Leren en werken blijkt lastig

1. Snelle check
van Boeing 737
22
Zwart geld in
de circuspiste
Ben Woldring
denkt groot
24 25
ZATERDAG 17 DECEMBER 2016
PLUS
Werken
Werkenden met een zwakke ar-
beidsmarktpositie volgen de min-
ste scholing. Het gaat om mensen
met een slechte gezondheid, oude-
ren bij wie mantelzorg juist met de
leeftijd toeneemt, laagopgeleiden
en flexwerkers met allebei minder
flexibele werkvormen. Wie weinig
formele scholing volgt, constateer-
de het SCP, compenseert dat niet
door het opdoen van nieuwe ken-
nis of ervaring op de werkplek of
te leren van collega’s of leidingge-
venden.
Werk verandert; sneller en ingrij-
pender dan ooit. Daarop inspelen
vraagt om continue aanpassen.
Scholing, formeel of informeel, is
belangrijker dan ooit. Om tot aan
je pensioen inzetbaar te blijven,
moet je ook werken aan je kennis,
vaardigheden en attitudes. ’Em-
ployability’ noemen arbeids- en
organisatiepsychologen en bedrij-
ven dat.
In combinatie met gezondheid,
bepaalt dat iemands ’duurzame
inzetbaarheid’.
Door automatisering en robotisering verandert werk en is blijvend leren noodzaak.
Leren én
werken
blijkt lastig
Nederlanders werken meer en zorgen ook meer.
In tien jaar tijd groeide het aandeel mensen dat
zorg en werk combineert met vier procent tot
achttien procent. Maar het aandeel werkenden
dat een cursus of scholing volgde, bleef in
diezelfde periode steeds rond de 40 procent.
Tekst: Miriam Vijge Foto: 123RF
D
e gevraagde combi-
natie van werken,
zorgen en leren is
niet voor iedereen
goed te doen, con-
cludeerde het Sociaal Cultureel
Planbureau (SCP) in de studie
Aanbod van Arbeid (2016).
➜Werken 21: Jezelf opnieuw uitvinden

2. ZATERDAG 17 DECEMBER 2016
Werken
De belangen zijn hetzelfde: aan het
werk blijven. Of toch niet, als meer
leren zo lastig is? „Jawel”, reageert
doctor Jol Stoffers, lector Employ-
ability aan Zuyd Hogeschool. „Ie-
dereen is het daarmee eens, maar
ernaar handelen is voor alle partij-
en lastig. De focus op het hier en
nu is de grootste belemmering.
Maar over drie of vijf jaar is er
werk verdwenen of op z’n minst
veranderd. En leren en ontwikke-
len kost ook tijd.” Hij wijst naar
oprukkende automatisering en
robotisering waardoor niet alleen
het werk voor laagopgeleiden maar
ook de middengroep onder druk
komt.
Nederland is een kenniseconomie,
doceert Stoffers. „Maar kennis is
steeds korter van waarde. Investeer
in zogenaamde 21st century skills”,
moedigt hij werkgevers en werken-
den aan. „Generieke vaardigheden
kun je overal gebruiken, ongeacht
sector of bedrijf. Ze helpen je met
aanpassen: communiceren, samen-
werken, analyseren, oplossen. Leer
leren: leer om je heen te kijken, de
verandering te zien en vervolgens
naar jezelf te vertalen. Er is name-
lijk geen ander alternatief dan
meegaan met veranderingen op de
arbeidsmarkt. Daar moeten we
elkaar bij helpen.”
Leren in de praktijk
Overheden, sectoren, bedrijven en
onderwijs kunnen nog veel meer
samenwerken, stelt Stoffers. „Voor-
al om informeel leren te initiëren.
Dat kost moeite en is niet makke-
lijk, maar wel veel effectiever dan
formeel leren. Zeker voor werken-
den die al langer uit de schoolban-
ken zijn.” Voor werkgevers is het
vaak lastig om informeel leren in
de praktijk vorm te geven. „Zoiets
moet je structureel doen. Leren,
het leerproces, integreren in je
bedrijfsproces vergt een lange
adem en is niet alleen iets van de
afdeling Personeelszaken.”
Anja Vermeulen is van de afdeling
Personeel en Organisatie (P&O). Ze
werkt bij Royal Van Zanten, een
veredelingsbedrijf in de glastuin-
bouw. Ze is ook lid van de stuur-
groep van het scholingsloket Kas
groeit (www.kasgroeit.nl), dat
opleiding en ontwikkeling stimu-
leert bij werkgevers en werknemers
in de glastuinbouw. De rol van
leidinggevenden is belangrijk,
benadrukt ze. „Leren en ontwikke-
len vraagt tijd, aandacht en je moet
budget reserveren. Het voordeel is
niet altijd direct zichtbaar. Zo’n
aanpak waarvoor je ook leergeld
betaalt, ’concurreert’ met de waan
van de dag”, benoemt ze dezelfde
belemmering als Stoffers.
Bovendien wil niet iedereen zo-
maar iets anders leren, wanneer
het werk toch –en soms al jaren-
goed gaat. „Dat moet je inderdaad
goed uitleggen”, zegt Vermeulen.
Het personeelsbestand van Royal
Van Zanten is vergrijsd. „Nieuwe
methodes, nieuwe technieken,
automatisering en nieuwe klantei-
sen maken dat je regelmatig bij-
scholing nodig hebt. De basisoplei-
ding van toen voldoet niet altijd
meer. En je weet nooit of dat werk
blijft. Ook bij ons is er werk naar
het buitenland verplaatst.”
Om de scholing vooral ’praktisch’
te houden, kiest Royal Van Zanten
voor zogenaamde in-company
trainingen. „Dat is weliswaar klas-
sikaal, maar bij ons. De kas is vlak-
bij, je bent met enkele collega’s en
de inhoud is toegespitst op onze
omstandigheden.” Om medewer-
kers laagdrempelig en informeel te
scholen doet het bedrijf ook aan
jobroulatie. „Dan draait iemand in
verschillende stadia van een pro-
ductieproces mee. Van de pers-
kluitmachine tot aan de expeditie.
En soms ook bij een ander product.
Voor de werkgever is het goed om
zo kennis te spreiden. Voor mede-
werkers is het goed, want ze blij-
ven zo breder inzetbaar.”
Vooruitkijken
„We moeten ook over vijf of tien
jaar een ploeg hebben die het werk
aan kan”, kijkt Vermeulen vooruit.
Het werk dat in Nederland blijft,
vraagt om meer inzicht. „Om meer
je verantwoordelijkheid nemen.
Dus als je iets signaleert, trek dan
aan de bel en denk niet dat een
ander het wel ziet.” Dan moet je
kunnen analyseren, communiceren
en liefst ook oplossingen aandra-
gen. Om meer verantwoordelijk-
heid te kunnen nemen, heb je juist
die vaardigheden nodig om – zoals
Stoffers verwoordt - ’employabel’
te blijven. „Behalve hoogopgelei-
den, gaan maar weinig mensen
daar proactief mee om. Bedenk dat
een loopbaan over meerdere func-
ties gaat”, spiegelt de lector voor.
„En vast ook via meerdere organi-
saties en misschien wel verschillen-
de sectoren. Je zult jezelf dus wel
een paar keer opnieuw moeten
uitvinden.”
De knop moest om
Zoals de zestigers bij Royal Van
Zanten, die ’ineens’ moesten door-
werken tot 67. Vermeulen: „De
VUT-regeling werd afgeschaft en
de pensioenleeftijd verhoogd: de
knop moest om. Dan moet je men-
sen helpen en motiveren om zo
lang mogelijk door te kunnen
blijven werken. Dat was wel even
schakelen voor iedereen. Dit werk
is ook fysiek, met bukken, staan,
op de knieën in de kas. Door ande-
re taken aan te bieden, werk anders
te verdelen, lukt het wel.”
Stoffers vindt dat het maatschap-
pelijk besef nog kan en moet groei-
en: „Jezelf ontwikkelen is je eigen
verantwoordelijkheid. Organisaties
moeten dat faciliteren.” Vermeulen
heeft de indruk dat blijven leren
wel iets gewoner wordt. „Maar je
moet het aanbieden en organiseren
voor mensen.” ■
Werknemers bij Royal Van Zanten. FOTO ROYAL VAN ZANTEN / MARK DAVID
Jezelf opnieuw uitvinden
’Er is geen ander
alternatief dan
meegaan met
veranderingen’
Niet naar school?
Ga stagelopen bij een collega(-bedrijf) om nieuwe,
specifieke vaardigheden te leren kennen, of eens te
zien hoe het ergens anders toe gaat; Word stagebe-
geleider of praktijkopleider. Hierdoor krijg je de kans
om stagiaires op te leiden en daarmee je eigen
takenpakket en vaardigheden uit te breiden; Vraag
of je de verantwoordelijkheid kunt krijgen voor
taken die net naast je eigen functie liggen; Overleg
of je gekoppeld kan worden aan een meer vakvol-
wassen collega; Ga naar een congres, seminar of
sectoroverleg, en deel je daarna je opgedane kennis
en inzichten met collega’s; Doe vrijwilligerswerk om
andere vaardigheden te ontwikkelen.
Bijven leren?
Omdat werk verandert;
Omdat je met een diplo-
ma of certificaat sterker
op de arbeidsmarkt staat;
Om te investeren in je
eigen toekomst; Omdat je
dan meer kans hebt op
een betere baan (en soms
ook een leukere); Om te
doen wat bij je past. Daar
ben je goed in en dat
geeft werkplezier.
Jol Stoffers.
➜Vervolg
voorpagina
Werken