Predavanjeto na Prof. Dr. Vladimir Trajkovski so naslov: Плагијат и самоплагијат, софтвер-програми за откривање и отворен пристап како иднина на академското издаваштво oddrzhano na 3. rabotilnica na MZMU i MAAA na 15.06.2023 na Filozofski fakultet Skopje.

1. Плагијат и самоплагијат, софтвер-програми
за откривање и отворен пристап како
иднина на академското издаваштво
1
Проф. д-р Владимир Трајковски
Главен и одговорен уредник на
Journal of Health and Rehabilitation Sciences
https://jhrs.almamater.si
Скопје, 15.06.2023

2. Вовед
• Предностите на леснотијата за пристап до и употребата на веб-
базирани информативни ресурси кај научникот може да се
израмни со неговите недостатоци, особено со леснотијата со
која може да се користат истите овие алатки да плагираат, на пр.
алатката „копирај и залепи“.
• Иако овој научен предизвик може да се скрие во печатено
издание само издавачката околина со векови, во голема мера
без да забележи, откривањето на плагијаторството станува
полесно во опкружувањето за електронско објавување.
• Сепак, дури и во опкружувањето за електронско објавување,
таквото откривање може да одзема многу време и скапо ако е-
записите не се ставаат во опкружување со отворен пристап (ОП)
каде што тие брзо се одвиваат се појавуваат во јавниот домен
по објавувањето.
• Отворениот пристап го зголемува откривањето на плагијат и го
обесхрабрува во високото образование. Ова може да се случи
само доколку заинтересираните страни (на пр. библиотекари,
факултет/наставен кадар) имаат јасни улоги и ако ги
исполнуваат.
2

3. Дефиниција (1)
Според Clarke има 4 дефиниции:
(1) Публикација: презентација на
материјал, дело или идеја на друго лице.
Предуслов за плагијаторство е дека
новиот труд е ставен на располагање на
другите; личните белешки не се проблем;
(2) Содржина: презентација на материјал,
дело или идеја на друго лице. Предуслов
за плагијат е дека некој дел од новото
дело е изведен од туѓ претходен или
актуелен труд;
3

4. Дефиниција (2)
• (3) Присвојување: презентирање на материјалот, трудот
или идејата на друго лице како своја. Предуслов за
плагијат е тврдењето за оригиналност на придонесот да
биде или експлицитно или го подразбира начинот на
презентација; или презентацијата може да биде таква
што читателот е веројатно да заклучи дека делото е
оригинален придонес;
• (4) Недостаток на даден кредит: презентација на
материјалот, делото или идејата на друго лице како
негова или своја, без соодветно припишување.
Предуслв за плагијат е читателот да не биде свесен за
идентитетот на основачот, ниту за локацијата на
оригиналниот придонес. 4

5. Концептот на отворен пристап
• Ние ја користиме иницијативата за отворен пристап во
Будимпешта (BOAI, 2002), дефиницијата за ОП како
„бесплатна достапност на јавниот Интернет, дозволувајќи им
на сите корисници да читаат, преземаат, копираат,
дистрибуираат, печатат, пребаруваат или водат до целосните
текстови од овие статии, полза да ги индексираат, да ги
пренесат како податоци на софтвер или да се користат за
која било друга законска цел,без финансиски, правни или
технички бариери, освен пристапот до самиот Интернет.
• Единствената ограниченост за репродукција и дистрибуција и
единствената улога за авторските права во овој домен треба
да биде да им даде на авторите контрола врз интегритетот на
нивната работа и правото да бидат соодветно признати и
цитирани“ (BOAI,2002 година; ИФЛА 2003).
• Иницијативите за отворен пристап брзо се развија во
последниве години, како што е наведено во „Времепловот на
движењето за отворен пристап “, иницирано од Питер Субер
и преземено во 2009 година од Директориумот за отворен
пристап, што доловува и покажува огромен раст на
движењето ОА од минатото до денес.
5

6. Дали отворениот пристап
спречува плагијат? (1)
• На ова прашање може да се одговори и со „да“ и со „не“.
• Ескалирачкото присуство на е-ресурси на Интернет, иако ја
уживаат заедниците за знаење и информации ширум светот,
исто така е осудена за овозможување плагијаторството да се
случи полесно, главно затоа што целосните записи или
делови од записите можат брзо да се пренесат одеден
документ на друг.
• Во високообразовните институции, студентите можат лесно
да копираат и залепат цели трудови или деловина документи
што не им припаѓаат во нивните семинарски без соодветно
припишување на авторството, што доведува до плагијат.
• Исто така, има зголемување на „услуги за пишување на
хартија преку Интернет“ или „автори духови“ (Синг и
Раменији, 2016 година) каде студентите купуваат готови
трудови, тези и дисертации и ги презентираат на оценување
како нивно оригинално дело (Јансенс и Тамерс, 2015 година).
6

7. Дали отворениот пристап
спречува плагијат? (2)
• Иако е тешко и макотрпно да се открие такво
плагијаторство информативни средини само за
печатење каде што повеќето документи не се
изложени на јавна контрола (како што се случува со
е-ресурси), се тврди дека отворениот пристап ги
зголемува шансите за откривање и спречување на
плагијат.
• Отворен пристап е-ресурсите, како што се оние
добиени од пребарувачите, се достапни за јавноста
ширум светот, затоа секое лице може да ги прочита
и открие плагијаторство.
• Авторите преземаат повеќе мерки на претпазливост
при објавување истражување или објавување на
нивните публикации во платформата за отворен
пристап.
7

8. Улогата на засегнатите страни (1)
• Засегнатите страни вклучуваат библиотеки,
администрација на факултети, студенти и персонал,
особено академски/наставнички/истражувачки кадар.
• Библиотекарите разбираат „дека откривањето не е
главната цел во кампањата против плагијат“.
• Универзитетите треба да се концентрираат на
едукација на студентите за тоа што претставува
плагијат и како да се избегне тоа (Бурк, 2005).
• Овој став е поддржан од Вибе (2006) кој признава дека:
„Повеќе е во согласност со целокупната струка на
библиотекарството да се едуцираат студентите и да се
залага за свесност зошто плагијат е погрешен и како
тие можат да го избегнат. …… Незнаењето и
недостатокот на образование се непријатели на
академскиот интегритет - и двете можат значително да
се намалат со помош на проактивни библиотекари и
други факултетски вработени.
8

9. Улогата на засегнатите страни (2)
• Според Шопфел (2013), „Дел од сивата литература,
електронски тези и дисертации претставуваат растечки
сегмент на отворена, достапна содржина во
институционалните складишта (ДР) каде што
придонесуваат влијанието и рангирањето на нивната
институција“.
• Библиотеки имаат главна улога во овозможувањето на
Отворен пристап (Мутула, 2011) и во спречувањето на
плагијат.
• Мутула (2011) сугерира дека библиотеките треба: да
обезбедат пристап и поддршка; дигитализираат збирки за
печатење и развиваат колекции за Отворен Пристап;
обезбеди инфраструктура за овозможување; нудат
дигитална писменост од отворен пристап; развивање
институционални складишта; обезбеди писменост за
авторски права и интелектуална сопственост; и да
обезбедат водство за ОП.
9

10. Плагијаторство (1)
Плагијаторството претставува една од
најголемите измами во научно истражувачката
работа.
Плагијати: дипломски, магистерски доктроски
трудови, останати научни трудови.
Дупликати трудови.
Плагијаторство е ако се прикаже туѓо
истражување како свое и на тој начин да се
заведат другите луѓе да мислат погрешно дека
тоа е ваш труд.
Кога се користи туѓ текст, тој треба да биде
ставен во наводници и задолжително прецизно
наведен изворот.
Директно користење на формулации од други
луѓе или нивни мисли без прецизно цитирање се
смета за измама. 10

11. Плагијаторство (2)
 Во научното пишување, плагијатот се смета за
сериозно прекршување на етиката.
 Авторите имаат одговорност да се заблагодарат во
секое време кога тие користат идеи или зборови на
другите.
 Уредниците на научни списанија, исто така, имаат
одговорност да ги обесхрабрат плагијатите, како и
други форми на недолично однесување и да бидат
свесни за ефектите што недоличното однесување
може да ги има врз валидноста на статиите кои се
објавуваат (Gollogly и Momen, 2006).
11

12. Зошто луѓето плагираат?
12
Притисок за да публицираат
(за напредок во кариерата)
Недостаток
на знаење
Недостаток
на извршителност
Мрзеливост
Страв од неуспех
Недостаток на време /
планирање
Да влијаат врз другите
Конкуренција
(притисок од родител и колега)

13. Истражувања
5% од американските научници признале дека имале
идентични податоци објавени во повеќе ситуации.
Кај 1,4% од испитаниците идеите на другите биле
презентирани како свои, 1,7% користеле доверливи
информации за своите истражувања.
Овие бројки се базираат на истражувањето на повеќе
од 3000 научници во 2002 година со стапка на одговор
од над 50%.
Според една неодамнешна студија, во примерок од
62.213 MEDLINE цитати, 0,04% од случаите се
пpимери за потенцијални плагијати, а 1,35% од
случаите биле сметани за дупликат публикации (Errami
et al., 2008).
25% од анкетирани студенти на постдипломски студии
признале дека имале плагијат "cut-and-paste". 13

14. Две форми на плагијаризам
Two types of plagiarism
Using someone else's work Self-plagiarism
Plagiarism
14
Избегнувајте ги
двете!

15. Ненамерно плагијаторство
Лошо парафразирање: менување на неколку
зборови без промена на структурата на реченицата
на оригиналот, или промена на структурата
реченицата.
Лошо цитирање: поставување на наводници околу
дел од цитат, но не околу целиот, или поставување на
наводници околу премин кој е делумно
парафразиран и делумно цитиран.
Лошо цитирање: пропуштајќи цитирање, повремено
цитирање или неточно цитирање.
MLA handbook for writers of research papers. (7th ed.).
The Modern Language Association of America. New
York: 2009. Print.
15

16. Намерно плагијаторство
Прикажување како сопствени, претходно
напишани трудови од Интернет или други извори.
Копирање на есеј или напис од Интернет, он-лајн
извор или електронска база на податоци без
цитирање.
Сечење и вметнување од повеќе од еден извор за
да создадете труд без цитирање.
Позајмување зборови или идеи од други автори
или извори без давање на кредит.
MLA handbook for writers of research papers. (7th ed.).
The Modern Language Association of America. New
York: 2009. Print.
16

17. Нашата академска средина (1)
Зачестен бројот на плагијати како во бројот на
трудовите поднесени во списанијата, така и во
елаборатите за изработка на магистерски трудови,
а што е најстрашно се препишуваат цели
елаборати за докторски дисертации.
Кандидатите без никаков срам и без трунка
етичност повторно се појавуваат со други
елаборати за кусо време по откривање на
измамата.
МОН и универзитетите немаа сила и воља да
изградат механизми за заштита од вакви нечесни
работи, како и механизми за забрана на таквите
кандидати повторно да можат да пријават
изработка на научен труд.
Плагијатот претставува кривично дело и за него се
сноси одговорност според македонското
законодавство. членот 157 од Кривичниот законик
на Република Македонија (Службен весник, 1996).
Случајот проф. д-р Гордана Панова од УГД, Штип
17

18. Нашата академска средина (2)
Втор проблем во нашата академска средина е
недоволното познавање на професорите и
стручњаците на процесот на критичко читање на
научните трудови.
Тие многу лесно се одлучуваат да напишат
позитивна рецензија за трудот или
дисертацијата, без притоа да ги забележат
основните методолошко-статистички грешки или
плагијаторството во делови на трудот.
Како поранешен главен и одговорен уредник на
списанието Journal of Special Education and
Rehabilitation сум добивал негативни рецензии
за одредени трудови од професори од странство
со препорака за одбивање на трудот, а во исто
време нашите професори за тие трудови
напишале позитивна рецензија и препорака да
се прифати.
18

19. Активности кои се сметаат за
плагијаторство
Прикажување на нечија работа како своја;
Копирање на зборови или идеи од некој друг
без да се даде благодарност;
Не ставање на еден цитат во наводници;
Давање на неточни информации за изворот на
цитат;
Менување на зборови, но копирање на
реченица структура на изворот без да се цитира;
Копирање толку многу зборови или идеи од
еден извор што го сочинува поголемиот дел од
вашата работа, без разлика дали се цитира или
не (Plagiarism.org, 2012). 19

20. Видови на плагијати
(COPE, 2011)
Карактеристика Најлесен
вид
Најтежок вид
Степен Неколку
зборови
Неколку
речениц
и
Цел параграф Повеќе
параграфи
Цел труд
Оригиналност
на копираниот
материјал
Широко
употребува
ни фрази и
идеи
Фраза/идеја
користена од
страна на мал
број автори
Оригинална
фраза/идеја
Позиција /
контекст/вид на
материјал
Стандарден
метод
Опишувајќи
други наоди на
авторот
Податоци/нао
ди
Референцирањ
е/
наведен извор
Изворот
целосно и
јасно
наведен
Изворот
делумно/неаде
кватно
наведен
Ненаведен
Намера Без намера
да измами
Со намера да
измами
20

21. Обем на плагијати (1)
Големите вклучуваат:
недозволено копирање на податоците на друго
лице и негови наоди,
повторно поднесување на трудот или на целата
публикација под името на друг автор (или на
оригиналниот јазик, или во превод),
копирање на непроменети реченици од > 100
зборови на оригиналниот материјал во отсуство
на било кој цитат на изворниот материјал,
недозволена употреба на оригиналот, објавена
академска работа, како што се структурата,
аргументи или хипотеза, идеја на друго лице или
група, каде што има голем дел од новото
објавување и постојат докази дека таа не е
развиена независно.
21

22. Обем на плагијати (2)
Малите може да се дефинираат како:
• Копирање на непроменети реченици на < 100
зборови без да се наведува дека тие се
директен цитат од едно оригинално дело (без
разлика дали или не се наведува извор), освен
ако текстот е прифатен како што широко се
користат или се стандардизирани (на пример,
опис на стандардна техника),
• Блиско копирање (не сосема дословно, но е
променето само малку од оригиналот) на
значајни делови (на пр. > 100 зборови) од друга
работа (без разлика дали или не се наведува
извор) (COPE, 2011). 22

23. 23

24. 24

25. Самоплагијаторство
Користење на реченици и пасуси од документи кои
веќе се објавени под вашето авторство.
Оваа форма на плагијати може да се случи многу
често.
Автоплагијатите се случуваат особено кога
истражувачот применува „салама-техника“, што се
карактеризира со пишување на повеќе стручни
трудови од резултатите на еден истражувачки проект,
што ги дели податоците во помали сегменти со цел
да се постигне поголем број публикации.
Копирање на цели реченици или дури и пасоси од
Вовед, Материјал и Методи е многу честа во такви
ситуации.
Автоплагијатите покажуваат мрзеливост на авторот
и затоа тие треба да се избегнуваат. 25

26. Дали самоплагијаторството е
прифатливо?
• Многумина во академската истражувачка заедница се лутат
кога има самоплагијат.
• Користејќи го за зајакнување на сопствениот труд за
објавување, на пример, може да ви донесе нефер предност
пред другите.
• Тоа дури може да има и поширок ефект, зајакнувајќи ги
резултатите од објавувањето на вашата истражувачка група
или институција.
• Самоплагијатот е нечесен.
• Тоа е начин на заблуда на другите истражувачи кои работат
во вашата област.
• Некои дури сметаат дека е форма на лошо однесување во
истражувањето. Покрај тоа, објавеното истражување треба
да биде најсовремено достапно знаење. Ако трудот
повторно користи претходна работа, тоа не може да биде
научна вистина.

27. Како да избегнете
самоплагијаторство? (1)
• Ако сакате повторно да користите дел од претходната
работа, како можете да го направите тоа без да
ризикувате самоплагијат?
• Најважната точка е секогаш да избегнувате да бидете
нечесни.
• Проверете дали вашите причини за повторна употреба на
вашата работа се етички издржани. Зошто сакате да го
направите тоа? Дали е тоа најдобриот начин да го
постигнете она што го сакате? Дали повторното
користење на вашата работа ќе им користи на другите -
или само на вас самите?
• Осигурете се да добиете согласност од кој било друг што
придонел за оригиналното дело. Ова може да вклучува
коавтори, уредници и издавачи.

28. Како да избегнете
самоплагијаторство? (2)
• Кажете им на уредниците на новите публикации дека ќе го
користите повторно својот труд. Повторно, ова може да
вклучува коавтори, уредници и издавачи. Бидете сигурни
дека ја имате нивната согласност. Можеби ќе треба да
користите специјална формулација за да ја забележите
нивната согласност.
• Осигурете се дека целосно го цитирате оригиналното
дело. Треба да биде јасно дека новиот напис репродуцира
претходна содржина и дека имате согласност од вашите
коавтори, итн. Ова ќе спречи читателите да бидат во
заблуда.
• Подоцна, проверете дали не барате кредит двапати за
истата работа. На пример, во вашето CV или во
апликациите за грант, треба да ја посочите врската помеѓу
двете публикации.

29. Алатки за антиплагијаторство
• Plagiarism.org (www.plagiarism.org)
• Turnitin.com (www.turnitin.com)
• Plagiarism Checker
(http://www.plagiarismchecker.com/)
• Plagiarism Detector
(http://www.plagiarism-detector.com)
• И многу други софтвери…….
29

30. Детекција на плагијаторство во
JHRS
30

31. Избегнување плагијаризам (1)
Еден начин да се избегне плагијат е да
прочитате нешто и да го ставите во свои
сопствени зборови
Друг начин е да му се заблагодарите на
авторот за она што го читате.
Користењето цитати е уште еден начин да се
избегне плагијат.
На почетокот на првата реченица во која
цитирате, парафразирате или сумирате,
дадете јасно дека она што следува е нечија
друга идеја.
http://www.writing.northwestern.edu/avoiding_plagiarism.html
31

32. Избегнување плагијаризам (2)
Ако сте загрижени поради тоа што сте
обвинети за плагијати, вашата најдобра
одбрана е да:
Направите свој сопствен труд.
Чувајте ги внимателно вашите извори и
белешки.
Разбирање на сето она што сте го напишале.
Конечно, заблагодарете се на сите оние кои
придонесуваат за вашата работа.
32

33. Избегнување плагијаризам (3)
• атрибут референци,
• опишете ги сите извори на информации,
• дадете признанија,
• обезбедете фусноти ако е потребно,
• користете наводници секогаш кога е потребно,
• парафразирајте ја оригиналната, препишана
работа
• за екстензивни цитати, добијте дозвола од
издавачот на оригиналното дело,
• избегнете автоплагијат со земање дозвола од
издавачот на претходниот напис составен од вас,
• да добиете дозвола за користење на објавени
цртежи или други илустрации.
33

34. Казни
• Плагијат може да резултира со сериозни
санкции, вклучувајќи:
• јавно објавување,
• губење на финансирање на истражувања,
• губење на професионален раст и
• престанок на вработување
• правно дејство против плагијатот на
поединецот.
34

35. 35

36. Можни одговори на недолично однесување
според (1) (COPE report, 1999)
1.Во писмото на објаснување да се изврши
едукација на авторите, таму каде што се чини
дека навистина не се разбрани принципите.
2.Писмо за опомена и предупредување, како во
иднина треба да се однесуваат авторите.
3.Праќање на официјално писмо до релевантниот
раководител на институција или финансиерот
на трудот.
4.Објавување на забелешка за неприфаќање на
објавување на плагијати.
36

37. Можни одговори на недолично однесување
според (2) (COPE report, 1999)
5.Во воведникот на уредничкиот збор давање на
целосни детали за недоличното однесување.
6.Одбивање да се прифатат во иднина поднесоци
од поединецот, институцијата, или институција
која е одговорна за недолично однесување, во
наредниот период.
7.Официјално повлекување или демант на
хартија во научната литература, информирање
на други уредници и авторитетите кои вршат
индексирање.
8.Во медицинските списанија известување за
случајот на Генералниот медицински совет, или
други слични органи или организации, кои се
овластени да можат да го испитаат и да
дејствуваат во самиот процес.
37

38. Заклучок (1)
Во македонски услови многу малку или воопшто
не се води грижа за етиката во науката.
Често пати сме сведоци на пагијаторство, кое
минува неказнето од пошироката научна јавност,
а ниту од правосудството.
Етичките прекршувања се резултат на конфузија
или на недостаток на знаење за оваа
проблематика.
Ова некоректно и недолично однесување во
научните кругови во иднина мора да биде
санкционирано и интелектуална сопственост
мора да се почитува.
Во списанијата кои претендираат високи научни
дострели потребно е да се ангажира уредник
задолжен за истражувачкиот интегритет на
трудовите и на самите автори. 38

39. Заклучок (2)
Конечните чекори за решавање на проблемот со
плагијат се:
• Признајте го проблемот.
• Универзално дефинирање на плагијат.
• Зголемете ја свеста кај луѓето.
• Спречете (креирајте политика за академски
интегритет / прилагодете задачи)
• Развијте метод за откривање / скрининг
• Бидете добар модел. 39

40. 40

41. Contact Editor
+389-2-3116-520 (234)
+389-2-3118-143
editorjhrs@almamater.si
http://jhrs.almamater.si
Journal of Health and Rehabilitation Sciences
@journaljhrs
 http://www.linkedin.com/Journal of Health and Rehabilitation
Sciences
41