Publicatie in vakblad TLN

1. Bedrijfsopvolging familiebedrijven geen eenvoudige klus
’Het moeilijke bespre
Het lijkt zo simpel, maar juist in familiebedrijven waar emotie en eigendom een
belangrijke rol spelen, is bedrijfsopvolging een hele klus. Openheid, evenals kennis
en ervaring van deskundigen zijn daarom cruciaal.
DOOR ANNELIES VAN STIJN
B
edrijfsopvolging blijkt in de al- Familiedocument trokken partijen een tijdlijn voor ogen te heb-
ledaagse praktijk gemakkelijker ‘Alle reden dus om bedrijfsopvolging in ben en zich de vraag stellen of het helder en
gezegd dan gedaan. Maar liefst één familiebedrijf doordacht aan te pakken en duidelijk is wat de toekomst is. Dus hebben
op de tien faillissementen van fami- het moeilijke bespreekbaar te maken’, zegt vader en moeder goed voor ogen wanneer ze
liebedrijven is te wijten aan slechte bedrijfs- Emile van der Weg (52), consultant en coach het bedrijf loslaten, op welke manier en wat
opvolging, zo blijkt uit Europese cijfers. De bedrijfsopvolging bij TLN. ‘Het is belangrijk daarvoor te regelen met de nodige afspraken.
reden daarvoor hoeft niet te zijn dat opvol- om goed op een rijtje te zetten welke partijen De kinderen op hun beurt zullen een business
gers het door hun ouders opgezette bedrijf er bij de bedrijfsopvolging betrokken zijn, case moeten maken met hun eigen visie, ken-
verkwanselen. Het kan ook zijn dat senior wat hun rol is of wordt en welke stappen er nis en kunde op het bedrijf en met ideeën hoe
zich ondanks zijn terugtreden te veel blijft nodig zijn om de bedrijfsopvolging te reali- zij de onderneming in de toekomst willen
bemoeien met het bedrijf of dat de aangewe- seren. Daarbij kun je denken aan advies en vorm geven. Zij zullen daarin ook hun eigen
zen opvolgers, broers, zussen en andere fami- hulp van een boekhouder, accountant, jurist rol(len) moeten meenemen. Het resultaat kan
lieleden uiteenlopende ideeën hebben over RI ¿VFDOLVW 2RN LV KHW EHODQJULMN GDW GH EH- worden vastgelegd in een familiedocument.
de wijze het bedrijf voort te zetten. Beide Daarin wordt openhartig opgetekend wat je
generaties blijken van tevoren vaak onvol- als familie bespreekt als het gaat om waar
doende te hebben nagedacht en openhartig willen we echt naartoe, wie krijgt welke rol,
gesproken over hun wensen, verwachtingen Het is niet goed welke salarissen worden daaraan gekoppeld,
en de toekomst van het bedrijf. Dat is niet hoe regel je het met kinderen die niet in het
alleen zonde van de jarenlange energie en alleen fiscaal gedreven bedrijf willen werken of kinderen die geen
arbeid die er in het bedrijf is gestoken, maar directie- of managementfunctie ambiëren.
kan zelfs leiden tot jarenlange familieruzies. te werk te gaan Verder leg je in zo’n document vast hoe je
16 Transport Logistiek - 2013

2. BEDRIJF MARKT
ekbaar maken’
omgaat met (toekomstige) partners, kleinkin- contacten. De kunst daarbij is wel in één keer overnemen, maar een cruciale vraag is of het
GHUHQ HQ FRQÀLFWHQ +HW LV EHODQJULMN GDW GLW raak te schieten en een bedrijf te vinden dat bedrijf wel bestaansrecht heeft. Van der Pol:
al in een vroeg stadium ter tafel komt, zodat qua cultuur en bedrijfsvoering past. Uit con- ‘Dat klinkt hard, maar is essentieel natuur-
hier later geen problemen over ontstaan. currentieoogpunt is het niet wenselijk daar lijk. De zaken moeten worden doorgerekend
Het is geen doel op zich maar het zorgt in de markt met te veel partijen te lang mee op basis van zakelijke vergoedingen. Soms
voor openheid en wederzijds begrip. Het is bezig te zijn. Vanzelfsprekend moet de over- blijkt bijvoorbeeld de vader al met pensi-
families namelijk eigen om mogelijke pro- QHPHQGH SDUWLM RRN ¿QDQFLHHO JH]RQG ]LMQ HQ oen en nog wel volop mee te werken tegen
blemen met de mantel der liefde te bedekken. een eventuele overname haalbaar zijn.’ weinig of geen vergoeding. De vraag is dan
Daarom is het verstandig externe deskun- ZDW HU JHEHXUW PHW GH ¿QDQFLsOH H[SORLWDWLH
digen in te huren en in een eerlijk en open Bestaansrecht als pa stopt en er een betaalde kracht voor in
proces tot duidelijke en heldere afspraken Een volgende stap is te onderzoeken hoe de de plaats moet komen. Hetzelfde geldt voor
te komen. Zo voorkom je dat bedrijfsopvol- EHRRJGH EHGULMIVRYHUGUDFKW ¿QDQFLHHO XLWSDNW bedrijfspanden van vader en moeder die wor-
JLQJ VOHFKW DÀRRSW HQ VSDQQLQJHQ ELQQHQ KHW voor de ouders, maar ook – bij bedrijfsop- den gebruikt door de onderneming zonder
bedrijf overslaan op families.’ volging door kinderen – voor die kinderen. dat er een zakelijke huur wordt betaald die op
Een kind kan nog zo graag een bedrijf willen een goede dag voor de oudedagsvoorziening
Vanzelfsprekendheid
Aan Van der Weg de taak om de grote lijnen
van het opvolgingsproces in de gaten te hou-
den en deskundigen in te schakelen als daar
behoefte aan is. Een van de eerste deskundi-
gen die Van der Weg inschakelt is Anja van
der Pol (51), jurist bij SCT Juridisch advies-
EXUHDX LQ +RRJYOLHW 67 KRÀHYHUDQFLHU YDQ
TLN en al ruim 25 jaar juridisch adviseur in
de sector transport en logistiek, is onder meer
gespecialiseerd in het formeel handen en
voeten geven aan de bedrijfsoverdracht, sa-
menwerking en het ontbinden van bedrijven
in het MKB en alles wat daarbij komt kijken.
Een van de eerste dingen die zij checkt als de
partijen na een eerste gezamenlijk gesprek
om de tafel zitten, is of het kind ofwel de
beoogde opvolger de overname en de daarbij
behorende verantwoordelijkheid inderdaad
wel wil. ‘Soms willen kinderen wel werken
binnen het bedrijf van de ouders, maar willen
zij de totale verantwoordelijkheid daarvoor
als ondernemer niet op zich nemen. Vroeger
was dat veel meer een vanzelfsprekendheid.
Nu wordt daar vaak goed over nagedacht, al
dan niet samen met de partner van de moge-
lijke opvolger. In sommige gevallen blijkt het
verstandiger een bedrijf te zoeken waarmee
kan worden samengewerkt of waaraan het
bedrijf kan worden verkocht, zodat een kind
die taak van directielid en ondernemer niet
op zich hoeft te nemen. Het kan dan een
van onze taken zijn om die geschikte partij
te vinden. Wij hebben door onze jarenlange Emile van der Weg van TLN Consultancy: ‘Het is families eigen om mogelijke problemen met de
ervaring en kennis van de branche ook veel mantel der liefde te bedekken.’
Transport Logistiek - 2013 17

3. KRRJ ZDV RI HHQ JRHGH ¿QDQFLsOH H[SORLWDWLH Als junior het goed blijkt te doen, kan deze
niet mogelijk bleek. Dat is jammer, want constructie aan het einde van de afgesproken
mensen zien dat als falen, terwijl dat niet periode worden opgeheven. Belangrijk is
zo hoeft te zijn. Niet iedereen heeft immers een dergelijke constructie echter wel, omdat
GH]HOIGH FDSDFLWHLWHQ HQRI DPELWLHV 2RN LV KHW YDDN JDDW RP JURWH ¿QDQFLsOH EHODQJHQ
het vaak onbewust willen beantwoorden aan het voortbestaan van het bedrijf en ook om
het verwachtingspatroon van de ouders.’ pensioen en vermogen van senior. Het is
dus goed dat een zeer ervaren rot in het vak
Flexibiliteit tijdelijk een oogje in het zeil houdt.’
Het is belangrijk ervoor te zorgen dat de
ondernemer een bedrijfsstructuur creëert die Meerdere opvolgers
KHP ÀH[LELOLWHLW ELHGW HQ PRJHOLMNH ULVLFR¶V Belangrijk is verder ook goede onderlinge af-
beperkt. Van der Pol: ‘In de sector wordt veel spraken te maken als er meerdere opvolgers
gewerkt met bv’s. Natuurlijk wordt er vaak zijn. Wie mag aandeelhouder worden? Wor-
gezegd, één bv is geen bv. Het is echter wel den daar eisen aan gesteld, bijvoorbeeld dat
belangrijk dat de structuur van een bedrijf, iemand werkzaam is in het bedrijf? Wat moet
dus bijvoorbeeld het aantal bv’s, zich ver- er gebeuren als bijvoorbeeld een broer of zus
houdt tot de administratieve lasten en kosten komt te overlijden of besluit ergens anders
die daarmee gepaard gaan. Als je bedrijfs- te gaan werken dan in het familiebedrijf?
opvolging of -verkoop beoogd, is het verder Moeten de aandelen van deze persoon dan
JRHG MH WH UHDOLVHUHQ GDW HU ¿VFDOH WHUPLMQHQ worden aangeboden aan de anderen of mag
kunnen gelden.’ Het is raadzaam om dit soort hij of mogen de erfgenamen dan aandeel-
structuren 3 tot 6 jaar op te zetten voordat houder blijven? Van der Pol: ‘Ik ben er in het
een daadwerkelijke bedrijfsopvolging of algemeen voor om af te spreken de aandelen
YHUNRRS VSHHOW 'DQ NXQQHQ YDDN GH ¿VFDOH in dergelijke gevallen te laten teruggaan naar
voordelen het best worden benut. ‘Natuurlijk de overblijvende aandeelhouder(s). Het is ten
zijn bedrijfsovernames altijd mogelijk, maar slotte niet voor niets een besloten vennoot-
ze zijn, als de structuren niet lang genoeg schap. De medeaandeelhouders kunnen dan
EHVWDDQ ¿VFDDO QLHW DOWLMG HYHQ JXQVWLJ 2P- besluiten of zij de aandelen willen afnemen
dat de gemiddelde ondernemer onvoldoende of dat ze er mee instemmen dat de aanbieder
LQ]LFKW KHHIW LQ GH ¿VFDOH IDFLOLWHLWHQ ELM EH- aandeelhouder blijft.’ Zij benadrukt dat dit
Anja van der Pol van SCT Juridisch drijfsopvolging, is het goed een deskundige soort zaken wel expliciet geregeld moet wor-
adviesbureau: ‘In de praktijk zien we dat veel in de arm te nemen en zo in kaart te laten GHQ µ2RN LV KHW EHODQJULMN YDQ WHYRUHQ JRHG
opvolgers varen op hun accountant.’ brengen hoe het staat met bedrijfsopvolgs- vast te leggen of aandeelhouders verplicht
faciliteiten. Dat zijn gecompliceerde zaken zijn aandelen aan te bieden bij langdurige
waar goed over nagedacht moet worden.’ ziekte enzovoorts.’
aangewend moeten worden en er dus geld
moet zijn voor de huur of aankoop van deze Noodrem Familieleden in dienst
panden. Dit soort zaken moet inzichtelijk 2YHULJHQV ZLMVW 9DQ GHU 3RO HURS GDW KHW Een onderwerp dat soms gevoelig ligt, is
worden gemaakt. De opvolger moet weten YDDN QLHW JRHG LV XLWVOXLWHQG YDQXLW ¿VFDDO het in dienst nemen van familieleden. Van
waaraan hij begint.‘ oogpunt te werk te gaan. ‘Er kunnen zeker der Pol: ‘Een familiebedrijf is geen opvang-
bij familiebedrijven ook grote belangen huis voor neven en nichten. Ze moeten aan
Capaciteiten van andere gezinsleden meespelen, evenals dezelfde eisen van geschiktheid, opleiding en
Verder is het belangrijk vast te stellen of oudedagvoorzieningen. Het is belangrijk ervaring voldoen als externe medewerkers.
de opvolger de geschikte opleiding heeft ook die mee te nemen in het geheel en dan te 2RN GLW QDWXXUOLMN PHW KHW RRJ RS GH FRQWL-
gevolgd, het vakdiploma heeft gehaald, komen tot het meest geschikte scenario. Het nuïteit van het bedrijf. Spreek daarom een
de benodigde ervaring heeft en voldoende zoeken naar het meest geschikte scenario is heldere geschillen regeling af die oplossin-
¿QDQFLHHO LQ]LFKW KHHIW HYHQDOV GH QRGLJH een constant wikken en wegen. Per familie gen kan bieden voor het geval partijen er in
leidinggevende capaciteiten. De coach van en bedrijf is dat totaal verschillend. Het de toekomst met elkaar niet meer uitkomen.’
TLN gebruikt hiervoor het zogenoemde ideale standaardplaatje of concept is er dan Ten slotte is het van belang af te spreken hoe
,.72SUR¿HO 9DQ GHU 3RO µ,Q GH SUDNWLMN ook niet.’ Daarnaast is het van belang om af GH SURFHGXUH LQ ¿QDQFLHHO RS]LFKW YHUORRSW
]LHQ ZH GDW YHHO RSYROJHUV YRRU GH ¿QDQFLsOH te spreken in hoeverre en hoe lang senior als bij uitkopen van aandeelhouders en/of mede-
kant van de zaak varen op hun accountant. overdragende partij nog een vinger in de pap ¿UPDQWHQ 9ROJHQV 9DQ GHU 3RO LV KHW JHOG HU
Geen probleem, maar er moet wel boek- houdt binnen het bedrijf. ‘Soms is het handig vaak niet om een deel van de aandelen over
houdkundige basiskennis aanwezig zijn bij dat senior nog aan de noodrem kan trekken, te nemen. ‘Je kunt hiervoor afspreken dat
GH RSYROJHU¶ 2YHULJHQV NXQ MH YROJHQV KDDU want junior moet zich immers nog bewijzen’, in termijnen kan worden betaald. Daarmee
niet alle risico’s van tevoren indekken. ‘Soms aldus Van der Pol. ‘Je kunt senior dan bij- creëer je lucht met het oog op de continuïteit
ook blijkt pas na jaren dat de druk van het voorbeeld aandelen met stemrecht en zonder van het bedrijf. Een bank zal zeker ook in
ondernemerschap voor de opvolger toch te winstrecht geven voor een bepaalde tijd. deze tijd niet staan te popelen.’
18 Transport Logistiek - 2013