1. Уламжлалт анагаах ухаан
Уламжлалт эм
засал

2. Уламжлалт эмийн хэлбэр
1.
2.
3.
Тан эм – олон хөлт эмийн бүдүүн
ширхэгтэй нунтагийг бодисыг нус, сүү
зэрэг шингэнд дэвтээж идээшлүүлж
хэрэглэнэ: Мана-4, норов -7
Талхадмал эм- эмийн бодисуудыг нарийн
ширхэгээр нунтагласан шууд уух
зориулалттай эм: агар-35, шижид-6
Үрэл эм- Талхадсан эмийг зууралдуулагч
бодисоор найруулан үрлэн хэлбэрт
оруулсан
сэрдог-5, нейровалин

3. Уламжлалт эмийн хэлбэр
3. Зуурмал эм- талхадсан эмийг бал
бурам,тос зэрэгтэй найруулан
багсарсан хагас хатуулаг эм
4. Тосон эм- Гол эмээс гаргаж авсан
сүмсэндээ сүү,шар тос хийж
найруулсан
5. Архин эм- эмийн сүмсээ шимийн
архинд найруулсан

4. Уламжлалт эмийн хэлбэр
6. Ханд эм- нэг буюу олон зүйлт эмийн
бодисыг чанаж шимийг нь гүйцэд
аваад ширгээж өтгөрүүлсэн: арцны
ханд, барагшууны ханд
7. Үнсэн эм – Эмийн бодисыг битүү
шатаасан нунтаг эм: гарнаг-10,
8. Эрдэнийн эм- алт мөнгө гэх мэт
эрдэнийн зүйлс оруулж хийсэн эм:
ренчин радна сампил, ренчин зодво дашил

5. Уламжлалт эм хэрэглэх арга
•
Эмийг цагтай тохируулан хэрэглэх:
- хийн цагт илч сайжруулах шимт
найрлагатай эмийг
- шарын цагт цус шарын халуун арилгах
найралтыг
- бадганы цагт ходоодны галын илчийг
хамгаалах, хүйтний мөн чанарыг дарах
•
•
Эм шавах:
Эм түрхэх

6. •
•
•
•
•
•
Уламжлалт эм хэрэглэх арга
Эм үлээх
шулуун гэдсэнд эм тавих
Эм дусаах
эмээр утах
Эмээр зайлах
Дэвтээлэг хийх

7. Уламжлалт эм уулгах ѐс
1.
2.
3.
4.
5.
Эм уух 10 баримжаа
Өлөн үеэр уулгах
Хоолны өмнө уулгах
Хоол идэж байх үед нь уулгах
Хоолны сүүлд уулгах
Хоолны завсарт уулгах

8. Уламжлалт эм уулгах ѐс
6. хоолтой ээлжилж уулгах
7. тогтмол цагт дахин давтан
уулгах
8. хоол унданд эмийг хольж
идүүлэх
9. хоолыг хавчиж уулгах
10. шөнө уулгах

9. Эмийн амт
шороо, ус, гал, хий 4 хос хосоороо
нийлж 6 дан амт үүсгэдэг.
• Амтлаг амт - / шороо+ус/ хий шарыг
дарж бадганыг үүсгэнэ. Чихэр өвс, үзэм,
гүргэм, бал бурам, махны зүйл, шинэ шар тос
• Исгэлэн
амт- / гал+шороо/ хий
бадганыг дарж шарыг үүсгэнэ. Айраг
чацаргана, анар, улаалзана, жүр үр, аарц, тараг

10. Эмийн амт
• Давслаг амт- шорвог / ус+гал/ хий
бадганыг дарж шарыг үүсгэнэ. Молор давс,
өмхий давс, шүү, хужир
• Гашуун
амт - / ус+хий/ шарыг дарж,
бадган хийг үүсгэнэ. Дэгд, хонилон, башига,
цагаан бона
• Гошгуун амт – халуун / гал+хий/ шарыг
үүсгэж бадган хийг дарна. Библин, чинжүү,
хуажу, бор гаа, шингүн, сонгино, сармис
•Эхүүн амт - /шороо+хий/ шарыг дарж
бадгана хийг үүсгэнэ. мэхээр, хөх удвал,
цагаан зандан, ар үр, балган мод

11. Амтны үйлдэл
Амтлаг, исгэлэн, давслаг, халуун- хийг дарах
Амтлаг гашуун эхүүн- шарыг дарах
Исгэлэн давслаг халуун- бадганыг дарах
гэвч
Гашуун эхүүн –хийг үүсгэнэ
Исгэлэн , давслаг, халуун - шарыг үүсгэнэ
Амтлаг, гашуун, эхүүн – бадганыг үүсгэнэ

12. Хийн өвчнийг засах эм
Тан эм: Шингүн-3,
Талх эм: Задь-15, агар-25, агар-35
Шөлөн эм: дөрвөн шимтийн тан, шимт 3
ясны тан
Тосон эм- сармисны, задын, арүрийн
Архин эм-ясны, бурамны, мухар цагааны
Гаргалга: цагаан гаргалга, улаан
гаргалга, исгэлэн гаргалга, самисан
гаргалга

13. түгээмэл хэрэглэдэг эмүүд
мана-4
сорогзон-11 врайвосүмтан
Норов-7
зандан-3
гагол-4
Жамц-4
дарву-5
гүргэм-7
Сэрдог-5
даль-16
дэгд-4
Гарнаг-10 жумз-3
жуган-25
Шижид-6
бойгар-10 манагчинбо
Агар-8
бойчун-15 сэмбэрүү-8
Задь-5
сэндэн-4
танчин -25
Чун-5
сороол-4

14. Эмийн тайлбар
• Мана- 4 тан эм, 250 мл усанд зөөлөн
галаар буцалгаж 1/3 ширгээгээд халуун
бүлээнээр ууна / шимт ясны шөлөнд
буцалгаж болно /
• чадал: эс боловсорсон болон хижгийн
халууныг боловсруулах,халууныг
аривдуулахгүйгээр бадган хийг анагаах
• Засах: хий халуун, эс боловсорсон халуун
нуугдсан халуун, дагшуур
ханиад, хоосорсон халуун ,цусан хатгалгыг
анагаана

15. Эмийн ургамлууд
Төмсний улаан
•
лиликоагулянт

16. Эмийн ургамал
вансэмбэрүү
вансэмбэрүү

17. Эмийн ургамал
цээнэ
цээнэ

18. Эмийн ургамал
Алтангагнуур
хонгорзул

19. Эмийн ургамал
дэгд
дэгд

20. Эмийн ургамал
сөд
Тарваган шийр