатливо хиперактивно
или крајно пасивно

30. 30
Избегнување на
контакт со родители
или браќа/сестри.
Рамнодушност кон
луѓе што патат
Опсесивно компулсивно однесување
во редење на работите (сложување на
коцки една на друга половина)
Немање на контакт со
очи, кога лицето е пред
него детето гледа во друг
правец
Преферираат самотија

31. 31
Непримерна поврзаност
за работи
Забавување сами со себе,
завртување, превртување,
плескање со дланките
Недостаток за интерес за другите деца и тоа
што го работат тие

32. 32
Коморбидни состојби (1)
 Други состојби можат да се појават со аутистичното
нарушување:
 Приближбо 70-75% имаат ИП;
 Tourette синдром;
 Многу имаат знаци на АДХД;
 Промени во расположението (депресија и биполарни
симптоми)
 Симптоми на анксиозност (панични епизоди и
компулсивни епизоди)
 Епилептични нарушувања (кај 30% од случаите)
(Zager, 2005)

33. 33
 Медицински
Астма
Кожни алергии
Алергии на храна
Инфекции во увото
Често тешки главоболки
Нарушувања на сонот
Проблеми во сензорно процесирање
Нарушувања на исхраната
Коморбидни состојби (2)

34. 34
Коморбидни состојби (3)
 Невролошки нарушувања
 Хромозомски нарушувања
 Генетски нарушувања

35. 35
Интелектуално функционирање кај
децата со АСН (1)
 Околу 50% до 62% имаат IQ од 70 или повеќе
 “Ниско функционирачките” се оние со IQ од 69 или
помалку.
 “Високо функционирачки” се оние со IQ од 70 или
повеќе
 IQ има тенденција да биде стабилен
 Нема специфичен когнитивен профил
 Нема когнитивен профил што може со сигурност да
ги разликува децата со АСН од децата со други
нарушувања.

36. 36
Интелектуално функционирање кај
децата со АСН (2)
 Децата со АСН имаат некои предности
на некои Wechsler-ови субтестови
Блок дизајн
Matrix расудување
Концепт за слики

37. 37
Интелектуално функционирање кај
децата со АСН (3)
 Имаат некои релативни слабости на други
Wechsler-ови субтестови
 Разбирање
 Речник
 Барање симболи
 Кодирање
 IQ може да се подобри како резултат на
интензивна рана интервенција

38. 38
Интелектуално функционирање кај
децата со АСН (4)
 Децата со АСН што се со повисок IQ имаат
 Соодветен разговорен говор или
 Социјални односи
 Лошо развиените јазични вештини вклучуваат:
 Имитација
 Секвенционирање
 Организација
 Гледање на односите меѓу парчиња на информации
 Идентификување на централни модели или теми
 Разликување на релевантни од ирелевантни
информации
 Да го разберат значењето на поголема слика

39. 39
Интелектуално функционирање кај
децата со АСН (5)
 Релативно добро развиени вештини:
Перцептивна дискриминација
Пронаоѓање на визуелно знаење
Визуелно размислување
Внимание на визуелни детали
Меморирање напамет

40. 40
Инструменти за ран скрининг
 Checklist for Autism in Toddlers (CHAT)
 Дизајнирана да ги детекира симптомите на
аутизам на 18 месеци.
 9 точки родителски извештај, 5 точки
опсервација.
 Се применува во примарна здравствена
заштита.
 Ниска сензитивност (пропуштени многу деца).
 Pervasive Developmental Disorders Screening Test
(PDDST)
 Скрининг на симптоми од раѓање до 48
месеци.
 Кус (25-30 точки) родителска контролна листа.
 Направена за примарна здравствена заштита и
развојни клиники.

41. 41
Дијагноза
 Опсервација на развојот, на однесувањето,
 Генетски испитувања,
 Тестови за процена на јазичните способности,
моторна координација, слух и вид,
 Когнитивно тестирање,
 Прашалник за социјална комуникација
 ЕЕГ, КТМ, МНР,
• ICD-10 критериуми,
• DSM IV критериуми,
• ADI-R критериуми,
• ADOS,
• DISCO,
• CARS.

42. 42
Опсервација на деца со АСН Користење на
 Контакт со очи
 Лицева експресија
 Гестови
 Вокализација
 Интеракција со другите
 Интеракција со испитувачот
 Транзиции
 Користење на јазикот
 Игра
 Моторно однесување
 Внимание и ниво на активност
 Свесност за социјалните знаци и очекувањата

43. 43
Совети за тестирање на АСН (1)
 Адаптирајте ја средината
 Одберете соба во тивка зона
 Удобно осветлување
 Носете малку или без парфем или колонска
вода
 Променете ја собата ако има сензорни
дразби и детето се оттргнува (на пример,
вреска, избегнува или ги покрива ушите)
 Користете материјални награди (на пример,
игри)
 Користете чести паузи

44. 44
Совети за тестирање на АСН (2)
 Осигурајте се дека го имате вниманието на детето, кога
вие зборувате
 Зборувајте полека
 Користете кратки и едноставни фрази
 Бидете конкретни
 Избегнувајте комплексни граматички форми
 Повторувајте или парафразирајте реченици
 Избегне потпирање на чисто аудитивни знаци
 Користете визуелни знаци кога е можно да се помогне
на децата да го разберат јазикот
 Користете просто писмени листи на задачи
 Користете распоред на слики на активности

45. 45
Диференцијална дијагноза
 Интелектуална попреченост;
 Дисфазија;
 АДХД;
 Шизофренија;
 Селективен мутизам;
 Депресија;
 Тешко слушно оштетување;
 Тешко оштетување на видот;
 Нарушување на сензорната интеграција.

46. 46
Интервенција кај децата со АСН
 Интервенциите се дизајнирани за да ги подобрат:
 Комуникациските вештини
 Вештините на егзекутивните функции
 Вештините за решавање проблеми
 Организациски вештини
 Интерперсонални социјални вештини
 Вештини на подготвеност за учење
 Академски вештини
 Моторни вештини
 Да ги редуцираат
 Рестриктивните однесувања
 Репетитивни однесувања
 Интензивни однесувања и интереси кои се мешаат со
функционирањето или може да предизвикаат штета на
поединецот или на другите

47. 47
Видови третман (1)
 Бихејвиорална терапија
 Едукација
 TEACCH програма
 ABA програма
 Вежбање на социјалните вештини
 Логопедска терапија
 Физикална терапија
 Окупациона терапија
 Психосоцијална поддршка на родителите
 Музикотерапија
 Терапија со држење (Холдинг терапија)
 Дневна животна терапија (Daily life therapy)

48. 48
Видови третман (2)
• Son-Rise програма
• PECS
• Сензорна интеграција
• Аудиторен интегративен тренинг
• Хипербарична кислородна терапија
• Медикаментозен третман
• Имунолошка терапија
• Мелатонин
• Терапија со диета
• Хелација
• Биомедицински третман.

49. 49
 Подобрува исхрана
 Борба против алергии
 Глутен и казеин слободна диета
 Суплементација со витамини и минерали
 Високи дози на Б6 и Магнезиум
 Есенцијални масни киселини
 Аминокиселини
 Третман на цревата со пробиотици
 Тироидни суплементи
 Сулфурирање
 Глутатион
 Детоксикација
 Антивирусен третман
 Регулација на имун систем.
Biomedicinski tretman
sproveden od ARI/DAN

50. 50
ABA
 ABA (Applied Behavior Analysis) е
 Серија на техники што помага да се смени
однесувањето.
 Однесувањето може да биде добро, лошо или
неутрално.
 Начинот на кој го класифицираме однесувањето е
субјективен.
 Целта е да се научи детето на адаптивно
однесување.

51. 51
Децата со аутизам имаат право на достапно и
соодветно образование.
Учениците со аутизам во зголемен број се инклудираат
во редовниот образовен систем (Boutot, Bryant, 2005).
Застапниците на целосната инклузија посочуваат дека
најмалку рестриктивна средина е секогаш училницата
во редовно училиште за сите деца со посебни
образовни потреби вклучително и децата со АСН (IDEA,
1997).
Учениците добиваат подобра или не полоша едукација
докажано на когнитивни тестови во редовна училница.
(Vaughnn, Moody, & Schrumm, 1998)
Инклузија и аутизам (1)

52. 52
Инклузивно образование за деца со аутизам ја
зголемува социјалната интеграција
Имање на реципрочни врски со врсниците е клуч за
детскиот социоемоционален и когнитивен развој
(Scheuermann & Webber 2002).
Истражувањата посочуваат дека учениците со аутизам
во инклузивни услови се прифатени, видливи и се
членови на групата со врсниците
(Boutot, Bryant 2005).
Присуство на типично развиени деца било значително
поврзано со намалено аутистично однесување
(Levy, Kim, Olive 2006).
Инклузија и аутизам(2)

53. 53
Учениците со аутизам имаат потреба од различни
интервенции да бидат успешни во инклузивна
училница:
•Социјални интервенции,
•Комуникативни интервенции,
•Бихејвиорални интервенции,
•Образовни интервенции.
Работа еден на еден со
изработка на индивидуални образовни програми.
Инклузија без претходна подготовка на училиште и
без дефектолози осудена на неуспех.
Инклузија и аутизам (3)

54. 54
Што треба да направат наставниците
за децата со аутизам (1)
 Обезбедете структура во рутината и средете ја
околината во училница.
 Подгответе ги учениците за промени во рутина.
 Користете многу конкретен говор.
 Направете го јазикот визуелен.
 Набљудувајте ги активностите за да ги
утврдите потребите од поддршка.
 Обезбедете поголема изборност.

55. 55
Што треба да направат наставниците
за децата со аутизам (2)
 Претходно да го подготват ученикот при
промена во рутината или опкружувањето.
 Избегнување на истовремени стимулации и
силни звуци.
 Разложување на инструкциите на мали
делови/чекори.
 Да се обезбедат повеќе можности за
отстранување на соодветните репетитивни
движења.

56. 56
 Тимови стручњаци од различен профил
(доктор, дефектолог, психолог,
физиотерапевт, социјален работник)
заеднички работат на воспитно-
образовните, здравствените,
социјалните и други потреби на
учениците.
 Школувањето може да трае до 21
година со истовремено работно
оспособување.
Koj uчestvuva vo tretmanot?

57. 57
Прогноза (1)
 Различен исход
 Стапка на невработеност ~ 90% +
 Доцно вработување ~ 70%
 Високо функционирачки АСН може да се со ризик
од депресија, анксиозност
 Фактори кои укажуваат на позитивен исход
 Степен на МР
 Способност за говор
 Невропсихолошко оштетување
 Други симптоми
 Аутизмот се третира!

58. 58
Прогноза (2)
 Многу однесувања поврзани со АСН може да се
променат, да се намалат или целосно да исчезнат со
текот на времето.
 Сепак, комуникациските и социјалните дефицити може
да продолжат во некоја форма во текот на животот.
 Поповолна е прогнозата е за децата со АСН кои имаат:
o Рана и интензивна интервенција,
o Комуникативен говор пред 5 години,
o Коефициент на интелигенција над 70.

59. 59
Студии за исход: 1956-1974
Howlin (2005)

60. 60
Студии за исход: 1989-2003
Howlin (2005)

61. 61
Трошоци за живот за АСН во САД и ВБ
 Истражувачка студија во САД и ВБ 2013
 Трошоците се поврзани со:
o Сервиси за специјална едукација
o Губење на родителската продуктивност
o Нега за возрасни
o Живеење со поддршка услуги за возрасни
o Индивидуални продуктивни трошоци
o Медицински трошоци
 Индивидуи со АСН и ИП:
o 2.4 милиони $ во САД, 2.2 милиони $ во ВБ,
 Индивидуи со АСН без ИП:
 1.4 милиони $ во САД, 1.4 милиони $ во ВБ
(Buescher AVS и сор., 2014)

62. 62
МНЗА (1)
 НВО на професионалци основано 22.05.2000
 Цели на здружението:
• примарна превенција на лицата со аутизам;
• истражување механизмите кои се поврзани со аутизмот;
• истражување ефектите од рехабилитација на лица со
аутизам;
• третирање на лица со аутизам;
• соработка со родителите на деца со аутизам;
• координација на владини и невладини организации кои се
бават со аутизам.

63. 63
МНЗА (2)
 Организатор/коорганизатор на 7 семинари, конгреси.
 Организатор/коорганизатор на 5 трибини
 Организатор на 4 манифестации: светски ден на аутизмот
од 2011-2014.
 Носител или партнер во 10 стручни и научни проекти од
кои 4 европски
 Членовите објавиле 50-тина трудови во меѓународни
списанија од кои најмалку 4 со ИФ.
 Наши трудови се цитирани во меѓународни списанија.
 Организатор на ликовна работилница јуни 2010.
 Организатор на 3 предновогодишни забави за деца со
АСН.

64. 64
МНЗА (3)
 Членства во меѓународни организации:
• ЕАСПД: 2001-сега
• Аутизам Европа 2001-2013
• Global Autism Collaboration: 2010-сега
 Наши членови секојдневно учествуваат во процес
на едукација и рехабилитација во установите
каде се вработени.
 Наши членови даваат образовни услуги во
домашни услови.
 Наши членови вршат дијагностика и даваат
совети за третман без материјален надомест.

65. 65
Аутизмот во Македонија во 90-тите
 Објавени само 2 стручни труда,
 Одржан еден симпозиум во Струга,
 Постоело едно родителско-
професионално здружение за аутизам и
 Ретки појавувања на стручњаците на ТВ
и во печатени медиуми.

66. 66
Аутизмот во Македонија во
2000-2009
 Основано МНЗА;
 Во 2000 креирана првата веб страница Аутизам
Македонија;
 Објавени 30 стручно-научни трудови;
 Објавена една монографија за аутизам;
 Објавена брошура Права на лицата со аутизам во РМ;
 Воведен предмет Аутизам на постдипломски студии
на Институт за дефектологија;
 Учество на членови на МНЗА на меѓународни
конференции во Полска, Србија, Хрватска;
 Одржани три семинари во Македонија;
 Три до четири појавувања на ТВ и текстови во
печатени медиуми на годишно ниво.

67. 67
Аутизмот во Македонија 2010-2016
 Постојат 5 здруженија за аутизам;
 Објавени преку 20 стручно-научни трудови за аутизмот;
 Објавен 1 учебник Аутизам и первазивни развојни
нарушувања;
 Учество на членови на МНЗА на конференции во
Македонија, Србија, Хрватска, Унгарија.
 МНЗА 5 пати го одбележува 2 април меѓународниот ден
на аутизмот;
 Во 2013 МНЗА со децата со аутизам и нивните
родители на прием кај Претседателот на РМ;
 Во 2014 по повод 2 април веста е пренесена во преку 40
портали. Присуство на Министерот за труд и социјална
политика на настанот организиран од МНЗА;
 Отворени два дневни центри за деца со аутизам април
2014 во Скопје, во Штип 2015.

68. 68
• Детекција и дијагноза на нови случаи со аутизам во
градовите и селата на РМ, т.е. екстензивна
епидемиолошка студија;
• Формирање национален регистер за аутизам;
• Зголемување на свесноста на јавноста и едукација на
професионалците за проблемот;
• Вработување на дефектолози во градинките и
училиштата.
Идни активности (1)

69. 69
 Сензибилизација на авторитетите кои не се
заинтересирани за проблемот;
 Формирање повеќе дневни центри за
аутизмот;
 Формирање Центар за дијагноза, третман и
рехабилитација на лица со аутизам;
 Креирање на национална стратегија за
аутистичен спектар на нарушувања.
Идни активности(2)

70. 70

71. 71
ПОЧИТ, ПРИФАЌАЊЕ И ИНКЛУЗИЈА!
+389-2-3148-834
+389-2-3118-143
president@mssa.org.mk
http://www.mssa.org.mk
Prof. Dr. Vladimir Trajkovski
@vladotra
http://www.linkedin.com/profile/Vladimir Trajkovski