UNIT I

1. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 1
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΣΑ ΣΗΝ ΕΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Η
1. ΣΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
α. Πληθςζμψρ
Η καηάζηαζη ηος νέος ελληνικοω κπάηοςρ
 Διιάδα: θησρή κε απαξραησκέλεο παξαγσγηθέο δνκέο, κηθξή θαη
νιηγάλζξσπε.
 ΢ύλνξα Ακβξαθηθνύ – Παγαζεηηθνύ
 Νεζηά: Βόξεηεο ΢πνξάδεο, Κπθιάδεο, ηα Ιόληα λεζηά (1864), Θεζζαιία (1881)
Η πςκνψηηηα ηος πληθςζμοω - Αιηίερ εξάνηληζηρ ηος ηψπος και ηυν ανθπϊπυν
μεηά ηην επανάζηαζη
 Ππθλόηεηα πιεζπζκνύ από 15 (1828) ζε 43 (1911) θαηνίθνπο / ηεηξ. ρικ.
 Δμάληιεζε ηνπ ηόπνπ θαη ησλ αλζξώπσλ:
 Δδάθε γπκλά, εμαληιεκέλα από ππεξβόζθεζε & πινηνκία
 Χσξάθηα ρέξζα ιόγσ εθηεηακέλεο αγξαλάπαπζεο
Η δημογπαθική εξέλιξη ηηρ Ελλάδαρ μεηά ηην επανάζηαζη
Απμαλόηαλ κε γξήγνξνπο ξπζκνύο, ρσξίο λα εμαληινύληαη ηα πεξηζώξηα
δεκνγξαθηθήο εμέιημεο ζε κηα ηόζν αξαηνθαηνηθεκέλε ρώξα.
Επιπηϊζειρ Κπιμαφκοω πολέμος1
Ναπηηθόο απνθιεηζκόο από Αγγλία & Γαλλία (1854):
 Πείλα
 Αξξώζηηεο
 Αλζξώπηλεο απώιεηεο
1
Ι. Κνιηόπνπινο, Ηζηνξία ηεο Διιάδνο από ην 1880, η. Β΄ Θεζζαινλίθε 2002,83: Ο Κξηκατθόο Πόιεκνο
(Οθηώβξηνο 1853 - Φεβξνπάξηνο 1856) ππήξμε ζηαζκόο κείδνλνο ζεκαζίαο ζηελ ηζηνξία ηεο Δπξώπεο:
ήηαλ ν πξώηνο επξσπατθόο πόιεκνο, κεηά ηε ζπλζήθε εηξήλεο ηεο Βηέλλεο 1815, ζηνλ νπνίν
ελεπιάθεζαλ νη κεγάιεο δπλάκεηο σο αληίπαιεο κεηαμύ ηνπο. Γύν επξσπατθέο δπλάκεηο ε Αγγιία θαη ε
Γαιιία, πνιέκεζαλ ελαληίνλ κηαο άιιεο ηξίηεο ηεο Ρσζίαο, ε νπνία απνηεινύζε έσο ηόηε ξπζκηζηηθό
παξάγνληα ηνπ ζπζηήκαηνο αζθαιείαο ηεο επνρήο, γηα λα ζηεξίμνπλ ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία, ηελ
εδαθηθή αθεξαηόηεηα ηεο νπνίαο ζεσξνύζαλ απαξαίηεηε γηα ηελ ηζνξξνπία ηζρύνο θαη ζπλεπώο γηα ηελ
αζθάιεηα θαη ηελ εηξήλε ζηελ πεξηνρή. Οη δύν κεγάιεο δπλάκεηο δέρζεθαλ γηα πξώηε θνξά ηελ
Οζσκαληθή Απηνθξάηνξία σο ηζόηηκν κέινο ζην ΢πλέδξην Δηξήλεο ησλ Παξηζίσλ ην 1850. ΢πλέπεηα
απηνύ ηνπ πνιέκνπ ήηαλ ε αιιαγή ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο Ρσζίαο απέλαληη ζηελ Διιάδα θαζώο
εγθαηέιεηςε ηνλ ξόιν ηεο πξνζηάηηδαο δύλακεο ησλ Χξηζηηαλώλ Οξζνδόμσλ ηεο Δγγύο Αλαηνιήο θαη ππό
ηελ επήξεηα ησλ ΢ιαβόθπισλ, πεξηνξίζηεθε ζην ξόιν ηεο πξνζηάηηδαο ησλ ΢ιάβσλ ηεο Ννηηναλαηνιηθήο
θαη ηεο Αλαηνιηθήο Δπξώπεο.
Καηάζηαζε
ηνπ
πιεζπζκνύ
& ηεο ρώξαο
Καηάζηαζη
ηηρ σϊπαρ
ηα ζύλνξα
Καηάζηαζε
πιεζπζκνύ

2. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 2
β. Οι μεηακινήζειρ μέζα & έξυ απψ ηην Ελλάδα
Διαθοπά Ελλάδαρ - Δωζηρ
 Οη πόιεηο κεγάισλαλ, ρσξίο απηό λα ζεκαίλεη όηη είραλ θάπνηα νκνηόηεηα κε
ηα βηνκεραληθά, εκπνξηθά, ρξεκαηηζηηθά, αζηηθά θέληξα ηεο Γύζεο.
 Γηα ηα επξσπατθά κέηξα νη πόιεηο ηεο κηθξήο Διιάδαο έκνηαδαλ πεξηζζόηεξν
κε κεγάια ρσξηά.
Εζυηεπική Μεηακίνηζη
Η κεηαθίλεζε αλζξώπσλ από ηελ ύπαηζξν ζηα αζηηθά θέληξα δελ ζηόρεπε
απνθιεηζηηθά ζε εγθαηάζηαζε ζηνλ αζηηθό ρώξν, όπνπ ε αξγή αλάπηπμε ησλ
παξαγσγηθώλ δξαζηεξηνηήησλ δελ έδηλε ζηνπο λενθεξκέλνπο πνιιέο επθαηξίεο.
Εξυηεπική Μεηακίνηζη
Οη κεηαλαζηεύζεηο ηνπ αγξνηηθνύ πιεζπζκνύ ήηαλ ζπρλό θαηλόκελν πξνο:
 ηα ιηκάληα ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ
 ηεο Μαύξεο Θάιαζζαο,
 πξνο ην Γνύλαβε
 ηε Νόηηα Ρσζία,
 ηε Μηθξά Αζία
 θαη ηελ Αίγππην.
Πξνο ην ηέινο ηνπ 19νπ αηώλα θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20νύ άλνημαλ νη δξόκνη πξνο ηελ
Ακεξηθή.
Η ζηαθιδική κπίζη2
εθείλεο ηεο επνρήο πξνθάιεζε κεγάιν ξεύκα κεηαλάζηεπζεο
πέξα από ηνλ Αηιαληηθό. Βι.: https://www.youtube.com/watch?v=aougt4CcUtA
2
Γηνλύζηνο Ι. Σξακπαδώξνο, Σν ζηαθηδηθό δήηεκα. Σν ρξνληθό ηεο θξίζεο θαη νη ζπλέπεηέο ηεο. Πάηξα
2012, 162. Σν θπξηόηεξν εμαγσγηθό πξντόλ ηνπ Διιεληθνύ Βαζηιείνπ, από ηελ Απειεπζέξσζε κέρξη ηηο
πξώηεο δεθαεηίεο ηνπ 20νύ αηώλα, ήηαλ ε ζηαθίδα, ε νπνία, κέρξη ην 1880, θάιππηε πεξηζζόηεξν από ην
50% ηεο ζπλνιηθήο αμίαο ησλ εμαγσγώλ ηεο ρώξαο θαη θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1880 μεπέξαζε ην 60%. Ζ
δήηεζε ζηελ επξσπατθή αγνξά ήηαλ κεγάιε θαη ε Διιάδα θάληαδε σο κνλνεμαγσγηθή ρώξα, πνπ
ζπκκεηείρε ζηε δηεζλή νηθνλνκία κόλν κε απηό ην πξντόλ, «σο ε Βξαδηιία κε ηνλ θαθέλ», θαηά ηε ξήζε
ηνπ θαζεγεηή Ξελ. Ενιώηα. Όκσο, νη λένη γαιιηθνί ακπειώλεο πνπ είραλ ελ ησ κεηαμύ θπηεπζεί,
θαξπνθόξεζαλ, ε γαιιηθή αγνξά έθιεηζε θαη άξρηζε ε πεξίθεκε ζηαθηδηθή θξίζε πνπ ππήξμε θαηαιπηηθή
γηα ηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαη θνηλσλία, ζεκάδεςε γηα πνιιά ρξόληα ηελ πεξηνρή ζε όια ηα επίπεδα θαη
ήηαλ έλα από ηα ζεκαληηθόηεξα, αλ όρη ην ζεκαληηθόηεξν νηθνλνκηθό γεγνλόο ζηελ Διιάδα από ηελ
ίδξπζε ηνπ λενειιεληθνύ θξάηνπο· Βι: Παπαθσλζηαληίλνπ Αθξνδίηε, Σν ΢ηαθηδηθό Εήηεκα θαη νη
επηπηώζεηο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία (1871-19350, (κεηαπηπρηαθή εξγαζία, Καιακάηα 2020): Ζ
ειιεληθή θπβέξλεζε αλαγθάζηεθε λα θεξύμεη ηε ρώξα ζε θαηάζηεζα πηώρεπζεο. Σν 1893 από ηελ
θπβέξλεζε Χαξ. Σξηθνύπε παξνπζηάζηεθε ε ηδέα ηνπ παξαθξαηήκαηνο 15%, θαη πνπ δελ εθαξκόζηεθε
κέρξη ηε θπβέξλεζε Θενηόθε. Tν 1899 ε θξίζε εληάζεθε θαη ε θπβέξλεζε ηνπ Θενηόθε επηρείξεζε ηελ
ίδξπζε ηεο ΢ηαθηδηθήο Σξάπεδαο κε ζθνπό ηε δαλεηνδόηεζε ησλ παξαγσγώλ θαη ηε δηαρείξηζε ηεο
Μεηανάζηεςζη

3. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 3
Σα ζύλνξα ηνπ πξώηνπ αλεμάξηεηνπ ειιεληθνύ θξάηνπο (1830 θαη 1832)
πνζόηεηαο ηεο παξαγόκελεο ζηαθίδαο. Καη ε ηειεπηαία πξνζπάζεηα νηθνλνκηθήο εμπγίαλζεο ζηέθηεθε κε
απνηπρία κε απνηέιεζκα ε θαηάζηαζε λα γίλεη δξακαηηθή. Tν 1903 πξνηάζεθε από έλαλ όκηιν μέλσλ
επηρεηξεκαηηώλ ε κνλνπσιηαθή αγνξά ηεο ζηαθίδαο γηα κηα εηθνζαεηία. Δλώ ηε αξρή έγηλε απνδεθηή δελ
επδνθίκεζε θαη νδήγεζε ζηελ πηώζε ηεο θπβέξλεζεο Θενηόθε. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 1903, αλέιαβε θαη
πάιη ηελ πξσζππνπξγία ν Θενηόθεο θαη επαλεξγνπνίεζε ηε ΢ηαθηδηθή Σξάπεδα, ώζηε λα απνξξνθήζεη
κέξνο ηεο ππεξπαξαγσγήο σο θόξν ζε είδνο, ελώ πξνζπάζεζε λα απνζαξξύλεη ηελ όπνηα επέθηαζε ησλ
θαιιηεξγεηώλ ζηαθίδαο. Σα επόκελα ρξόληα πνπ αθινύζεζαλ πεξηέθιεηαλ πνιιέο πξνζπάζεηεο
αλάθακςεο θαη νηθνλνκηθήο δηεμόδνπ. Αθινύζεζαλ ην Κίλεκα ζην Γνπδί θαη ε εμέγεξζε ζην Κηιειέξ.
Καηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ νη ξαγδαίεο αιιαγέο νδήγεζαλ ζηελ αγξνηηθή κεηαξξύζκηζε.
Ηδξύζεθε ε Αγξνηηθή Σξάπεδα, έγηλαλ εγγεηνβειηησηηθά έξγα θαη παξαηεξήζεθε πεξαηηέξσ
εκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο. Ζ θξίζε ηνπ 1929 επεξέαζε ζε κεγάιν βαζκό ηελ εμέιημε
ηεο ζηαθηδνπαξαγσγήο θαζόηη ε γαιιηθή θπβέξλεζε αλαθνίλσζε ηελ απαγόξεπζε ηεο εηζαγσγήο
ειιεληθώλ θξαζηώλ.

4. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 4
Βι. http://www.ime.gr/projects/vouli/index.php?view=1947

5. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 5
2. Οι παπαγυγικέρ δςνάμειρ μέζα και έξυ απψ ηην Ελλάδα και η « Μεγάλη Ιδέα»
Αιηίερ οικονομικήρ δςζππαγίαρ και ηεσνικήρ καθςζηέπηζηρ ηηρ Ελλάδαρ
 Η Διιάδα εμαθνινπζνύζε λα κνηάδεη κε ηελ Αλαηνιή, αλ θαη ην δεηνύκελό
ηεο ήηαλ ε Γύζε
 Απνπζίαδαλ ηα ηζρπξά θέληξα αλάπηπμεο, νη «αηκνκεραλέο» ηεο νηθνλνκηθήο
θαη ηερληθήο πξνόδνπ:
 Η ρώξα δε δηέζεηε ζεκαληηθέο πξώηεο ύιεο
 Γελ είρε πιενλάδνλ εηδηθεπκέλν ή έζησ θζελό εξγαηηθό δπλακηθό
 Η ζπζζώξεπζε θεθαιαίνπ, ηδησηηθνύ θαη δεκνζίνπ, ήηαλ ηζρλή
 Η εζσηεξηθή αγνξά ήηαλ πεξηνξηζκέλε έσο αζήκαληε.
Η ζηάζη ηηρ ελληνικήρ διαζποπάρ (Ο Ελληνιζμψρ έξυ απψ ηην Ελλάδα)
 Ιζρπξά θέληξα ηνπ ειιεληζκνύ, πλεπκαηηθά, νηθνλνκηθά, παξαγσγηθά, έμσ
από ηα ζύλνξα.
 Έιιελεο, ειιεληθά θεθάιαηα θαη πινύηνο
 από ηελ Οπθξαλία σο ην ΢νπδάλ
 από ηνλ Γνύλαβε έσο ηνλ Καύθαζν
 από ηε ΢κύξλε έσο ηελ Κηιηθία
Καηά ηο19ο αι.
 ην κηθξό ειιεληθό βαζίιεην ήηαλ γη’ απηνύο γηα πνιιά ρξόληα κηα θαθή
αλάκλεζε, έλαο θησρόο θαη ίζσο αλεπξόθνπνο ζπγγελήο.
 Οη επηηπρίεο ηνπο ήηαλ μέλεο ζε ζύγθξηζε κε ηελ ζηαζηκόηεηα θαη ηελ έλδεηα
ηεο κηθξήο Διιάδαο
Ππορ ηα ηέλη ηος 19ος αι.
 αλαθαιύπηνπλ ηε ζεκαζία πνπ είρε ε θησρή ηνπο παηξίδα σο αζθαιέο
θαηαθύγην θαη σο πεδίν αλάπηπμεο νηθνλνκηθώλ δξαζηεξηνηήησλ.

6. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 6
Μεγάλη Ιδέα – Πποχποθέζειρ - οπιζμψρ
 Σν ππάξρνλ ειιεληθό θξάηνο δελ ήηαλ παξά κία εκηηειήο θαηαζθεπή, ηα
ζεκέιηα γηα θάηη κεγαιύηεξν,
 δεκηνύξγεζε πξνζδνθίεο γηα νινθιήξσζε ηνπ εζληθνύ νξάκαηνο θαη ζεκαληηθή
δηεύξπλζε ησλ ζπλόξσλ κε ζεκαληηθέο επηπηώζεηο ζηνλ πνιηηηθό θαη νηθνλνκηθό
ρώξν (π.ρ. Κξήηε, Μαθεδνλία)
 νη ειιεληθέο θπβεξλήζεηο δελ είραλ ζηξακκέλν ην ελδηαθέξνλ ηνπο απνθιεηζηηθά:
1. ζηα εζσηεξηθά δεηήκαηα
2. ζηελ νηθνλνκηθή αλόξζσζε
3. ζηε γεθύξσζε ηνπ ράζκαηνο κε ηε Γύζε
 ζπρλά νη νηθνλνκηθέο πξσηνβνπιίεο γίλνληαλ έξκαηα ησλ εζληθώλ θξίζεσλ
Οι επιπηϊζειρ ηηρ «Μεγάληρ Ιδέαρ» ζηον πολιηικψ και οικονομικψ σϊπο
Πολιηικέρ και οικονομικέρ: Οη ειιεληθέο θπβεξλήζεηο δελ είραλ ζηξακκέλν ην
ελδηαθέξνλ ηνπο ζηα εζσηεξηθά δεηήκαηα, ζηελ νηθνλνκηθή αλόξζσζε θαη ηε
γεθύξσζε ηνπ ράζκαηνο κε ηε Γύζε.
Λαμβάνονηαρ ςπψτη ηο πεπιεσψμενο ηηρ πηγήρ και ηιρ ζσεηικέρ πληποθοπίερ ηος
βιβλίος ζαρ να παποςζιάζεηε ηην καηάζηαζη ηυν οικονομικϊν ςποδομϊν ηηρ
Ελλάδαρ ζηιρ απαπσέρ ηηρ ζςγκπψηηζηρ ηος ανεξάπηηηος ελληνικοω κπάηοςρ.
Πεγή ηνπ ζρνιηθνύ βηβιίνπ ζ.11, Από το βιβλίο, Pierre Α. Moraοtinis, La Grθce telle qu’elle est, Paris, Athθnes,
Berlin,1877 (ανατύπωση Δ.Ν. Καραβίας, 1987) Avant-propos, p. 7-8.
Με βάζη ηιρ πηγέρ και ηιρ ιζηοπικέρ ζαρ γνϊζειρ να παποςζιάζεηε ηα
σαπακηηπιζηικά ηυν μεηακινήζευν ηυν αγποηικϊν πληθςζμϊν ενηψρ ηυν οπίυν
ηηρ σϊπαρ και ππορ ηο εξυηεπικψ.
ΠΗΓΗ 1
Αγποηική Έξοδορ
Οη ρσξηθνί ηεο Ρνύκειεο, ηεο Ζπείξνπ, ηνπ αλαηνιηθνύ Μσξεά, όιν θαη
πνιππιεζέζηεξνη, εγθαηαιείπνπλ ην ρσξηό θαη θαηαθεύγνπλ ζηηο πόιεηο· ζηελ Αζήλα ν
πιεζπζκόο, όπσο ζα δνύκε, δεθαπιαζηάδεηαη κέζα ζε νγδόληα ρξόληα, από ηα 1830 σο
ηα 1909. Όπσο ε δήηεζε γηα ηα αδύλαηά ηνπο ρσξάθηα είλαη κεδακηλή, ζπρλά κε
θαηαθέξλνληαο λα ξεπζηνπνηήζνπλ ηελ αγξνηηθή πεξηνπζία ηνπο, νη νηθνγέλεηεο
ρσξίδνληαη, ηα γπλαηθόπαηδα παξακέλνπλ ζην ρσξηό, ελώ ηα αξζεληθά κέιε
θαηαθεύγνπλ γηα εξγαζία ζηηο πόιεηο θαη επηζηξέθνπλ κόλν ην ζέξνο θαη ηελ επνρή ηεο
ζπνξάο. Γηα κηα κεηαβαηηθή πεξίνδν πνπ βαζηάεη θάπνηε νιόθιεξε γεληά, ν εξγάηεο ή ν

7. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 7
νηθηαθόο ππεξέηεο ζηελ Αζήλα δεη αθόκα κε ην ςσκνηύξη πνπ ηνπ ζηέιλεη ην ρσξηό,
εμαθνινπζεί αθόκα λα ζηεξίδεηαη ζην ρσξηό· ε πξνιεηαξηνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο
αιιά θαη ηεο ηδενινγηθήο ύπαξμεο ηνπ κεηαηίζεηαη έηζη γηα δεθαεηίεο νιόθιεξεο …
Κ. Μνζθώθ, Δηζαγσγηθά ζηελ Ηζηνξία ηνπ Κηλήκαηνο ηεο Δξγαηηθήο Σάμεο. Ζ δηακόξθσζε ηεο εζληθήο
θαη θνηλσληθήο ζπλείδεζεο ζηελ Διιάδα, Αζήλα 1988, 122-123.
ΠΗΓΗ 2
Διαδικαζία Αζηικής Σσγκένηρωζης. Μεηανάζηεσζη
Δίλαη αιήζεηα πσο ν ζρεκαηηζκόο ησλ ειιεληθώλ πόιεσλ (πνπ ζηελ νπζία ήηαλ
αλύπαξθηεο ηελ επνρή πνπ δεκηνπξγήζεθε ην ειεύζεξν βαζίιεην), πξνθύπηεη βαζηθά
από ηε ζπξξνή ησλ αγξνηώλ ζηα αζηηθά θέληξα. Όκσο ζ’ νιόθιεξν ην 19ν αηώλα είλαη
εληειώο αδύλαην λα δώζνπκε αθξηβείο αξηζκνύο. Απνθαιππηηθό όκσο είλαη ην γεγνλόο,
όηη ην 1890 ελώ ην ζύλνιν ηνπ απζηεξά αζηηθνύ πιεζπζκνύ ηεο ρώξαο, πνπ
πεξηιακβάλεη ηα είθνζη ηξία ζεκαληηθόηεξα αζηηθά θέληξα, θηάλεη ηηο 404.000 (από ηηο
νπνίεο νη 190.000 αληηπξνζσπεύνπλ ην ζπλνιηθό πνζό αύμεζεο ησλ θαηνίθσλ ησλ
πόιεσλ από ην 1853, ν αξηζκόο ησλ αλζξώπσλ πνπ είραλ γελλεζεί ζηελ Διιάδα θαη
θαηνηθνύζαλ ζην εμσηεξηθό έθηαζε ζε 180.000. Ο αξηζκόο, ινηπόλ, ησλ κεηαλαζηώλ ην
1890 είλαη ηεο ίδηαο ηάμεσο κε ην ζύλνιν ηεο αύμεζεο ηνπ αζηηθνύ πιεζπζκνύ ζε
απόιπηνπο όξνπο. Ζαύμεζε όκσο απηή, πεξηιακβάλεη θαη ηε θπζηθή αύμεζε ηνπ
αζηηθνύ πιεζπζκνύ: ηελ πεξίνδν απηή πξέπεη λα είλαη ηεο ηάμεσο ησλ 50%. Σν ηκήκα
εθείλν ηνπ αζηηθνύ πιεζπζκνύ πνπ απμήζεθε ιόγσ ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο δε
ζα πξέπεη ζπλεπώο λα μεπεξλάεη πνιύ ηηο 100.000 θαηνίθνπο. ΢πκπεξαίλνπκε ινηπόλ,
όηη ην κεηαλαζηεπηηθό ξεύκα πξνο ην εμσηεξηθό, ήηαλ αξηζκεηηθά ηζρπξόηεξν από ην
ξεύκα αζηηθνπνίεζεο· κ’ άιια ιόγηα: πεξηζζόηεξνη θάηνηθνη ηεο ειιεληθήο επαξρίαο
νδεγνύληαη πξνο ην εμσηεξηθό, παξά πξνο ηηο πόιεηο.
- Σν απνδεκεηηθό ξεύκα θαηεπζύλεηαη αξρηθά πξνο ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη ηα
δπηηθά παξάιηα ηεο Μηθξάο Αζίαο.
- Όκσο νη πιεζπζκηαθέο κεηαθηλήζεηο δελ θαηεπζύλνληαη κόλν πξνο ηελ Σνπξθία αιιά
θαη πξνο ηε κεζεκβξηλή Ρσζία, όπνπ ππήξραλ 600.000 Έιιελεο ην 1920, θαη ηε
Ρνπκαλία.
- Γηα ηηο Ζ.Π.Α. κεηαλαζηεύνπλ 376.000 θάηνηθνη, ελώ 390.000 πξνζηίζεληαη ζηνλ
πιεζπζκό ησλ αζηηθώλ θέληξσλ ζην δηάζηεκα 1889-1920 (εδώ ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη
ε θπζηθή αύμεζε ηνπ αζηηθνύ πιεζπζκνύ).
Κ. Σζνπθαιά, Δμάξηεζε θαη Αλαπαξαγσγή, 107-108.
ΔΡΓΑ΢ΙΔ΢ - ΓΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΔ΢
Α. Η ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΔΣΑ ΣΗΝ ΔΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Η
1. Να πεξηγξάςεηε ηελ θαηάζηαζε ηεο ππαίζξνπ θαη ησλ πόιεσλ κεηά ηελ
Δπαλάζηαζε θαη λα ηε ζπζρεηίζεηε κε ηηο αλάγθεο ηνπ πιεζπζκνύ γηα επηβίσζε.
2. Η αλάπηπμε ηνπ ειιεληθνύ θεθαιαίνπ εθηόο ηεο Διιάδαο θαηά ηνλ 19ν αηώλα θαη
ε επίδξαζε ηνπ γεγνλόηνο απηνύ ζηελ εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο ηεο Μ. Ιδέαο

8. Ι΢ΣΟΡΙΑ ΠΡΟ΢ΑΝΑΣΟ΢Ι΢ΜΟΤ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα http://evpatera.blogspot.com/
Σελίδα 8
Φσηνγξαθίεο: Η Αζήλα ηνπ 18νπ θαη ηνπ 19νπ αηώλα ζηνλ παξαθάησ ζύλδεζκν:
https://www.kathimerini.gr/k/k-magazine/943609/i-gennisi-mias-neoklasikis-polis/
Άπνςε ηεο Αζήλαο από ηηο όρζεο ηνπ Ιιηζνύ (1835).
Βνξεηνδπηηθή άπνςε ηεο Αθξόπνιεο (1851).