Η Αλεξάνδρεια του Καβάφη υπήρξε η πρωτεύουσα του πολιτισμού κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια. Πληροφορίες και ιστορικές επισημάνσεις βοηθούν στην κατανόηση της ανεξάντλητης γοητείας της, ακόμα και σήμερα που υπερτερεί η Ισμαηλία.

1. Αφιερωμένο στον
Ελληνισμό της Αιγύπτου
που άδικα και βίαια
ξεριζώθηκε…

2. Πάντα η Αλεξάνδρεια
είναι…

3. Πάντα η Aλεξάνδρεια είναι. Λίγο να βαδίσεις
στην ίσια της οδό που στο Ιπποδρόμιο παύει,
θα δεις παλάτια και μνημεία που θ’ απορήσεις.
Όσο κι αν έπαθεν απ’ τους πολέμους βλάβη,
όσο κι αν μίκραινε, πάντα θαυμάσια χώρα.
Λένα Νάση, Α1
Κ.Π.Καβάφης, Κρυμμένα Ποιήματα
Φυγάδες

4. Η πόλη της Αιγύπτου που ακουμπά κυριολεκτικά
τη Μεσόγειο, έχοντας αφήσει πίσω της
ουσιαστικά την έρημο και την αφρικανική ήπειρο,
η πόλη που ενεπλάκη ιστορικά σε εξεγέρσεις,
μυστήρια και ίντριγκες αλλά και με σημαντική
συνεισφορά στα γράμματα και τις τέχνες, μια
πόλη όπου το ελληνικό στοιχείο ήταν πολύ
ισχυρό διαχρονικά, η Αλεξάνδρεια. Μια πόλη που
κυρίαρχα στοιχεία της είναι ο αέρας που
αποπνέει, εμπλουτισμένος από τη θάλασσα αύρα
της Μεσογείου που βρίσκεται στα πόδια της.

5. Η Αλεξάνδρεια είναι η δεύτερη
πρωτεύουσα της σύγχρονης
Αιγύπτου, η οποία ιδρύθηκε το 331
π.Χ. από τον Αλέξανδρο τον Μέγα.
Κατά την Αρχαιότητα υπήρξε το
σπουδαιότερο λιμάνι και
πρωτεύουσα της χώρας ενώ στην
ακμή της αποτελούσε μία από τις
επιφανέστερες εστίες πολιτισμού,
διάσημη για τη βιβλιοθήκη της.
Αλέξανδρος Γ΄ο Μακεδών

6. Βρίσκεται στο δυτικό άκρο του δέλτα του
Νείλου, μεταξύ της Μαρεώτιδος λίμνης
και της νήσου του Φάρου. Συνδεόταν
τεχνητά με ένα είδος γέφυρας, το
λεγόμενο Επταστάδιο, που ένωνε το νησί
Φάρος με την πόλη δημιουργώντας έτσι
τα δύο λιμάνια της: τον Μεγάλο Λιμένα
στα ανατολικά και τον Εύνοστο προς τη
δύση. Με τον καιρό οι προσχώσεις
πλάτυναν το Επταστάδιο τόσο ώστε κατά
τους νεότερους χρόνους να κτιστεί εκεί η
τουρκική συνοικία της Αλεξάνδρειας και
η νήσος Φάρος να γίνει συνέχεια και
προέκταση της πόλης στη θάλασσα.

7. Η πόλη χτίστηκε το 332 π.Χ., από τον αρχιτέκτονα
Δεινοκράτη, στη θέση της αρχαίας αιγυπτιακής πόλης
Ρακώτιδας. Ονομάστηκε Αλεξάνδρεια από τον
ιδρυτή της, το Μ. Αλέξανδρο, και έγινε πρωτεύουσα
του βασιλείου των Πτολεμαίων.

8. Η πόλη άρχισε να
ακμάζει, όταν έγινε
πρωτεύουσα της
Αιγύπτου μετά τον
θάνατο του Αλεξάνδρου
και κατά τη βασιλεία του
Πτολεμαίου Α', γιου του
Λάγου και ιδρυτή της
δυναστείας των
Πτολεμαίων ή Λαγιδών.

9. Χτίστηκε σύμφωνα με τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής.
Περιβαλλόταν από υψηλό με πύργους τείχος, για να προφυλάγεται
από τις επιδρομές. Οι δυο μεγαλύτεροι και κεντρικότεροι δρόμοι
είχαν πλάτος εκατό πόδια, και σ' όλο το μήκος τους στοές και από
τις δυο πλευρές. Η πόλη χωριζόταν σε πέντε συνοικίες. Το ένα τρίτο
της πόλεως καλυπτόταν από τα βασιλικά ανάκτορα, τους
βασιλικούς κήπους, τους τάφους του Αλεξάνδρου και των
Πτολεμαίων, το μουσείο, τη βιβλιοθήκη, το θέατρο, το ναύσταθμο,
και το στρατώνα της βασιλικής φρουράς.

11. Αυτή την εποχή εκτός από τις
τέχνες, στην Αλεξάνδρεια,
αναπτύχθηκαν και οι επιστήμες και
η τεχνολογία. Δείγμα της
τελευταίας αποτελεί ο περίφημος
Φάρος, που χτίστηκε τον καιρό
των Πτολεμαίων από τον
αρχιτέκτονα Σώστρατο του
Δεξιφάνη στο ομώνυμο νησί, και
συγκαταλέγονταν στα επτά
θαύματα του κόσμου. Το έργο ήταν
σημαντικό για το εμπόριο και τη
ναυτιλία και είχε ύψος 120 μ.

12. Κατά τον τρίτο π.χ. αιώνα
κατασκευάστηκε ένας φάρος
προκείμενου να καθοδηγεί τα
πλοία με ασφάλεια στο λιμάνι
της Αλεξάνδρειας. Κατά τη
διάρκεια της νύχτας
αντανακλούσε τη λάμψη μιας
μεγάλης φωτιάς ενώ την ημέρα
ύψωνε στον ουρανό μια μεγάλη
στήλη καπνού. Αυτός ήταν ο
πρώτος φάρος στον κόσμο και
παρέμεινε στη θέση του για 1500
χρόνια.

15. Άλλα μνημεία αυτή την
εποχή είναι: τα Ανάκτορα,
το Μουσείο, η Βιβλιοθήκη,
το Σεράπειον (ναός
αφιερωμένος στον
ελληνοαιγυπτιακό
μυστηριακό θεό Σέραπι), ο
ναός της Ίσιδος, το
θέατρο.
Ναός του Σέραπι, Αλεξάνδρεια (Μακέτα)

19. Από τις θετικές επιστήμες
αναπτύχθηκαν η Ιατρική,
η Γεωμετρία, η Γεωγραφία,
η Αστρονομία, η Φυσική
(ιδιαίτερα η Μηχανική) και
κατά την ελληνιστική εποχή
αναπτύχθηκε, για πρώτη
φορά στην Αλεξάνδρεια, ως
αυτόνομη επιστήμη, η
Φιλολογία.
Υπατία, Μαθηματικός και Φιλόσοφος

20. ΕΡΓΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ο Θεός Νείλος, Αλεξάνδρεια
Νεκρικό πορτρέτο,
Φαγιούμ

21. Κατά τον 1ο π.Χ. αι. εμφανίστηκαν στο πολιτικό
προσκήνιο της πόλης οι Ρωμαίοι, αφού
εκμεταλλεύτηκαν τις εμφύλιες διαμάχες και την
κατάπτωση της δυναστείας των Πτολεμαίων, και τελικά
έγιναν κύριοι της πόλης, μετά την ήττα της Κλεοπάτρας
και του Αντώνιου από τον Οκταβιανό το 31 π.Χ.
Ρωμαϊκή εποχή:
Μάρ
κος
Αντώ
νιος
Κλεο
πά
τρα
Οκταβιανός

22. Αργότερα, επί αυτοκρατορίας του Καρακάλλα,
έγιναν στην πόλη διωγμοί των Χριστιανών. Εκεί
συγκρούστηκαν οι Ρωμαίοι με τη βασίλισσα της
Παλμύρας Ζηνοβία, το 269 μ.Χ.
Οι Κατακόμβες
Θεωρούνται ως το μεγαλύτερο Ρωμαϊκό νεκροταφείο της Αιγύπτου
και χρονολογούνται από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Αποτελούνται από τρία
επίπεδα σε βάθος 30 περίπου μέτρων.

23. Ο Κίονας του Πομπήιου
Είναι μία κολώνα ύψους 25
μέτρων, από κόκκινο γρανίτη,
που κατασκευάστηκε προς τιμήν
του Αυτοκράτορα Διοκλητιανού,
και ήταν αρχικά στο Ναό του
Σεράπι, ένα επιβλητικό
οικοδόμημα που αμφισβητούσε
τα πρωτεία από το Σώμα και το
Καισάρειον. Κοντά υπήρχαν
υπόγειες στοές όπου θάβονταν
βαλσαμωμένοι οι Ιεροί Ταύροι
Άπις, και τρεις Σφίγγες.

24. Αυτό το καλοδιατηρημένο θέατρο, που περιλαμβάνει στοές, κερκίδες για 800 θεατές και
μωσαϊκά πατώματα, βρισκόταν κάτω από ένα μουσουλμανικό νεκροταφείο. Οι
αρχαιολόγοι χρειάστηκαν ανασκαφές τριάντα ετών για να το αποκαλύψουν. Το ίδιο το
θέατρο είναι κτισμένο πάνω σε αρχαίο Ιερό του Πάνα. Σε διάφορες στιγμές της ιστορίας
του φιλοξένησε, εκτός από θεατρικές παραστάσεις, και μουσικές παραστάσεις, όπως και
βυζαντινές ιπποδρομίες και αγώνες μονομάχων. Η βόρεια πλευρά του θεάτρου πιθανώς να
έχει αποτελέσει τμήμα του αρχαίου Πανεπιστημίου της Αλεξανδρείας.
Ρωμαϊκό θέατρο

25. Στην εποχή του Μεγάλου Θεοδόσιου η Αλεξάνδρεια
έγινε τα μεγαλύτερο χριστιανικό κέντρο της Μέσης
Ανατολής.
Στον καιρό του Ιουστινιανού, έκλεισαν οι φιλοσοφικές
σχολές.
Το 616 μ.Χ. κυριεύτηκε από τα στρατεύματα του Πέρση βασιλιά
Χοσρόη. Πολλοί από τους κατοίκους σκοτώθηκαν και άλλοι
πουλήθηκαν σαν δούλοι στην Περσία. Η πόλη ελευθερώθηκε από
τον Ηράκλειο. Το 641 μ.Χ. την κατέλαβαν οι Άραβες. Μαζί με την
αραβική κατοχή ήρθε και η παρακμή.
Βυζαντινή εποχή:

26. Ευκλείδης (325 π.Χ.-265 π.Χ.), γεωμέτρης
Κλεοπάτρα Β' (189 π.Χ.-116 π.Χ.), βασίλισσα της Αιγύπτου
Κλεοπάτρα Ζ' (69 π.Χ.-30 π.Χ.), βασίλισσα της Αιγύπτου
Ήρων (10-70 μ.Χ.), μηχανικός και γεωμέτρης
Φίλων ο Αλεξανδρεύς (20-50 μ.Χ.), φιλόσοφος
Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (150-215 μ.Χ.) εκκλησιαστικός Πατέρας
Ωριγένης (185-254 μ.Χ.), θεολόγος
Πλωτίνος (204-270 μ.Χ.), φιλόσοφος
Άγιος Αθανάσιος (298-373 μ.Χ.)
Αγία Αικατερίνη (4ος αιώνας μ.Χ.)
Κύριλλος Α' (370-444 μ.Χ.), Πατριάρχης Αλεξανδρείας
Υπατία (370-415 μ.Χ.), φιλόσοφος
Οσία Ευφροσύνη (5ος αιώνας μ.Χ.)
Σπουδαίοι Αλεξανδρινοί

27. Γεώργιος Αβέρωφ (Μέτσοβο, 1818-1899 μ.Χ.), επιχειρηματίας και εθνικός ευεργέτης της νεότερης
Ελλάδας
Αλέξανδρος Πεσμαζόγλου (1859-1939 μ.Χ.), οικονομολόγος και τραπεζίτης
Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933 μ.Χ.), ποιητής
Αντώνης Μπενάκης (1873-1954 μ.Χ.), πολιτικός και εθνικός ευεργέτης της νεότερης Ελλάδας
Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941 μ.Χ.), συγγραφέας
Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967 μ.Χ.), ζωγράφος
Κωνσταντίνος Τσαλδάρης (1884-1970 μ.Χ.), πρωθυπουργός της Ελλάδας
Γεώργιος Πεσμαζόγλου (1890-1984 μ.Χ.), οικονομολόγος, εκδότης και πολιτικός
Νίκος Τσιφόρος (1912-1970 μ.Χ.), συγγραφέας
Ντίνος Ηλιόπουλος (1913-2001 μ.Χ.), ηθοποιός
Μάνος Λοΐζος (1937-1982 μ.Χ.), μουσικοσυνθέτης
Ιωάννης Χατζηφώτης (1944-2006 μ.Χ.), φιλόλογος και συγγραφέας
Δάκης (1943 μ.Χ.), τραγουδιστής
Ντέμης Ρούσσος (1946 μ.Χ.), τραγουδιστής
Άλκηστις Πρωτοψάλτη (1957 μ.Χ.), τραγουδίστρια.
Μεταγενέστεροι Έλληνες της Αλεξάνδρειας

28. Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια
πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.
«Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον»,
Κ.Π. Καβάφης

29. ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Poleis_kai_topwnumi
a/Arxaies_poleis_ths_Aiguptou_Aleksandreia.htm
http://www.faroi.com/main/alexandria_gr.htm
http://www.hellinon.net/NeesSelides/VivliothikiAlexandreias.h
tm
http://thehistoryofgreece.blogspot.gr/
http://fractalart.gr/%CE%B7-
%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AC%CE%BD%CE%B4%
CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CE%BF-
%CE%BA%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%86%CE%B7%CF%82/
http://www.blogtravels.gr/2013/01/
alexandria-egypt-mediterranean/
http://www.ellopos.com/blog/?p=179
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE
%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1

30. Ήταν μια εργασία
για το μάθημα της
Ιστορίας
Λένα Νάση
2014-15
Υπεύθυνη καθηγήτρια:
Κυρία Κασσάνδρα Ρούσσου