:)

1. ISTRUKTURA NG WIKA
I. Ponolohiya
A. Katuturan
 Ang agham ng wika na nag-aaral sa tamang pagbigkas ng mga salita (pronunciation) at
tumatalakay kung paano nagsasalita ang isang tao.
 Ang articulatory phonetics ang sangay ng ponetika na tumatalakay sa mga pangunahing
sangkap na may kinalaman sa pagsasalita.
 Makaagham na pag-aaral ng wika ukol sa tamang pagbigkas ng mga salita
(pronunciation) at tumatalakay kung paano nagsasalita ang isang tao.
 Ang articulatory phonetics ang sangay ng ponetiks na tumatalakay sa mga pangunahing
sangkap na may kinalaman sa pagsasalita.
B. Mga Batayang Konsepto
 Articulatory Phonetics - tatlong salik ang kailangan ng isang tao upang makapagsalita:
Enerhiya o pinanggagalingan ng lakas; artikulador o kumakatal na bagay at resonador o
patunugan
 Diptonggo – Ang diptonggo ay ang magkatabing tunog ng patinig (a, e, i, o, u) at
malapatinig (y, w) na nasa iisang pantig, gaya ng /aw/, /ay/, /ey/, /iw/, /iy/, /oy/, /uy/.
(Hal: kalabaw reyna kahoy saklay giliw)
 Klaster - tumutukoy sa magkatabing tunog ng katinig na nasa iisang pantig, gaya ng
/pw/, /py/, /pr/, /pl/, atbp. Lalong lumaganap ang mga salitang may klaster makaraang
dumami nang dumami ang mga hiram na salitang ipinapasok sa talasalitaang Filipino at
ginagamit sa araw-araw na pakikipagtalastasan.
(Hal: pyesa trabaho klase gripo produkto tsansa)
 Ponema – tumutukoy sa mga makabuluhang tunog ng isang wika, may 21 ponema sa
Filipino (16 katinig at 5 patinig)
 Ponemang segmental – tumutukoy sa mga tunog na kinakatawan ng mga titik sa ating
alpabeto
 Ponemang suprasegmental – tumutukoy sa mga tono, diin, haba at antala na ginagamit
upang makapaglinaw ng kahulugan. (mga simbolong ginagamit: tono (1-2-3); haba (.);
diin (CAPS :) at hinto/antala (//)

2. II. Morpolohiya
A. Kahulugan
 Sangay ng lingwistika na tumutukoy sa pag-aaral ng istruktura ng mga salita at ng
relasyon nito sa iba pang mga salita (Paz et al., 2003)
 Ang morpema ay ang ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng
kahulugan (Santiago, 2003)
 Ang morpema ay laging may kahulugang taglay na sarili (Ampil et al., 2010)
B. Anyo ng Morpema
 Morpemang binubuo ng salitang ugat
Tinatawag ding malayang morpema sapagkat maaaring makapag-isa at hubad sa
pagkakaroon ng panlapi.
 Morpemang binubuo ng panlapi
Kinikilala rin sa tawag di-malayang morpema sapagkat kahit hindi buong salita ay may
kahulugang taglay dahil nakadaragdag sa kahulugan ng salitang-ugat.
C. Uri ng Morpema
 Morpemang Diversyunal
-Nagbabago ang kahulugan nito dahil sa pagkakabit ng iba pang morpema o afiks
nito. Halimbawa, ang salitang ma-tubig nagtataglay ng katangiang taglay ng isang
salitang ugat at pagkarami nito, samantala ang tubig-an may kahulugang lugar na
kakikitaan ng salitang-ugat at pa-tubig naman na tumutukoy sa bagay na gamit para
matupad ang diwang isinasaad ng salitang-ugat.
 Morpemang Infleksyunal
-Hindi nagbabago ang kahulugan ng mga salita o morpema (sa kategoryang
sintaktika) kung kinakabitan ng iba pang morpema o afiks. Nag-iiba lang ang aspekto
at anyo ng salita. Halimbawa: naglinis, naglilinis at maglilinis.
D. Pagbabagong Morpoponemiko
Anumang pagbabago ng morpema dahil sa impluwensiya ng kaligiran nito.
Nangyayari ang ganitong mga pagbabagong anyo ng morpema dahil sa mga
ikinakabit na makabuluhang tunog.
1. Asimilasyon (di-ganap at ganap)
Pangbansa ------- pambansa
Pangdikidik ------- pandikdik -------- panikdik

3. 2. Pagpapalit ng ponema
“d” ay nagiging “r”
(kapag ang patinig ang huling ponema ng unlapi)
ma+dami ---------- marami
“d” ay nagiging “r”
(Kapag ang d ay nasa posisyong pinal ng salitang nilalapian)
lapad +an = lapadan ----- laparan
Hindi pwedeng magkapalit “d” at “r”
(kapag magkaiba ang kahulugan ng salita)
madamdamin (dramatic)
maramdamin (sensitive)
binabaybay ang panlaping /-han/ ng /-nan/
tawahan ---------- tawanan
3. Metatesis
Nilalagyan ng gitlaping /-in/ at nagpapalit ng posisyon ang “i” at “n”
-in-+lipad = nilipad
(kapag nagsisimula sa “l” o “y” ang salitang-ugat)
May salitang nagkakapalit ng posisyon at kinakaltasan ng ponema
tanim + -an ------ taniman ----- tamnan
4. Pagkakaltas ng Ponema
Nawawala ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat sa paghuhulapi nito.
takip + -an = takipan = takpan
5. Paglilipat-diin
Mga salitang nagbabago ang diin kapag nilalapian
Basa+ -hin = basahin
6. Reduplikasyon
Pag-uulit ng pantig ng salita
Masaya = masasaya
Mataas = matataas
Dalawa o higit pang pagbabagong morpoponemiko
Mangdagit ----- mandagit (asimilasyong parsyal) -----mandadagit (reduplikasyon) -
----mandaragit (pagpapalit ng poemang
“d” at “r”)

4. III. Sintaks
A. Kahulugan
• Ang pagkakaalam kung paano pinagsasama-sama ang mga salita para bumuo ng mga
parirala (phrase),sugnay (clause) at pangungusap (sentences).
• Ito ay may kinalaman sa sistema ng mga tuntunin at mga kategorya na syang batayan ng
pagbubuo ng mga pangungusap.
• Pag-aaral ng istruktura ng mga pangungusap.
B. Dalawang Bahagi ng Pangungusap
Paksa/Simuno – ang pinag-uusapan sa pangungusap.
Panaguri – ang kaalaman o impormasyon tungkol sa pinag-uusapan.
C. Periferal na Istruktura: Paraan ng Pagpapahaba
Ang pagpapahaba ng Panaguri
a) Pagpapahaba sa paggamit ng direksyunal
Hal: Ipinagkakaloob sa mahihirap ang donasyon
b) Pagpapahaba sa paggamit ng lokatib
Hal: Magpupulong sa Manila Hotel ang mga senador.
Pagpapahaba sa paggamit ng mga kataga:
pag-aagam-agam: tila, baka,yata, marahil
mga kataga: lamang,sana,pa,daw,
din,pala,muli,na atbp.
c) panahon: kahapon,ngayon,bukas atbp.
d) direksyon/pook: sa paaralan,sa tabi, sa ibabaw.
Pagpapahaba sa paggamit ng mga kataga:
e) Paghahambing/pamamaraan: sadya,kusa,bahagya atbp.
f) panggaano: sapat,katamtaman, labis, kulang.
g) pang-ayaw o pagpapahindi: ayaw, hindi.
Kaganapan/Komplemento
a)Layon na pinangunahan ng ng
b) Benapektib na pinangungunahan ng para sa/kay.
c)Sanhi na pinangungunahan ng dahil sa.
d) Instrumental na pinangungunahan ng sa pamamagitan ng
Pagpapahaba ng paksa sa pamamagitan ng pagpapahalayag ng:
pagmamay-ari na pinangungunahan ng ng/ni.
Paglilinaw o aposisyon na pinag-uugnay ng pang-angkop na ng/na.
Lokatib na pinangungunahan ng sa.

5. D. Wastong Gamit
MAY at MAYROON - Iisa ang kahulugan ng mga salitang ito; naayon ang gamit sa uri
ng salitang sumusunod. Gamitin ang may kapag susundan ng pangngalan ( mapaisahan o
maramihan ), pandiwa, pang-uri o pang-abay.
Halimbawa:
May anay sa dingding na ito.
May kumakatok sa pinto.
May dalawang araw na siyang hindi umuuwi.
Tandaan:
Gamitin ang mayroon kapag susundan ng kataga, panghalip na panao o pamatlig o
pang-abay na panlunan.
Halimbawa:
Mayroon kaming binabalak sa sayawan.
Mayroon iyang malaking suliranin.
Mayroon kayang mangga sa palengke ngayon?
Tandaan:
Maaring gamitin ang mayroon nang nag-iiisa.
Halimbawa:
“May asawa ba siya?’ “Mayroon.”
Tandaan:
Nagagamit din ang mayroon bilang pangngalan.
Halimbawa:
Sa aming bayan, madaling makilala kung sino ang mayroon at kung sino ang wala.
NANG at NG
Nang - pangatnig na panghugnayan
- tagapagpakilala ng pang-abay na pamaraan at pamanahon
- tagapag-ugnay ng salitang-ugat na inuulit at pandiwang inuulit
Ng - pantukoy ng pangngalang pambalana
- tagapagpakilala ng layon ng pandiwa at tagaganap ng pandiwa
- pang-ukol na kasingkahulugan ng “sa”

6. A. NANG
Makikita sa unahan ng pangungusap
Halimbawa:
1. Nang dumating ang guro, tumahimik ang mga mag-aaral.
2. Nang maluto ang sinaing, agad na hinarap ni Maria ang pagpiprito ng isda.
Gamit sa pang-abay na pamaraan (adverb of manner).
Halimbawa:
1. Lumakad siya nang dahan-dahan.
2. Ang tumatakbo nang matulin kung matinik ay malalim.
Gamit sa pagitan ng inuulit na pandiwa.
1. Sayaw nang sayaw ang mga bata sa ulanan.
2. Kanina pa siya ikot nang ikot.
B. NG
Nagsasaad ng pagmamay-ari.
Halimbawa:
1. Napakagara ang bahay ng mga Dela Cruz.
2. Ang palad ng mayayaman ay tila napakanipis.
Tandaan:
Kung ang sumusunod na salita ay isang pandiwa (verb) at pang-uri (adjective), gamitin
ang NANG. NANG din ang gamit sa unahan ng pangungusap.
Raw, Rito, Rin, Roon at Rine ay ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtatapos
sa patinig (vowel - a, e i, o, u) o malapatinig (semi-vowel - w, y).
Halimbawa:
Pumunta ka rito.
Taga-Dabaw (Dabao) rin si Imelda.
Nag-aaway raw ang mga bata.
Maliligo rine ang mga dalaga.
Patungo roon ang mga kandidato.
Ang Daw, Dito, Din, Doon at dine ay ginagamit kung ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa katinig (consonant).
Halimbawa:
Sa ilog daw maliligo ang mga binata.

7. Pupunta rin dito ang mga artista.
3. Yayaman din tayo balang araw.
Dito at Doon ang ginagamit sa simula ng isang pangungusap.
Halimbawa:
Dito ba tayo maghihintay?
Doon na tayo mananghalian sa bahay.
25. KUNG at KONG - Ginagamit ang kung bilang pangatnig na panubali. Katumbas ito
ng if sa Ingles; ang kong ay panghalip na panao sa kaukulang paari
Halimbawa:
Matutulog na ako kung papatayin mo na ang ilaw.
Nabasa ang binili kong aklat.
Iba pang paglilinaw sa wastong gamit/dagdag-kaalaman:
BITIWAN at BITAWAN - Ang wastong gamit ay bitiwan at hindi bitawan. Ang
salitang-ugat ay bitiw at hindi bitaw. Ang salitang "bitaw" ay ginagamit sa pagsasabong
ng manok samantalang ang "bitiw" ay sa pagkawala o pag-alis sa pagkakahawak.
Halimbawa:
Bitiwan mo ang mga braso ko kung hindi ay sisigaw ako.
Nabitiwan ni Aling Nena ang mga pinamalengke dahil sa takot.
Binitawan ni Mang Kanor anga kabayong nagwawala.
"Bitiwan mo muna yang mga hawak mong holen at tulungan mo ako sa pag-iigib", ang
sigaw ni Boyet sa kapatid.
Bitiwan mo na ang pag-asang babalikan ka pa ng iyong kasintahan.
Tandaan:
Ang "bitawan" ay nauukol sa pook na pinagdarausan ng paglalaban ng mga manok na
walang tari. Ito ay maaring sa kalsada o bakuran.
Ang "bitaw" ay idinaraos upang bigyan ng pagsasanay ang mga manok.
KAPAG at KUNG - Ipinakikilala ng kung ang di-katiyakan ng isang kalagayan;
- Ipinakikilala ng kapag ang isang kalagayang tiyak.

8. Halimbawa:
Umuuwi siya sa probinsiya kapag araw ng Sabado.
Hindi niya masabi kung Sabado o Linggo ang pag-uwi niya sa probinsiya.
Mag-ingat ka naman kapag nagmamaneho ka.
Mag-ingat ka kung ikaw ang magmamaneho ng kotse.
KIBO at IMIK - Pagkilos ang tinutukoy ng kibo
- Pangungusap ang tinutukoy ng imik.
Halimbawa:
Wala siyang kakibu-kibo kung matulog.
Hindi siya nakaimik nang tanungin ko.
Tandaan:
Hindi lamang sa tao nagagamit ang kibo.
Halimbawa:
Kumikibo nang bahagya ang apoy ng kandila.
Huwag ninyong kibuin ang mga bulaklak na iniayos ko sa plorera.
DAHIL at DAHILAN - Pangatnig ang dahil
- Pangngalan ang dahilan
- Pang-ukol naman ang dahil sa o dahil kay.
Halimbawa:
Hindi siya nakapasok kahapon dahil sumakit ang ulo niya.
Hindi ko alam kung ano ang dahilan ng kanyang pagkakasakit.
Hindi siya nakapasok kahapon dahil sa sakit ng ulo.
Tandaan:
Ginagamit kung minsan ang dahil bilang pangngalan sa panunula.
Iwasan ito sa karaniwang pangungusap o pagsulat.
Iwasan din ang paggamit ng dahil sa bilang pangatnig.
Mali:
Hindi siya nakapasok kahapon dahil sa sumakit ang ulo.
HABANG at SAMANTALANG
Habang - ang isang kalagayang walang tiyak na hangganan,o “mahaba”.
Samantalang - ang isang kalagayang may taning, o “pansamantala”.

9. Halimbawa:
Kailangang matutong umasa habang nabubuhay.
Nakikitira muna kami sa kanyang mga magulang samantalang wala pa akong trabaho.
Gulung-gulo ang isip niya habang hindi pa siya sinsagot ng kanyang kasintahan.
Gulung-gulo ang isip niya samantalang hindi pa dumarating ang sulat ng kanyang
kasintahan.
Tandaan:
May iba pang gamit ang samantala. Ipinakikilala nito ang pagtatambis sa dalawang
kalagayan.
Halimbawa:
Bakit ako ang pupunta sa kanya samantalang ikaw ang tinatawag kanina pa?
IBAYAD at IPAGBAYAD
Ibayad - pagbibigay ng bagay bilang kabayaran
Ipagbayad - pagbabayad para sa ibang tao
Halimbawa:
Tatlong dosenang itlog na lamang ang ibabayad ko sa iyo sa halip na pera.
Ipagbabayad muna kita sa sine.
Mali at katawa-tawa:
Ibayad mo ako sa sine
Ibinayad ko siya sa bus.
PAHIRAN at PAHIRIN
Pahiran - paglalagay
Pahirin - pag-aalis
Halimbawa:
Pahirin mo ang sipon sa ilong ng iyong kapatid.
Aking papahirin ang luha sa iyong mga mata, giliw.
Huwag mo nang pahirin ang natirang langis sa makina.
Huwag mong kalimutang pahirin ang iyong muta sa umaga.
Halimbawa:
Pahiran mo ng mantikilya ang aking tinapay.

10. Aking papahiran ng pampakintab ang aking mesa.
Tayo nang pahiran ng floor wax ang sahig.
Pinahiran niya ng dumi ang aking kuwaderno.
Tandaan:
Pahirin ang ginagamit kung ang nais gawin ay alisin o tanggalin ang isang bagay mula sa
isang bagay.
Pahiran ang ginagamit kung ang ibig ipagkahulugan ay lagyan ng isang bagay ang isang
bagay.
PINTO at PINTUAN
Pinto - ang inilalapat sa puwang upang hindi ito mapagdaanan at kung
ang tinutukoy ay ang kongkretong bagay.
Halimbawa:
Nangyari ang suntukan sa may pintuan.
Huwag mong iharang ang iyong kotse sa harap ng pintuan.
Sa malapit sa pintuan mo ilagay ang paso ng rosas.
Huwag ninyong gawing tambayan ang pintuan ko.
Si Maria ay hahara-hara sa pintuan kaya nabangga ni Simon.
Pintuan - ang ginagamit kung ang tinutukoy ay isang lugar. Ito ay ang lagusan o
pasukan o ang lugar kung saan nakalagay ang pinto kung meron man.
Halimbawa:
Pininturahan ni Ama ang bagong gawang pinto.
Gawa sa narra ang kanilang pinto.
Tayo nang pumasok sa bakal na pinto.
Masyadong mataas ang pintong kahoy para ating akyatan.
Huwag mong sipain ang pinto.
Tandaan:
Gayon din ang pagkakaiba ng hagdan sa hagdanan
Hagdan - ang inaakyatan at binababaan
Hagdanan - ang kinalalagyan ng hagdan
SUBUKAN at SUBUKIN
Subukan - pagtingin nang palihim
Subukin - pagtikim at pagkilatis

11. Halimbawa:
Ibig kong subukan kung ano ang ginagawa nila tuwing umaalis ako sa bahay.
Subukin mo ang bagong labas na mantikilyang ito.
Subukin mo kung gaano kabilis siyang magmakinlya.
Tandaan:
Iisa ang anyo ng mga pandiwang ito sa pangkasalukuyan at pangnakaraan : sinusubok,
sinubok.
Magkaiba ang anyo sa panghinaharap: susubukan, susubukin
TAGA- at TIGA- Walang unlaping tiga-. Taga- ang dapat gamtin. Gumagamit lamang
ng gitling kapag sinusundan ito ng pangngalang pantangi.
Halimbawa:
Taga-Negros ang napangasawa ni Norma.
Ako ang palaging tagahugas ng pinggan sa gabi.
Tandaan:
Naiiba ang unlaping tig- na ginagamit kasama ng mga pambilang: tig-isa, tigalawa
tigatlo tig-apat, atbp.
AGAWIN at AGAWAN
Agawin ang isang bagay sa isang tao/hayop.
Agawan ng isang bagay ang isang tao/hayop.
Halimbawa:
Ibig agawin ng bata ang laruan ni Jess.
Ibig agawan ng laruan ni Boy si Jess.
HINAGIS at INIHAGIS
Hinagis ng isang bagay
Hnihagis ang isang bagay
Halimbawa:
Hinagis niya ng bato ang ibon.
Inihagis niya ang bola sa kalaro.
ABUTAN at ABUTIN
Abutin ang ang isang bagay

12. Abutan ng isang bagay
Halimbawa:
Abutin mo ang bayabas sa puno.
Abutan mo ng pera ang Nanay.
BILHIN at BILHAN
Bilhin ang isang bagay
Bilhan ng isang bagay
Halimbawa:
Bilhin natin ang sapatos na iyon para sa iyo.
Bilhan natin ng sapatos ang ate.
WALISAN at WALISIN
Walisin ang isang bagay na maaring tangayin ng walis
Halimbawa:
1. Walisin mo ang mga tuyong dahon sa bakuran.
2. Aking wawalisin ang mga alikabok sa aking kuwarto.
3. Tayo nang walisin ang mga dumi sa sahig.
4. Nais kong walisin ang nagkalat na papel sa aklatan.
Walisan ang pook o lugar
Halimbawa:
1. Napakarumi ng iyong silid. Pwede bang walisan mo naman 'yan?
2. Aking wawalisan ang silid-aklatan dahil may bibisita bukas.
3. Walisan mo ang ating bakuran. Tambak ito ng mga tuyong dahon.
4. Nais kong walisan ang aklatan.
Tandaan:
Gamitin ang salitang walisin kung ang ibig tukuyin ay ang pag-aalis ng partikular na
dumi o kalat.
Gamitin ang salitang walisan kung ang tinutukoy ay isang partikular na lugar na
marumi.
SUKLAYIN at SUKLAYAN
Suklayin - ang buhok ng sarili o ng iba
Suklayan - ng buhok ang ibang tao

13. Halimbawa:
Suklayin mo ang buhok ko,Luz.
Suklayan mo ako ng buhok, Alana.
NAMATAY at NAPATAY
Napatay -may tiyak na tao o hayop na pumaslang ng kusa/sinasadya
Namatay -kung ang isang tao ay binawian ng buhay sanhi ng sakit, katandaan o
anumang dahilang hindi sinasadya;ginagamit din sa patalinghagang paraan doon sa mga
bagay na walang buhay.
Halimbawa:
Namatay ang kanyang lolo dahil sa sakit sa atay.
Napatay ang aking alagang aso.
MAGSAKAY at SUMAKAY
Magsakay - magkarga ( to load)
Sumakay - to ride
Halimbawa:
Nagsakay ng sampung kahon ng lansones sa bus si Jo.
Sumakay na tayo sa daraang bus.
OPERAHAN at OPERAHIN
Operahin - tiyak na bahagi ng katawan na titistisin
Operahan - tumutukoy sa tao
Halimbawa:
Ang tumor sa dibdib ng maysakit ay ooperahin mamaya.
Si Luis ay ooperahan sa Martes.
KATA at KITA
Kata - ikaw at ako
Kita - ikaw
Halimbawa:
Manood kata ng sine.
Iniibig kita.
KILA at KINA - Walang salitang kila. Ang Kina ay maramihan ng kay.

14. Halimbawa:
Pakidala ang mga laruang ito kina Benny at Maris.
Makikipag-usap ako kina Vic at Nona.
KUNG DI at KUNDI - Ang kung di ay galing sa salitang “ kung hindi” o if not sa
Ingles; ang kundi naman ay except.
Halimbawa:
Aalis na sana kami kung di ka dumating.
Walang sinuman ang pwedeng manood kundi iyong mga may tiket lamang.
HAGDAN at HAGDANAN - Ang hagdan ( stairs) ay ang baytang na inaakyatan at
binababaan. Samantalam ang hagdanan (stairways) ay ang bahaging kinalalagyan ng
hagdan.
Halimbawa:
Nagmamadaling inakyat ni Marving ang mga hagdan.
Ilagay mo ang hagdanan sa tapat ng bintana.
IKIT at IKOT - Ginagamit ang ikit para maipakita ang kilos na paggilid mula sa labas
patungo sa loob. Ang ikot naman ay mula sa loob patungo sa labas.
Halimbawa:
Nakatatlong ikit muna sila bago nila natunton ang daan patungo sa loob ng kuweba.
Nahirapan pala silang makalabas ng tunnel. Umikut-ikot muna sila sa loob nito bago nila
nakita ang daan palabas.
HATIIN at HATIAN - Hatiin ( to divide) o partihin; Hatian ( to share) o ibahagi.
Halimbawa:
Hatiin mo sa amin ang pakwan.
Hinatian niya ng kanyang hamburger ang namamalimos na bata.
NABASAG at BINASAG - Ang salitang nabasag ay nangangahulugan ng kilos na di
sinasadya o di ginusto; ang salitang binasag naman ay nagpapakita ng sariling pagkukusa.
Halimbawa:
Galit na galit na binasag ng lalaki ang mga salamin ng kotse.
Nagmamadali kasi siyang maghusga kaya nabasag niya ang mga plato.

15. BUMILI at MAGBILI - Bumili- to buy; Magbili- to sell o magbenta
Halimbawa:
Pumunta ang nanay sa Baguio para bumili ng mga sariwang gulay.
Ang trabaho ng tatay niya ay magbili ng mga lumang kasangkapan.
KUMUHA at MANGUHA - Kumuha- to get; Manguha – to gather, to collect
Halimbawa:
Kumuha ng isang basong tubig si Neth para kay Jean.
Nanguha ng mga kabibe ang mga bata sa dalampasigan.
Sanggunian:
Ampil, R. et al. (2010). Akademikong Filipino sa Komunikasyong Global. Manila City:
UST Publishing House
Batnag, A. et al. (2011). Sayusay: Sining ng Mabisang Pagpapahayag. Quezon City:
C&E Publishing, Inc.
Bernales R.A, Veneracion E.B. et.al, (2009) Retorika:Ang Sining ng Pagpapahayag.
Malabon City: Mutya Publishing House Inc.
Decena, J.A. at Macalinao, E.A. (2004) Retorika, Patnubay sa Masining na
Pagpapahayag para sa Kolehiyo. Mandaluyong City: Books Atbp. Publishing Corp.
Santiago, A. at Tiangco, N. (2003) Makabagong Balarilang Filipino: Binagong
Edisyon 2003. Quezon City: Rex Bookstore