Prof. Dr. Vladimir Trajkovski presented "Initiative for open citations" at Faculty of Philosophy in Skopje, Macedonia in the frame of Open Access Week 24.10.2023

1. Заедницата над комерцијализацијата
ИНИЦИЈАТИВА ЗА ОТВОРЕНИ ЦИТАТИ
Проф. д-р Владимир Трајковски
24.10.2023

2. 24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 2

3. Библиометриски студии (1)
3
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Библиометрискиот столб на научниот труд се состои од неговиот сет на
референци, кои ја поврзуваат објавената литература или други извори како
што се веб-базирани ресурси, со изјави кои се дадени во главното тело на
трудот на текстот.
• Овие референци, кои широко се нарекуваат „цитати“, дозволуваат да се
разбере истражувачкиот контекст на трудот и да може да влијае на
публикацијата врз следните истражувачки студии.
• Цитатите дозволуваат еволуцијата на научните работи да се следи и да
служи како инструмент за оценување на академските перформанси.
• Првично, индексите на цитати беа рачно генерирани со вадење
библиографски референци и пресметување на појавата на публикација во
сите индексирани референци во базата на податоци.

4. Библиометриски студии (2)
4
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Со развојот на Интернет и веб-базирана технологија се појавија машини за
пребарување, автономни индекси на цитати (CiteSeer, Google Scholar,
Microsoft Academic).
• Овие системи користат роботи и ботови за автоматско извлекување на
референци од публикации хостирани на Интернет.
• Главната предност е што ним не им требаат никакви критериуми за избор,
бидејќи се со поширок опфат од традиционалните модели користени од WoS
и Scopus.
• Пребарувачите нудат бесплатен пристап до нивните резултати.
• Главниот недостаток на академските пребарувачи е дека автоматското
земање на цитати може да предизвика некои референци да бидат погрешно
идентификувани, или можеби не се совпаѓаат правилно со индексираната
публикација со што се намалува нивната репродуктивност.

5. • Иницијативата е формирана како одговор на трудот за цитати во
Википодатоци, Цитати потребни за збир на целото човечко знаење:
Википодатоците како врска што недостасува помеѓу научното
објавување и поврзаните отворени податоци, дадена од Дарио
Тараборели, раководител на истражување во Фондацијата
Викимедија, на 8та конференција за научно објавување со отворен
пристап, во септември 2016 година.
• Во тоа време, само 1% од трудовите во Crossref имаа метаподатоци
за цитати кои беа слободно достапни.
• До моментот на јавното објавување, на 6 април 2017 година, тоа се
зголеми на 40% како резултат на поставувањето на иницијативата.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 5
Основање (1)

6. Основачки партнери биле:
• Отворени цитати
• Фондацијата Викимедија
• PLOS
• eLife
• DataCite
• Центарот за култура и технологија на Универзитетот Кертин
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 6
Основање (2)

7. • Иницијативата за отворени цитати (I4OC) е проект кој се опишува
себеси како: „соработка помеѓу научни издавачи, истражувачи и други
заинтересирани страни да ја промовираат неограничената достапност
на научните податоци за цитирање и да ги направат овие податоци
достапни“.
• Тој е наменет да ја олесни подобрената анализа на цитати.
• Цитатите се врските што го спојуваат нашето научно и културно
знаење.
• Тие се примарни податоци кои даваат и потекло и објаснување за тоа
како ги знаеме фактите.
• Тие ни овозможуваат да ги припишуваме и кредитираме научните
придонеси и овозможуваат евалуација на истражувањето и неговите
влијанија.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 7
Иницијативата за отворени цитати (1)

8. • Цитатите се најважното средство за откривање, ширење и евалуација
на целото научно знаење. Со оглед на тоа што се проценува дека
бројот на научни публикации се удвојува на секои девет години,
цитатите - и пресметковните системи што ги следат - им овозможуваат
на истражувачите и на јавноста да бидат во тек со значајните
случувања во која било област.
• За ова да биде возможно, од суштинско значење е да се има
неограничен пристап до библиографски и цитатни податоци во
машински читлива форма.
• Сегашниот систем на научна комуникација несоодветно ги изложува
мрежите на знаење кои веќе постојат во нашата литература.
Податоците за цитирање обично не се слободно достапни за пристап,
тие често се предмет на неконзистентни лиценци кои тешко се
анализираат и тие обично не се машински читливи.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 8
Иницијативата за отворени цитати (2)

9. • OpenCitations е независна, непрофитна инфраструктурна организација за
отворена стипендија посветена на објавување отворени библиографски и
цитатни податоци со употреба на технологии за семантички веб (поврзани
податоци).
• Таа, исто така е ангажирана во застапување за отворени цитати, особено во
својата улога како клучен основачки член на Иницијативата за отворени
цитати (I4OC).
• За административна погодност, OpenCitations е управуван од
Истражувачкиот центар за отворени научни метаподатоци на Универзитетот
во Болоња.
• OpenCitations целосно ги поддржува основните принципи на Open Science во
согласност со принципите на FAIR податоци од Force11 дека податоците
треба да се пронаоѓаат, да бидат достапни, интероперабилни и
повторно употребливи, и е во согласност со препораките на I4OC дека
податоците за цитирање особено треба да бидат структурирани,
раздвојливи и отворени.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 9
Open Citations (1)
https://opencitations.net/

10. • OpenCitations неодамна објави формална дефиниција за отворен
цитат и лансираше систем за глобално единствени и постојани
идентификатори (PIDs) за библиографски цитати - Open Citation
Identifiers (OCIs).
• Вклучувањето на OpenCitations во меѓународни мрежи и соработки,
заедно со потребата од идентификување и допирање до нови
засегнати страни за да се обезбеди развој и одржливост на
OpenCitations, го направи неопходно да се дефинира мисијата на
OpenCitations, уникатните силни страни и следните развојни чекори,
сумирани во следниве јавно достапни документи: Изјава за мисија на
OpenCitations, Единственоста на отворени цитати и отворени цитати –
сегашен статус и идни планови.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 10
Open Citations (2)
https://opencitations.net/

11. • Целта на оваа иницијатива е да се промовира достапноста на
податоци за цитатите кои се структурирани, раздвојливи и отворени.
• Структурно значи дека податоците што ја претставуваат секоја
публикација и секој примерок на цитирање се изразени во заеднички,
машински читливи формати и дека до овие податоци може да се
пристапи програмски.
• Раздвојливи значи дека примероците на цитати може да се
пристапат и анализираат без потреба да се пристапи до изворните
библиографски производи (како што се статии во списанија и книги) во
кои се креирани цитатите.
• Отворено значи дека податоците се слободно достапни и повторно
употребливи.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата 11
Цел на иницијативата

12. Главни придобивки
• Воспоставување на глобална јавна мрежа на поврзани податоци за
научни цитати за да се подобри можноста за откривање на објавените
содржини, и пристап до претплата и отворен пристап.
• Ова особено ќе им користи на поединците кои не се членови на
академски институции со претплати на бази на податоци за
комерцијални цитати.
• Способност да се изградат нови услуги преку податоците за отворени
цитати, во корист на издавачите, истражувачите, агенциите за
финансирање, академските институции и пошироката јавност, како и
подобрување на постоечките услуги.
• Создавање графикон за јавен цитат за истражување на врските
помеѓу полињата на знаење и следење на еволуцијата на идеите и
научните дисциплини.
12
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

13. Референтна дистрибуција
• Многу издавачи моментално депонираат референтни списоци од
написите од нивните списанија на Crossref како дел од нивното
учество во услугата Cited-by на Crossref.
• За да ги отворат своите референци, заедно со другите библиографски
метаподатоци што издавачите ги испраќаат до Crossref, издавачите
треба да вклучат дистрибуција на референци за сите префикси на
дигитален идентификатор на објекти (DOI) што ги управуваат.
• Овој чекор дозволува референците во написите и трудовите на
Crossref да се дистрибуираат без ограничување преку сите услуги за
испорака на метаподатоци на Crossref, вклучително и REST API и
депоа на големи метаподатоци, до која било заинтересирана страна.
13
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

14. Поврзаност со други иницијативи
• I4OC е дел од поширокото движење за промовирање на отвореност
на библиографските метаподатоци.
• I4OC има блиски односи со Иницијативата за отворени апстракти
(I4OA), сестринска иницијатива на I4OC чија цел е да промовира
отвореност на апстракти од научни публикации.
• I4OC и I4OA се управувани од различни тимови, но овие тимови може
да имаат некои исти поединци.
• Иако се надеваме дека научните издавачи ќе се заложат за
отвореност на библиографските метаподатоци и ќе ги поддржат двете
иницијативи, можно е издавачот да го поддржи I4OC без поддршка на
I4OA или обратно.
14
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

15. Издавачи кои учествуваат (1)
• Пред да започне I4OC, издавачите кои објавуваа референци на
отворено сочинуваа само 1% од метаподатоците за цитати што ги
собира годишно од Crossref.
• По дискусиите во текот на изминатите месеци, неколку издавачи со
пристап до претплата и отворен пристап неодамна донесоа одлука
јавно да ги објават метаподатоците од референтната листа.
• Тие вклучуваат: Американска геофизичка унија, Здружение за
компјутерски машини, BMJ, Cambridge University Press, Cold Spring
Harbor Laboratory Press, EMBO Press, Royal Society of Chemistry, SAGE
Publishing, Springer Nature, Taylor & Francis и Wiley.
• Овие издавачи им се придружуваат на другите издавачи кои веќе
некое време ги отвораат своите референци преку Crossref. Почнувајќи
од 3 јуни 2022 година, сите членови на Crossref не можат да ја
ограничат дистрибуцијата на нивните референци.
15
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

16. Издавачи кои учествуваат (2)
• Сите членови кои претходно имаа ограничени или затворени
референци сега се поставени да се отворат.
• Ова значи дека сите моментално депонирани референци во Crossref
сега се третираат како отворени метаподатоци.
• I4OC ја ажурира листата, која во моментов вклучува околу 5.343
имиња, на секои два месеци.
• Има повеќе од 13.000 дополнителни издавачи кои депонираат
метаподатоци за публикациите во Crossref, но кои не поднесуваат
референци со другите метаподатоци на публикацијата.
• I4OC апелира до овие издавачи да почнат да ги депонираат своите
референци за публикации и други богати метаподатоци, вклучувајќи
апстракти од публикации, идентификатори на автори на ORCID и
информации за финансиери, заедно со основните метаподатоци што
веќе ги доставуваат до Crossref. 16
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

17. Колку цитатите се отворени денес?
• Од август 2022 година, делот на публикации со отворени референци
порасна од 1% на 100% од 61 милион статии со референци
депонирани во Crossref.
• Се охрабруваат сите други научни издавачи да го следат примерот на
овие извонредни издавачи со тоа што нивните референтни
метаподатоци ќе бидат јавно достапни.
• Ве молиме контактирајте со Crossref Support (support@crossref.org) за
повеќе информации или за да ги известите дека сте подготвени да ги
отворите вашите референтни метаподатоци.
17
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

18. Методологија
• Цитатите се зачувани во Crossref и се достапни преку Crossref REST
API.
• Достапни се и од OpenCitations Corpus, база на податоци што собира
податоци за цитати од Crossref и други извори.
• Податоците се сметаат од оние кои се вклучени во Иницијативата
дека се во јавен домен, и затоа се користи лиценца CC0.
• Наведените придобивки од овој пристап се:
• 1. откривање на објавените содржини;
• 2. изградба на нови услуги и
• 3. создавање на јавен графикон за цитати за истражување на врските
помеѓу полињата на знаење.
18
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

19. Растеж
• Елсевиер, кој придонесува со 30% од метаподатоците за цитати во
Crossref, првично не се приклучи на иницијативата.
• Елсевиер како одговор тврдеше дека не можеле да ги објават своите
податоци бесплатно поради губење на приходите од лиценцирање од
нивните комерцијални услуги за цитат Scopus.
• Elsevier конечно се приклучи на иницијативата во јануари 2021 година,
откако податоците веќе беа достапни со лиценцата Open Data
Commons во Microsoft Academic.
• Во август 2022 година, бројот на статии чии референтни листи беа
слободни за пристап и повторна употреба надмина 61 милион, од 134
милиони статии индексирани во Crossref.
19
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

20. Проектот за отворени цитати: резултати
Проектот за отворени цитати развива софтвер и услуги за поддршка на
Иницијативата за отворени архиви (OAI).
OpCit може да им помогне на давателите на податоци на OAI и
давателите на услуги:
• Citebase: пребарува рангирано со цитати
• Софтвер EPrints.org: бесплатен софтвер за создавање и управување
со архиви за печатење во согласност со OAI
• API за референтно поврзување, интерфејс на кој може да се градат
апликации за поврзување на референци
20
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

21. Како беше порано?
21
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
Референтни врски на pdf копии од трудови

22. Како е сега?
22
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
Citebase, нов интерфејс за научната литература

23. Citebase: понатамошни случувања
23
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Овозможено со OpenURL: посочувајќи ги врските на Citebase кон
услугите на библиотеката и списанието
• Интерфејс на Google користејќи DP9: добивање резултати од
Citebase и отворање архиви во Google
• Формат на метаподатоци и XML шема за цитати: правење
метаподатоци за цитати да се собираат преку OAI-PMH. Можните
формати вклучуваат:
Формат на академски метаподатоци: формат на „локален профил“,
некои заеднички експерименти извршени во OpCit Метаподатоци
OpenURL, се движи кон стандардизација на NISO

24. Отворени цитати во ерата на „отвореност“ (1)
24
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Во тек е дебата за постоењето на предност за цитати во ОП, односно дали
трудовите со ОП добиваат повеќе цитати.
• Ова е поттикнато од различни потенцијални збунувачки фактори, како на пр.
самоизбор на авторот и дисциплински разлики.
• Huang и сор. покажале како рангирањето на примерок од универзитети според
бројот на цитати може да се промени во голема мера во зависност од базата на
податоци што се користи за цитатите.
• Тоа е особено повеќе распространета за неанглиските и универзитетите со
економија во развој, но не е изненадувачки, имајќи предвид дека комерцијалните
бази на податоци често се пристрасни против таквите групи.

25. Отворени цитати во ерата на „отвореност“ (2)
25
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Благодарноста за ОЦ може да биде нивната вредност во обезбедувањето
платформа која овозможува подобра квантификација на предрасудите и
грешките во вакви анализи и проширување на опфатите на традиционално
недоволно застапени популации, кои често се резултат од места за издавање
надвор од Европа и Северна Америка, како што се Азија, Африка и Латинска
Америка.
• Може да има интерес во тоа колку широко се цитира една статија, дали е
цитирана од автори во развојни региони каде што има поголема веројатност да
има ограничувања за пристап, или дали собира повеќе интердисциплинарни
цитати и колкаво влијание имал на даден цитиран документ.
• ОЦ веројатно нема да дадат моментални одговори на сите овие прашања, но ќе
преземат значајни чекори кон поддршката на ваквите анализи.

26. Отворени цитати во ерата на „отвореност“ (3)
26
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Бројот на цитати ја формира основата за JIF и h-индексот, но нивната употреба и
злоупотребата предизвика незадоволство кај некои истражувачи.
• Ова доведе Универзитетот во Утрехт, да ја напушти употребата на овие метрики во
процесите на вработување и унапредување во кариерата.
• Наместо тоа, истражувачите ќе бидат оценети на нивните заложби за тимска работа
и напорите за промовирање отворена наука.
• Мерење на различноста во наводите и влијанијата преку цитирање на контекстите
може да формираат поддршка докази за такви оценки, како алтернативи на
традиционалната метрика на цитати.
• ОЦ може да овозможат нови начини за евалуација на истражувањето што може исто
така да се проверат и споредат.

27. Отворени цитати во ерата на „отвореност“ (4)
27
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата
• Движењето за ОП добива на интензитет, заедно со пошироките иницијативи за
„отвореност“ во високообразовниот сектор.
• ОЦ како транспарентни и достапните алатки за споделување и создавање знаење
имаат значајно стимулативна улога во таа промена.
• Тие се заеднички ресурси кои овозможуваат ангажирање на пошироките
истражувачки заедници и да направат културни промени на практиките и
перспективите поврзани со цитатите.
• Не само што имаат ОЦ потенцијал за проширување на опфатот и користењето на
цитати, туку тие исто така ќе служат како олеснувач за иновативна и колаборативна
употреба на цитатите во понатамошно разбирање на пејзажот за истражување и
евалуација.

28. Можни ризици и ограничувања
28
• Едно од најважните ограничувања на отворените цитати депонирани во
Crossref е дека квалитетот на метаподатоците за наводите сега е
одговорност на секој издавач.
• Еден ризик е дека некои издавачи може да депонираат нецелосни податоци
поврзани со цитати или ги имаат во погрешен формат.
• Дури и компаниите кои ја поддржуваат I4OC иницијативата може да
пропуштат важен број на цитати.
• Затоа, квалитетот на депонираните метаподатоци треба да се потврди за да
се обезбеди цитираните документи да бидат правилно идентификувани и да
даваат комплетни и точни информации.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

29. Заклучоци (1)
29
• Отворените цитати овозможуваат да се спроведат детални библиометриски
анализи.
• Тоа овозможува да се генерираат интересни податоци, како на пр.
полуживот на цитирање на поглавја од книги, библиометрика поврзана со
библиотека, вклучувајќи цитирање, соработка, содржина, библиотека и
мрежи за евиденција на мета-податоци, споредби меѓу списанијата.
• Практични апликации, како што е цитат-базиран односот помеѓу кандидатот
за работа и оценувачот при оценувањето на биографијата на кандидатот,
можеби е можна, но ова прво бара биографијата на кандидатот да биде
целосна, ажурирана и јавно проверлива информација.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

30. Заклучоци (2)
30
• Во однос на метриката, младите истражувачи имаат тенденција да бидат во
неповолна положба во однос на нивните академски супериорни колеги,така
што ОЦ нудат можност да се комбинираат и да ја проценат робусноста на
различни метрики (на пр., h-индекс), за да се поправи пристрасноста на
секоја од нив, кога истражувачот ги оценува перформансите.
• На крајот на краиштата, правењето достапни цитати би било еден чекор
поблиску на крајот да се направи целото научно знаење отворено за
читање, зајакнување, неговата евалуација и критика.
• Некои предизвици остануваат: долгорочно финансирање и безбедност на
податоците и информациите.
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

31. 31
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата

32. 32
Ви благодарам на
вниманието!
+389-2-3116-520 (234)
+389-2-3118-143
vladotra@fzf.ukim.edu.mk
http://vladotra68.blogspot.com
Prof. Dr. Vladimir Trajkovski
@vladotra
http://www.linkedin.com/profile/VladimirTrajkovski
@vladotra1968
https://www.youtube.com/@vladotra
24/10/2023 Заедницата над комерцијализацијата