2. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
1891 – paglipat ni Rizal mula Brussels
patungong Ghent
Murang pagpapalimbag sa Ghent
Pag-iwas kay Suzzane Jacoby
Sa Ghent, makakatagpo siya ng ilang mga
kababayang estudyante ng inhenyeria sa
Unibersidad ng Ghent (sentro ng inhenyeriya na
kilala sa mundo)
Jose Alejandrino (Pampanga)
Edilberto Evangelista (Maynila)
3. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
Nakasama sa kuwarto si Jose Alejandrino upang
makatipid. Nasa ibaba ang bahagi ng salaysay ni
Alejandrino:
“...nagkwenta si Rizal at naisip niyang
mainam kung kami ang maghahanda sa agahan
sa gayon ay makatipid kami. Bumili siya ng tsaa,
asukal, alkohol, at isang lata ng biskwit.
Pagdating sa bahay, binuksan niya ang lata,
binilang ang mga biskwit, at sa pamamagitan ng
paghati rito para sa tatlumpung araw ay
mayroon na kaming biskwit para sa bawat
agahan...”
4. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
“...Sa unang araw, dahil na rin sa pagpapahalaga
ko sa sarili, nakontento ako sa aking rasyon.
Ganoon din noong ikalawang araw, ngunit noong
ikatlong araw, sinabi ko sa kaniya na hindi sapat
ang aking rasyon. Sinagot niya ako: “maaari
kang humiran para sa rasyon mo para bukas.”
kaya sa kahihiram ko, naubos na ang aking
rasyon sa loob lamang ng labinlimang araw
habang siya ay talagang nagkasya sa kanyang
arawang rasyon.” (nasa Zaide, 1997)
5. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
Paghahanap ng palimbagan
F. Meyer-Van Loo Press (pumayag na patingi-
tingi ang bayad sa pagpapalimbag ng nobela)
Ayon kay Rizal (mula sa Ghent, Hulyo, 1891)
“naisanla ko na ang lahat ng aking alahas,
naninirahan ako sa mumurahing kuwarto,
kumakain lamang ako sa mumurahing
restawran, para lamang makapagtipid nang
mailathala ko ang aking aklat, malapit nang
mahinto ang paglalathala nito kapag walang
perang dumating” (Rizal kay Basa)
6. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
Agosto 1891. Ayon muli sa isang liham ni Rizal
kay Basa;
“dahil walang perang dumarating at
inutangan ko na ang lahat at baon na ako sa
utang, ipinatigil ko na ang pagpapalimbag at
hinayaang kalahati lamang ng aklat ang
natapos.”
7. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
“May mga panahong gusto kong sunugin ang
manuskrito. Ngunit alam kong maraming
mabubuting taong tulad mo, mabubuting tunay
na nagmamahal sa kanilang bayan.” (Rizal to
kay Basa)
Nabalitaan ito ni Valentin Ventura ang suliranin
at agad siyang nagpadala ng kinailangan pang
pondo
Setyembre 18, 1891 – nailabas na ang imprenta
ng El Filibusterismo
8. EL FILI: KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
Pag-aalay para sa Gomburza
Ilang pagwawasto mula sa dedikasyon:
Paggarote sa mga pari – Pebrero 17, 1872 sa halip na
Pebrero 28.
Padre Gomez – 73 taong gulang sa halip na 85
Padre Burgos – 35 taong gulang sa halip na 30
Padre Zamora – 37 taong gulang sa halip na 35
9. RIZAL BILANG NOBELISTA (F.
SIONIL JOSE)
“The Noli is more dramatic and somewhat more
elemental. The Fili brims with passion, too, and
Rizal’s treatment is more adroit, studied, and is,
in a sense,a better novel.”
Friars and hierarchs VS. Indios
(exploiters VS. The exploited)
- on the issue of marxism
10. RIZAL BILANG NOBELISTA (F.
SIONIL JOSE)
Sisa – patient and hardworking, sacrifices
everything for her family, for her husband who
maltreats her, for her two sons on whom she
dotes; Maria Clara, virginal, yes, but faithful.
She refuses a loveless marriage and suffers for it;
Juli who prefers death to the betrayal of the man
she loves
Maybe they are author’s sentimental rendering of
love, but certainly, by their actions, these women
are very, very strong. All of them understood and
lived the logic of love: sacrifice
11. RIZAL BILANG NOBELISTA (F.
SIONIL JOSE)
The original characters in Noli appearing in the
Fili have also acquired stronger faces. The
deterioration of Capitan Tiago, the continued
pretensions of Doña Victorina, the malice of the
Dominicans and the machinations of the ahdowy
Simoun (Ibarra) are meticulously shaped.
In the Fili,, the physics class reveals not just the
inadequacy of the friar instruction but how
ridiculous a class lorded over by a friar could
become.
12. RIZAL BILANG NOBELISTA (F.
SIONIL JOSE)
Sisa and Cabesang Tales as “eternal heroes”
Sisa’s dedication to her family
Cabesa Tales’ patience and in being a rebel (thereby
compromising the fate of his father and his daughter,
Juli
13. RIZAL BILANG NOBELISTA (F.
SIONIL JOSE)
Rizal as an Indio who knew more about
European civilization than the Spanish readers
In the Philippines, the higher one goes up, the
whiter it becomes
He suffered, sacrificed and eventually paid the
ultimate price of his writing
