4th

1. Kasaysayan ng El Filibusterismo
Posted on March 29, 2013 by filipinotek
Kaligirang Pangkasaysayan ng El Filibusterismo
Bago pa man bumalik sa sariling bayan si Jose Rizal noong Oktubre 1887, marami ng kasawiang
dinanas ang kanyang mga kamag-anakan at kaibigan dahil sa pagkakasulat niya ng Noli Me
Tangere. Nang mga panahong yao’y nagdaranas din ng suliranin sa lupa ang mga magsasaka ng
Calamba. Ito ay kanilang inilapit kay Rizal na humingi naman ng tulong ang pagdinig sa kasi ng
problema sa lupa, napasabay pa sa pagdinig ng kaso ni Rizal ukol sa pagpapalathala ng
tinaguriang “makamandag” na babasahing Noli Me Tangere. Maraming mga tuligsa at
pagbabanta ang tinanggap ni Rizal. Ang kanyang pamily ay giniyagis din ng maraming mga
panggigipit.
Sinimulan ni Rizal and nobelang El Filibusterismo sa harap ng karanasang ito. Magkakabisa sa
kanya kaipala ang mga sakit sa loob na dinanas niya at ng kanyng pamilya. Bagaman may mga
pagpapalagay na mayplanosi Rizal para sa ikalwang nobela, naiba ito ng mga pangyayaring
kinasangkutan niya sa pagbabalik sa sariling bayan. Tuwiran at di-tuwiran, naapektuhan ito ng
wala pang anim na buwang pagkamalas niya ng mga kasamaang ginagawa ng mga pari, katulad
ng “pagpapayaman sa kanilang mga asyenda, pang-aakit sa mga babae, panggugulo, pagliligpiy
sa mga kaaway atbp.”
Nilisan ni Rizal ang Pilipinas noong Pebrero 3, 1888 dahil sa pangamba niyang manganib ang
buhay ng mga mahal sa buhay. Katakut-takot na liham ng mga pagbabanta na karamihan ay
walang lagda ang dumarating at ipinayo ng gobernador na bumalik siya sa ibang bansa. Ani
Rizal sa isang sulat na ipinadala niya kay Blumetritt habang naglalakbay.
“Lahat ng mga punong panlalawigan at mga arsobispo ay naparoroon sa Gobernador Heneral
araw-araw upang ako’y ipagsumbong. Ang buong ahente ng Dominiko ay sumulat ng sumbong
sa mga alkalde na nakita nila akong lihim na nakikipagpulong sa mga babae at lalaki sa itaas
ng bundok. Totoong ako’y naglalakad sa bundok kung bukangliwayway na kasama ng mga
lalaki, babae at bata upang damhin ang kalamigan ng umaga ngunit laging may kasamang
tenyente ng guwardiya sibil na marunong managalog…
Inalok ako ng salapi ng akong mga kababayan para lisanin ang pulo. Hiniling nila ang mga
bagay na ito hindi lamang sa aking kapakanan kundi sa kanila na rin sapagkat marami akong
kaibigan at kasalamuha na maaaring ipatapon kasama ko sa Balabag o Marianas. Dahil dito
kahit may kaunting karamdaman, ako’y dali-daling nagpaalam sa aking pamilya.”

2. Hindi nagwakas sa paglisan ni Rizal ang suliranin. Ang kanyang pamilya ay inusig. Umakyat
ang kaso sa lupa ng mga Mercado-Rizal hanggang Kataastaasang Hukuman ng Espanya.
Maraming kamag-anakan niya ang namatay at pinag-usig. May isa pang tinanggihang
mapalibinng sa libingang Katoliko. Sa gitna ng mga pag-aalalang ito, ginigiyagis si Rizal ng mga
personal at pulitikal na suliranin; nangungulila siya kay Leonor Rivera at waring walang
kasiglahan ang insipirasyong dulot ng paniningalang-pugad kay Nellie Boustead; sinasagot niya
ang kabi-kabilang tuligsang tinatamo ng Noli Me Tangere; namatayan siya ng dalawang kaibigan
at mababa ang pagkikilalang iginagawad sa kanya ng mga kasama sa Kilusang Propaganda.
Bukod dito’y dumanas si Rizal ng suliranin sa pananalapi. Naisiwalat ni Rizal ang kanyang
paghihirap sa isang liham na naipadala kay Jose Maria Basa:
“Ako’y nanghihinawa na sa paniniwala sa ating mga kababayan. Parang sila’y nagkakaisa
upang maging mapait ang aking buhay; pinipigilan nila ang aking pagbabalik, nangangakong
bibigyan ako ng tustos, at pagkatapos na gawin sa loob ng isang buwan ay kalilimutan nang
muli ako… Naisanla ko na ang aking mga alahas, nakatira ako sa isang mumurahing silid,
kumakain ako sa mga pangkaraniwang restawran upang makatipid at mailathala ko ang aking
aklat. Hindi naglao iyon, ititigil ko kung walang darating sa aking salapi. A, sasabihin ko sa
iyong kung hindi lamang sa iyo, kung hindi lamang ako naniniwalang may mga mabubuti pang
Pilipino, nais kong dalhin ang aking mga kababayan at ang lahat sa demonyo…”
Sa kabutihang palad, nang lahat ang pag-asa ni Rizal, dumating ang hindi niya inaasahang tulong
ni Valentin Ventura mula sa Paris. Ipinadala niya ang kabuuang gugol sa pagpapalimbag ng aklat
matapos mabalitaan ang pangangailangan ni Rizal sa salapi.
Natapos limbagin ang aklat noong Setyembre 18, 1891 saGhent,Belgium. Inihandog ni Rizal ang
nobela sa alaala ng mga paring sina Gomez,BurgosatZamora.
Ang pagkahandog na ito sa tatlong paring martir ng ikalawang nobela ni Rizal ang panunahing
dahilan kung bakit ito ay itinuturing na isang nobelang political. Naglalahad dito sa isang
malatalaarawang pagsasalaysay ang mga suliranin ng sistema ng pamahalaan at ang mga
kaakibat na problema: problema sa lupa, pamamahala, pamamalakad ng relihiyon at edukasyon,
katiwalian atbp. Tuwiran at di-tuwiran, masasalamin din ang mapapait na karanasang gumiyagis
kay Rizal sa ilang mga eksena at yugto ng nobela.
Masagisag at malarawan ang ebolusyon ni Simoun mula kay Crisostomo Ibarra, bagaman hindi
maiiwasang makilala ang mga kapaitan at kabiguan sa paraang hindi maipagkakamali – kasama
na pati ang pangungulila at pag-aasam sa pag-ibig.
Sa El Filibusterismo, ipinakilala ni Rizal ang isang pagbabanyuhay niya bilang nobelista.
Karagdagang Impormasyon:
Ang nobelang El Filibusterismo (literal na “Ang Pilibusterismo“) o Ang Paghahari ng
Kasakiman ay ang pangalawang nobelang isinulat ng pambansang bayani ng Pilipinas na si José

3. Rizal, na kaniyang buong pusong inialay sa tatlong paring martir na lalong kilala sa bansag
na Gomburza o Gomez, Burgos, at Zamora. Ito ang karugtong o sequel sa Noli Me Tangere at
tulad sa Noli, nagdanas si Rizal ng hirap habang sinusulat ito at, tulad din nito, nakasulat ito
sa Kastila. Sinimulan niya ang akda noong Oktubre ng 1887 habang nagpapraktis ng medisina
sa Calamba.
Sa London, noong 1888, gumawa siya ng maraming pagbabago sa plot at pinagbuti niya ang
ilang mga kabanata. Ipinagpatuloy ni Rizal ang pagtatrabaho sa kaniyang manuskrito habang
naninirahan sa Paris, Madrid, at Brussel, at nakumpleto niya ito noong Marso 29, 1891,
sa Biarritz. Inilathala ito sa taon ring iyon sa Gent. Isang nagngangalang Valentin Ventura na isa
niyang kaibigan ang nagpahiram ng pera sa kanya upang maipalimbag at mailathala ng maayos
ang aklat noong Setyembre 22, 1891.
Ang nasabing nobela ay pampulitika na nagpapadama, nagpapahiwatig at nagpapagising pang
lalo sa maalab na hangaring makapagtamo ng tunay na kalayaan at karapatan ng bayan.
Mga Tauhan:
 Simoun – Mayamang mag-aalahas, pinagkakamalang Indiyong Ingles, Amerikano,
Mulato, Portuges at Cardenal Moreno
 Isagani – Isang binatang may matayog na isipan, makata at katipan ni Paulita Gomez
 Paulita Gomez – Katipan ni Isagani, mayaman, maganda, pamangkin ni Donya Victorina
 Basilio – Isang binatang nakapag-aral ng medisina dahil sa sariling sikap
 Juli – Katpian ni Basilio, anak ni Kabesang Tales, nagpaalila upang matubos ang ama
 Pari Camorra – Paring mukhang artilyero
 Pari Salvi – Tinatawag na moscamuerta o patay na langaw
 Pari Sibyla – Vice Rector ng Unibersidad
 Pari Irene – Kaibigan at tagapayo ni Kapitan Tiyago, namamahala sa pagpapatayo ng
Akademya ng Wikang Kastilang
 Pari Fernandez – May kaibigang pangangatwiran, kaiba sa kapwa pari
 Pari Florentino – Amain ni Isagani
 Kabesang Tales – Naging Cabeza de Barangay, dati’y isang tahimik na tao, ngunit nang
angkinin ng korporasyon ng mga prayle ang lupang sinasaka ay sumama sa mga tulisan
 Don Custodio – Pinakamasipag sa lahat ng nagpapalagay, kilala rin sa tawag na Buena
Tinta
 Ginoong Pasta – Isang abogadong sanggunian ng mga prayle kung may suliranin,
pinagsanggunian din ng mga estudyante tungkol sa pagpapatayo ng Akademya
 Ben Zayb – Manunulat at mamamahayag
 Donya Victorina – Pilipinang kumikilos at umaasal na tulad ng isang tunay na Espanyola
at itinuturing na mapait na dalandan ng kaniyang asawa
 Quiroga – Kaibigan ng mga prayle, naghahangad na magkaroon ng konsulado ng mga
Intsik
 Don Timoteo Pelaez – Isang negosyante, masuwerteng nakabili ng bahay ni Kapitan
Tiyago, ama ni Juanito
 Mataas na Kawani – Ang nagmamalasakit sa mga Pilipino na kawani ng pamahalaang
Kastila, katunggali ng Kapitang Heneral sa pagpapalaya kay Basilio

4.  Kapitan Heneral – Ang pinakamataas na pinuno ng bayab, sugo ng Espanya, malapit na
kaibigan ni Simoun
 Hermana Penchang –Ang manang na umampon kay Juli na ginawang katulong ang
dalaga, mahilig sa pagpaparami ng indulgencia
 Placido Penitente – Nag-aaral ng pagkamanananggol, magaling sa Latin, pinakamatlino
sa bayan ng Batangas, hindi naagiliwan ng mga propesor kaya binalak nang huminto sa
pag-aaral
 Makaraig – Mayaman at isa sa pinakamasigasig na isang magkaroon ng Akademya ng
Wikang Kastila
 Juanito Pelaez – Mapaglangis at kinagigiliwan ng mga propesor, mapanukso, kuba at
umaasa sa katalinuhan ng iba
 Sandoval – Isang Kastilang kawani na salungat sa mga ginagawa ng kanyang mga
kababayan, nagpatuloy ng pag-aaral sa Pilipinas
 Pecson – Isang mag-aaral na palaisip subalit pesimistiko o laging may kabiguang laging
natatanaw sa hinaharap
Noli Me Tangere
Tumalon sa: paglilibot, paghahanap
Kung nais ninyong mabása ang tekstong nakasulat sa Ingles, pindutin ang Noli Me Tangere
Ang Noli Me Tangere ay isa sa magkabiyak na kanonigong nobela ni Jose Rizal. Ang nobela ay
umiinog sa buhay ni Crisostomo Ibarra na matapos makapag-aral nang pitong taon sa Europa ay
nagbalik sa San Diego, ang pangunahing tagpuan sa nobela, upang tulungan ang kaniyang mga
kababayan. Sa nobela, lilitaw ang repor mistang pagkiling ni Rizal sa pagnanais na
palaganapin ang edukasyon sa nakararaming tao.
Mga nilalaman
 1 Titulo
 2 Kasaysayan ng nobela
 3 Buod
 4 Mga Tauhan sa Noli
 5 Sanggunian
 6 Panlabas na Kawing
 7 Pagkilala
Titulo
Ang Noli me tangere ay isang pariralang Latin na hinango ni Rizal sa ebanghelyo ni San Juan
Bautista (Juan 20:13-17) sa Bibliya na ang ibig sabihin ay “Huwag mo akong salangin” o mas
kilala sa Ingles na ”Touch me not.” Ang buong berso ay tumutukoy kay Hesukristo na

5. nagsasabing Touch me not; I am not yet ascended to my Father, but go to my brethren, and say
unto them I ascend unto my Father and your Father, and to my God and your God.
Madalas rin itong tawaging Noli.
Kasaysayan ng nobela
Ang Noli ay hango sa nobelang nabasa ni Rizal na pinamagatang Uncle Tom's Cabin ni Harriet
Beacher Stowe na pumapaksa sa kasaysayan ng mga aliping Negro sa ilalim ng panginoong
puting Amerikano. Inihahambing ni Rizal ang hinagpis na naranasan ng mga Negro sa naranasan
ng mga Pilipino sa ilalim ng mapang-aping mga prayleng Kastila. Iminungkahi ni Rizal sa
kaniyang kaibigan sa Madrid noong 1884 na magtulungan sa pagsulat ng nobela ukol sa
Pilipinas. Kabilang sa kaniyang mga kaibigan ay ang mga Paterno (Pedro, Maximo, at Antonio)
at si Graciano Lopez Jaena. Bagamat sang-ayon ang kaniyang mga kaibigan sa ideya ay hindi rin
binigyang-halaga ng mga ito ang pagsusulat at sa halip ay mag pinili pa ang magsulat tungkol sa
babae, magsugal at makipagalembong. Ito ang dahilan kung kaya't napagpasyahan ni Rizal na
isulat ito nang sarilinan.
Ang unang bahagi ng Noli ay sinimulang isulat noong 1884 sa Madrid habang nag-aaral pa
lamang ng medisina si Rizal. Nang makapagtapos, nagtungo siya sa Paris at doon ay
ipinagpatuloy niya ang pagsusulat. Karamihan sa bahagi ng nobela ay dito niya naisulat. Ang
huling bahagi ng nobela ay natapos sa Berlin. Si Victor Blasco Ibañez ang nagsilbing
tagapagbasa at tagapayo ni Rizal.
Natapos ni Rizal ang nobela noong Disyembre 1886. Sa panahong ito, hindi sapat ang kaniyang
pera upang ipalimbag ito. Sa tulong ng kaniyang kaibigang si Maximo Viola, naipalimbag ni
Rizal ang nobela. Nailathala ang nobela noong siya ay 26 taong gulang. [1]
Buod
Nagsimula ang nobelang Noli Me Tangere sa isang piging kung saan pinakilala ang ilan sa mga
tauhan ng nobela. Natuklasan ni Ibarra sa kaniyang pagbabalik ang inhustiyang naranasan ng
kanyang amang si Don Rafael Ibarra. [2]
Nabatid ni Ibarra na nakabangga ng kaniyang ama si Padre Damaso, na humiya at nagtiwalag sa
matanda. Hindi lamang kapangyarihang pampulitika ang hawak ng nasabing prayle. Ginamit din
niya ang kapangyarihan upang akitin ang ina ni Maria Clara na kasintahan ni Ibarra. Isa pang
kaaway ni Ibarra si Padre Salvi na muntik nang makapatay sa binata nang pasinayaan ang isang
paaralan. Sumiklab ang lahat nang idawit si Ibarra sa isang pag-aaklas na ginatungan ni Padre
Salvi. Napiit si Ibarra ngunit iniligtas ni Elias na ang buhay ay iniligtas din ni Ibarra noong
nakalipas na panahon. Sa wakas ng nobela, ang lugaming si Ibarra ay nakadama ng madilim na
hinaharap. [3] Edited by : Adrian James De Jesus add me on Facebook
Mga Tauhan sa Noli

6. Sanggunian
1. ↑ Notes:The Philippine Revolutionbinisita noong: 16 Hunyo 2011
2. ↑ Noli Me Tangerebinisita noong: 15 Hunyo 2011
3. ↑ Noli me Tangere:Huag Acong Salangin nino man, salin ni Pascual Poblete binisita
noong: 16 Hunyo 2011
Panlabas na Kawing
 Noli Me Tangere (The Social Cancer): pagsasalin Charles Derbyshire sa wikang Ingles
 Noli me Tangere/Huag akong salangin nino man salin ni Pascual Poblete