1. Μυκηναική και Ομηρική
εποχή
Εργασία των μαθητών
Αλέξανδρου Μάρτη
Αποστόλου Μυλοπτέρη
Γιάννη Κόβρα
Δημήτρη Κόκκορη

2. •
Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Με τον όρο Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που
Χαλκού,
αναπτύχθηκε την περίοδο 1600-1100 π.Χ., κυρίως στην κεντρική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα. Το επίθετο «μυκηναϊκός»
προέρχεται από την πρώτη αρχαιολογική θέση στην οποία εντοπίστηκε, τις Μυκήνες, που αποτελούν και ένα από τα
σημαντικότερα κέντρα του. Κατά την περίοδο ακμής του εξαπλώθηκε και στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου και στην
Ανατολική Μεσόγειο. Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός ταυτίζεται με την τελευταία περίοδο του Ελλαδικού Πολιτισμού, τον
Πολιτισμού,
Υστεροελλαδικό Πολιτισμό. Ταξινομείται κλασικά ως προϊστορικός, καθώς οι γνώσεις μας για αυτόν βασίζονται μέχρι
σήμερα κυρίως σε αρχαιολογικά ευρήματα. Στο γεωγραφικό πυρήνα του μυκηναϊκού κόσμου ανήκει η νότια ηπειρωτική
Ελλάδα, η Πελοπόννησος και η ανατολική Στερεά Ελλάδα (Αττική, Βοιωτία). Ιδιαίτερη συγκέντρωση αρχαιολογικών
θέσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται και ανακτορικές ακροπόλεις, παρουσιάζουν η Αργολίδα και η Μεσσηνία, που
μπορούν να θεωρηθούν τα δύο αρχαιότερα και σημαντικότερα κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, αν και η εικόνα αυτή
οφείλεται ως ένα βαθμό στο γεγονός ότι αυτές οι περιοχές είναι και οι πιο εντατικά ερευνημένες. Σημαντικά αρχαιολογικά
κατάλοιπα έχουν έλθει στο φως τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου, που επιτρέπουν να εντάξουμε και
τη Θεσσαλία στις περιοχές εξάπλωσης του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, όπως και την Ήπειρο, αλλά και την Μακεδονία. Από
τη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική είναι γνωστές οχυρές ακροπόλεις, που περιλαμβάνουν ανάκτορα, και ταφικά μνημεία.
ανάκτορα,
Τειχισμένες ακροπόλεις έχουν βρεθεί στην Τίρυνθα, τις Μυκήνες και τη Μιδέα της Αργολίδας, στη Λάρισα του Άργους,
στον Γλα της Βοιωτίας, καθώς και στην Αθήνα, στη θέση της μεταγενέστερης Ακρόπολης. Οι Έλληνες της πρώτης χιλιετίας
αισθάνονταν δέος βλέποντας τα ερείπια των μυκηναϊκών ακροπόλεων και απέδιδαν την κατασκευή τους στους Κύκλωπες.
Από εκεί προήλθε ο χαρακτηρισμός των μυκηναϊκών τειχών ως «κυκλώπειων».
«κυκλώπειων».

3. ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ
• Η αιγυπτιακή σφραγίδα με ιερογλυφική επιγραφή
(πάνω) και o αιγυπτιακός σφραγιδοκύλινδρος
(κάτω) αποδεικνύουν τις εμπορικές επαφές του
μυκηναϊκού κόσμου. Βρέθηκαν στην Περάτη της
Αθήνας .Τώρα βρίσκονται στο Εθνικό
Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Χρονολογούνται
γύρω στον 14ο με 13ο π.Χ αιώνα από άγνωστο
καλλιτέχνη. Πρέπει να είναι κατασκευασμένα από
μάρμαρο. Ο καλλιτέχνης θέλει να δείξει τις
εμπορικές επαφές και σχέσεις οικονομικές με
άλλους λαούς. Γενικά είναι δύο αξιοθαύμαστα έργα.

4. Αμφορείς
• Χωρίζονται σε 3 αμφορείς. Στον Μεγάλο αμφορέα τον αμφορέα από τον Κεραμικό και στο
ψευδόστομο αμφορέα. Με το όρο αμφορέας εννοείται ένα αγγείο με οβάλ σώμα με κάθετη
λαβή αμφίπλευρα. Το όνομα αμφορεύς προέρχεται από το επίρρημα αμφί και το ρήμα φέρειν.
Οι αμφορείς επινοήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα και υιοθετήθηκαν από τους Ρωμαίους. Ο
μεγάλος αμφορέας βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών όπως και ο
αμφορέας από τον Κεραμεικό ενώ ο ψευδόστομος αμφορέας βρίσκεται στο Αρχαιολογικό
Μουσείο της Κω. Χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση οίνου και ενίοτε ελαίου κατά την
μυκηναϊκή εποχή. Από τους Ρωμαίους χρησιμοποιούνταν ως κύρια μέσα μεταφοράς και
αποθήκευσης κρασιού, λαδιού ελαιόκαρπου, δημητριακών, ψαριών κ.α. Χρησιμοποιήθηκαν
σε όλη τη Μεσόγειο και τις επαρχίες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας περίπου έως τον 16o αιώνα.

5. Αμφορείς
• Ο μεγάλος αμφορέας χρησιμοποιήθηκε κυρίως για μεταφορά κρασιού. Είναι οξυπύθμενος και
αρκετά ψηλός. Ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποιήθηκε το παρόν σχήμα είναι πιθανώς η ευκολία
αποθήκευσής του σε σχέση με τους αμφορείς που διαθέτουν μεγάλη βάση. Ο ψευδόστομος
αμφορέας είναι Μυκηναϊκό αγγείο για υγρά με σφαιρικό σώμα. Στο μέσο της ανώτερης επιφάνειας
φέρει ψευδή προχοή που προεξέχει στηρίζοντας αψιδωτή λαβή, ενώ δίπλα βρίσκεται η πραγματική
προχοή. Ο αμφορέας από τον Κεραμεικό είναι πάνω από μια ζώνη με τρεις γραμμές όπου είναι
σχεδιασμένα ζεύγη ημικυκλίων (κρεμάμενα ημικύκλια) που έγιναν με διαβήτη με πολλαπλό πινέλο.
Ανάμεσα τους διακρίνονται κυματοειδείς γραμμές. Στην κοιλιά του αγγείου υπάρχει διακόσμηση
με οφιοειδή γραμμή. Χαμηλότερα, στο τέλος των λαβών, τρεις γραμμές διατρέχουν το αγγείο. Το
αγγείο τοποθετείται σε βάση θαμμένη στο έδαφος και το σχήμα του διέφερε από περιοχή σε
περιοχή, γεγονός που μας βοηθά να προσδιορίσουμε και τον τόπο κατασκευής του. Στους ύστερους
χρόνους αναγνωρίστηκαν αμφορείς μεταφοράς με σφραγίδα στις λαβές, στην οποία καταγραφόταν
το έτος συγκομιδής. Το ύψος του συγκεκριμένου τύπου αγγείου φθάνει τα 70 εκ.

6. Θολωτοί τάφοι
• Οι θολωτοί τάφοι είναι δείγμα της Μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Οι θολωτοί τάφοι
συγκαταλέγονται χωρίς αμφιβολία στα πιο λαμπρά αρχιτεκτονήματα του
Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Διαθέτουν δρόμο, ο οποίος οδηγεί σε ένα θάλαμο κυκλικής
κάτοψης, στεγασμένο με θόλο. Ο θόλος είναι χτισμένος με μεγάλες πλάκες τοποθετημένες
κατά στρώσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε στρώση να εξέχει λίγο περισσότερο προς το
εσωτερικό του θόλου από την αμέσως κατώτερή της (εκφορικό σύστημα). Η είσοδος είναι
μνημειακή, με χτιστές παραστάδες, μονολιθικά ανώφλια και υπέρθυρα με κουφιστικό
τρίγωνο. Θολωτοί τάφοι απαντούν ήδη στην κεντρική Κρήτη κατά την Πρωτομινωική
Περίοδο και στη Μεσσηνία κατά την ΜΕ ΙΙΙ. Στην Αργολίδα εμφανίζονται κατά την ΥΕ
ΙΙ περίοδο. Στην ΥΕ ΙΙ χρονολογούνται και οι θολωτοί τάφοι στο Βαφειό, στο
Μυρσινοχώρι (θέση Ρούτση) και στα Δενδρά. Πλήρη σειρά θολωτών τάφων από διάφορες
περιόδους γνωρίζουμε στις Μυκήνες. Εκεί οι πρωιμότεροι χρονολογούνται επίσης στην
ΥΕ ΙΙ (Τάφος του Αιγίσθου, Τάφος Επάνω Φούρνου, Τάφος των Κυκλώπων). Μια
δεύτερη ομάδα χρονολογείται στην ΥΕ ΙΙΙΑ (Τάφος Παναγιάς, Τάφος Κάτω Φούρνων,
Τάφος των Λεόντων). Στην ΥΕ ΙΙΙΒ ανήκουν ο Τάφος των Δαιμόνων, ο Θησαυρός του
Ατρέως (ΥΕ ΙΙΙΒ1) και ο Τάφος της Κλυταιμνήστρας (ΥΕ ΙΙΙΒ2).

7. Θολωτοί Τάφοι
• Αντίθετα με τους μινωικούς θολωτούς τάφους, που είναι υπέργειοι
και δεν καλύπτονται με τύμβο, οι μυκηναϊκοί θολωτοί τάφοι της
Αργολίδας είναι υπόγειοι, διαθέτουν δρόμο και καλύπτονται με
τεχνητή επίχωση, τον τύμβο. Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για
βασιλικούς τάφους ή για τάφους υψηλών αξιωματούχων, αν και η
απόδοσή τους σε συγκεκριμένα μέλη των μυθολογικών
δυναστειών από τον Ερρίκο Σλήμαν είναι εντελώς φανταστική. Οι
θολωτοί τάφοι συνδυάζουν τη μεγαλοπρέπεια του μνημειώδους
ταφικού οικοδομήματος με το ινδοευρωπαϊκό στοιχείο του
τύμβου, που απαντά ήδη από τη Μεσοελλαδική περίοδο σε
λακκοειδείς τάφους.

8. Γεωμετρική εποχή
• Η γεωμετρική εποχή είναι μία περίοδος της αρχαίας ελληνικής ιστορίας που διαρκεί περίπου από το 1100
π.Χ. έως το 800 π.Χ.
• Η περίοδος, λοιπόν, από τον ΙΒ’ ως τον Η’ αιώνα είναι μία περίοδος μεταβατική, κατά την οποία συνέβησαν
εξελίξεις, συντελουμένων των οποίων βρίσκουμε μία διαμορφωμένη κατάσταση στην έναρξη της αρχαϊκής
εποχής. Η περίοδος αυτή πέρα από ‘σκοτεινοί αιώνες’, είναι γνωστή και με άλλες ονομασίες, όπως ομηρική
εποχή, γεωμετρική εποχή, λόγω των αλλαγών που σημειώνονται περί το 1050 π.Χ. στην τεχνοτροπία της
εποχή,
κεραμεικής, ή εποχή του σιδήρου, καθώς από το 1100 π.Χ. και εξής γενικεύεται η χρήση του υλικού αυτού
κεραμεικής,
για την κατασκευή όπλων ή σκευών. Η καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων το 1200 π.Χ., δε σήμανε το
απότομο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού, αλλά την απαρχή μίας προϊούσας παρακμής που διήρκεσε
ολόκληρο το ΙΒ’ αιώνα. Η έναρξη της πρώτης μεταμυκηναϊκής περιόδου της αρχαίας ελληνικής ιστορίας,
γνωστής ως ‘σκοτεινοί αιώνες’, σηματοδοτείται από την ευρεία χρήση του σιδήρου και την αλλαγή στην
τεχνοτροπία της κεραμεικής, γεγονότα που τοποθετούνται περί το 1100-1050π.Χ., οπότε τελειώνει και η
κεραμεικής, 1100- 1050π.Χ.
υπομυκηναϊκή φάση. Για την περίοδο αυτή, από το 1200 π.Χ. και εξής, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Από
ιστορικής άποψης, λοιπόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός της επανεμφάνισης γραπτών πηγών.
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται σκοτεινή από ιστορική άποψη καθώς δεν υπάρχουν άμεσες πηγές γι’ αυτή.
Διαθέτουμε, ωστόσο, μία μη ιστορική πηγή, τα Ομηρικά Έπη. Είναι γενικώς αποδεκτό α) ότι η σύνθεση των
Έπη.
επών σε ένα όλο, διαδικασία που συντελέστηκε πάνω στη βάση μίας μακρόχρονης προφορικής παράδοσης,
έγινε τον Η’ αιώνα και β) ότι η Ιλιάδα συντέθηκε πριν από την Οδύσσεια.

9. Χάλκινο ειδώλιο ανδρικής μορφής
• Το χάλκινο ειδώλιο ανδρικής μορφής από το ιερό
της Ολυμπίας είναι από τα πρώτα δείγματα της
ελληνικής πλαστικής και είναι μικρών διαστάσεων.
Χρονολογείται γύρω στον 8ο αιώνα π. Χ. από
άγνωστο καλλιτέχνη. Βρίσκεται στο Μουσείο
Ολυμπίας. Είναι κατασκευασμένο από χαλκό . Ο
καλλιτέχνης θέλει να δείξει πώς ήταν εκείνη την
εποχή οι άνδρες. Παρατηρείται ότι τα χέρια του
έχουν από μια τρύπα. Τα πόδια του ήταν ενωμένα.
Συγκριτικά με τον κούρο είναι πιο φτωχό χωρίς
τόση προσοχή στις λεπτομέρειες.

10. Μεγάλος κρατήρας
• Σε αυτό το μεγάλο αγγείο με το πλατύ στόμιο που χρησιμοποιείτο για
την ανάμειξη του κρασιού και είναι διακοσμημένο με γεωμετρικά
σχήματα (μαίανδροι, κύκλοι, αγκυλωτοί σταυροί) , απεικονίζεται στην
πρώτη ταινία η μεταφορά (εκφορά) του νεκρού για τον ενταφιασμό του.
Η νεκρική κλίνη μεταφέρεται πάνω σε άρμα με δύο τροχούς και
σέρνεται από δύο άλογα. Πάνω από τον νεκρό διακρίνουμε το ύφασμα
που πρέπει να σκέπαζε τον νεκρό, ο οποίος συνοδεύεται από πεζούς,
άνδρες με εγχειρίδια και γυναίκες, που πενθούν, ενώ το πλήθος
ακολουθεί. Στη δεύτερη ταινία υπάρχει παράσταση πομπής αρμάτων.
Είναι φανερό ότι μια τέτοια κηδεία, με την επιβλητική πομπή των
αρμάτων, είχαν τη δυνατότητα να οργανώσουν μόνο τα μέλη μιας
οικονομικά ισχυρής οικογένειας με κοινωνική θέση. Βρίσκεται στο
Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών . Χρονολογείται κατά την γεωμετρική
εποχή. Έχει ύψος 1,23μ.

11. Χάλκινος λεβητοειδής τρίποδας
• Επάνω σε αυτόν τον εξαιρετικά κομψό τρίποδα, ένα αντικείμενο
χρηστικό και συγχρόνως διακοσμητικό, είχαν ακουμπήσει τον χάλκινο
κάδο με το σφουγγάρι που βρέθηκε πεσμένος δίπλα του.
Κατασκευασμένος με ιδιαίτερη φροντίδα, ευρηματικότητα και προσοχή
στη λεπτομέρεια, ο τρίποδας αυτός, με τη μνημειακότητα και την
εξεζητημένη γεωμετρία του σχήματός του, καταφέρνει να συνδυάσει την
απαραίτητη για τη χρήση του ευστάθεια με μια απροσδόκητη αίσθηση
ελαφράδας. Η επιγραφή που υπάρχει στη στεφάνη του τρίποδα
φανερώνει την αξιοσημείωτη ιστορία αυτού του ιδιαίτερου αντικειμένου,
προσφέροντας την απτή απόδειξη της καταγωγής και της ταυτότητας του
νεκρού. Γραμμένο πολύ προσεκτικά με πυκνές στιγμές και μάλιστα πριν
από τη συναρμολόγηση του αντικειμένου διαβάζουμε: « παρ' hέρας
Αργείας εμί των αFέθλων», δηλ. «είμαι από τους αγώνες της Αργίτισσας
Ήρας».

12. Χάλκινος λεβητοειδής
τρίποδας
• Ο πολύτιμος αυτός τρίποδας κατασκευάστηκε πριν το 410 π.Χ. και
μάλλον μετά το 430 π.Χ. σε ένα εργαστήριο του Άργους, σαν
έπαθλο που θα δινόταν στους νικητές των αγώνων, οι οποίοι
τελούνταν προς τιμήν της θεάς Ήρας. Ο Ηρόδοτος και ο
Θουκυδίδης βεβαιώνουν πως η οικογένεια των βασιλέων της
Μακεδονίας, καταγόταν από τον βασιλιά του Άργους Τήμενο. Στην
προσπάθεια του να αντιμετωπίσει τις περιπέτειες του
πελοποννησιακού πολέμου και τον επεκτατισμό των μεγάλων
δυνάμεων της εποχής ο βασιλιάς της Μακεδονίας Περδίκκας Β΄
(454-413 π.Χ.) στράφηκε αναζητώντας συμμάχους προς το Άργος,
επικαλούμενος προφανώς την αρχαία συγγένεια της οικογένειάς του
με την πόλη, σύμφωνα με την συνήθεια των Ελλήνων να
χρησιμοποιούν το μύθο για την επίτευξη πραγματικών πολιτικών
στόχων.

13. Βιβλιογραφία
• el.wikipedia.org
• media-gen.gr
• users.sch.gr
• texnografia.blogspot.gr
• odyseus.culture.gr