De som aller angsten (deel 2). Essay over de implicaties van de aanslagen in Parijs. Over angst en veiligheid, de islam en islamisme, vreemdelingenhaat en de weerbaarheid van onze democratische rechtsstaat.

1. Maandag 16 november 2015 www.limburger.nl
aanslagenparijs GO-E06
Er is nog een angst die uit lijkt te
komen: mogelijk zijn twee van de
daders met de vluchtelingen-
stroom uit Syrië meegereisd. Dit
zal, als de feiten bekend zijn, onge-
twijfeld gevolgen hebben voor de
manier waarop, niet alleen in Ne-
derland, het debat over de vluchte-
lingen zal worden gevoerd. Maar
ook zonder die feiten is er een in-
trinsiek probleem dat als een roze
olifant op de bank in de kamer zit
maar dat niemand wil zien.
Wie hebben we eigenlijk binnen
gehaald? Dat is een vraag die niet
alleen door radicaal rechts, dat de-
ze discussie al heeft mogen kapen,
moet worden gesteld. Want het is
een legitieme vraag. Het is heel no-
bel om je achter Loesje-achtige
slagzinnen als ‘geen mens is ille-
gaal’ te scharen, maar bij solidari-
teit hoort ook moraliteit. Met an-
dere woorden: als je in deze sa-
menleving wil leven, betekent dit
ook dat je de uitgangspunten die
horen bij een democratische
rechtsstaat onderschrijft.
De publicist en hoogleraar Europe-
se studies Paul Scheffer merkte
hier onlangs over op dat het feit
dat iemand in zijn eigen land is
onderdrukt, hem niet meteen tot
een vriend van de vrijheid maakt.
Uit recent onderzoek van het
Arab Center for Research and Poli-
cy Studies komt een beeld naar vo-
ren dat suggereert dat ongeveer
13 procent van de vluchtelingen
uit Syrië sympathie koestert voor
Islamitische Staat. Nog eens
10 procent heeft lauwwarme maar
zeker niet negatieve gedachten
over IS. Opgeteld zou dat beteke-
nen dat één op de vier vluchtelin-
gen op zijn minst gevoelig is voor
rekrutering door radicale krach-
ten. Moeten we daarom elke
vluchteling behandelen als een po-
tentiële terrorist?
Nee, natuurlijk niet. Terwijl lan-
den in Europa, als het om hun ‘ei-
gen’ moslims gaat, nog volop kam-
pen met een niet-afgeronde inte-
gratieopdracht, staat de volgende
al voor de deur. Dit is een enorme
uitdaging maar maakt, op dit mo-
ment, geen onderdeel deel uit van
het discours over de vluchtelin-
gen.
Vluchtelingen en hun kinderen
zullen moeten worden onderwe-
zen over gelijke rechten voor man
en vrouw, over vrijheid van me-
ningsuiting en doordrongen wor-
den van allerlei zaken. Ja, je mag
in Nederland atheïst zijn. En ja, je
mag ook homoseksueel zijn. Dat
zijn overtuigingen die al problema-
tisch zijn voor sommige groepen
moslims die hier al drie generaties
zijn, blijkt uit onderzoek van de
socioloog Ruud Koopmans. De
‘nieuwe moslims’ komen er nog
eens bovenop.
Vuist op tafel
Een extra probleem is dat we le-
ven in een land dat, zoals de Ne-
derlandse rechtsgeleerde en filo-
soof Paul Cliteur schreef, niet uit-
blinkt als het er om gaat centrale
waarden uit te verdedigen. „Wan-
neer je het tegenspreken van jiha-
disten en andere theoterroristen
associeert met ‘het zaaien van
haat en verdeeldheid’ dan plaats je
eigenlijk diegenen in de beklaag-
denbank die de democratische
rechtsorde verdedigen tegen de
krachten die deze ondermijnen.”
Nederland is een land waar een
op de vijf leraren het lastig vindt
om onderwerpen te behandelen
als de Holocaust en antisemitisme
in klassen waarin veel moslimstu-
denten zitten. Bewindslieden die
met dergelijke onderzoeken wor-
den geconfronteerd, slaan niet
met de vuist op tafel maar spre-
ken hun bezorgdheid uit.
Bij weerbaarheid hoort ook dat re-
geringsleiders zich helder uitspre-
ken over gruweldaden zoals vrij-
dag de dertiende in Parijs. Premier
Mark Rutte sprak dit weekeinde
over een oorlog tegen IS. Hij voeg-
de er onmiddellijk aan toe dat Ne-
derland niet in oorlog is met de is-
lam. Dat is de lijn die veel Wester-
se leiders volgen sinds 9/11. We
zijn ‘in oorlog met terrorisme’
maar niet met de islam. Ook de
Franse president François Hollan-
de sprak over oorlog, evenals pre-
mier Manuel Valls.
‘U bent er in getuimeld’
Het gevaar van die oorlogsverkla-
ring is ook dat je de terroristen
daarmee precies in de kaart speelt.
Zoals de Vlaamse schrijver David
van Reybrouck dit weekenide in
een open brief aan president Hol-
lande schreef: „U bent erin getui-
meld, omdat u precies geeft waar
de terroristen op hoopten: een
oorlogsverklaring. U hebt hun uit-
nodiging tot jihad met graagte aan-
vaard. In uw poging om kordaat te
reageren loopt u het levensgrote ri-
sico de spiraal van geweld nog ver-
der te laten escaleren. Dat lijkt mij
niet verstandig.”
Een gewelddadige ideologie versla
je niet met geweld alleen.
De Britse ex-radicaal en politicus
Maajid Nawaz wijst er op dat de
vermoedelijke dood van Jihadi Jo-
hn, de bekendste halsafsnijder van
IS, slechts een symbolische over-
winning is voor het Westen in die
‘oorlog’. ‘Parijs’ toont volgens
hem aan dat het kankergezwel ge-
naamd jihadistisch terrorisme, de
echte vijand, niet alleen leeft maar
groeit. Waar we hier mee te ma-
ken hebben is een fullblown revol-
te tegen het Westen door mensen
die alles waar dat Westen voor
staat haten. En de horror, zegt Na-
waz, is dat ze tussen ons op-
groeien, onze taal en onze cultuur
kennen. Velen komen uit groepen
in onze samenleving die serieuze
sociaaleconomische achterstand
hebben, waar kansarmheid be-
staat en criminaliteit een groot
probleem vormt. Sommigen van
hen trekken daar conclusies uit
met dodelijke gevolgen.
Nawaz argumenteert dat de oor-
‘Gewelddadige
ideologie versla je niet
met geweld alleen’
Moslims en hun kinderen houden in India een wake voor de slachtoffers van de aanslagen in Parijs en protesteren
‘Het gevaar van die oorlogsverklaring is ook
dat je de terroristen daarmee precies in de kaart speelt.’
E7 GO-E06R
zaak hiervan duidelijker benoemd
moet worden. Niet de islam is het
probleem, maar het islamisme, de
in Westerse landen in populariteit
groeiende politieke ideologie die
er naar streeft de islam op te leg-
gen aan de maatschappij. Dit ge-
vaar duidelijk benoemen en niet
bedekken met de mantel van poli-
tieke correctheid is volgens Nawaz
essentieel om een begin te maken
met een tegenbeweging.
‘Schande voor de islam’
Eerste contouren van iets wat lijkt
op een tegenbeweging waren dit
weekeinde in Nederland zicht-
baar. Uit moslimhoek zelf. En dit
keer was er nauwelijks sprake van
een ‘ja maar’ of ‘dit is niet mijn is-
lam’-reflex zoals die wel na Char-
lie Hebdo kon worden opgete-
kend. De directie van de Eindho-
vense Al Fourqaan moskee sprak
over „een schande voor de islam”
en As-Soennah uit Den Haag
sprak over de „ religieuze en more-
le plicht voor moslims om op te
treden tegen dit soort excessen en
niet aan de zijlijn te blijven toekij-
ken”. Mensen in eigen kring die
verdacht worden van het beramen
van iets „dat de veiligheid van ons
land bedreigt verdienen geen gena-
de en zachtzinnigheid”.
Deze en andere reacties zijn onge-
hoord fel en duidelijk. Er klinkt
een erkenning in door dat er een
kankergezwel in het eigen lichaam
zit dat moet worden weggesne-
den. Het komt ook heel dicht in
de buurt van wat de Franse arabis-
te Anne-Marie Delcambre al jaren
geleden beschreef toen ze zei dat
het islamisme in de islam zit als
het kuiken in het ei. Dat was tien
jaar geleden een gedachte die je de
beschuldiging van islamofobie
kon opleveren. Dat kantelt nu.
Ex-moslim en schrijver Ali A. Ri-
zvi legde na Parijs nog eens uit
hoe islamofobie volgens hem
werkt: „Radicale islamisten doden
mensen die niet geloven wat zij ge-
loven. Die terroristen zijn niet toe-
vallig moslim, ze begaan die da-
den in naam van het geloof, ge-
bruikmakend van citaten uit de
Koran die iedereen met een inter-
netverbinding kan controleren.
Gematigde moslims veroordelen
die acties maar verdedigen het
boek waaruit geciteerd wordt.
Mensen raken verward en begin-
nen niet alleen angst te krijgen
voor terroristen maar ook voor
het geloof dat hen motiveert”.
De (omstreden) Belgische activist
Dyab Abou Jahjah zei het dit
weekeinde heel expliciet in zijn co-
lumn in de Belgische krant De
Standaard: „Anderen die zichzelf
voor de gek houden, zijn moslims
die oprecht geloven dat de islam
hier niets mee te maken heeft. Ik
hoor het vaak zeggen: IS zijn geen
moslims, dat is niet de islam. Dat
het niet dé islam is, denk ik ook.
Dé islam bestaat niet. Maar IS-aan-
hangers en -strijders zijn wél mos-
lims. Hun acties zijn geïnspireerd
door hún belevenis van de islam.
Het heeft wel degelijk te maken
met de islam, vooral met de waha-
bitische islam.”
Dubbelzinnig
Niet alleen het salafisme, maar
ook de mainstreamtheologie in de
islam is dubbelzinnig als het gaat
over geweld tegen ongelovigen,
stelt Abou Jahjah. Het veel gebezig-
de begrip kafir, (ongelovige in de
islamitische doctrine) is volgens
Jahjah „problematisch en dehuma-
niserend en in sommige milieus
wordt het met de paplepel ingego-
ten”. Daar ontstaan problemen.
„Niet de overheid kan dit verhin-
deren, niet de ongelovigen kun-
nen dit doen, het zijn de moslims
zelf die deze ambiguïteit moeten
laten varen.”
Daar ligt het begin van een kans.
tegen IS. foto EPA
Bronnen:
¼ ‘De actuele betekenis van
weerbare democratie’ – Paul Cliteur
(uit: Wat te doen met anti-
democratische partijen)
¼ ‘Sommige levens wegen meer
door dan andere’ – Dyab Abou
Jahjah (uit: De Standaard)
¼ ‘Gematigde moslims – bestaan
zij?’ – Robert Spencer (uit:
Eindstrijd, de finale clash tussen
het liberale Westen en de traditionele
islam)
¼ ‘Terreur en verveling, de
afhankelijke geest’ - Martin Amis
(uit: Het Tweede Vliegtuig)
¼ Radical: My Journey Out Of
Islamist Extremism – Maajid Nawaz
¼ Marokkaan in Europa, crimineel
in Nederland – Frank Bovenkerk
¼ Op denkles – Sebastien Valken-
berg (‘Hoe wapenen we ons tegen
„Iedereen heeft zijn eigen waar-
heid” en andere modieuze denk-
beelden’)
¼ Salafisme in Nederland – Instituut
voor Migratie- en Etnische Studies,
Universiteit van Amsterdam
(onderzoek op verzoek van de
Nationaal Coördinator Terrorisme
en Veiligheid NCTV)
¼ Jaarraportages Algemene Inlich-
tingen en Veiligheidsdienst (AIVD)