Omgaan met terreur. Analyse van Johan van de Beek en Claire van Dyck

1. © Copyright 2016 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 23 maart 2016
In de
schaduw
van de
terreur
AANSLAGEN BRUSSEL
Kun je wennen aan terreur? Op 8 januari 2015 waren er stille
tochten voor ‘Charlie Hebdo’. Na ‘Bataclan’ konden we onze profiel-
foto’s op sociale media met de Franse vlag bedekken. Wat gaan we
na ‘Brussel’ doen? Misschien wel niets, behalve doorgaan met ons
leven.
door Johan vd Beek en Claire v Dyck
EE
r lijkt iets van berusting
te zijn geslopen in de ma-
nier waarop we met ter-
reur omgaan. Niet in de
zin van desinteresse.
Meer een soort ijzige kalmte. Op
Radio 1 ging het gisteren over ‘Brus-
sel’, op Radio 2 en 3 gingen de quiz-
zen en dansdeuntjes gewoon door.
Is dat verkeerd?
Berusting heeft verschillende ge-
zichten. Na de schrik en woede van
het eerste moment hoor je dat ‘het
steeds dichterbij komt’. Maar wat
kun je eraan doen? Autoriteiten
versterken vaak dat beeld met for-
mules als ‘100 procent veiligheid
bestaat niet’, ‘Tegen een gek met
een bom kun je niets uitrichten’
en: ‘We wijken niet voor geweld.’
Al die mantra’s zijn, op zijn best,
half waar.
Om met de eerste te beginnen: als
je de grote terreuraanslagen op het
Europese vasteland puur geogra-
fisch en ook nog door een Neder-
landse bril bekijkt, zou je inder-
daad kunnen zeggen dat ‘het’ dich-
terbij komt: Madrid, Londen, Parijs
(2x), Brussel. ‘Het’ komt echter niet
dichterbij, ‘het’ is al hier. Als de he-
le discussie over het salafisme in
Nederland de laatste maanden iets
duidelijk heeft gemaakt, dan is het
wel dat er ook in ons land een
groeiende groep mensen leeft die
met de rug naar de Nederlandse
samenleving staat. Niet omdat die
samenleving hen ‘uitsluit’, maar
omdat ze met die samenleving
niets te maken willen hebben op
basis van antidemocratische, polari-
serende en hoogst onverdraagzame
opvattingen die het gevolg zijn van
hun religieuze beleving. En de
meest radicale onder hen, de jihad-
salafisten, zitten op exact dezelfde
ideologische golflengte als de aan-
slagplegers van Parijs en Brussel en
de halsafsnijders in het kalifaat. Dat
is ook de reden waarom onder ge-
matigde en seculiere moslims na el-
ke aanslag niet alleen vrees is voor
een islamofobe backlash vanuit de
Nederlandse bevolking, maar min-
stens even veel vrees voor radicalen
uit eigen kring.
Toen de Franse islamologe Anne-
Marie Delcambre vijftien jaar gele-
den schreef dat het islamisme (de
politieke islam) als een kuiken in
het ei van de islam zat, werd haar
islamofobie verweten. Nu groeit
het inzicht dat er om de radicale
kern inderdaad een schil zit, die
veel dikker is dan lang werd aange-
nomen en die onvoldoende dem-
pende werking heeft (of wil heb-
ben) op gewapend jihadisme.
Dat een deel van de bevolking in
Molenbeek wist dat Salah Abdes-
lam zich op een steenworp afstand
van zijn ouderlijk huis in de Brus-
selse enclave schuilhield, maar nie-
mand kennelijk de aanvechting
voelde om de massamoordenaar
aan te geven, spreekt in dat ver-
band boekdelen.
En dan ‘100 procent veiligheid’ en
‘tegen een gek met een bom kun je
niets doen’. Dat klinkt logisch,
maar dat is het niet. Tegen ‘een gek
met een bom’ kun je wel iets doen
als je beschikt over HUMINT (Hu-
man Intelligence). Als veiligheids-
en politiediensten er niet in slagen
binnen de groepen waar het om
draait betrouwbare informatiebron-
nen te ontwikkelen, is de afstand
tot die 100 procent veiligheid veel
groter dan wenselijk is. Er is voor
politiediensten een serieus legitimi-
teitsprobleem als moslims die be-
schikken over cruciale kennis de po-
litie niet zien als een logische en be-
trouwbare partner om informatie
en zorgen over radicalisering in ei-
gen kring mee te delen. Dat blijft
zeer verontrustend. Arabist Hans
Jansen maakte daarover het punt
dat de belastingbetaler van een
overheid die belooft hem waar no-
dig tegen geweld te beschermen,
mag verwachten dat die haar ver-
plichting nakomt.
En dan, ten slotte, de argumenten
dat ‘we niet mogen wijken voor ge-
weld’ en het ‘aanslagen op onze
vrijheid’ zijn. Het is vreemd genoeg
in deze nogal vage oproepen (waar-
in overigens opvallend vaak de da-
ders niet worden omschreven) dat
de kiem van hoop ligt verscholen.
Een van de wetmatigheden van ter-
reur is namelijk dat die steeds radi-
caler en onmenselijker moet wor-
den om indruk te blijven maken.
Het lijkt er dus op dat sprake is van
inflatie van de impact. En dat is het
laatste wat de terrorist wil; dat we
gewoon doorgaan met ons leven lei-
den, naar Radio 3 luisteren, van het
wielerseizoen genieten, in de tuin
werken, een boek lezen, films bekij-
ken, een vakantie boeken en een
glas wijn drinken. De bedoeling is
dat we verstijfd van schrik binnen
blijven met de deur op slot en de
gordijnen dicht. Juist het feit dat
we dit niet doen, is een overwin-
ning. Hoe gruwelijk terrorisme ook
is, zeker als dat een chronisch karak-
ter dreigt te krijgen, het gevolg is
dat het sociale weerstandsvermo-
gen toeneemt. Er is een gezegde
dat onder druk alles vloeibaar
wordt. Hier geldt het tegenoverge-
stelde. De druk zorgt voor meer
besef van wat we hebben en wat
verdedigd mag en moet worden.
Het besef dus, zoals rechtsgeleerde
Paul Cliteur schreef, dat democratie
moet worden verdedigd omdat
deze au fond beter is dan dictatuur
en tirannie.
Democratie
moet worden
verdedigd omdat
deze au fond beter
is dan tirannie.
Paul Cliteur, rechtsgeleerde
“
illustratie
Robert Muts