1. ΢. Εεξβνύ, Απξίιηνο 2013

2. Ποιηηηθή-ηδεοιογηθή θρίζε
Ζ θξίζε ηνπ Μεζνπνιέκνπ ήηαλ θαη ποιηηηθή-ηδεοιογηθή
πνιινί άλζξσπνη ακθηζβεηνύζαλ ηε δπλαηόηεηα ησλ
θηιειεύζεξσλ δεκνθξαηηώλ λα αληηκεησπίζνπλ ηα
πξνβιήκαηα
δύν δηακεηξηθά αληίζεηεο πξνηάζεηο νηθνλνκηθήο θαη
θνηλσληθήο αλαδηνξγάλσζεο απνθηνύζαλ όιν θαη
κεγαιύηεξε ππνζηήξημε θαη αληαγσλίδνληαλ γηα ηελ
επηθξάηεζε: ν θοκκοσληζκός θαη ν θαζηζκός
΢νθία Εεξβνύ

3. ΢οβηεηηθή
Έλωζε
Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ
Λέληλ (1924), εγέηεο ηεο
΢νβηεηηθήο Έλσζεο
αλαδείρζεθε ν ΢ηάιηλ -
Ιωζήθ Βεζζαρηόλοβηης
΢ηάιηλ, ςεπδώλπκν ηνπ
Ησζήθ Βεζζαξηόλνβηηο
Σδνπγθαζβίιη - πνπ
δηαηήξεζε ηελ εμνπζία
έσο ηνλ ζάλαηό ηνπ
(1953).
΢νθία Εεξβνύ

4. Η ποιηηηθή ηοσ ΢ηάιηλ
 Δθαξκόδνληαο κηα απζηεξά ειεγρόκελε
νηθνλνκηθή πνιηηηθή πνπ έδηλε έκθαζε ζηελ
εθβηνκεράληζε, ε ΢νβηεηηθή Έλσζε
κεηαηξάπεθε, ηελ πεξίνδν 1928-1941, ζε
αλαπηπγκέλε βηνκεραληθά ρώξα.
 Γηα λα επηηεπρζεί απηό, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζπρλά
βίαηεο κέζνδνη: εθηνπίζεηο, δήκεπζε ηεο γεο ησλ
εύπνξσλ αγξνηώλ, δηώμεηο κε κεγάιν θνηλσληθό
θόζηνο.
΢νθία Εεξβνύ

5. Η ποιηηηθή ηοσ ΢ηάιηλ
 ΢ρεδόλ όιεο νη εμνπζίεο ζπγθεληξώζεθαλ ζηελ
θνξπθή ηεο θξαηηθήο εγεζίαο.
 Όζνη θξηλόηαλ όηη κπνξνύζαλ λα απεηιήζνπλ ην
θαζεζηώο δηώθνληαλ αλειέεηα.
 Σελ πεξίνδν 1936-1938 εθηειέζηεθαλ σο
ππνλνκεπηέο ηνπ θαζεζηώηνο, κεηά από δίθεο-
παξσδίεο, νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο
κπνιζεβίθνπο εγέηεο πνπ είραλ πάξεη κέξνο ζηελ
επαλάζηαζε ηνπ 1917.
΢νθία Εεξβνύ

6. ΢ηαιηληζκός
Σν θνκκνπληζηηθό θόκκα
κεηαηξάπεθε βαζκηαία ζ’ έλα
ζπγθεληξσηηθό κεραληζκό
πνπ απιώο πινπνηνύζε ηηο
απνθάζεηο θαη ιάηξεπε ηνλ
εγέηε ηνπ (πξνζσπνιαηξία).
Σα θαηλόκελα απηά, πνπ
απνηεινύζαλ ζηξεβιώζεηο
ησλ ζεσξεηηθώλ αξρώλ ηνπ
καξμηζκνύ, έγηλαλ γλσζηά
αξγόηεξα σο ζηαιηληζκός.
΢νθία Εεξβνύ

7. Tα εηδοποηά γλωρίζκαηα ηοσ θαζηζκού θαη
ηοσ λαδηζκού
 ΢πγθξνηνύληαη ζε καδηθά θηλήκαηα κε θνξκό ηα κηθξναζηηθά ζηξώκαηα.
 Xαξαθηεξίδνληαη από ηε ιαηξεία ηνπ αξρεγνύ (Χαξηζκαηηθή εγεζία).
 Eγθαζηδξύνπλ νινθιεξσηηθέο δνκέο θξάηνπο.
 Eζληθηζκόο.
 Pαηζηζκόο - Aληηζεκηηηζκόο.
 Aληηθνκκνπληζκόο.
 ΢πληερληαθή νξγάλσζε ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο νηθνλνκίαο
 Mηιηηαρηζκός.
 Aληηθαπηηαιηζηηθή πξνπαγάλδα.
 Έκθαζε ζηνπο παξαδνζηαθνύο θνηλσληθνύο ζεζκνύο, όπσο ε
απηαξρηθή παηξηαξρηθή νηθνγέλεηα.
 Aληηδξαζηηθόο εθζπγρξνληζκόο.
Πηγή: http://www.ekebi.gr/Fakeloi/fascism/section_a/features.htm
΢νθία Εεξβνύ

8. Ο θαζηζκός
ζηελ Ιηαιία
΢ε ζπλζήθεο νμύηαηεο
νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο
θξίζεο ηδξύζεθε ην 1921
ζηελ Ηηαιία ην Εζληθό
Φαζηζηηθό Κόκκα ηοσ
Μπελίηο Μοσζοιίλη, ην
νπνίν κε εζληθηζηηθά θαη
αληηθαπηηαιηζηηθά ζπλζήκαηα
πξνζπαζνύζε λα
πξνζειθύζεη ηνπο
δπζαξεζηεκέλνπο.
΢νθία Εεξβνύ

9. Φαζηζκός
 Πξνέξρεηαη από ηελ ηηαιηθή ιέμε Fascismo πνπ εηπκνινγείηαη από
ηελ ιαηηληθή «fasces» (θάζθεο, εληθόο: fascis, ηηαιηθά fascio :θάζην)
πνπ νλνκάδνληαλ ζπγθεθξηκέλν αξραίν ξσκατθό έκβιεκα
εμνπζίαο, πνπ απεηθόληδε «ξάβδνπο δεκέλεο γύξσ από έλαλ
πέιεθπ».
 1. πνιηηηθνθνηλσληθό ζύζηεκα ηεο άθξαο δεμηάο, κε έληνλα
απηαξρηθό θαη εζληθηζηηθό ραξαθηήξα, πνπ θαηαξγεί ηνλ
θνηλνβνπιεπηηζκό θαη ηε δεκνθξαηία θαη βαζίδεηαη ζην
κνλνθνκκαηηζκό θαη ζηνλ νινθιεξσηηζκό
 2. δηθηαηνξηθό θαζεζηώο πνπ, κε αξρεγό ην Mνπζνιίλη, επηθξάηεζε
ζηελ Iηαιία
 3. ραξαθηεξηζκόο απηαξρηθήο ελέξγεηαο, πξάμεο ή
θαηαπηεζηηθήο, δεζπνηηθήο ζπκπεξηθνξάο
http://www.greek-language.gr
΢νθία Εεξβνύ

10. Ο θαζηζκός ζηελ Ιηαιία
 Έλνπιεο νκάδεο θαζηζηώλ, κε ηελ νηθνλνκηθή
ελίζρπζε κεγαινγαηνθηεκόλσλ θαη βηνκεράλσλ,
άξρηζαλ λα ηξνκνθξαηνύλ θαη λα δνινθνλνύλ
θνκκνπληζηέο, ζνζηαιηζηέο θαη ζπλδηθαιηζηέο, ελώ
ν Μνπζνιίλη πξνπαγάλδηδε ηελ αλάγθε επηβνιήο
δηθηαηορίας.
΢νθία Εεξβνύ

11. Ο θαζηζκός ζηελ
Ιηαιία
΢ηα ηέιε Οθησβξίνπ ηνπ
1922, ν Μνπζνιίλη θαη
κεξηθέο ρηιηάδεο νπαδνί ηνπ
πξαγκαηνπνίεζαλ ηε
ιεγόκελε «πορεία προς ηε
Ρώκε», κηα παξσδία ιατθήο
επαλάζηαζεο. Ο βαζηιηάο
Βίθησξ Δκκαλνπήι Γ‘, αληί
άιιεο αληίδξαζεο, όξηζε
πξσζππνπξγό ηνλ
Μνπζνιίλη, πνπ θαηάθεξε,
ζηα ηέιε ηνπ 1926, λα είλαη,
πιένλ, απόιπηνο θύξηνο ηεο
θαηάζηαζεο.
΢νθία Εεξβνύ

12. Ο θαζηζκός ζηελ Ιηαιία
Σν κόλν λόκηκν θόκκα ήηαλ
Σν θαζηζηηθό θξάηνο
Δπηθεθαιήο ήηαλ ν ληνύηζε ην θαζηζηηθό, ελώ νη πην
επηδίσθε ηνλ απόιπην
(εγέηεο), όπσο νλνκάζηεθε επηθίλδπλνη πνιηηηθνί
έιεγρν (νινθιεξσηηθό
ν Μνπζνιίλη. θπιαθίζηεθαλ ή
θξάηνο).
δνινθνλήζεθαλ
Ηδηαίηεξε έκθαζε δόζεθε
Mέζσ ηνπ Σύπνπ, ηνπ Οη επαγγεικαηηθέο ελώζεηο
ζηε ρεηξαγώγεζε ηεο
ξαδηνθώλνπ θαη ηνπ θαη ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα
λενιαίαο ηόζν κε ηνλ έιεγρν
αζιεηηζκνύ ην θαζεζηώο αληηθαηαζηάζεθαλ από
ηεο εθπαίδεπζεο όζν θαη κε
πξνπαγάλδηδε επηζεηηθά ηα ζπληερλίεο ειεγρόκελεο από
ηελ ππνρξεσηηθή έληαμε ζηε
θαζηζηηθά ηδεώδε. ην θαζηζηηθό θόκκα.
θαζηζηηθή λενιαία.
΢νθία Εεξβνύ

13. Από ην 1919 θαη κέρξη ην 1933, ε
Γεξκαλία είλαη αβαζίιεπηε
δεκνθξαηία. Ζ πεξίνδνο
απηή είλαη γλσζηή σο Γεκνθξαηία ηεο
Βατκάξεο, από ην όλνκα
ηεο πόιεο όπνπ ην 1919
ππνγξάθηεθε ην λέν ζύληαγκα ηνπ
γεξκαληθνύ θξάηνπο. Σελ πεξίνδν
απηή ε Γεξκαλία αληηκεηώπηζε
κεγάια νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά
πξνβιήκαηα (θηώρεηα, αλεξγία,
πιεζσξηζκό, ππνηίκεζε ηνπ
λνκίζκαηνο), αιιά κε δάλεηα από ηηο
ΖΠΑ κπόξεζε ζηγά ζηγά λα
αλαπηύμεη ηε βηνκεραλία ηεο.
΢νθία Εεξβνύ

14. Ο λαδηζκός ζηε
Γερκαλία
΢ηε κεζνπνιεκηθή Γεξκαλία,
δηάθνξεο νξγαλώζεηο
ππνζηήξηδαλ ηελ
αληηθαηάζηαζε ηεο
δεκνθξαηίαο από κηα «Νέα
Σάμε», όπνπ νη Γεξκαλνί ζα
είραλ ηελ πην ζεβαζηή ζέζε.
Μηα από απηέο ήηαλ θαη ην
Εζληθοζοζηαιηζηηθό
Γερκαληθό Εργαηηθό Κόκκα
(λαδηζηηθό θόκκα), πνπ είρε
ηδξπζεί ην 1919. Έλα από ηα
πξώηα κέιε ηνπ ήηαλ θαη ν
άζεκνο ηόηε Αδόιθος
Χίηιερ.
΢νθία Εεξβνύ

15. Αθίζεο ηνπ Ναδηζηηθνύ Κόκκαηνο. Ζ πξώηε εηθόλα θαιεί
ηνπο Γεξκαλνύο εξγάηεο λα ςεθίζνπλ Χίηιεξ (1920) θαη ε
δεύηεξε ππόζρεηαη ζηνπο Γεξκαλνύο αγξόηεο
«δνπιεηά, ειεπζεξία θαη ςσκί» (αξρέο δεθαεηίαο 1930).
΢νθία Εεξβνύ

16. Πρόγρακκα Ναδηζηηθού Κόκκαηος, έηος
1920
 Εεηάκε λα ελσζνύλ όινη νη Γεξκαλνί ζε κηα κεγαιύηεξε Γεξκαλία […].
 Εεηάκε επίζεο λα αθπξσζεί ε ΢πλζήθε ησλ Βεξζαιηώλ.
 Εεηάκε γε γηα ηνλ απμαλόκελν πιεζπζκό καο.
 Μόλν νη Γεξκαλνί κπνξνύλ λα έρνπλ ηα δηθαηώκαηα ηνπ πνιίηε. Γεξκαλόο
είλαη απηόο πνπ νη γνλείο ηνπ είλαη Γεξκαλνί. Από απηό εμαηξνύληαη νη
Δβξαίνη [...].
 Εεηάκε νη κεγάιεο βηνκεραλίεο λα κνηξάδνληαη ηα θέξδε ηνπο κε ηνπο
εξγάηεο.
 Εεηάκε κεγάιεο βειηηώζεηο ζηε ζπληαμηνδόηεζε ησλ ειηθησκέλσλ [...].
 Εεηάκε ειεπζεξία ζηε ζξεζθεπηηθή πίζηε [...], αξθεί ε ζξεζθεία λα κε βάδεη
ζε θίλδπλν ην θξάηνο ή ηηο εζηθέο αμίεο ηεο γεξκαληθήο θπιήο. Σν Κόκκα
ελαληηώλεηαη ζηελ εβξατθή ζξεζθεία γηα ηελ αγάπε πνπ δείρλεη ζηα πινύηε.
΢νθία Εεξβνύ

17. Ο λαδηζκός ζηε Γερκαλία
Με νπαδνύο από ηα θνηλσληθά ζηξώκαηα πνπ είραλ
πιεγεί πεξηζζόηεξν (αγξόηεο, κηθξναζηνί, άλεξγνη), ην
λαδηζηηθό θόκκα ηζρπξνπνηήζεθε ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ
εληζρπόηαλ θαη ην Κνκκνπληζηηθό Κόκκα Γεξκαλίαο
Μηα κεξίδα ηζρπξώλ Γεξκαλώλ θεθαιαηνύρσλ
απνθάζηζε λα ππνζηεξίμεη ηνλ Χίηιεξ, γηα λα
αληηκεησπίζεη ηνπο θνκκνπληζηέο, ειπίδνληαο όηη
αξγόηεξα ζα απαιιαζζόηαλ εύθνια από απηόλ.
΢ηηο εθινγέο ηνπ 1932 νη λαδί ζπγθέληξσζαλ ην 37,4%
ησλ ςήθσλ
Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1933 ν Χίηιεξ έγηλε θαγθειάξηνο
(πξσζππνπξγόο) ηεο Γεξκαλίαο.
΢νθία Εεξβνύ

18. Οη λαδί ππξπόιεζαλ ηε γεξκαληθή
Βνπιή (Ράηρζηαγθ) απνδίδνληαο ην
γεγνλόο ζηνπο θνκκνπληζηέο
πξνρώξεζαλ ζε ζπιιήςεηο
ρηιηάδσλ θνκκνπληζηώλ θαη
ζνζηαιηζηώλ
ην Ράηρζηαγθ έζεζε εθηόο λόκνπ
όινπο ηνπο θνκκνπληζηέο βνπιεπηέο
θαη παξαρώξεζε ζηνλ Χίηιεξ
απόιπηεο εμνπζίεο γηα ηέζζεξα
ρξόληα
ν Χίηιεξ αλέιαβε θαη ηε ζέζε ηνπ
αξρεγνύ ηνπ θξάηνπο θαη
νλνκάζηεθε θύξεξ (νδεγόο, εγέηεο)
΢νθία Εεξβνύ

19. Οη λαδί δηέισζαλ όια ηα ποιηηηθά θόκκαηα, εθηός από ηο λαδηζηηθό
νξγάλσλαλ ζπγθεληξώζεηο εθαηνκκπξίσλ
ε λενιαία ρεηξαγσγνύληαλ θαη ε
αλζξώπσλ γηα λα θαλαηίζνπλ ηνλ
πξνπαγάλδα νξγίαδε
γεξκαληθό ιαό
Σα βηβιία πνπ δελ ήηαλ αξεζηά θαίγνληαλ δεκνζίσο θαη πνιινί δηαλννύκελνη
ππνρξεώζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε Γεξκαλία (π.ρ. Ατλζηάηλ, Μπξερη θ.ά.)
Δθαξκόδνληαο επηζεηηθή ξαηζηζηηθή πνιηηηθή, νη λαδί πεξηόξηζαλ ή εμόλησζαλ
όινπο όζνη ήηαλ δηαθνξεηηθνί (πνιηηηθνί αληίπαινη, ηζηγγάλνη, νκνθπιόθηινη)
Με ηδηαίηεξε επηζεηηθόηεηα αληηκεησπίζηεθαλ νη Δβξαίνη, νη νπνίνη ππνρξεώζεθαλ λα
θπθινθνξνύλ θνξώληαο έλα θίηξηλν άζηξν.
΢νθία Εεξβνύ

20. Ξαλζά Γεξκαλόπνπια εκθαλίδνληαη λα ραίξνληαη θαζώο Δβξαηόπνπια καδί κε ηνλ
δάζθαιό ηνπο (απνδίδνληαη ζαλ θαξηθαηνύξεο) δηώρλνληαη από ζρνιείν (εηθόλα
από ζρνιηθό βηβιίν ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο).
΢νθία Εεξβνύ

21.  Γηα ηε λαδηζηηθή ηδενινγία νη Άξηνη, δειαδή νη Γεξκαλνί, ήηαλ
«αλώηεξε θπιή» σο πξνο ηε θπζηθή δύλακε, ηελ εμππλάδα θαη ηνλ
πνιηηηζκό.
 Οη ππόινηπνη πιεζπζκνί έκπαηλαλ ζε κηα ηεξαξρία αλάινγα κε ην
πόζν «ζπγγελείο» ήηαλ κε ηνπο Γεξκαλνύο.
 ΢ηε λαδηζηηθή Δπξώπε, ακέζσο θάησ από ηνπο Γεξκαλνύο ζα ήηαλ
νη πιεζπζκνί πνπ δνύζαλ ζηε βόξεηα Δπξώπε, πνπ ππνηίζεηαη όηη
είραλ θνηλά ζεκεία κε ηνπο Άξηνπο. Μεηά αθνινπζνύζαλ νη
πιεζπζκνί πνπ κηινύζαλ γιώζζεο νη νπνίεο πξνέξρνληαλ από ηα
ιαηηληθά (Γάιινη, Ηηαινί, Ρνπκάλνη) θαη νη Έιιελεο. Όινη απηνί ζα
εξγάδνληαλ γηα ηνπο Γεξκαλνύο.
΢νθία Εεξβνύ

22. Οη ΢ιάβνη, νη Δβξαίνη, νη Ρνκά
(Σζηγγάλνη) θαη όινη νη καύξνη
ήηαλ γηα ηνπο λαδί
«ππάλζξσπνη» θαη επηθίλδπλνη
γηα «θπιεηηθή κόιπλζε».
Δμίζνπ «ππάλζξσπνη» ήηαλ γηα
ηνπο λαδί θαη νη νκνθπιόθηινη
(άληξεο
θαη γπλαίθεο), αιιά θαη νη ςπρηθά
άξξσζηνη θαη νη αλάπεξνη.
Πίζηεπαλ όηη όινη απηνί έβαδαλ
ζε θίλδπλν ηελ Άξηα θπιή.
Γη’ απηό έπξεπε λα
απνκνλσζνύλ, αθόκε θαη λα
εμνλησζνύλ.
Σν λαδηζηηθό θαζεζηώο έθαλε
πξάμε απηέο ηηο αληηιήςεηο θαη
δνινθόλεζε εθαηνκκύξηα
αζώνπο αλζξώπνπο.
΢νθία Εεξβνύ

23. Κραηικός σπάλληλος μεηράει ηη μύηη ενός άνηρα για να διαπιζηώζει αν
είναι Άριος ή ότι.
΢νθία Εεξβνύ

24. Με ηελ άλνδό ηνπ ζηελ εμνπζία
(1933) ν Χίηιεξ ζηξάθεθε ακέζσο
ελάληηα ζηνπο Δβξαίνπο:
απαγνξεύηεθε λα κπαίλνπλ ζε
θαηαζηήκαηα, ζηα πάξθα, ζε
εζηηαηόξηα, αθόκε θαη ζηα δεκόζηα
κέζα κεηαθνξάο. Παξάιιεια, νη λαδί
πξνζπάζεζαλ λα εκπνδίδνπλ ηνλ
θόζκν λα ςσλίδεη από εβξατθά
καγαδηά θαη λα πεγαίλεη ζε Δβξαίνπο
γηαηξνύο ή δηθεγόξνπο. ΢ύληνκα θαη
νη Δβξαίνη δεκόζηνη ππάιιεινη
έραζαλ ηηο δνπιεηέο ηνπο. ΢ηόρνο
ήηαλ νη Δβξαίνη λα κεηαλαζηεύζνπλ
ζε άιιεο ρώξεο. Πνιινί
εγθαηαιείςαλε ηε Γεξκαλία θπξίσο
κεηά ην 1935, όηαλ ςεθίζηεθαλ νη
λόκνη ηεο Νηξεκβέξγεο, κε ηνπο
νπνίνπο ην λαδηζηηθό θαζεζηώο
αθαίξεζε από ηνπο Δβξαίνπο όια ηα
δηθαηώκαηα πνπ είραλ κέρξη ηόηε σο
Γεξκαλνί πνιίηεο.
΢νθία Εεξβνύ

25. Φαζηζκός θαη δεκοθραηία ζηελ σπόιοηπε
Εσρώπε
 Φαζηζηηθά θαζεζηώηα: Ιζπαλία, Πορηογαιία,
Ασζηρία, Γηοσγθοζιαβία, Ειιάδα, Βοσιγαρία,
Ροσκαλία, Ποιωλία, Ληζοσαλία.
 Λαϊθά κέηωπα: (= ζπκκαρίεο θηιειεύζεξσλ θαη
αξηζηεξώλ θνκκάησλ) ην αθξηβώο αληίζεην θαζεζηώο
δεκηνπξγήζεθε από αληίδξαζε. Παξνπζηάζηεθαλ ζε
Γαιιία θαη Ιζπαλία, αιιά δελ επηθξάηεζαλ γηα πνιύ:
ζηε Γαιιία έραζαλ ηελ εμνπζία κεηά από εθινγέο, ζηελ
Ηζπαλία κεηά από ζύγθξνπζε κε ηνπο θαζίζηεο ηνπ
Φράλθο.
΢νθία Εεξβνύ