May iba't ibang kayarian ang mga salita. At batay sa kayarian, ang mga salita ay mauuri sa (1) payak, (2) maylapi, (3) inuulit at (4) tambalan.

1. PAMANTASAN NG FATHER SATURNINO URIOS
PROGRAMA NG SINING AT AGHAM
SANGAY NG PANGKATAUHAN
LUNGSOD NG BUTUAN
MGA ARALIN SA BALARILA SA WIKANG FILIPINO
KAYARIAN NG SALITA
May apat na kayarian ang salita. Batay sa kayarian, ang mga salita ay mauri sa: 1. Payak,
2. Maylapi, 3. Inuulit, 4. Tambalan
1. PAYAK – itinuturing na payak ang isang salita kung ito’y salitang-ugat, walang panlapi,
hindi inuulit at walang katambal na ibang salita. Halimbawa: aral, buhay, bata, wika
2. MAYLAPI – ang salita ay maylapi kung ito’y binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang
panlapi. Halimbawa: pag-aralan, binuhay, kabataan, wikain
Mga Uri Ng Panlapi
a. Unlapi – ito ay ikinakabit sa unahan ng salitang-ugat.
um- + iyak = umiyak
i- + sakay = isakay
b. Gitlapi – ito’y ikinakabit sa pagitan ng unang katinig at kasunod nitong patinig. Sa
madaling salita ito’y isinisingit sa gitna ng salitang-ugat.
-um- + sayaw = sumayaw
-in- + dala = dinala
c. Hulapi – ito’y ikinakabit sa hulihan ng salitang-ugat.
-han + laki = lakihan
-an + laro = laruan
Maliban sa tatlo may iba pang uri ng mga iba pang uri ng mga panlapi o paraan ng
paglalapi kabilang na ang mga sumusunod:
d. Panlaping Unlapi at Gitlapi – ang panlaping ito ay kombinasyon ng panlaping
unlapi at gitlapi na ikinakabit sa unahan at gitna ng salitang-ugat.
nag- / -um- = nagpumilit
i-/ -in- = itinakbo
e. Panlaping Unlapi at Hulapi o Kabilaan – sa uring ito, ang mga panlapi ay
inilalagay sa unahan sa unahan at hulihan ng salitang-ugat.
ma- / -an + tanim = mataniman
nag- / -han + kanta = nagkantahan

2. f. Panlaping Gitlapi at Hulapi – ito’y kombinasyon ng panlaping gitlapi at hulapi na
ikinakabit sa gitna at hulihan ng salitang-ugat.
-in- / -an + tabas = tinabasan
-in- / -an + tawa = tinawanan
g. Panlaping Unlapi, Gitlapi at Hulapi o Laguhan – ito ang tawag sa mga
panlaping ikinakabit sa unahan, gitna at hulihan ng salitang-ugat.
pinag- / -um- / -an + sikap = pinagsumikapan
nag- / -in- / -an + dugo = nagdinuguan
3. INUULIT – ang salitang inuulit ay tumutukoy sa kabuuan nito o ang isa o higit pang
pantig nito sa dakong unahan ay inuulit. May dalawang uri ng pag-uulit: 1. Ganap nap ag-
uulit at 2. Di-ganap nap ag-uulit.
a. Ganap na Pag-uulit – sinasabing ganap ang pag-uulit kung ang buong salitang-ugat ang
inuulit.
sila = sila-sila
bayan = bayan-bayan
b. Parsyal o Di-ganap na Pag-uulit – sa uring ito, ang inuulit ay bahagi o parsyal lamang
ng salitang-ugat. May mga paraan sap ag-uulit tulad ng mga sumusunod:
• Pag-uulit sa unang pantig ng salita
ikot = iikot
basa = babasa
• Pag-uulit sa unang dalawang pantig ng salita
baligtad = bali-baligtad
kasama = kasa-kasama
• Kung ang salita ay may unlapi, gitlapi, o hulapi, ang salitang-ugat lamang ang
inuulit, di na kasali ang panlapi.
magluto = magluluto
nabuhay = nabubuhay
• May mga salitang maylapi na ang inuulit ang ikalawa, ikatlo o ikaapat na pantig ng
salita.
magpakasaya = magpapakasaya
ipakipaglaban = ipakikipaglaban
ipinagkalat = ipinagkakalat
4. TAMBALAN – kapag ang dalawang salita ay pinagsama upang makabuo ng isang salita,
ito’y tintawag na tambalang-salita. May dalawang uri ng tambalan: a. tambalang ganap at
b. tambalang di-ganap o malatambalan.
a. Tambalang Ganap – sa tambalang ito, kapag ang dalawang salitang
pinagtambal na may magkaibang kahulugan ay nakabuo ng ikatlong kahulugan na

3. malayo sa kahulugan ng dalawang salitang pinagsama. Kadalasan ang salitang
nabubuo ay hindi na nilalagyan ng gitling.
hampas + lupa = hampaslupa
bahag + hari = bahaghari
b. Tambalang Di-ganap o Malatambalan – sa tambalang ito, ang taglay na
kahulugan ng dalawang salitang pinagtambal ay nananatili ang kahulugan at wala
nang kahulugan. Ito’y ginagamitan ng gitling.
Mga Paraan ng Tambalang Di-ganap
• Ang ikalawang salita ay naglalarawan ng unang salita.
Halimbawa: isip-bata kulay-dugo
• Ang ikalawang salita ay nagsisilbing layon ng unang salita.
Halimbawa: ingat-yaman bantay-bahay
• Ang ikalawang salita ay nagsasaad ng gamit ng unang salita.
Halimbawa: silid-kainan bahay-bakasyunan
• Ang ikalawang salita ay nagsasaad ng pinagmulan o tirahan ng tinutukoy ng unang
salita.
Halimbawa: batang-lansangan bahay-bata
• Kung binubuo ng dalawang salitang magkasalungat ng kahulugan.
Halimbawa: lakad-takbo taas-baba
Inihanda ni:
Donna Delgado Oliverio, MATF
Instructor
Father Saturnino Urios University
A.Y. 2020-2021, 1st Semester
Ang mga araling ito ay sinaliksik at inayos upang magsilbing gabay ng mga mag-aaral na kumukuha ng GE
114 Balarila ng Wikang Filipino. Ilang mga impormasyon ay hinalaw sa iba’t ibang aklat na ginamit ng guro para sa
asignaturang ito.
MGA SANGGUNIANG AKLAT:
Montera, Godfrey G. 2013. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Likha Publications: Cebu City.
Santiago, Alfonso O. 1979. Panimulang Linggwistika. Rex Book Store: Quezon City.
Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G.2003. Makabagong Balarilang Filipino.Rex Book Store: Manila City.
Zamora, Nina Christina et al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Mutya Publishing, Inc.: Malabon City.
Ugot, Irma V. 2005. Batayang Linggwistika. University of San Carlos Press: Cebu City.
_______________. Manual sa Panimulang Linggwistika. Mindanao State University, Marawi City.
_______________. 2014.Ortograpiyang Pambansa.Komisyon ng Wikang Filipino:Manila City.