1. 14-06-14
1
(Het) verschil maken in onderwijs
Jan van Tartwijk
Met dank aan
Hanne ten Berge, Christel Lutz, Mare van Hooijdonk,
Evelyn Kroesbergen, Karin Scager & Theo Wubbels
Presentatie voor “School aan zet”
Sekse
Achtergrond
Cultuur/Etniciteit
Taal
Persoonlijkheid
Wat maakt (het) verschil?
Onderwijs
opbrengst
Extravert
Stabiel
Vriendelijk
Open
Zorgvuldig
Begaafdheid
Leerling
kenmerken
Creativiteit
Intelligentie
SES
Ambitie
Verwachtingen
Startniveau
80 %
14-06-14
2
Beïnvloedbare factoren
Leer
activiteiten
Time on
task
Andere
activiteiten
Theorie en
praktijk
Toetsing
ICT
Onderwijs
materiaal
Instructie
Feedback
Optimale
contacturen
Curriculum
(Vak)
Didactisch
Kennis
Relatie
Docent
Onderwijs
opbrengst
Motivatie
Theorie en
praktijk
Binding
Competentie
Beïnvloedbare factoren: Motivatie
Leer
activiteiten
Time on
task
Andere
activiteiten
Beloning
Autonomie
Toetsing
ICT
Onderwijs
materiaal
Instructie
Feedback
Optimale
contacturen
Curriculum
(Vak)
Didactisch
Kennis
Relatie
Docent
Onderwijs
opbrengst
Intrinsiek
Extrinsiek
Motivatie

2. 14-06-14
3
STUDENTKENMERKEN
Achtergrond
Persoonlijkheid
Begaafdheid
Sekse
Cultuur/Etniciteit
Taal
Wat maakt (het) verschil?:
Intelligentie en persoonlijkheid
Cijfers
Extravert
Stabiel
Vriendelijk
Openheid
Zorgvuldig
Student
kenmerken
Creativiteit
Intelligentie
SES
Ambitie
Verwachtingen
Startniveau
Poropat, 2009
.52
.46
.24
.14
.03
-.02
.15
14-06-14
4
Capacity to
think logically
and solve
problems in
novel situations
What a person
knows and has
learned
Gsm
Korte
termijn/werk
geheugen
Achtergrond
Persoonlijkheid
Begaafdheid
Sekse
Cultuur/Etniciteit
Taal
Wat maakt (het) verschil?:
Intelligentie en creativiteit
Cijfers
Extravert
Stabiel
Vriendelijk
Openheid
Zorgvuldig
Student
kenmerken
Creativiteit
Intelligentie
SES
Ambitie
Verwachtingen
Startniveau
Deyoung, 2011; McCrea, 1987; McGrew, 2009; Kaufman & Plucker, 2011: Sternberg et al., 2005
.52
.46
.24
.14
.03
-.02
Gf
Fluid Gc
Crystallized
Gv
Visuele
verwerking
Ga
Auditieve
verwerking
Gt
Reactietijd
Grw
Lezen en
schrijven
Gq
Kwantitatief
Wiskunde
“the
production
of
something
new,
useful and
appropriate”
Creativiteit
Gs
Verwerkings
tijd
Glr
Lange termijn
Opslag en
ophalen
Intelligentie is een
noodzakelijke maar
niet voldoende
voorwaarde voor
creativiteit
Openheid
BELONING

3. 14-06-14
5
Vraagt u dat op
het proefwerk?
De toets stuurt het leren
AUTONOMIE
14-06-14
6
De Soma Puzzel
De complexe relatie tussen beloning en intrinsieke motivatie
Groep 1
$1 per oplossing
Deci, 1972
Groep 2
Niets beloofd
- -
+ +
Effect van Beloning op Intrinsieke
Motivatie
Beloning Free Choice Self report
Verbale beloning (positieve feedback) .33*(21) .31*(21)
Tastbare beloning -.34*(92) -.07*(70)
Onverwacht .01 ( 9) .05 ( 5)
Verwacht -.36*(92) -.07*(70)
- Voor het meedoen -.14 ( 7) .21 (5)
- Afhankelijk van inspanning -.40*(55) -.15*(35)
- Afhankelijk van voltooiing -.44*(19) -.17*(13)
- Afhankelijk bereikt niveau (maximale beloning) -.15*(18)
- Afhankelijk bereikt niveau (niet maximale beloning) -.88* ( 6)
Deci, Koestner, Ryan, 2001

4. 14-06-14
7
RELATIE
Binding: Relatie docent-lerende
-
Invloed
+
Begrijpend
SturendDwingend
Corrigerend
Helpend
Ontevreden
InschikkelijkOnzeker
+- Nabijheid
Créton & Wubbels, 1984
Wubbels, Brekelmans, den Brok & van Tartwijk, 2006
Graag naar de les;
Kiezen voor vak
14-06-14
8
Extrinsiek
Binding
Binding: Typologie docenten
Directief TolerantGezaghebbend
Tolerant /
Gezaghebbend
Onzeker
Agressief
Onzeker
TolerantAutoritair
Moeizaam
dominerend
FEEDBACK
14-06-14

5. 14-06-14
9
Kwaliteit van feedback Vaak, op
onderdelenSpecifiek en
gedetailleerd
Focus op prestatie
in plaats van persoon
Op tijd:
Liever minder goed
dan (te) laat
Begrijpelijk
“Not Sociological enough”
“If I’d understood how to be sociological
enough, I’d have done it!”
Feed forward
Welke stappen naar het doel?
Hattie &Timperley, 2007
Gibbs, 2010
Feed Up
Wat is het te bereiken doel?
Feed back
Waar staat je prestatie ten opzichte
van het doel?
EXPERTISE AND
EXPERT PERFORMANCE
14-06-14
10
Expert
Others
Performance
Experience
Expertise and expert
performance
Does
Competence
Expertise
Show
Skills
Know how
Know
Learning in practice
Miller, 1990 Ericsson, 2006; Korthagen et al. 2001
Reflection,
Deliberate practice
1
5
2
3
4
Action
Looking back
on action
Awareness of
essential aspects
Creating alternative
methods of action
Trial
Korthagenetal.,2001
Korthagen et al. 2001

6. 14-06-14
11
MOTIVATIE
Motivatie
Percentage alumni dat aangeeft als
als student te hebben gestreefd naar hoogst mogelijke cijfers
Brennan, Patel & Tang, 2009
Vergelijk ook Allen, Coenen & van der Velden, 2007
0
10
20
30
40
50
60
70
14-06-14
12
Druk
Maar hoogopgeleiden goede
probleemoplossers

7. 14-06-14
13
DOELEN
Bloom: Doelen
Krathwohl, 2002
Remembering
Understanding
Applying
Analyzing
Evaluating
Creating
Factual Conceptual Procedural Metacognitive
14-06-14
14
DE DOCENT
14-06-14

8. 14-06-14
15
Docent
• “Formative evaluation to the teacher” .90
– Informatie over leren/begrip leerlingen
– Op basis data & evidence based modellen
• Helderheid .75
• Reciprocal teaching .74
– Elkaar laten uitleggen
• Feedback aan leerlingen .73
• Leraar-leerling relatie .72
• Spaced and mass practice .71
– In de tijd gespreid vaker gericht laten oefenen
(deliberate practice)
• Self verbalization/ self questioning .64
– Zelf expliciet vragen stellen
• Problem solving teaching .61
– Voor beter begrip en toepassen, niet voor
feitenkennis
Hattie, 2009
VERWIJZINGEN
14-06-14
14-06-14
16
• Allen, J., Coenen, J., & van der Velden, R. (2007). Afgestudeerden van het hoger onderwijs in Nederland in vergelijking met
andere landen. Resultaten van het reflex project Beleidsgerichte studies hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
• Bekhradnia, B., Whitnall, C., & Sastry, T. (2006). The academic experience of students in english universities (2006 report).
Oxford: Higher Education Policy Institute.
• Brennan, J., Patel, K., & Tang, W. (2009). Diversity in the student learning experience and time devoted to study: A
comparative analysis of the UK and European evidence. London: Centre for Higher Education Research and Information,
The Open University.
• Boshuizen, H. P. A. (2009). Teaching for expertise: Problem-based methods in medicine and other professional domains. In
K. A. Ericsson (Ed.), Development of professional expertise: Towards measurement of expert performance and design of
optimal learning environments (pp. 379-404). Cambridge: Cambridge University Press.
• Cropley, A. (2006). In praise of convergent thinking. Creativity Research Journal, 18(3), 391-404.
• Créton, H. A., & Wubbels, T. (1984). Ordeproblemen bij beginnende leraren [Discipline problems of beginning teachers].
Utrecht: WCC.
• Deci, E. L. (1972). The effects of contingent and noncontingent rewards and controls on intrinsic motivation. Organizational
behavior and human performance, 8(2), 217-229. doi: dx.doi.org/10.1016/0030-5073(72)90047-5
• Deci, E. L., Koestner, R., & Ryan, R. M. (2001). Extrinsic rewards and intrinsic motivation in education: Reconsidered once
again. Review of Educational Research, 71(1), 1-27.
• Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development,
and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• DeYoung, C. G. (2011). Intelligence and personality. In R. J. Sternberg & S. B. Kaufman (Eds.), The Cambridge handbook
of intelligence (pp. 711-737). Cambridge: Cambridge University Press.
• Ericsson, K. A. (2006). The influence of experience and deliberate practice on the development of expert performance. In K.
A. Ericsson, N. Charness, P. J. Feltovich & R. R. Hoffman (Eds.), The Cambridge handbook of expertise and expert
performance (pp. 683-704). New York: Cambridge University Press.
• Gibbs, G. (2010). Using assessment to support student learning. Leeds: Leeds Met Press.
• Hattie, J. (2009). Visible learning. New York: Routledge.
• Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81-112. doi:
10.3102/003465430298487
• Kaufman, J. C., & Plucker, J. A. (2011). Intelligence and creativity. In R. J. Sternberg & S. B. Kaufman (Eds.), The
Cambridge handbook of intelligence (pp. 771-783). Cambridge: Cambridge University Press.
• Korthagen, F. A. J., Kessels, J., Koster, B., Lagerwerf, B., & Wubbels, T. (2001). Linking practice and theory: The pedagogy
of realistic teacher education. Mahwah, NY: Lawrence Erlbaum Associates.
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of bloom’s taxonomy: An overview. Theory Into Practice, 41(4), 212-218.
• Marzano, R. J. (2007). Wat werkt op school: Research in actie. Vlissingen: Bazalt.
• McCrea, R. R. (1987). Creativity, divergent thinking, and openness to experience Journal of Personality and Social
Psychology, 52(6), 1258-1265.
• McGrew, K. S. (2009). CHC theory and the human cognitive abilities project: Standing on the shoulders of the giants of
psychometric intelligence research. Intelligence, 37, 1-10.
• Miller, G. E. (1990). The assessment of clinical skills/competence/performance. Academic Medicine, 65(9 Suppl), S63-67.
• OECD. (2013). OECD skills outlook 2013: First results from the survey of adult skills. Paris: OECD publishing.
• Poropat, A. E. (2009). A meta-analysis of the five-factor model of personality and academic performance. Psychological
Bulletin, 135(2), 322-338.
• Scager, K. (2013). Hitting the high notes: Challenge in teaching honors students. PhD, Utrecht University, Utrecht.
• Teddlie, C. (2009). The legacy of school effectiveness research tradition. In A. Hargreaves, A. Lieberman, M. Fullan & D.
Hopkins (Eds.), Second international handbook of educational change (pp. 523-554). Dordrecht: Springer.
• Sternberg, R. J., Lubart, T. I., Kaufman, J. C., & Pretz, J. E. (2005). Creativity. In: K. J. Holyoak & R. G. Morrison (Eds.) The
Cambridge handbook of thinking and reasoning (pp. 351-365). Cambridge University Press.
• Tinto, V. (1997). Classrooms as communities: Exploring the educational character or student persistence. The Journal of
Higher Education, 68(6), 599-623.
• van den Berg, M. N., & Hofman, W. H. A. (2005). Student success in university education: A multi-measurement study of
the impact of student and faculty factors on study progress. Higher Education, 50(3), 413-446. doi: 10.1007/
s10734-004-6361-1
• van der Drift, K. J. D. M., & Vos, P. (1987). Anatomie van een leeromgeving. Een onderwijseconomische analyse van het
universitair onderwijs. Lisse: Zwets & Zeitlinger.
• van der Vleuten, C. P. M., Dolmans, D. H. J. M., & Scherpbier, A. J. J. A. (2000). The need for evidence in education.
Medical Teacher, 22(3), 246-250. doi: 10.1080/01421590050006205
• Vermunt, J. D., & Verloop, N. (1999). Congruence and friction between learning and teaching. Learning and Instruction,
9(3), 257-280.
• Wolfensberger, M. V. C. (2012). Teaching for excellence: Honors pedagogies revealed. Münster, Germany: Waxman.
• Wubbels, T., Brekelmans, M., den Brok, P., & van Tartwijk, J. (2006). An interpersonal perspective on classroom
management in secondary classrooms in the Netherlands. In C. Evertson & C. Weinstein (Eds.), Handbook of classroom
management: Research, practice, and contemporary issues (pp. 1161-1191). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.