GIẢI PHẪU

1. Các dây thần kinh sọ não III, IV, V, VI,Các dây thần kinh sọ não III, IV, V, VI,
VII, VII’, VIII, IX, X, XI và XIIVII, VII’, VIII, IX, X, XI và XII
Giải phẫu Dài Hạn Y
TS Nguy n V n Baễ ă

2.  Có mười hai đôi DTK được đánh số từ trên xuống dưới.
 Tất cả các DTK đều chi phối cho đầu và cổ, ngoại trừ dây
X còn chi phối cho các tạng trong lồng ngực và ổ bụng.
 Cảm giác:
• 1st
, 2nd Th
.
 Vận động:
• 3rd
, 4th
, 6th
, 11th th
.
 Hỗn hợp:
• 5th
, 7th
, 9th th
.
Các DTK sọ nãoCác DTK sọ não

3. Các dây TK s nãoọ T ng quanổ
I Khứu giác
II Thị giác
III Vận nhãn chung
IV Ròng rọc
V Tam thoa
VI Vận nhãn ngoài
VII mặt
VIII tiền đình ốc tai
XI thiệt hầu
X lang thang
XI phụ
XII hạ thiệt

4. Nguyên ủy thật (NUT): nơi xuất phát ra
dây TK (Nhân xám trung ương nếu là
VĐ, hạch ngoại biên nếu là cảm giác)
Nguyên ủy hư (NUH): nơi thoát ra hay
vào thân não
Các DTK sọ nãoCác DTK sọ não

5.  Vận động cho 4/6 cơ vận nhãn và cơ
nâng mi trên
 NUT: các nhân TK vận nhãn ở trung
não, ngang mức củ não sinh tư trên
 Nhân chính (vận động) - ở dưới
 Nhân phụ (tự chủ) - ở trên
 NUH: rãnh trong cuống đại não
(khoang thủng sau)
TK vận nhãn chungTK vận nhãn chung:: (vận động)(vận động)
Số IIISố III

6. ► Đường đi và liên quan: từ nhân thoát khỏi thân não, đi ra trước ngoài và
lên trên rồi chạy vào tầng giữa nền sọ, chạy dọc theo thành ngoài xoang tĩnh
mạch hang để tới khe bướm
TK vận nhãn chungTK vận nhãn chung:: (vận động)(vận động)
Số IIISố III

7.  Phân nhánh: ở
khe bướm dây chia 2
nhánh (chui qua vòng
zinn) để vào ổ mắt
Nhánh trên
 Nhánh dưới
 Nhánh dưới còn mang sợi thực vật (phó giao cảm) đi tới hạch mắt, chạy vào
cơ mi làm hẹp đồng tử
TK vận nhãn chungTK vận nhãn chung:: (vận động)(vận động)
Số IIISố III

8. Hạch miHạch mi
 Hạch tận cùng thuộc phó giao cảm, ở phần sau ổ mắt
 Gồm các nhánh
 Ở bờ sau hạch gồm các sợi
trước hạch:
* Rễ vận nhãn nối với cơ chéo
dưới
* Nhánh giao cảm  hạch mi
* Nhánh nối với TK mũi mi
 Ở bờ trước hạch: gồm các sợi
sau hạch: các TK mi ngắn nối
hạch mi với nhãn cầu
 Hạch mi nhận sợi trước hạch phó giao cảm từ nhân phụ, sợi
sau hạch  tới vận động cơ thể mi, cơ thắt đồng tử (phản xạ ánh
sáng và điều tiết)

9. TK vận nhãn chungTK vận nhãn chung:: (vận động)(vận động)
Số IIISố III
• Hấu hiệu tổn thươngHấu hiệu tổn thương
• Lác ngoài.Lác ngoài.
• Giãn đồng tử.Giãn đồng tử.
• Sụp miSụp mi

10.  NUT: nhân TK ròng rọc dưới TK vận
nhãn ở ngang mức củ não sinh tư
dưới
TK ròng rọcTK ròng rọc:: (vận động)(vận động)
Số IVSố IV
Dây IV
 NUH: dây duy nhất tách ở mặt sau
não, thoát dọc 2 bờ hãm màn tuỷ trên,

11. ► Đường đi và liên quan: từ nhân vòng ra sau bắt chéo các sợi đối diện (bắt
chéo ròng rọc) ở mái trung não thoát ra màn tủy trên  vòng quanh cuống đại
não  chạy dọc thành ngoài xoang tĩnh mạch hang để tới khe bướm. Dây chạy
ngoài vòng zinn rồi vào ổ mắt (chạy ngang dưới trần ổ mắt rồi phân nhánh vào
cơ chéo trên)
TK ròng rọcTK ròng rọc:: (vận động)(vận động)
Số IVSố IV
Tk ròng rọc
•Dấu hiệu tổn thươngDấu hiệu tổn thương::
•Không nhìn xuống dưới vào trong.Không nhìn xuống dưới vào trong.
•Khó đi xuống cầu thangKhó đi xuống cầu thang

12.  NUT: nhân nằm ở cầu não, nền não
thất IV
TK vận nhãn ngoàiTK vận nhãn ngoài:: (vận động)(vận động)
Số VISố VI
 Nguyên uỷ hư: thoát ra ở rãnh hành
cầu phía trong dây VII, trên tháp hành

13. ► Đường đi và liên quan: từ rãnh hành cầu  ra trước qua bờ trên xương đá
(cách đỉnh xương đá từ 1-2mm nên dễ bị tổn thương khi vỡ xương đá) rồi chui
vào xoang tĩnh mạch hang, chạy giữa thành ngoài xoang và động mạch cảnh
trong, tới khe bướm thì chui vào vòng zinn để vào ổ mắt
TK vận nhãn ngoàiTK vận nhãn ngoài:: (vận động)(vận động)
Số VISố VI

14.  Phân nhánh: tách các nhánh đi vào cơ thẳng ngoài của nhãn cầu, tiếp nối với
đám rối giao cảm ở quanh động mạch cảnh
TK vận nhãn ngoàiTK vận nhãn ngoài:: (vận động)(vận động)
Số VISố VI
TK vận nhãn ngoài

15. •Đặc điểm lâm sàngĐặc điểm lâm sàng::
• Lác trongLác trong
TK vận nhãn ngoàiTK vận nhãn ngoài:: (vận động)(vận động)
Số VISố VI

17.  Rễ vận động: Nhân vđ ở trên cầu não,
vận động các cơ nhai.
 Rễ cảm giác: Các TB của hạch Gasser
có sợi ngoại biên tụm lại thành 3
DTK; các sợi trung ương chui vào
trước bên cầu não tận hết ở 3 nhân
 Nhân bó trung não
 Nhân cảm giác chính
 Nhân bó gai
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V
 Nguyên ủy thật
Gồm 2 rễ: cảm giác (lớn) và vận
động (nhỏ). Rễ cảm giác phình ra
ở trước tạo thành hạch Gasser

18. Nhân bó trung não:
 Kéo dài đến tận trung não
 Chỉ đạo tiết dịch các tuyến
Nhân cảm giác chính:
 Phần trên cầu não, bên ngoài nhân vđ
 Cảm giác sâu
Nhân bó gai:
 Kéo dài dưới cầu não  hành não chất keo
sừng sau các đoạn tủy cổ trên
 Cảm giác đau và nóng lạnh
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

19. Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V
Hai rễ của dây V tách ra ở cầu não, tiếp giáp giữa mặt trước và mặt bên
 Nguyên ủy hư

20. Tk. VTk. V
Tk. V1Tk. V1
Tk. V2Tk. V2
Tk. V3Tk. V3
 Phân nhánh:
Từ bờ trước hạch Gasser tách 3 nhánh: mắt, hàm trên và hàm dưới
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

21.  Thần kinh mắt (V1):
• Là nhánh trước nhất
• Vào thành ngoài xoang TMH, qua khe trên ổ mắt
• Chia thành 3 nhánh tận:
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V
1-TK lệ
2-TK trán.
3- TK mũi mi.

22.  TK hàm trên V2: (cảm giác)
 Từ hạch bán nguyệt  lỗ tròn
to tới mặt trên hố chân
bướm hàm  đầu rãnh dưới ổ
mắt thì bẻ gập lại, rồi chui
vào rãnh và đi qua lỗ dưới ổ
mắt, tỏa ra một chùm nhánh
tận
 Nhánh tận:
nhánh nhỏ cảm giác cho mi
dưới, má, mũi và môi trên.
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

24. Các nhánh bên: 6 nhánh
 Nhánh màng não: CG vùng
màng não - thái dương đỉnh
 Nhánh gò má: ngoài các sợi
cảm giác còn mang các sợi tiết
dịch của dây VII để nối với dây
lệ tạo thành một quai
 Nhánh bướm khẩu cái chạy
ngoài và trước hạch bướm khẩu
cái, dính vào hạch và tách 4
toán nhánh (dưới ổ mắt, mũi,
khẩu cái và chân bướm khẩu
cái) để cảm giác cho hốc mũi,
vòm miệng, tỵ hầu
 Nhánh răng sau
 Nhánh răng giữa
 Nhánh răng trước
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

27.  TK hàm dưới (V3):
 Dây hỗn hợp
 Đi tới lỗ bầu dục, 2 rễ này tụm
lại   vào khu
chân bướm hàm. Ở lỗ bầu dục
dây liên quan với động mạch
màng não giữa và phía trước cân
liên cơ chân bướm, qua lỗ bầu
dục 1-2 cm dây tách 2 nhánh tận
 Nhánh tận:
• Thân trước
–
• Thân sau
–
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

28. Thần kinh hàm dưới (V3)Thần kinh hàm dưới (V3)Thần kinh hàm dưới (V3)Thần kinh hàm dưới (V3)
Tk VTk V
Phân nhánh trướcPhân nhánh trước
TK máTK má
Phân nhánh trước: vận động chínhPhân nhánh trước: vận động chính
Phân nhánh sauPhân nhánh sau
TK tai- thái dươngTK tai- thái dương
Tk huyệt răng dướiTk huyệt răng dưới
Tk hàm móngTk hàm móng
TK hàm lưỡiTK hàm lưỡi
Thứng nhĩThứng nhĩ
Phân nhánh sau: cảm giác chínhPhân nhánh sau: cảm giác chính
Dây tam thoaDây tam thoa:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây Vdây V

31.  D©y VII (d©y thÇn kinh mÆt)
gåm c¸c sîi vËn ®éng c¬ b¸m da
mÆt, cæ cïng mé sè c¬ kh¸c
(bµn ®¹p, tr©m mãng, th©n sau
c¬ nhÞ th©n) vµ c¸c sîi tiÕt dÞch
tuyÕn lÖ, c¸c tuyÕn niªm m¹c
miÖng, mòi, hÇu.
 D©y VII' (d©y trung gian) gåm
c¸c sîi vÞ gi¸c ë 2/3 tr­íc cña l­ìi
vµ c¸c sîi tiÕt dÞch cho tuyÕn l­
ìi, tuyÕn bät d­íi hµm, d­íi l­ìi.
Dây mặt và dây trung gianDây mặt và dây trung gian:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
Dây VII và VII’Dây VII và VII’

32. Nguyên ủy thật: Hạch gốiNguyên ủy thật: Hạch gối
Nguyên ủy hư: rãnh hành cầuNguyên ủy hư: rãnh hành cầu
Phần cảm giác (VII’)
Nguyên ủy thật: Nhân TK mặt và nhân
bọt trên ở cầu não
Nguyên ủy thật: Nhân TK mặt và nhân
bọt trên ở cầu não
Phần vận động (VII)
Dây mặt và dây trung gianDây mặt và dây trung gian:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
Dây VII và VII’Dây VII và VII’

34. Đường đi liên quan:
Tõ r·nh hµnh cÇu d©y ch¹y
ngang ra ngoµi vµ tr­íc råi
chui vµo èng tai trong ®Ó
ch¹y trong cèng Fallope, tíi
lç tr©m chòm vµ tho¸t ra
ngoµi sä, vµo tuyÕn mang
tai vµ chia 5 ngµnh chi
phèi c¸c c¬ b¸m da mÆt

35.  Nhánh thừng nhĩ : T¸ch ngay tr­íc khi d©y chui qua lç tr©mchòmra
ngoµi sä.
+ Thõng nhÜ ch¹y qua x­¬ng (èng sau) vµo hßmnhÜ, l¸ch gi­a niªmm¹c vµ
mµng nhÜ (ë chç ranh giíi gi­a mµng Schrapnell) råi tho¸t ra ngoµi tiÕp
nèi víi d©y l­ìi (nh¸nh cña d©y hµmd­íi).
+ Thõng nhÜ mang c¸c sîi vÞgi¸c cña d©y VII' cho 2/3 tr­íc cña l­ìi vµ c¸c
sîi PGC ®Õn h¹ch d­íi hµm, d­íi l­ìi.
Phân nhánh trong xương đá

36. Các nhánh ngoài xương đáCác nhánh ngoài xương đáCác nhánh ngoài xương đáCác nhánh ngoài xương đá
Dây mặt và dây trung gianDây mặt và dây trung gian:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
Dây VII và VII’Dây VII và VII’

37. Dây mặt và dây trung gianDây mặt và dây trung gian:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
Dây VII và VII’Dây VII và VII’
Dấu hiệu lâm sàngDấu hiệu lâm sàng::
•Tăng âmTăng âm
• Liệt mặtLiệt mặt

39.  Sợi vận động từ nhân hoài nghi
hành não.
 Sợi tiết dịch tách từ nhân bọt
dưới
 Sợi cảm giác: từ hạch trên và
hạch dưới (gần lỗ rách sau):
nhánh trục tận hết ở bó đơn độc
Dây thiệu hầuDây thiệu hầu:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây IXdây IX
 Nguyên ủy thật
Dây hỗn hợp vận động cơ hầu,
cảm giác và vị giác 1/3 sau lưỡi
 Nguyên ủy hư: rãnh bên sau hành não,
Chui qua xương sọ qua lỗ rách sau

40. Dây thiệu hầuDây thiệu hầu:: (Hỗn hợp)(Hỗn hợp)
dây IXdây IXPhân nhánh
 Nhánh lưỡi: Cảm giác và vị giác 1/3
sau lưỡi
 Nhánh hầu: tạo đám rối hầu
 Dây màng nhĩ : T¸ch ë h¹ch trªn, chui
qua x­¬ng ®¸ vµo hßm nhÜ. D©y
t¸ch 2 nh¸nh sau ch¹y vµo cöa sæ
trßn vµ cöa sæ bÇu dôc
 Nhánh huyết quản: vào đám rối cảnh, có
tác dụng điều hòa huyết áp
 Các nhánh khác: vận động cơ trâm hầu,
trâm lưỡi, nhánh hạnh nhân

41. Nhánh lưỡi
Nhánh cảnh
Nhánh hầu

42. • Dấu hiệu lâm sàng:Dấu hiệu lâm sàng:
• Đau dây TK.Đau dây TK.
• Mất phản xạ hầu họngMất phản xạ hầu họng

43.  Sợi vận động từ nhân hoài nghi
(phần ba giữa) hành não.
 Sợi cảm giác: từ hạch trên và
hạch dưới (gần lỗ rách sau):
nhánh trục tận hết ở bó đơn độc
 Sợi thực vật: nhân lang thang
lưng
 Nguyên ủy thật
 Nguyên ủy hư: rãnh bên sau hành não,
Chui qua xương sọ qua lỗ rách sau
Dây lang thang:Dây lang thang: Hỗn hợpHỗn hợp
Dây XDây X

45. Đường đi liên quan
 Thoát khỏi nền sọ qua lỗ rách sau
 Chạy vào vùng cổ, trong bao cảnh giữa khe
ĐM cảnh trong (hoặc cảnh chung) và TM
cảnh trong
Dây TK X phải
 Vào khoang ngực bên phải khí quản
 Chạy dọc sau và sang phải phế quản gốc
phải và TM chủ trên
 Chạy ra sau cuống phổi phải
 Tạo thành đám rối sau hầu
 Chạy ra sau thực quản, qua cơ hoành vào
khoang bụng, sau đó phân thành các
nhánh trước dạ dày và các nhánh bụng

46. Dây X trái
 Vào khoang ngực giữa ĐM cảnh chung
trái và ĐM dưới đòn trái, phía sau TM
cánh tay đầu trái
 Khi ngang qua quai ĐM phân nhánh quặt
ngược X trái
 Chạy sau cuống phổi trái
 Tạo đám rối trước hầu
 Chạy ra trước thực quản, qua cơ
hoành vào khoang bụng, sau đó
phân thành các nhánh cho trước dạ
dày và các nhánh gan

47. Các nhánh ở cổ
TK thanh quản trên: chạy 2 bên hầu,
phân nhánh
 Nhánh trong, cảm giác niêm mạc thanh
quản
 Nhánh ngoài, vận động cơ nhẫn giáp
Các nhánh tim ở cổ : Tạo thành đám rối
tim
Các nhánh khác: Nhánh nhĩ, hầu và
màng não

48. TK thanh quản trên
Nhánh ngoài
Nhánh trong

49. Các nhánh ở ngực
 TK X quặt ngược
 Bên phải bắt chéo ĐM dưới đòn
phải, trái bắt chéo quai ĐM chủ
 Cả 2 đi khe giữa khí-thực quản
 Đi vào sau thanh quản đến khớp
giáp nhẫn.Tên gọi khác là TK thanh
quản dưới
 Chi phối: cảm giác niêm mạc thanh
quản dưới nếp thanh âm, vận động
tất cả các cơ thanh quản (trừ cơ
nhẫn giáp)
 Các nhánh phổi và các nhánh thực
quản

50. Các nhánh bụng
 Các nhánh trước và sau dạ
dày
 Chạy dọc theo bờ cong lớn
chi phối mặt trước và sau dạ
dày
 Đến hang mon vị, chi phối
tiết dịch vị dạ dày
 Các nhánh gan: Tạo đám rối
gan và chi phối gan và túi
mật
 Các nhánh bụng: Cho các
nhánh vào đám rối tạng để
cùng với các sợi giao cảm
chi phối cho gan, lách, thận,
tiều tràng và đám rối kết
tràng trái

52.  Rễ tủy: vận động từ sừng trước
tủy sống .
 Rễ hành não: chỉ là một nhánh
của dây X, bắt nguồn từ nhân
lưng
 Nguyên ủy thật
Nguyên ủy hư: rãnh bên sau
hành não,
Chui qua xương sọ qua lỗ
rách sau
Dây phụ:Dây phụ: (Vận động)(Vận động)
Dây XIDây XI

53. TK phụ
• Dấu hiệu lâm sàngDấu hiệu lâm sàng::
• Liệt cơ hầu và thanh quảnLiệt cơ hầu và thanh quản
gây khàn tiếng và khó nuốtgây khàn tiếng và khó nuốt
• Liệt cơ ức đòn chũm vàLiệt cơ ức đòn chũm và
cơ thang sau phẫu thuậtcơ thang sau phẫu thuật
khối u vùng cổkhối u vùng cổ

54.  Cột xám ở hành não .
 Nguyên ủy thật
Nguyên ủy hư: rãnh trước trám
hành,
Chui qua xương sọ qua lỗ
trước lồi cầu
Dây hạ thiệt:Dây hạ thiệt: (Vận động)(Vận động)
Dây XIIDây XII

55. TK hạ thiệt
Nhân xám ở
hành não
Lỗ trước lồi cầu

57. Rời hố sọ sau qua
lỗ trước lồi cầu
xương chũm.
Vận động các cơ
lưỡi
Dây hạ thiệt:: (V(Vận độngận động))
DDây XIIây XII
• LLâm sàngâm sàng
• LiLiệt lưỡi 1 bênệt lưỡi 1 bên
• Teo 1 bTeo 1 bên lưỡiên lưỡi ..