Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về đô thị hoá theo hướng phát triển bền vững.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ ĐÔ
THỊ HOÁ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
1.1. Đô thị hóa và đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững
1.1.1. Đô thị hóa
* Khái niệm đô thị hóa
Đô thị hóa là xu thế tất yếu của mọi quốc gia trên con đường phát triển. Những
năm cuối của thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, ở những mức độ khác nhau và những sắc
thái khác nhau, đô thị hóa tiếp tục lan rộng như là một quá trình phát triển KT-XH
trên toàn thế giới. Đó là quá trình mở rộng thành phố, tập trung dân cư, thay đổi các
mối quan hệ xã hội; quá trình đẩy mạnh và đa dạng hóa những chức năng phi nông
nghiệp, mở rộng giao dịch, phát triển lối sống cũng như văn hóa đô thị. Đó cũng là
quá trình biến đổi về phân bố lực lượng sản xuất, bố trí dân cư những vùng không
phải đô thị trở thành đô thị. Tiền đề cơ bản của đô thị hóa là sự phát triển công
nghiệp, thương mại, dịch vụ… thu hút nhiều nhân lực từ nông thôn đến sinh sống và
làm việc, làm cho tỉ trọng dân cư ở các đô thị tăng nhanh. Đô thị xuất hiện làm tăng
sự phát triển giao thông với các vùng nông nghiệp xung quanh và các đô thị khác.
Hiện nay, do cách tiếp cận và đối tượng nghiên cứu khác nhau của các chuyên
ngành khoa học nên quan niệm về đô thị hóa cũng có sự khác nhau:
Trong tác phẩm “Đô thị Việt Nam” của Đàm Trung Phương cho rằng: “Đô
thị hoá là quá trình chuyển dịch hoạt động nông nghiệp phân tán sang hoạt động phi
nông nghiệp tập trung trên một số địa bàn thích hợp” [33, tr.33]. Mặt khác, cũng
theo tác giả này: “Đô thị hoá cũng bao gồm quá trình di cư từ nông thôn ra thành thị,
tập trung ngày càng nhiều dân cư trong những vùng lãnh thổ hạn chế, gọi là đô thị”
[33, tr.34].
Theo báo cáo của Viện nghiên cứu Phát triển KT- XH Hà Nội, quá trình đô
thị hoá được nhìn từ hai góc độ, một mặt đó là “Quá trình hình thành và phát triển
các điểm dân cư được tập hợp lại và phổ biến lối sống thành thị, đồng thời phát triển

các hoạt động khác nhau để phục vụ sự tồn tại và phát triển trong cộng đồng đó”;
mặt khác “Đô thị hoá cũng là quá trình mở rộng biên giới lãnh thổ đô thị do nhu cầu
công nghiệp hoá, thương mại, dịch vụ và giao lưu quốc tế - là sự tăng trưởng về
không gian đô thị từ phát triển dân số và phát triển sản xuất” [57].
Thực tế, đô thị hoá không chỉ đơn thuần là quá trình dịch cư từ nông thôn ra
thành thị và dịch cư nghề nghiệp mà còn bao hàm các quá trình dịch cư khác, đa
chiều, đa cấp độ như các dòng dịch cư đô thị - đô thị, đô thị - ven đô, đô thị - nông
thôn, vùng - quốc tế với các mức độ khác nhau theo từng hoản cảnh của các đô thị
cụ thể. Các nhân tố kinh tế vẫn giữ vai trò chủ đạo trong việc tạo nên quá trình đô
thị hoá, tuy nhiên các nhân tố khác phi kinh tế như văn hoá, lịch sử, lối sống… đang
ngày càng có những ảnh hưởng lớn tới các đặc tính đô thị hoá của mỗi vùng.
Từ các quan niệm trên cho thấy: Đô thị hóa là quá trình mở rộng đô thị và
biến đổi, phân bố lại các yếu tố của lực lượng sản xuất, bố trí dân cư, hình thành,
phát triển các hình thức, điều kiện sống theo kiểu đô thị; có sự chuyển biến rõ nét
trong quy hoạch, xây dựng, quản lý đô thị tạo tiền đề vững chắc cho phát triển đô
thị hiện có theo chiều sâu trên cơ sở hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật và tăng quy
mô dân số.
Theo nghĩa hẹp, đô thị hoá là quá trình dịch cư từ lĩnh vực nông nghiệp sang
phi nông nghiệp với biểu hiện là sự tăng tỷ lệ dân số đô thị và nâng cao mức độ trang
bị kỹ thuật đô thị.
Theo nghĩa rộng, đô thị hoá là quá trình chuyển biến KT-XH, văn hoá và
không gian lãnh thổ, gắn liền với những tiến bộ về KH&CN, trong đó diễn ra sự phát
triển nghề nghiệp mới, sự chuyển dịch cơ cấu lao động, sự chuyển đổi lối sống, sự
mở rộng không gian thành hệ thống song song với việc tổ chức bộ máy hành chính.
Như vậy, đô thị hóa là sự mở rộng đô thị cả về không gian và thời gian. Về
không gian, mức độ đô thị hóa được tính bằng tỷ lệ giữa dân số đô thị trên tổng số
dân hay giữa diện tích đô thị trên diện tích của địa phương. Về thời gian, tốc độ đô

thị hóa được tính bằng tốc độ gia tăng theo thời gian của yếu tố dân số đô thị và diện
tích đô thị; là quá trình hình thành, phát triển các hình thức và điều kiện sống theo
kiểu đô thị, biến đổi về phân bố lực lượng sản xuất, bố trí dân cư những vùng không
phải là đô thị thành đô thị.
Ngoại thành Hà Nội là phạm vi danh giới địa chính ngoại thị của thành phố,
gồm các đơn vị hành chính huyện, thị xã và được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
thành lập, bao quanh, tiếp giáp với phần nội thành, không bao gồm phần nội thị (các
quận nội thành), dân cư phần lớn là làm nông nghiệp cùng với những thói quen sản
xuất, sinh hoạt, văn hóa truyền thống của người nông dân, nông thôn.
Trên cơ sở quan niệm chung về đô thị hóa, có thể hiểu về đô thị hóa ngoại
thành Hà Nội là quá trình mở rộng đô thị; biến đổi, phân bố lại các yếu tố của LLSX
từ nông nghiệp là chủ yếu sang công nghiệp, xây dựng và dịch vụ; bố trí dân cư ở
các huyện ngoại thành, hình thành phát triển các hình thức, điều kiện sống theo kiểu
đô thị và tăng quy mô dân số đô thị; cải tạo nâng cấp, mở rộng, hiện đại hóa các cơ
sở tương ứng của ngoại thành và các vùng, địa phương lân cận cho phù hợp với quá
trình đô thị hóa.
* Đặc điểm của quá trình đô thị hoá
Đô thị hóa gắn liền với quá trình tăng trưởng kinh tế của một khu vực, một
quốc gia. Tuy nhiên, tốc độ và đặc điểm của đô thị hóa còn phụ thuộc vào trình độ
phát triển của một khu vực hay quốc gia đó. Ngày nay, đô thị hóa được hiểu là quá
trình mang tính quy luật gắn liền với sự chuyển dịch cơ cấu xã hội từ nông nghiệp-
nông dân- nông thôn sang công nghiệp- thị dân- đô thị được biểu hiện ở một số đặc
điểm sau:
Thứ nhất, đô thị hóa là một quá trình lâu dài diễn ra trong một không gian,
lãnh thổ rộng lớn.
Thứ hai, tiền đề cơ bản của đô thị hóa là sự phát triển công nghiệp hay công
nghiệp hóa, đô thị hóa. Trong quá trình đô thị hóa có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế

từ dựa vào nông nghiệp là chủ yếu sang sản xuất công nghiệp, thương mại và dịch
vụ.
Thứ ba, đô thị hóa là quá trình hình thành nâng cấp mở rộng quy mô đô thị
với kết cấu hạ tầng hiện đại.
Thứ tư, không gian đô thị ngày càng mở rộng, cùng với nó là sự thu hẹp đất
nông nghiệp để phát triển KĐT, KCN, thương mại, dịch vụ, du lịch.
Thứ năm, tốc độ và quy mô hội tụ kinh tế ngày càng gia tăng thể hiện ở sự gia
tăng của quy mô và tốc độ thu hút vốn, gia tăng số lượng và quy mô các đơn vị kinh
tế.
Thứ sáu, đô thị hóa đã góp phần chuyển từ lối sống nông thôn sang lối sống
đô thị, từ văn hóa làng xã sang văn hóa đô thị, từ văn minh nông nghiệp sang văn
minh công nghiệp; cùng với đó là sự thay đổi về cơ chế, chính sách phát triển và
quản lý đô thị.
* Nội dung đô thị hoá:
Một là, mở rộng diện tích đất đô thị và thu hẹp diện tích đất nông nghiệp.
Đô thị hóa dù diễn ra dưới hình thức nào cũng đều dẫn đến sự chuyển đổi cơ cấu
sử dụng đất: Mở rộng không gian đô thị, tức phát triển đô thị theo chiều rộng làm cho
diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp nhanh chóng. Nguyên nhân do Nhà nước và chính
quyền các cấp chuyển đổi mục đích sử dụng để dành đất cho xây dựng các công trình;
do hình thành thị trường bất động sản, kinh doanh đất đai và một phần do nhân dân ở
nơi đang có quá trình đô thị hóa bán cho những người từ địa phương khác đến. Tuy
nhiên, bất kể mục đích chuyển đổi đất nông nghiệp để làm gì thì trong quá trình đô thị
hóa, Nhà nước phải nắm quyền chủ động chuyển đổi mục đích sử dụng đất để tạo đà
cho sự phát triển đô thị.
Hai là, bố trí dân cư trong các khu đô thị mới, giải quyết vấn đề dân số, giải
quyết vấn đề việc làm, thay đổi cơ cấu lao động.
Khu đô thị mới là khu đô thị đang được phát triển tập trung theo dự án đầu tư

xây dựng hoàn chỉnh, đồng bộ các công trình kết cấu hạ tầng, các công trình sản
xuất, công trình phúc lợi và nhà ở. Đồng thời, với các khu đô thị mới đang được phát
triển làm cho các khu nông thôn được chuyển thành phố, phường. Vì vậy, đòi hỏi
phải bố trí lại dân cư cho phù hợp với quy mô và chức năng của đô thị, phải giải
quyết vấn đề dân số, cả dân số tự nhiên và dân số cơ học đáp ứng yêu cầu của sản
xuất và bảo đảm không ngừng cải thiện chất lượng cuộc sống của dân cư. Từ làng
lên phố, từ xã lên phường, người nông dân không còn đất để sản xuất nông nghiệp
và trong số này không phải ai cũng có điều kiện để tham gia lao động trong các
ngành công nghiệp, dịch vụ, thương mại nhất là với những người dân lớn tuổi, trình
độ văn hóa thấp càng ít có khả năng có việc làm để bảo đảm thu nhập và cuộc sống.
Bên cạnh đó là sự gia tăng dân số và lao động cơ học từ nơi khác vào đô thị mới. Vì
vậy, đô thị hóa đòi hỏi phải giải quyết đồng bộ cả cơ cấu lao động và việc làm cho
dân cư sở tại và dân cư từ các địa phương khác về.
Ba là, có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành; cơ cấu thành phần kinh tế.
Đô thị hóa tất yếu sẽ dẫn tới sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Do đất đai dùng
cho sản xuất nông nghiệp trước đây ngày càng bị thu hẹp. Các đô thị mới với chức
năng chủ yếu là phát triển công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Vì vậy, quá trình đô
thị hóa, cơ cấu ngành kinh tế cũng thay đổi theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp,
tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, thương mại trong tổng GDP. Đến lượt nó, sự
thay đổi cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình đô thị hóa lại kéo theo sự thay đổi cơ
cấu kinh tế theo hướng phát triển mạnh thương mại và dịch vụ phục vụ cho đô thị
như xây dựng các trung tâm mua sắm, khu vui chơi giải trí, nghỉ ngơi cuối tuần. Bản
thân ngành nông nghiệp cũng chuyển biến mạnh mẽ theo hướng phát triển nông
nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái. Cơ cấu thành phần kinh tế cũng thay
đổi nhanh chóng. Các hộ nông dân trong các Hợp tác xã nông nghiệp trước đây có
thể phát triển thành các hộ kinh doanh thương mại, dịch vụ, hộ làm các nghề tiểu thủ
công nghiệp; phát triển mạnh các hình thức tổ chức kinh tế của nhiều thành phần
như: Doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty

nhà nước, công ty liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài…
Bốn là, có sự phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội.
Quá trình đô thị hóa là quá trình hình thành nhanh chóng kết cấu hạ tầng KT-
XH. Những công trình này phải đáp ứng được yêu cầu của sản xuất và đời sống với
những tiêu chuẩn cụ thể của từng loại đô thị. Đảm bảo hiện đại và đồng bộ kết nối
với đô thị cũ trung tâm và các vùng lân cận. Việc giải quyết tốt hay không tốt nội
dung này đều có tác động tích cực hoặc tiêu cực tới sản xuất và đời sống nhân dân.
Về giao thông, có thể thấy mật độ giao thông đô thị tăng nhanh, do tăng dân số, lao
động và tăng trưởng kinh tế với tốc độ nhanh cùng với nhu cầu đi lại, vận chuyển và
giao lưu hàng hóa, dịch vụ ngày càng lớn làm cho mật độ giao thông phát triển mạnh.
Năm là, thay đổi hình thái kiến trúc từ kiến trúc nông thôn sang kiến trúc đô
thị.
Trong quá trình đô thị hóa, tất yếu phải thay đổi kiến trúc nông thôn bằng kiến
trúc đô thị. Tuy nhiên, ở đây có hai nội dung cần bàn là: Ở các đô thị mới phải có kiến
trúc, xây dựng nhà ở, các cơ quan, công sở bảo đảm mĩ quan, văn minh, hiện đại; khắc
phục nhà siêu mỏng, siêu méo, nhà không số, phố không tên…
Sáu là, thành lập các đơn vị hành chính mới ở địa bàn được đô thị hoá.
Đô thị hóa dẫn đến sự biến động ranh giới các đơn vị hành chính như: sự thay
đổi địa giới hành chính, dân số của đô thị, của các phường, các quận mới và bộ phận
còn lại của các thôn, các xã, các huyện ngoại thành. Sự thay đổi này kéo theo sự thay
đổi của bộ máy hành chính cùng với thay đổi quy mô, trình độ, cách thức, hình thức,
phương thức, biện pháp quản lý. Do đó quá trình đô thị hóa rất cần thiết tổ chức lại
quản lý nhà nước trên địa bàn.
1.1.2. Phát triển bền vững
Trong báo cáo “Tương lai chung của chúng ta” (Hay báo cáo Brundtland) của Uỷ
ban Thế giới về Môi trường và phát triển (WCED) năm 1997 cũng đã đưa ra khái
niệm về phát triển bền vững, theo đó, thừa nhận mối liên kết chặt chẽ giữa môi
trường và phát triển. Theo WCED "Phát triển bền vững là sự phát triển vừa đáp ứng

được nhu cầu của các thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến các thế hệ tương lai
trong việc đáp ứng các yêu cầu của họ” [27, tr.16]. Phát triển bền vững bao hàm các
quá trình thay đổi về kinh tế, xã hội, môi trường. Đến nay, khái niệm này vẫn còn
tiếp tục được bàn luận, sự diễn giải về nó vẫn còn có sự khác nhau. Tuy nhiên, bản
chất của phát triển bền vững theo ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường:
Thứ nhất, phát triển bền vững về kinh tế đòi hỏi con đường phát triển tạo ra
sự tăng thu nhập thực sự, gia tăng sản xuất xã hội, xóa bỏ nghèo đói, bảo đảm nhịp
độ tăng trưởng nhanh, ổn định, hiệu quả. Mức độ bền vững về kinh tế bị chi phối bởi
tính hữu ích, chi phí đầu vào, chi phí khai thác, chế biến và nhu cầu đối với sản
phẩm. Để bảo đảm sự tăng trưởng kinh tế nhanh, khai thác tài nguyên thiên nhiên
với cường độ lớn hơn vẫn là phương thức mà nhiều quốc gia lựa chọn. Tuy nhiên,
nếu quá phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên thì dễ rơi vào khủng hoảng khi tài
nguyên bị cạn kiệt và có những tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo được. Việc
khai thác tài nguyên như vậy sẽ vượt quá sức chịu đựng của các hệ sinh thái, gây ô
nhiễm, suy thoái môi trường và tạo ra những nguy cơ tiềm ẩn mà con người có thể
còn chưa biết đến hoặc chưa lường hết được. Vì vậy, đây không phải là phương thức
PTBV. Những vấn đề khác như vay nợ, đầu tư kém hiệu quả, thất thoát các nguồn
vốn... cũng sẽ ảnh hưởng đến mức độ bền vững về kinh tế.
Thứ hai, phát triển bền vững về xã hội gắn chặt và có quan hệ biện chứng với
PTBV về kinh tế, là sự phát triển kết hợp giữa tăng trưởng kinh tế với ổn định xã
hội, không có xung đột, xáo trộn; huy động tối đa, hiệu quả các nguồn lực cho quá
trình phát triển; bảo đảm giải quyết tốt các vấn đề về việc làm, giáo dục, y tế, công
bằng về thu nhập, phúc lợi xã hội giữa các tầng lớp dân cư, giữa các vùng lãnh thổ;
xây dựng, bảo vệ và phát huy những chuẩn mực của xã hội hiện tại trên cơ sở tôn
giáo, truyền thống, phong tục, tập quán, bản sắc dân tộc, đạo đức, luật pháp.
Thứ ba, phát triển bền vững về môi trường có mối quan hệ chặt chẽ với PTBV
về kinh tế và về xã hội, phản ánh mối quan hệ giữa con người và giới tự nhiên. Mọi
quá trình phát triển xét đến cùng là việc sử dụng nguồn lực con người để khai thác

tài nguyên thiên nhiên nhằm thoả mãn nhu cầu của con người. Vì vậy, việc khai thác,
sử dụng tài nguyên thiên nhiên và môi trường phải bảo đảm sự bền vững. Bền vững
về môi trường cũng có nghĩa là tận dụng, tái tạo các nguồn tài nguyên, năng lượng,
phòng ngừa và giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo đảm
cân bằng sinh thái. Nói cách khác, PTBV về môi trường là sự bảo đảm cho môi
trường sống luôn duy trì được ba chức năng cơ bản của nó: Là không gian sống của
con người; là nơi cung cấp nguồn lực cho sự tồn tại, phát triển của con người và xã
hội; là nơi chứa đựng, tiêu huỷ các chất thải. Chỉ một trong ba chức năng này bị tổn
thương hoặc mất cân bằng là nguy cơ PTBV về môi trường sẽ bị đe dọa.
1.1.3. Đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững
* Quan niệm đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững
Có thể hiểu đô thị hóa theo hướng PTBV là sự phối hợp phát triển đa ngành,
đa cấp và của toàn xã hội. Đô thị hóa theo hướng PTBV là tư duy đổi mới về quá
trình đô thị hóa được diễn giải trên cơ sở duy trì những hiểu biết về kinh tế, văn hóa
và bảo vệ môi trường. Phát triển đô thị là nền tảng vững chắc để công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước. Một cách hiểu đơn giản nhất đô thị hóa theo hướng PTBV là
sự can thiệp với cách thức có chiến lược của con người vào quá trình đô thị hóa phù
hợp với xu thế, nguồn lực, quy luật phát triển chung và đặc trưng riêng của từng
quốc gia. Cho đến nay, chưa có một quan niệm thống nhất về đô thị hóa theo hướng
PTBV. Rất khó để đưa ra được một định nghĩa hay hệ khái niệm được coi là thống
nhất về đô thị hóa theo hướng PTBV vì bản chất đa dạng và đa chiều của đối tượng
nghiên cứu. Tùy thuộc vào mục đích và phương pháp nghiên cứu mà các tác giả sẽ
có những quan điểm khác nhau; do vậy các quan điểm về đô thị hóa theo hướng
PTBV được trình bày rất đa dạng. Báo cáo của Ủy ban Brundtland, tại hội nghị
URBAN21 tổ chức tại Berlin tháng 7/2000 đã đưa ra định nghĩa về đô thị hóa theo
hướng PTBV: Cải thiện chất lượng cuộc sống trong một thành phố, bao gồm cả các
thành phần sinh thái, văn hóa, chính trị, thể chế, xã hội và kinh tế nhưng không để
lại gánh nặng cho các thế hệ tương lai, một gánh nặng bị gây ra bởi sự sút giảm

nguồn vốn tự nhiên và nợ địa phương quá lớn. Mục tiêu của chúng ta là nguyên tắc
dòng chảy, dựa trên cân bằng về vật liệu và năng lượng cũng như đầu vào, đầu ra về
tài chính, phải đóng vai trò then chốt trong tất cả các quyết định tương lai về phát
triển các khu vực đô thị.
Đô thị hóa theo hướng PTBV trên thực tế được định nghĩa chi tiết hơn tùy
theo từng khu vực địa lý, trình độ phát triển và góc nhìn. Đô thị hóa theo hướng
PTBV cũng được xem xét dưới một thuật ngữ khác, đó là “phát triển cộng đồng bền
vững” theo đó: "Phát triển cộng đồng bền vững là năng lực đưa ra quyết định phát
triển tôn trọng mối tương quan giữa ba khía cạnh- kinh tế, sinh thái, và bình đẳng.
Về kinh tế: Hành vi kinh tế cần đem lại những điều tốt đẹp chung cho cả cộng đồng,
có thể tự làm mới, tạo ra tài sản và có khả năng tự túc. Về sinh thái: Con người là
một phần của tự nhiên, tự nhiên có những giới hạn, và cộng đồng phải có trách nhiệm
bảo vệ và xây dựng các tài sản thiên nhiên. Về bình đẳng: Cơ hội tham dự hoàn toàn
trong các hoạt động, lợi ích và quá trình ra quyết định của một cộng đồng” [27,
tr.18].
Tại Ấn Độ, quốc gia đang và sẽ là nước có tốc độ đô thị hóa hàng đầu Châu
Á đã đưa ra định nghĩa về đô thị hóa theo hướng PTBV: "Một cộng đồng sử dụng
bền vững nguồn tài nguyên của mình để đáp ứng nhu cầu hiện tại, trong khi đảm bảo
đủ nguồn lực có sẵn cho các thế hệ tương lai. Nó tìm cách cải thiện sức khỏe cộng
đồng và một cuộc sống chất lượng tốt hơn cho tất cả cư dân của nó bằng cách hạn
chế chất thải, ngăn chặn ô nhiễm, bảo tồn và phát huy tối đa hiệu quả, phát triển
nguồn lực địa phương để khôi phục nền kinh tế địa phương” [17, tr.22].
Argentina đưa ra quan điểm của về phát triển đô thị bền vững, đó là: “Một
thành phố bền vững kết hợp hài hòa yếu tố môi trường với các ngành kinh tế và xã
hội để đáp ứng nhu cầu của các thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến những thế
hệ tương lai” [17, tr.23].
Theo Viện Môi trường Stockholm của Thụy Điển, một thành phố bền vững
có thể được định nghĩa là "Một thành phố tại đó tiền hành các hành động được đề ra

bởi các chính sách kế hoạch nhằm bảo tồn nguồn tài nguyên sẵn có và thực hiện tái
sử dụng, ổn định xã hội, phát triên các nguồn vốn chủ sở hữu, đảm bảo phát triển
kinh tế cho các thế hệ tương lai" [17, tr.25].
Theo Viện Quy hoạch Đô thị - Nông thôn, Bộ Xây dựng Việt Nam (Dự án
VIE), trên cơ sở các khái niệm về PTBV, phạm trù đô thị hóa theo hướng PTBV cũng
được xây dựng mang tính đặc thù hơn, theo đó đô thị hóa theo hướng PTBV cần tập
trung giải quyết các nội dung sau:
Một là, phát triển kinh tế đô thị ổn định, tạo công ăn việc làm cho dân cư đô
thị, đặc biệt cho người có thu nhập thấp, người nghèo đô thị.
Hai là, đảm bảo đời sống vật chất văn hóa tinh thần, giữ gìn bản sắc truyền
thống dân tộc, đảm bảo công bằng xã hội.
Ba là, tôn tạo, giữ gìn và bảo vệ môi trường đô thị luôn xanh, sạch, đẹp với
đầy đủ ý nghĩa vật thể và phi vật thể đô thị.
Đô thị hóa theo hướng PTBV là một lĩnh vực đặc thù, cần sự phối hợp phát
triển đa ngành, đa cấp và của đại bộ phận dân cư. Đô thị hóa theo hướng PTBV thể
hiện một cách thức suy nghĩ và một hướng giải quyết về đô thị hóa mà trong đó việc
xây dựng các đô thị sẽ được diễn ra trên cơ sở duy trì những hiểu biết về kinh tế, văn
hóa và bảo vệ môi trường. Đô thị hóa theo hướng PTBV là nền tảng vững chắc để
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do đó, có thể hiểu một cách đơn giản đô thị
hóa theo hướng PTBV là một cách sửa chữa những thiếu sót của quá trình đô thị
hóa, trên cơ sở xem xét lại toàn bộ cách thức quy hoạch xây dựng đô thị hiện nay và
tìm ra một xu thế phát triển mới trường tồn trong tương lai.
Từ những luận giải trên có thể quan niệm: Đô thị hóa theo hướng PTBV là
quá trình mở rộng đô thị; biến đổi, phân bố lại các yếu tố của LLSX, bố trí dân cư,
hình thành, phát triển các hình thức và điều kiện sống theo kiểu đô thị; có sự chuyển
biến rõ nét trong quy hoạch, xây dựng, quản lý đô thị tạo tiền đề vững chắc cho phát
triển đô thị hiện có theo chiều sâu trên cơ sở hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật và

tăng quy mô dân số; bảo đảm kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế, xã hội và môi
trường.
* Nội dung đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững
Từ những phân tích trên cho thấy, đô thị hóa theo hướng PTBV là quá trình đô thị
hóa trong đó bảo đảm được sự hài hòa giữa các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội và môi
trường. Quá trình này bao gồm các nội dung sau:
Một là, bền vững về kinh tế.
Nội dung đô thị hóa theo hướng PTBV về kinh tế phải gắn với quá trình công
nghiệp hóa và chuyển dịch kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp,
xây dựng, dịch vụ và giảm dần tỷ trọng giá trị nông, lâm, thủy sản trong thu nhập
quốc dân; duy trì tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững; không ngừng nâng cao thu
nhập và đời sống người dân. Trong quá trình phát triển đô thị cần được tính toán
phát triển phù hợp với tiềm năng sẵn có và triển vọng phát triển kinh tế của địa
phương. Cân đối vốn đầu tư theo khả năng tăng trưởng KT-XH của từng giai đoạn,
theo từng nhóm ngành, cũng như kế hoạch đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững
ngắn và dài hạn đã được quy hoạch. Bên cạnh đó, kinh tế đô thị cần được tính toán
sử dụng hiệu quả, tiết kiệm các nguồn tài nguyên: Đất đai, nguồn nước, năng lực và
lao động đô thị.
Huy động và cân đối hợp lý các nguồn tài chính đô thị trên cơ sở tăng cường
sự tham gia của cộng đồng trong công tác quy hoạch xây dựng đô thị. Ngoài ra quản
lý đô thị hóa theo hướng PTBV còn cần quan tâm điều chỉnh công tác quản lý hành
chính và phân phối vốn đầu tư cho xây dựng cơ bản theo định kỳ, hàng năm, 5 năm
và dài hạn.
Hai là, bền vững về xã hội.
Nội dung đô thị hóa theo hướng PTBV về xã hội bao gồm: Phân bố hợp lý
dân cư, lao động, giải quyết tốt vấn đề việc làm cho dân cư đô thị; tập trung xóa đói,
giảm nghèo, đẩy mạnh thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; nâng cao chất lượng
giáo dục, chất lượng dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe cho người dân; tăng cường

hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, hạ tầng xã hội; xây dựng, bảo vệ và phát huy những
chuẩn mực của xã hội hiện tại trên cơ sở tôn giáo, truyền thống, phong tục, tập quán,
bản sắc dân tộc, đạo đức, luật pháp; đảm bảo an ninh, hòa bình, trật tự và ổn định xã
hội.
Phải khẳng định rằng, đô thị hóa góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh
thần cho nhân dân. Tuy nhiên, cũng phải thấy rõ do đất đai bị thu hồi để chuyển đổi
cho mục đích phát triển đô thị quá nhanh trong khi người nông dân ngoại thành lại
chưa thay đổi kịp theo cơ cấu lao động, việc làm mới dẫn đến tình trạng thất nghiệp
và các vấn đề xã hội tăng lên nhanh chóng. Thay đổi tập quán sinh hoạt, lối sống,
phương thức kiếm sống là hệ quả tất yếu của quá trình đô thị hóa ngoại thành. Đây
là vấn đề thuộc ý thức xã hội, cho nên người nông dân ngoại thành sống trong các
phường, các quận mới cũng không dễ gì từ bỏ những phong tục, tập quán, thói quen
sinh hoạt phù hợp và không phù hợp hợp đã được hình thành từ nhiều đời. Mặt khác,
ngoại thành thường là đầu mối giao thông, kho bãi, nơi tiếp nhận và trung chuyển
hàng hóa, dịch vụ ra vào thành phố, nơi tập trung các cơ sở, nhà máy công nghiệp
lớn, do đó cũng là địa bàn tập trung số lượng lớn người lao động từ các địa phương
khác kéo về làm ăn, sinh sống... là nguyên nhân phát sinh tệ nạn xã hội. Vì vậy, vấn
đề xã hội là một nội dung quan trọng phải giải quyết trong quá trình đô thị hóa.
Đô thị bền vững phải có trật tự kỷ cương xã hội, tinh thần thượng tôn pháp luật
được đề cao. Con người sống một cách lành mạnh không chỉ về thể chất mà còn về tinh
thần, mọi công dân được đảm bảo về tính mạng và tự do hoạt động trong một thành phố
thanh bình.
Ba là, bền vững về môi trường.
Nội dung đô thị hóa theo hướng PTBV về môi trường bao gồm: Sử dụng tiết
kiệm nguồn tài nguyên đất đai; hạn chế phát triển đô thị, công nghiệp vào khu vực
đất nông nghiệp gắn với chiến lược an ninh lương thực; sử dụng hiệu quả và bền
vững tài nguyên đất phát triển đô thị; bảo vệ môi trường nước và sử dụng bền vững

tài nguyên nước; bảo vệ đa dạng sinh học, giảm thiểu ô nhiễm không khí, tiếng ồn,
đất, nước ở các KĐT, KCN; quản lý chất thải rắn và chất thải nguy hại; đổi mới
phương pháp lập quy hoạch đô thị theo hướng phát triển đô thị xanh...
Có thể thấy giải quyết vấn đề môi trường có ý nghĩa to lớn với sự phát triển
sản xuất cũng như đời sống của con người. Vì vậy, dù con người lao động và sinh
sống ở nơi nào thì cá nhân hay cộng đồng vẫn phải giải quyết vấn đề này. Đối với
những khu vực đang trong quá trình đô thị hóa lại càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Do các đô thị mới đang trong quá trình hình thành, quy mô dân số, lao động, quy mô
sản xuất và cung cấp các dịch vụ của đô thị tăng nhanh làm cho rác thải công nghiệp,
rác thải sinh hoạt, rác thải xây dựng, rác thải y tế tăng theo. Với các địa bàn giáp ranh
đô thị thường là nơi được lựa chọn để xây dựng các nhà máy, KCN, KCX vì giá đất
thấp mà vẫn được hưởng các dịnh vụ của đô thị, thuận lợi về giao thông. Hơn nữa,
nơi đây đang trong quá hình thành và phát triển các đô thị mới sự quản lý môi trường
thường lỏng lẻo nên dễ dẫn tới hiện tượng ô nhiễm môi trường.
Môi trường đô thị cần quan tâm xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường (gồm phòng
chống ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, ô nhiễm chất thải rắn, ô nhiễm công nghiệp,
ô nhiễm tiếng ồn, điện tử, hóa chất độc hại và các chất phóng xạ)
Cải thiện môi trường sinh thái đô thị (gồm xây dựng các tuyến vành đai xanh đô
thị, tăng cường bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên đất đai, tăng cường quản lý nguồn
nguyên liệu sử dụng để sản xuất vật liệu xây dựng).
Tạo dựng môi trường cảnh quan, môi trường văn hóa, xã hội phù hợp với sinh thái
địa phương và thể hiện rõ tất cả các giá trị vật chất và tinh thần của đô thị.
Đảm bảo đánh giá tác động môi trường cho các dự án quy hoạch cải tạo và quy
hoạch đô thị hóa theo hướng PTBV; đề xuất được các dự báo đô thị hóa theo hướng
PTBV ngắn và dài hạn đúng và đủ đối với điều kiện kinh tế, xã hội, môi trường của
địa phương.
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững

Đô thị hóa theo hướng PTBV chịu sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố, trong đó
bao gồm các yếu tố cơ bản sau:
1.2.1. Điều kiện tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế
Điều kiện tự nhiên là tổng hợp của tất cả yếu tố vị trí địa lý, tài nguyên thiên
nhiên, khí hậu, sông ngòi, thủy văn, địa chất, địa mạo… có ảnh hưởng rất lớn đến
quá trình đô thị hóa theo hướng PTBV. Thường những nơi có khí hậu thời tiết tốt,
nhiều khoáng sản, giao thông thuận lợi là những nơi thu hút đông dân cư sinh sống,
do đó đô thị hóa sớm, quy mô lớn và tốc độ đô thị hóa nhanh hơn. Ngược lại, những
vùng khác đô thị hóa chậm hơn, quy mô nhỏ hơn.
Phát triển kinh tế trong đó phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ là yếu
tố có tính quyết định đến quá trình đô thị hoá theo hướng PTBV. Trình độ phát triển
kinh tế của một nước được thể hiện trên nhiều phương diện: Quy mô và tốc độ
tăng trưởng GDP, cơ cấu ngành của nền kinh tế, sự phát triển các thành phần kinh
tế, trình độ hoàn thiện của cơ sở hạ tầng, trình độ văn hoá giáo dục của dân cư,
mức sống dân cư. Trong một chừng mực nhất định, trình độ phát triển kinh tế thể
hiện lợi thế về vị trí, điều kiện tự nhiên và các vấn đề xã hội của một quốc gia hay
một vùng. Tuy nhiên, khi điều kiện cần cho phát triển đô thị là phát triển kinh tế đã
đạt được thì vấn đề còn lại là chính sách hay cơ chế cho phát triển đô thị được coi
như điều kiện đủ của vấn đề. Nếu không có chính sách phát triển đô thị đúng, sẽ
dẫn đến tình hình bế tắc trong tương lai.
1.2.2. Chủ trương, chính sách, năng lực quản lý của Nhà nước và phong tục
tập quán của địa phương
Các chủ trương, chính sách của Nhà nước có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển
kinh tế cũng như quá trình đô thị hoá theo hướng PTBV. Chủ trương, chính sách đô
thị hoá, chính sách nhà ở, Luật Đất đai, Luật Đầu tư nước ngoài là những chính sách
lớn của Nhà nước có ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ đến quá trình đô thị hoá ở
nước ta. Từ sau Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ VII, ngoài các chính sách lớn như

phát triển kinh tế nhiều thành phần và các chính sách mở cửa, Nhà nước đã quan
tâm nhiều đến công tác quản lý và quy hoạch phát triển đô thị. Nhờ đó, các đô thị
nước ta đã phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng, tạo ra thành quả to lớn
bằng nhiều thập kỷ trước đây, đáp ứng được sự phát KT-XH của cả nước, đồng thời
trở thành nhân tố tích cực và quyết định của quá trình đô thị hoá.
Trình độ, năng lực cán bộ quản lý đô thị hay bộ máy quản lý Nhà nước về đô
thị là vấn đề then chốt trong việc tổ chức thực hiện các chính sách đô thị hoá. Mọi
chủ trương chính sách đúng cần có những cán bộ có trình độ tổ chức thực hiện tốt
thì chủ trương chính sách mới trở thành hiện thực.
Phong tục tập quán của địa phương có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình
đô thị hoá theo hướng PTBV, trước hết là công tác quản lý đất đai đô thị, quản lý
xã hội, quản lý dân số. Mỗi địa phương có một phong tục tập quán riêng của mình
và những nét văn hoá đó có ảnh hưởng đến tất cả các vấn đề kinh tế, chính trị, xã
hội, môi trường nói chung và kiểu đô thị nói riêng.
Về mặt xã hội, đô thị Việt Nam nói chung và đô thị ở Hà Nội nói riêng còn
mang nhiều màu sắc nông thôn. Người thành thị hôm nay, cách đây không lâu họ
còn là người nông dân, ra thành phố học tập, lao động, họ học tập và hoà nhập lối
sống thành thị nhưng vẫn mang theo những phong tục, tập quán, thói quen cũ của
vùng nông thôn.
Về mặt xây dựng, đô thị Việt Nam chịu ảnh hưởng của nhiều nền văn hoá
khác nhau biểu hiện qua hình thức xây dựng nhà ở của các giai đoạn lịch sử. Trên
ba miền đất nước, mỗi thành phố đều có những nét độc đáo riêng của mình. Hà
Nội, Huế, thành phố Hồ Chí Minh đều có những biểu tượng riêng mang bản sắc của
từng miền và trong đó có cái chung của Việt Nam.
1.2.3. Sự phát triển của khoa học- công nghệ và hội nhập quốc tế
Sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến
phát triển kinh tế nói chung và từng đô thị nói riêng ở các mức độ khác nhau và tuỳ

thuộc vào những lợi thế địa phương, khả năng sinh lợi tiềm ẩn, các kỹ năng vốn có
và sự thích nghi mà mỗi đô thị có thể thu nhận được. Nhân tố khoa học kỹ thuật bên
ngoài có ảnh hưởng tới các thành phố theo hai hướng:
Thứ nhất, có sự cạnh tranh giữa các thành phố khi các công ty đa quốc gia so
sánh giá các yếu tố đầu vào và đánh giá các thuận lợi về luật pháp và cơ chế chính
sách; tính năng động của lực lượng sản xuất và sự ổn định chính trị. Những thành
phố nào đáp ứng các yêu cầu này sẽ phát triển nhanh hơn và ngược lại.
Thứ hai, sự xuất hiện các ngành công nghiệp dịch vụ điện tử bao gồm các
dịch vụ tài chính và thương mại, thông tin và bưu điện. Các phương tiện thông tin
hiện đại đang mang lại lợi ích to lớn cho các thành phố lớn vì những thành phố này
đã tạo điều kiện để áp dụng công nghệ thông tin hiện đại có hiệu quả nhất.
Sự hội nhập quốc tế một cách toàn diện là yếu tố thúc đẩy quá trình đô thị hoá
nhanh hơn. Nhập khẩu các hình thái kiến trúc, thương mại hoá các quan hệ, phương
pháp quản lý hiện đại, liên doanh trong xây dựng đô thị hoặc các khu đô thị là một
thực tế đã diễn ra khá sinh động ở các nước phát triển như ở Pháp, Canada. Việt
Nam cũng không nằm ngoài thực tế đó. Từ thời Pháp thuộc, Hà Nội đã có những khu
nhà Tây, những năm gần đây xuất hiện làng của người Nhật, những khu nhà ở của
người Hàn Quốc, người Nga, đó thực sự là những ngoại ứng tích cực trong phát triển
đô thị Việt Nam. Quá trình toàn cầu hóa thông qua giao dịch quốc tế (về hàng hóa,
vốn, và lao động) đã hình thành một nền kinh tế thế giới có tính hội nhập. Sự cạnh
tranh giữa các trung tâm đô thị trong và ngoài nước ngày càng mạnh mẽ. Sự phụ
thuộc lẫn nhau đang hình thành vượt qua các biên giới quốc gia, tạo ra những mối
liên hệ chặt chẽ hơn về hợp tác kinh tế. Tự do hóa thương mại và hội nhập đang tạo
ra những cơ hội và sự biến động mới bên trong các đô thị.
1.3. Kinh nghiệm đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững của một số

nước trên thế giới và bài học rút ra cho Hà Nội
1.3.1. Kinh nghiệm đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững của một số
nước trên thế giới
Quá trình đô thị hóa theo hướng bền vững ở các nước trên thế giới đều có
xu hướng phát triển bảo đảm hài hòa giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường.
Tuy nhiên, ở mỗi nước cũng có những cách làm khác nhau tùy vào đặc điểm về tự
nhiên, kinh tế, chính trị xã hội ở từng nước.
* Ở Thụy Điển
Khi tiến hành quy hoạch và xây dựng họ chú trọng gắn kết mối liên hệ với môi
trường, cảnh quan và hệ sinh thái. Cụ thể về gìn giữ môi trường, mặt nước hồ được
quan tâm đặc biệt, tất cả hệ thống nước thải dân dụng, công nghiệp và nước mặt
đều được tập trung vào một nhà máy để xử lý trước khi đổ vào hồ. Hồ Malaren có
một hệ thống đường dạo với chiều rộng từ 10-20 mét bao quanh và một hệ sinh thái
rừng ôn đới tự nhiên với thảm thực vật phong phú. Về quản lý kiến trúc, các công
trình xây dựng đều phải thấp dần về phía bờ hồ để đảm bảo tầm nhìn và mỹ quan.
Thành phố Vasteras (Thụy Điển) nằm bên hồ lớn nhất đất nước, là thành phố chịu
ảnh hưởng đặc biệt của phong cách kiến trúc thế kỷ XIII. Vasteras có rất nhiều công
trình cổ mang dấu ấn của lịch sử phát triển, vì vậy việc bảo tồn luôn luôn được quan
tâm để phù hợp và hài hoà với sự phát triển của kiến trúc hiện đại và cảnh quan
kiến trúc chung gắn với bảo vệ môi trường sinh thái.
* Ở Singapore
Singapore là một quốc gia - đô thị với hệ thống tập trung cao, cả nước chỉ có
một tổ chức chịu trách nhiệm về xét duyệt quy hoạch và đầu tư - Cơ quan tái phát
triển đô thị. Tính tập trung, công khai và mục đích quy hoạch cùng với công tác quy
hoạch kiểm soát và quản lý theo quy hoạch rõ ràng nên quản lý quy hoạch kiến trúc
ở Singapore hoạt động rất có hiệu quả. Từ cuối những năm 1980, vấn đề giữ gìn

bản sắc văn hoá đô thị mới được đặc biệt chú ý. Nguyên tắc phổ biến về bảo tồn di
sản kiến trúc đô thị ở Singapore chủ yếu là xây dựng mới theo hình thức cũ và bổ
sung các chức năng mới theo hướng hiện đại. Việc bảo tồn và phát triển các giá trị
truyền thống, giữ gìn cảnh quan tập trung vào các vấn đề: Lối sống, nghề truyền
thống, hình thức kiến trúc nhà ở và các di sản văn hoá có giá trị (đền, chùa, thành
quách, dinh, thự…). Khai thác các giá trị văn hoá truyền thống tạo được thế mạnh
trong lĩnh vực du lịch và dịch vụ du lịch, đây là quan điểm bảo tồn các quần cư
truyền thống khá triệt để, có chọn lọc, mang ý nghĩa giáo dục.
Tại Singapore, chất thải được phân loại và thu gom bằng túi nylon từ nơi phát
sinh, sau đó xử lý bằng phương pháp đốt tại 5 nhà máy công suất 9.000 m3/ngày,
với công nghệ hiện đại đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường, nhiệt lượng thu từ
các lò đốt được dùng để phát điện. Các chất tái chế được như giấy, chai lọ, dầu thải
công nghiệp được xử lý, sử dụng lại. Việc thu gom chất thải do các công ty tư nhân
đảm nhiệm, lệ phí thu gom cho mỗi hộ gia đình một tháng có thời điểm là 6 đôla Mỹ,
với căn hộ có sân vườn là 11 đôla Mỹ. Hiện nay các công ty thu gom chất thải đang
chuyển sang hình thức cổ phần hoá. Nhà nước hỗ trợ tiền xây dựng nhà máy xử lý
chất thải, Bộ Môi trường giám sát chặt chẽ việc quản lý chất thải trên phạm vi toàn
quốc. Tại Singapore, hàng loạt khu ở được xây dựng rất đồng bộ hệ thống cơ sở hạ
tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật, từ mạng lưới giao thông đến cấp nước, thoát nước
thải, cấp điện, thông tin liên lạc, cây xanh và vệ sinh môi trường từ những năm 1980.
Nhiều khu ở của Singapore đã trở thành mẫu mực cho các đô thị về cơ sở hạ tầng kỹ
thuật. Nhiều hệ thống được xây dựng trước theo định hướng phát triển đáp ứng nhu
cầu của tương lai.
Chính sách của Chính phủ Singapore cung cấp nhà ở cho mọi gia đình, tạo điều
kiện cho họ làm chủ sở hữu căn nhà đó. Chính phủ thực hiện mục tiêu này thông qua
Cơ quan phát triển nhà ở. Hoạt động của cơ quan này bao gồm quy hoạch phát triển
đô thị mới, nâng cấp nhà cũ, khuyến khích sở hữu nhà ở của dân, nâng cao trách

nhiệm cuộc sống cộng đồng, cung cấp nhà ở chất lượng cao và các tiện nghi công
cộng liên quan, đề ra các tiêu chuẩn về xây dựng và quản lý địa ốc. Cơ quan này được
vay tiền Chính phủ để phát triển nhà ở và cho dân vay lại để mua nhà trả góp. Chìa
khoá để giải quyết vấn đề này là "quỹ tiết kiệm Trung ương".
Theo luật pháp Singapore tất cả các công dân làm việc phải trích vào quỹ này
20% lương của mình, các nhà doanh nghiệp, các chủ kinh doanh hàng tháng cũng
phải nộp vào quỹ một số tiền nhất định. Do vậy số tiền trong quỹ rất lớn, bằng 40%
quỹ lương cả nước. Phần tiền lương trích vào quỹ không bị đánh thuế thu nhập, nó
vẫn thuộc sở hữu người gửi và xem như tiết kiệm hàng năm được cộng vào lãi theo
quy định và chỉ được rút ra khi về hưu hoặc có khoản chi cần thiết như mua nhà hay
chữa bệnh. Quỹ này hỗ trợ cho dân có tiền gửi tiết kiệm để mua nhà, tiền trả góp
hàng tháng cho Nhà nước.
* Ở Malaysia
Tại Kuala Lumpur thì quy trình lập, xét duyệt và xây dựng các quy định kiểm
soát phát triển đô thị không khác nhiều so với những nước khác. Điểm khác chủ yếu
là ở hệ thống xét duyệt đầu tư xây dựng, ở Kuala Lumpur là hệ thống các Ban hoặc
Uỷ ban trên cơ sở phân cấp, phân quyền quản lý. Hệ thống các Ban này làm việc theo
nguyên tắc phối hợp tập thể trước khi ra quyết định đầu tư phát triển đô thị. Mô
hình quản lý Kuala Lumpur thể hiện tính dân chủ trong các quyết định. Mô hình này
chỉ thực sự hoạt động có hiệu quả khi các thành viên trong hội đồng làm việc công
tâm và trên những nguyên tắc, quy định chặt chẽ. Trong lĩnh vực phát triển đô thị,
thành công cần được nhấn mạnh trong trường hợp Kuala Lumpur là vấn đề bảo tồn
và phát triển làng trong đô thị với cấu trúc đô thị hiện đại.
*ỞTrungQuốc
Mô hình quản lý đất đô thị được xây dựng bằng việc thành lập một cơ quan hành
chínhđặcbiệt,domộttổchứcthaymặtChínhphủthựchiệnchứcnăng quản lý nhà nước
toàn diện. Tổ chức này có thể do Chính phủ thành lập, cũng có thể là một cơ quan

liên chính phủ hay là một doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo một cơ chế đặc
biệt, theo hướng đơn giản hóa các thủ tục hành chính và thu hút vốn đầu tư nước
ngoài. Việc đầu tư xây dựng nhà ở có thể do doanh nghiệp trong nước hoặc phối
hợp với các doanh nghiệp nước ngoài. Đất đai ở Trung Quốc thuộc sở hữu nhà
nước, đền bù giải phóng mặt bằng được điều tiết bằng Luật.
Tại Trung Quốc, hầu hết nhà ở được xây dựng dưới dạng chung cư cao từ 4
tầng đến 30 tầng. Xây dựng nhà ở tại Trung Quốc phát triển nhanh chóng do nền
kinh tế phát triển mạnh mẽ và nhu cầu về nhà ở của nhân dân tăng cao. Cùng với
chủ trương phát triển, Trung quốc thực hiện ba phương thức cung cấp nhà ở: Nhà
ở có tiêu chuẩn cao và khá cao được xây dựng phục vụ mục đích kinh doanh, bán
cho các đối tượng có thu nhập cao; Nhà ở thích hợp xây dựng phù hợp với điều
kiện kinh tế của các gia đình có thu nhập vừa và thấp; Nhà cho thuê với giá rẻ, xây
dựng phục vụ cho các đối tượng nghèo với mức tiêu chuẩn khá thấp do Nhà nước
quản lý. Ngoài ra, Nhà nước còn mở rộng, phát triển và cải thiện công tác lưu thông
tiền vốn nhà ở, kéo dài thời hạn cho vay vốn, tạo điều kiện thuận lợi giúp người dân
vay vốn mua nhà ở, đồng thời quản lý tốt giá cả, thúc đẩy, cải cách giá cho thuê
nhà.
* Ở Philippines
Hoạt động quản lý đô thị dựa vào các điều khoản của Hiến pháp và Pháp luật,
đề cập tới sự phân loại, chuyển nhượng, chuyển dịch và phát triển tài nguyên đất
đai. Đất đai được xem như một bất động sản đặt dưới sự kiểm soát của Nhà nước,
không được phép chuyển dịch hay chuyển nhượng từ đời này sang đời khác. Sự
chia nhỏ quyền sở hữu đất dựa trên Sắc lệnh về bảo đảm bất động sản và Sắc lệnh
bảo vệ người mua. Chính quyền địa phương bảo đảm sở hữu đất được cấp cho
Chính phủ hay các cá nhân. Việc chuyển đổi đất đai từ đất nông nghiệp sang các
chức năng khác phải thực hiện theo sắc lệnh, giới hạn trong phạm vi từ 5% - 15%
của vùng đất nông nghiệp. Những nơi đất đai không còn giá trị kinh tế cho mục đích

nông nghiệp và những nơi đất đai có thể có giá trị kinh tế lớn cho mục đích ở, kinh
doanh hay công nghiệp được quyết định bởi Hội đồng luật pháp địa phương. Đất
chuyển dịch là những vùng đất xấu, đất thu góp hay đất hợp tác xã, quỹ đất quyên
góp cho Chính phủ. Mức độ giá trị của đất được xác định bằng việc phân loại đất,
giá thị trường và thuế. Giải pháp hành chính của việc công nhận quyền sở hữu thông
qua việc quyết định cấp giấy đăng ký tự do.
* Ở Nhật Bản
Hệ thống cung cấp và quản lý nhà ở của Nhà nước thực hiện thông qua Tổng
Công ty tài chính nhà ở Chính phủ, thực hiện cung cấp vốn vay dài hạn với lãi suất thấp
cho những người sắp xây dựng nhà hoặc mua nhà. Cơ quan quản lý nhà công cộng
giúp chính quyền các địa phương cung cấp nhà cho thuê với giá thấp được trung ương
bao cấp một phần. Tổng Công ty phát triển nhà và đô thị thực hiện khắc phục tình
trạng thiếu nhà ở tại các trung tâm đồng thời xúc tiến quá trình đổi mới đô thị nhằm
tạo ra môi trường đô thị tốt với hình thức đa dạng. Nhà nước Nhật Bản chủ trương
đẩy mạnh xây dựng nhà ở nhiều loại hình với sự phối hợp giữa chính quyền trung
ương, địa phương và cộng đồng dân cư trên cơ sở những chương trình dài hạn và toàn
diện, tạo cơ hội cho mọi người lựa chọn nhà ở phù hợp với tình trạng và khả năng của
mình, như: các khu ở có chất lượng tốt hoặc quy mô lớn, có công năng sử dụng hợp
lý, có môi trường sống theo tiêu chí PTBV; nhà ở cho thuê giá rẻ, nhà ở cho người ở xa
gia đình, người già yếu, người khuyết tật.
* Ở Indonesia
Do nguồn lực hạn chế của chính quyền trong các dự án nâng cấp, cải tạo hạ
tầng kỹ thuật, sự đóng góp của cộng đồng là yếu tố quan trọng để dự án đạt tính
bền vững. Trung bình với mỗi dự án, Nhà nước đầu tư một triệu rupi cho các chi
phí trực tiếp, thì cộng đồng đóng góp 50.000 rupi (5%). Nếu kể cả những đóng góp
của cá nhân và cộng đồng qua việc trồng và chăm sóc cây xanh, cấp điện chiếu sáng,
xây dựng, thu gom rác, thì đóng góp từ phía cộng đồng còn lớn hơn nhiều.

Ở các thành phố lớn như Jakarta hay Surabaya, các dự án cải tạo, nâng cấp và
xây dựng mới hệ thống hạ tầng kỹ thuật cho các Kampung đã thành công với sự đóng
góp của chính cộng đồng dân cư ở đó. Chương trình cải tạo Kampung được hình
thành bắt đầuvào 1969 tại thành phố Surabaya, thành phố lớn thứ hai của Indonesia,
bao gồm nâng cấp đường phố, các hẻm nhỏ, hệ thống cấp thoát nước, các điều kiện
vệ sinh và quản lý rác thải…, có sự phối hợp giữa cộng đồng dân cư và chính quyền,
qua ba phương thức: Các dự án do người dân tự đóng góp thực hiện; các dự án có
sự hỗ trợ một phần của chính quyền; các dự án được chính quyền địa phương và
Trung ương tài trợ cùng khoản viện trợ của Ngân hàng Thế giới.
Các chương trình ở Surabaya thể hiện mạnh mẽ sự hợp tác giữa chính quyền và
các cộng đồng dân cư. Qua việc xác định nhu cầu và có sự tham gia của cộng đồng vào
các dự án nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, làm cho người dân cảm thấy đây là chương trình
của họ, vì vậy họ có thể bảo đảm được việc thành công của dự án, tham gia duy tu bảo
dưỡng các cơ sở hạ tầng sau khi được xây dựng.
1.3.2. Những bài học rút ra cho Hà Nội
Từ kinh nghiệm của một số nước được đề cập ở trên, có thể rút ra cho Hà
Nội một số bài học kinh nghiệm trong quá trình đô thị hóa trong đó có đô thị hóa
ngoại thành Hà Nội theo hướng PTBV như sau:
Một là, coi trọng việc quy hoạch kiến trúc đô thị trong quá trình đô thị hóa
theo hướng phát triển bền vững.
Kinh nghiệm của một số nước cho thấy trong quá trình đô thị hóa họ đã coi
trọng việc quy hoạch kiến trúc đô thị theo hướng PTBV. Như ở Thụy Điển khi phát
triển đô thị họ đã gắn việc quy hoạch kiến trúc với bảo vệ môi trường, cảnh quan,
hệ sinh thái, phát triển hài hòa giữa kiến trúc hiện đại và kiến trúc truyền thống. Ở
Singapore họ thành lập một tổ chức chịu trách nhiệm xét duyệt quy hoạch và đầu
tư phát triển đô thị. Trong quá trình đô thị hóa họ thực hiện theo nguyên tắc kết
hợp chặt chẽ phát triển đô thị hiện đại với bảo tồn và phát triển các giá trị truyền

thống, khai thác các giá trị văn hóa truyền thống tạo ra thế mạnh trong lĩnh vực
dịch vụ và du lịch, bảo tồn các quần cư truyền thống một cách triệt để, có chọn lọc,
mang ý nghĩa giáo dục cao. Ở Malaysia trong quá trình phát triển đô thị được thực
hiện theo một quy trình xét duyệt kiểm soát hết sức chặt chẽ theo đúng quy hoạch,
trong phát triển đô thị họ đã nhấn mạnh vấn đề bảo tồn và phát triển làng trong đô
thị với cấu trúc đô thị hiện đại.
Hai là, thực hiện tốt vấn đề quản lý đất đai xây dựng trong đô thị hóa theo
hướng phát triển bền vững.
Trong quá trình đô thị hóa vấn đề quản lý đất đai được các nước hết sức
quan tâm. Ở Trung Quốc họ thành lập ra một cơ quan đặc biệt thực hiện chức
năng quản lý Nhà nước về lĩnh vực này. Đất đai thuộc sỡ hữu Nhà nước, đền bù
giải phóng mặt bằng được điều tiết bằng luật. Ở Pháp chính phủ chủ động mua
đất trước để tránh tình trạng khan hiếm đất và những khó khăn phát sinh trong
quá trình đô thị hóa. Đồng thời chủ động mua bất động sản của những người có
nhu cầu bán làm quỹ dự trữ chủ động cho thực hiện quy hoạch đô thị. Ở
Philippines đất đai được xem như một bất động sản đặt dưới sự kiểm soát của
Nhà nước. Đất chuyển dịch phải là những vùng đất xấu, đất thu góp, đất không
còn giá trị kinh tế cho mục đích nông nghiệp. Việc chuyển đổi đất đai từ nông
nghiệp sang lĩnh vực khác giới hạn trong phạm vi từ 5%-15% của đất nông nghiệp.
Ba là, đầu tư phát triển hệ thống giao thông đô thị một cách hợp lý và phát
triển đô thị phải huy động được sự tham gia của cộng đồng.
Kinh nghiệm của các nước trên thế giới trong quá trình đô thị hóa đã chú
trọng việc phối hợp chặt chẽ giữa quy hoạch phát triển khu dân cư đô thị gắn với
hệ thống giao thông công cộng, đặc biệt là ở những nơi tập trung đông dân cư. Phát
triển mạng lưới giao thông thống nhất, chú trọng phát triển hệ thống giao thông
công cộng có chất lượng tốt nhằm tối ưu hóa nhu cầu đi lại bằng một hệ thống giao
thông đầy đủ, liên thông hợp lý, hiệu quả.

Ở Indonesia trong các dự án nâng cấp, cải tạo, xây dựng mới hạ tầng kỹ thuật
khu vực đô thị hóa đều có sự đóng góp của cá nhân và cộng đồng tham gia như:
Trồng và chăm sóc cây xanh, cấp điện chiếu sáng, xây dựng hệ thống cấp thoát
nước, thu gom rác thải. Qua đó đã làm cho mọi người dân vừa có trách nhiệm tham
gia vừa có trách nhiệm giám sát thực hiện một cách có hiệu quả các dự án...
Bốn là, đảm bảo chính sách nhà ở cho người dân trong quá trình đô thị hóa
và bảo vệ tốt môi trường đô thị.
Quá trình đô thị hóa của các nước trên thế giới cho thấy vấn đề đảm bảo
chính sách nhà ở và bảo vệ tốt môi trường đô thị luôn được các quốc gia chú trọng.
Ở Trung Quốc trong quá trình đô thị hóa đã thực hiện đa dạng hóa các phương thức
cung cấp nhà để đáp ứng cho tất cả các đối tượng đều có nhà ở. Mở rộng các hình
thức phát triển và cải thiện công tác lưu thông tiền vốn nhà ở, kéo dài thời hạn cho
vay vốn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân vay vốn mua nhà hoặc thuê nhà ở.
Nhật Bản thực hiện chính sách cung cấp vốn vay dài hạn với lãi xuất thấp cho những
người sắp xây nhà, mua nhà hoặc cho thuê giá thấp Nhà nước bao cấp một phần.
Xây dựng nhà ở với nhiều loại hình tạo cơ hội cho mọi người lựa chọn nhà ở phù
hợp với khả năng của mình. Ở Singapore quy định mọi công dân làm việc phải trích
20% lương của mình nộp vào quỹ xem như tiết kiệm hàng năm được cộng lãi theo
quy định và chỉ được rút ra khi về hưu hoặc mua nhà hay chữa bệnh.
Trong quá trình đô thị hóa các nước đều quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi
trường đô thị. Ở Singapore đã hình thành các công ty tư nhân đảm nhiệm thu gom
chất thải và xử lý chất thải bằng công nghệ hiện đại bảo đảm các tiêu chuẩn về môi
trường, các chất tái chế được xử lý và sử dụng lại. Ở Hà Lan đã hình thành các khu
liên hiệp xử lý rác thải, các chất thải qua xử lý với những quy trình đặc biệt đã tạo
ra những sản phẩm có giá trị như phân bón, các loại nguyên vật liệu mới... Với cách
làm như vậy ở Hà Lan đã xuất hiện một ngành kinh tế mới mang tính kinh doanh và
hiệu quả kinh tế cao. Ở Indonesia đã hình thành hai lực lượng thu gom rác. Mỗi

cộng đồng dân cư tự tổ chức dịch vụ thu gom rác trong phạm vi của mình và do
cộng đồng dân cư đó trả lương. Công nhân vệ sinh do Nhà nước tổ chức thì do
chính quyền trả lương.
*
* *
Đô thị hóa là kết quả tất yếu của sự phát triển KT-XH, nó diễn ra cùng với
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Quá trình đô thị hóa diễn ra từ đơn
giản đến phức tạp, từ thấp đến cao. Trên phương diện kinh tế, đó là quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp, thương mại và dịch vụ, bố trí
sắp xếp lại các yếu tố sản xuất, tập trung hóa sản xuất, hình thành những ngành nghề
mới, trên cơ sở đó nâng cao hiệu quả sản xuất. Trên phương diện xã hội, đó là quá
trình hình thành một xã hội mới với đời sống văn hóa mới, lối sống mới (văn hóa,
lối sống đô thị).
Đô thị hóa theo hướng PTBV là điều hết sức cần thiết trong quá trình xây
dựng, cải tạo và phát triển đô thị. Đã từ lâu, các nước trên thế giới đều hướng tới
việc tìm cách khai thác triệt để các nguồn lực, lợi thế khác nhau nhằm phát triển đô
thị hài hòa, bền vững. Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi nước, tầm nhìn của
các nhà lãnh đạo, năng lực hiểu biết của giới chuyên môn và nhà đầu tư mà quy mô
và xu hướng phát triển đô thị bền vững của các nước có trình độ và chất lượng khác
nhau. Đô thị hóa theo hướng PTBV đòi hỏi phải bảo đảm bảo hài hòa với sự phát
triển các ngành trong nền kinh tế, giải quyết tốt các vấn đề xã hội và môi trường.
Từ kinh nghiệm của một số nước trong quá trình đô thị hóa rút ra một số gợi
ý cho chúng ta cần coi trọng công tác xây dựng và thực hiện quy hoạch; công tác
quản lý đất đai; công tác phát triển giao thông đô thị; bảo đảm tốt vấn đề môi trường;
bảo đảm nhà ở cho người dân… trong quá trình đô thị hóa theo hướng PTBV.

Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về đô thị hoá theo hướng phát triển bền vững.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về đô thị hoá theo hướng phát triển bền vững.docx

Similar to Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về đô thị hoá theo hướng phát triển bền vững.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận và kinh nghiệm về đô thị hoá theo hướng phát triển bền vững.docx