Εργασία της μαθήτριας Κουτουσάκη Παρασκευής στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας με θέμα: Πολιτισμική χαρτογράφηση του προσφυγικού ελληνισμού στις Κρηνίδες Καβάλας: ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ. Συντονίστρια εκπαιδευτικός: Γκούμα Όλγα

1. 1
ΚΟΥΤΟΥΣΑΚΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
ΣΤΙΣ ΚΡΗΝΙΔΕΣ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
Η Ελληνιστική περίοδος(τα χρόνια των διαδόχων του Μεγάλου
Αλεξάνδρου-Ελληνοκαππαδοκική περίοδος).
Κρηνίδες 2012-2013

2. 2
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
ΣΤΙΣ ΚΡΗΝΙΔΕΣ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ
Η Ελληνιστική περίοδος(τα χρόνια των διαδόχων του Μεγάλου
Αλεξάνδρου-Ελληνοκαππαδοκική περίοδος).

3. 3
Μέλη Ομάδας Υποθέματος Ερευνητικής Εργασίας:
1. Θεοδωρίδης Γεώργιος
2. Κουτουσάκη Παρασκευή
3. Μπύρου Μαρία
4. Συμεωνίδου Ανατολή
5. Τσομπανάκης Γεώργιος
Εποπτεία:
Γκούμα Όλγα

4. 4
Περιεχόμενα
Πρόλογος……………………………………………………………………………………………………………σελ 5
Εισαγωγή……………………………………………………………………………………………………........σελ 6
Eλληνιστική περίοδος-
Χρόνοι Μ. Αλεξάνδρου…………………………………………………………………………….......σελ 8
Επίλογος……………………………………………………………………………………………………….....σελ 12
Βιβλιογραφία……………………………………………………….……………………………………………σελ 13

5. 5
Πρόλογος
Στα πλαίσια της Ερευνητικής Εργασίας(Project) και με την εποπτεία του κ.
Καρατζόγλου και της κ. Γκούμα πραγματοποιήσαμε την πολιτισμική
χαρτογράφηση της ευρύτερης περιοχής των Κρηνίδων, με ειδίκευση στην
πολιτισμική ομάδα των Καππαδoκών.
Η Ομάδα Α΄ η οποία συγκροτείται από τους μαθητές Θεοδωρίδη Γεώργιο,
Κουτουσάκη Παρασκευή, Μπύρου Μαρία, Συμεωνίδου Ναταλία και
Τσομπανάκη Γεώργιο είχε ως επιμέρους υποθέμα την ιστορία της
Καππαδοκίας. Το δικό μου αντικείμενο διαπραγμάτευσης ήταν η Ελληνιστική ή
όπως είναι ευρύτερα γνωστή η Ελληνοκαππαδοκική περίοδος.

6. 6
Εισαγωγή
Ιστορικός χάρτης της Μ. Ασίας
Η Καππαδοκία "η χώρα των όμορφων αλόγων’’, είναι μία από τις
μεγαλύτερες περιοχές της ανατολικής Μικράς Ασίας. Σήμερα το έδαφός της
ανήκει σε πέντε τουρκικές επαρχίες: Καισάρειας Νίγδης, Κιρ-Σεχίρ, Ακσαράι,
Νεβσεχίρ. Οι κάτοικοι της Καππαδοκίας λέγονται Καππαδόκες.
Μέχρι το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε και η ανταλλαγή
πληθυσμών, οι κάτοικοι της Καππαδοκίας κατά θρήσκευμα και εθνικότητα
ήταν:
 Μουσουλμάνοι: Τούρκοι, Κούρδοι, Αφσάροι (λαός ληστρικός), και
Κιρκάσιοι που μετανάστευσαν περί τον 19ο αι. από τη Ρωσία.
 Χριστιανοί Ορθόδοξοι: Έλληνες
 Αρμένιοι: που μετανάστευσαν τον Μεσαίωνα από την Αρμενία.
Ομιλούμενες γλώσσες ήταν η Ελληνική με πολλές παραφθορές, η
Τουρκική, η Αρμενική και η Κουρδική. Κάτοικοι μετά το 1922: 700.000.
Φυσικά όρια της Καππαδοκίας είναι προς Β. ο Εύξεινος Πόντος, προς Α. ο
ποταμός Ευφράτης προς Ν. το όρος Ταύρος και προς Δ. ο ποταμός Άλυς.
Χώρες παλαιότερες που συνόρευαν με την Καππαδοκία ήταν προς Δ. η
Παφλαγονία, η Λυκαονία και η Γαλατία, προς Ν. η Κιλικία και η Συρία και
προς Α. η Αρμενία και η Συρία.
Ψηλότερο βουνό είναι ο Αργαίος (τουρκ. Erciyes) (4.000 μ.), συνεχώς
χιονοσκεπής, και η μεγάλη οροσειρά του Ταύρου. Κύριοι ποταμοί είναι ο Άλυς
(από το ορυκτό αλάτι στις όχθες του), ο Ευφράτης, ο Γεσίλ Ιρμάκ (Ίρις) και
ο Σάρος (Σεϊχάν). Το έδαφος στα υψίπεδα σχηματίζει κυρίως βοσκοτόπους,

7. 7
είναι εύφορο προς τον Πόντο και τον Ευφράτη και δασώδες προς την
οροσειρά του Ταύρου.
Αυτή η τόση ιδιαίτερη γωνιά της γης έγινε αντικείμενο έριδας και θέρετρο
μαχών ανά τους αιώνες. Κάθε κατακτητής άφηνε επάνω της το στίγμα του.
Μια από τις πιο ιδιαίτερες περιόδους που τη στιγμάτισαν ήταν και η
ελληνιστική περίοδος, ευρύτερα γνωστή και ως Ελληνοκαππαδοκική, η οποία
και θα αποτελέσει αντικείμενο της διαπραγμάτευσης μου.

8. 8
Eλληνιστική Περίοδος
(Χρόνια Μ.Αλεξάνδρου)
Ο Μέγας Αλέξανδρος ο στρατηλάτης, ξεκίνησε την εκστρατεία του με
έναν έξοχα οργανωμένο στρατό. Σκοπός και φιλοδοξία του ήταν να μεταδώσει
και να κάνει κτήμα όλων των ανθρώπων τον ελληνικό πολιτισμό και την
ελληνική παιδεία. Πίσω από τις φάλαγγες του ακολουθούσαν χιλιάδες άμαχοι,
τους οποίους άφηνε στις νέες πόλεις που έχτιζε ή στις χώρες που
κατακτούσε, δίνοντάς τους γη να καλλιεργήσουν και περιοχές να αναπτύξουν
το εμπόριο και τις τέχνες.
Οι πληροφορίες που δίνονται για την πορεία του Αλεξάνδρου στην
Καππαδοκία είναι αντιφατικές. Την άνοιξη του 333 π. Χ. ο μέγας πολέμαρχος
με ανασυγκροτημένα στρατεύματα προχώρησε προς τα Τύανα και τις Κιλίκιες
πύλες, τις οποίες κατέλαβε. Δεν ενδιαφέρθηκε όμως να υποτάξει την
κεντρική Καππαδοκία, αλλά περιορίστηκε μόνο στην υποτελή αναγνώριση της
κυριαρχίας του από τον Αριαράθη, ορίζοντας σατράπη της χώρας ένα ντόπιο
ηγεμόνα, τον Σαβίκτα ή Αβισταμένη.
Επείγονταν για την εκστρατεία κατά του Δαρείου ή ίσως σεβάστηκε την
αυτονομία της, γιατί δεν ήθελε να πάει κόντρα με την «Ιερή Γεωγραφία», τη
χαμένη εκείνη σοφία του κόσμου, που θεωρούσε την Καππαδοκία ιερή γη, η
οποία δε θα έπρεπε να είναι κέντρο στρατιωτικών δυνάμεων, ούτε

9. 9
επιτρεπόταν να την καταλάβει κανείς στρατιωτικά. Η παρουσία του Μακεδόνα
στρατηλάτη ήταν καταλυτική για τη χώρα των Καππαδοκών. Αν και η
γεωπολιτική θέση της ήταν πολύ μακριά από τα άλλα ελληνικά κέντρα, πολλοί
Έλληνες άποικοι συνέχισαν να εγκαθίστανται σ’ αυτήν, συμβάλλοντας έτσι
ακόμη περισσότερο στον εξελληνισμό της.
Το 323 π. Χ. πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος και όλα άλλαξαν. Οι Μακεδόνες
μέχρι τότε δεν είχαν κατακτήσει όλη την Καππαδοκία. Ο Περδίκας, για να την
υποτάξει και να σταθεροποιήσει την εξουσία του σ’ αυτήν, πολέμησε μαζί με
το Φίλιππο και τον Ευμένη εναντίον του τότε κυβερνήτη της Καππαδοκίας
Αριαράθη, τον οποίον νίκησαν σε δύο πολύ φονικές μάχες. Όταν κατόπιν ο
Περδίκας έκανε τη διανομή των σατραπειών, ενθρόνισε στον τόπο εκείνο τον
πιστό στρατηγό του Ευμένη, στον οποίο έδωσε κατόπιν και όλες τις
σατραπείες που βρίσκονταν πέρα από τον Ταύρο. Το 322 π. Χ. ο Ευμένης
εγκαταστάθηκε στο φρούριο Νώρα, όπου τοποθέτησε Έλληνες αποίκους. Η
επίδραση του ελληνικού πνεύματος στην περιοχή άρχισε να γίνεται ακόμη πιο
έντονη.
Το 315 π. Χ. η Καππαδοκία καταλήφθηκε από τον Μακεδόνα Αντίγονο. Λίγα
χρόνια αργότερα, το 301, μετά τη μάχη των επιγόνων στην Ιψό της Φρυγίας,
δημιουργήθηκαν τα ελληνιστικά βασίλεια του Λυσίμαχου, του Σέλευκου, του
Κάσσανδρου και του Πτολεμαίου. Με τη δημιουργία των βασιλείων εκείνων,
ένα μέρος της Καππαδοκίας βρισκόταν υπό την επικυριαρχία του Λυσίμαχου,
ενώ το μεγαλύτερο μέρος της υπαγόταν στο κράτος Σελευκιδών. Πολλές από
τις πόλεις που κατοικήθηκαν από τους Μακεδόνες αποτέλεσαν ελληνικά
κέντρα πολιτικής και πολιτιστικής δράσεως. Ο Στράβων αναφέρει πως όταν
οι Μακεδόνες παρέλαβαν την Καππαδοκία από τους Πέρσες, ήταν χωρισμένη
σε δυο σατραπείες, γι’ αυτό δημιούργησαν δύο βασίλεια. Το ένα το ονόμασαν
Κυρίως Καππαδοκία ή Καππαδοκία προς τον Ταύρο ή ακόμη Μεγάλη
Καππαδοκία, ενώ το άλλο το ονόμασαν Πόντο ή Ποντική Καππαδοκία.
Το 301 π.Χ. μετά από 20 περίπου χρόνια μακεδονικής κυριαρχίας, άρχισε η
έξωσή τους από τη χώρα και η αποκατάσταση της παλιάς ιρανικής
δυναστείας. Δημιουργήθηκαν τότε δύο ανεξάρτητα κράτη. Η Μεγάλη
Καππαδοκία ή Καππαδοκία προς τον Ταύρο, με κυβερνήτη τον Αριαράθη και η
Ποντική Καππαδοκία ή Πόντο με κυβερνήτη το Μιθριδάτη Β’ τον Κτίστη. Η
περίοδος εκείνη ήταν πολύ σημαντική για τον τόπο και ονομάζεται
ελληνοκαππαδοκική, γιατί η περιοχή εκπολιτίστηκε και από ασιατική
μεταμορφώθηκε σε ελληνική. Οι Ιρανοί μονάρχες θεώρησαν απαραίτητο να τα
έχουν καλά με τα ελληνικά βασίλεια, γι’ αυτό επιδίωξαν και δημιούργησαν
συμμαχίες με τον ελληνικό χώρο- ιδιαίτερα με την ακμαία Αθήνα, όπου
πήγαιναν να αποκτήσουν ανώτερη ελληνική παιδεία.

10. 10
Ιστορικά η ελληνιστική περίοδος στην Καππαδοκία ονομάστηκε έτσι
εξαιτίας της ελληνιστικής εσωτερικής μεταβολής που υπέστη. Παρ' όλα αυτά
δεν έλειψαν οι έριδες μεταξύ των ηγεμόνων των δύο Καππαδοκιών, με στόχο
την ένωση σε μία Καππαδοκία. Το πέτυχε τελικά ο Μιθριδάτης ΣΤ' Ευπάτωρ
αφού εκδίωξε και κακοποίησε τον Αριαράθη Η' (1ος αιώνας π.Χ.).
Από τον Αριαράθη Γ' μέχρι τον Αριαράθη Η', στη Μεγάλη Καππαδοκία
καλλιεργήθηκαν με ζήλο τα ελληνικά γράμματα και η φιλοσοφία, δίνοντας
πρώτοι το παράδειγμα οι ίδιοι οι ηγεμόνες της. Ο δε Αριαράθης ΣΤ' είχε
έρθει και στην Αθήνα.
Οι ηγεμόνες της Ποντικής Καππαδοκίας συνετέλεσαν πολύ ώστε να
καταστήσουν τη χώρα τους κέντρο του ελληνισμού. Όταν ένωσαν σε μία τη
χώρα, επέκτειναν το κράτος τους προς την Κριμαία, τον Καύκασο, την
Κολχίδα και τη Συρία. Αργότερα ο Μιθριδάτης Στ' ο Ευπάτωρ συγκρούστηκε
με τη Ρώμη, με την οποία διεξήγαγε τρεις πολέμους (Μιθριδατικοί πόλεμοι).
Σπουδαιότερος από αυτούς ήταν ο 1ος (88-85 π.Χ.), κατά τον οποίο
νικήθηκε στη Χαιρώνεια από τον Σύλλα και υποχρεώθηκε με τη Συνθήκη της
Δαρδάνου, να πληρώσει μεγάλη πολεμική αποζημίωση, και ο 3ος (74-65
π.Χ.), κατά τον οποίο με σύμμαχο το γαμπρό του Τιγράνη, βασιλέα των
Αρμενίων, προσπάθησε να κατακτήσει τη Βιθυνία αλλά νικήθηκε αρχικά από
τον Λούκουλλο και στη συνέχεια από τον Πομπήιο. Τότε κατέφυγε στην
Κριμαία, όπου και δολοφονήθηκε.
Οι Ρωμαίοι τότε κατέλυσαν το Καππαδοκικό κράτος μεταβάλλοντάς το σε
ρωμαϊκή επαρχία. Το 70 π.Χ. επανίδρυσαν το κράτος της Καππαδοκίας υπό
τον Αριοβαρζάνη. Όταν αυτός πέθανε χωρίς να αφήσει απογόνους, ο Μάρκος
Αντώνιος έδωσε το θρόνο στον Καππαδόκη Αρχέλαο, λόγιο και συγγραφέα,
τον οποίο και κάλεσε στη Ρώμη όπου και πέθανε το 17 μ.Χ., χωρίς διάδοχο.
Τότε η Καππαδοκία χωρίστηκε σε 3 επαρχίες.

11. 11
Όσον αφορά στον Μ .Αλέξανδρο (που κατά τα χρόνια του ξεκίνησε ο
εξελληνισμός)το έργο του ήταν να δώσει στις Ελληνικές πόλεις ανεξαρτησία,
οπότε οι Έλληνες που υπήρχαν και οι Έλληνες που ήρθαν στην Καππαδοκία
κέρδιζαν χώρο με τα ήθη και έθιμα τους σε σημείο που μεγαλούργησαν.

12. 12
Eπίλογος
Με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου αναδύθηκε ένας καινούργιος
ελληνικός κόσμος. Άνθρωποι από μια πανσπερμία φυλών συνέβαλαν στην
ανοικοδόμηση του μνημείου που είναι ο Ελληνικός Πολιτισμός. Μέρος αυτού
του κόσμου ήταν η ελληνιστική Καππαδοκία.
Η εποχή των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου που ακολούθησε, ονομάστηκε
εποχή του Ελληνισμού. Είναι δε Ελληνισμός η ανάπτυξη του ελληνικού
κόσμου, η μετατροπή του σε παγκόσμιο φαινόμενο. Είναι η αυθόρμητη
ολοκλήρωση του ελληνικού πνεύματος.
Η περίοδος εκείνη ήταν πολύ σημαντική για τον τόπο και ονομάστηκε
ελληνοκαππαδοκική, γιατί η περιοχή εκπολιτίστηκε και από ασιατική
μεταμορφώθηκε σε ελληνική.
Ήταν βέβαια μια από τις περιόδους που τη στιγμάτισαν, αλλά επρόκειτο
να ακολουθήσουν και άλλες εξίσου σημαντικές, οι οποίες θα αναπτυχθούν στη
συνέχεια από τις επιμέρους υποομάδες της ερευνητικής εργασίας για την
Καππαδοκία.

13. 13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α΄ ΒΙΒΛΙΑ
 Γιάννης Σταματιάδης, «Βραχοκκλησίες και Πετρομονάστηρα της
Καππαδοκίας», Έκδοση ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.,2003.
 Βασίλειος Τατάκης, « Η συμβολή της Καππαδoκίας στη Χριστιανική
σκέψη», Κ.Μ.Σ. Αθήνα , 1998.
 Θεόδωρος Θεοδωρίδης, «Φαρασιώτικες παραδόσεις, μύθοι και
παραμύθια», «Λαογραφία» τόμος ΚΑ (ΧΧΙ) 1964, Αθήνα, σελ. 269-
336.
 Μάξιμος Χαρακόπουλος, «Ρωμιοί της Καππαδοκίας», ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΘΗΝΑ 2003.
 Εμμανουήλ Τσαλίκογλου, «Ελληνικά Εκπαιδευτήρια και
ελληνορθόδοξες κοινότητες της περιφέρειας Καισαρείας», Κ.Μ.Σ.,
,Αθήνα 1976.
 Τάκης Σαλκιτζόγλου, «Η Σύλλη του Ικονίου. Μία ελληνική κωμόπολη
στην καρδιά της Μικράς Ασίας», ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΑΘΗΝΑ 2005.
 Δ. Λουκόπουλος – Δ. Πετρόπουλος, «Παροιμίες των
Φαράσων»,Κ.Μ.Σ., 1951.
 Δ. Λουκόπουλος – Δ. Πετρόπουλος, « Η Λαϊκή λατρεία των
Φαράσων», Κ.Μ.Σ. 1951.
 Σεφέρης Γιώργος, «Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας»,
Κ.Μ.Σ. 2005.
 Βασίλης Π. Κέκης , «Καππαδοκία, Προσκύνημα από γης και
ουρανού», Εκδόσεις Ακρίτας , Αθήνα 2008

14. 14
Β΄ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
 www.el.wikipedia.org
 www.kappadokes.gr
 www.misti.gr
 wikimapia.org.
 www.ethnos.gr
 www.lithoksou.net
 www.google.gr/εικόνες
 www.wikipedia.org
 www.farassiotis.gr