PENGENALAN KEPADA BAHASA DAN KOMUNIKASI

1. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
86
TAJUK 7 BAHASA KANAK-KANAK MASALAH SENSORI
7.0 SINOPSIS
Tajuk ini memberi fokus terhadap kanak-kanak masalah sensori iaitu kanak-
kanak bermasalah pendengaran dan bermasalah penglihatan. Perbincangan
topik adalah berkaiatan ciri-ciri kanak-kanak bermasalah pendengaran dan
bermasalah penglihatan dalam aspek psiko-motor, aspek kognitif dan aspek
afektif. Topik ini jugamenghuraikan mengenai masalah bahasa yang dihadapi
serta implikasi terhadap intervensi bahasa kepada kanak-kanak masalah sensori.
7.1 HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir tajuk ini, anda dapat:
1. Menjelaskan ciri-ciri kanak-kanak bermasalah pendengaran dan
bermasalah penglihatan dalam aspek psiko-motor, aspek kognitif dan aspek
afektif.
2. Membincangkan masalah bahasa yang dari segi bentuk , kandungan dan
penggunaan bahasa.
3. Menghuraikan implikasi terhadap intervensi bahasa kepada kanak-kanak
masalah sensori.

2. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
87
7.2 KERANGKA TAJUK-
 KANDUNGAN ISI
7.3 Pendahuluan
Bahasa merupakan campuran kebolehan yang diperlukan untuk berkomunikasi
berbahasa atau pengeluaran perkataan. Manakala komunikasi pula ialah proses
penyampaian dan penerimaan maklumat antara individu. Justeru itu, masalah
bahasa di kalangan kanak-kanak pendengaran dan penglihatan agak berbeza.
Ketidakupayaan mereka untuk berkomunikasi amat berbeza dan masalah
bahasa yang dihadapi oleh kanak-kanak bermasalah pendengaran lebih ketara
berbanding kanak-kanak bermasalah penglihatan.
BAHASA KANAK-KANAK
MASALAH SENSORI
Ciri-ciri
Knk-knk
M.SENSORI
Masalah Bhs
Knk-knk
M.SENSORI
Implikasi
Terhdp
Intervensi Bhs
- Aspek psiko-motor
- Aspek kogniti
- Aspek afektif
- Bentuk bahasa
- Kandungan bahasa
- Penggunaan bahasa
- Kaedah penilaian bahasa
- Strategi / teknik intervensi
yang spesifik
- Keberkesanan komunikasi

3. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
88
7.3.1 Definisi
Secara umumnya, terdapat pelbagai definisi yang digunakan bagi menjelaskan
kategori kanak-kanak bermasalah penglihatan dan pendengaran.
Menurut Baldwin (1901) dalam Adeline (1997) menyatakan istilah cacat
penglihatan atau “blindness” sebagai ;
“ketidakupayaan untuk bertindak atau memberi respon kepada
rangsangan yang menghasilkan penglihatan. Ianya terbahagi kepada
separuh buta (partial blindness) atau buta (total blindness). Kecacatan ini
mungkin disebabkan oleh kecederaan atau kerosakan dibahagian-
bahagian “optical mechanism”, retina, saraf optik, “cortical” atau dipusat
“sub-cortical” untuk penglihatan atau bahagian-bahagian yang berkaitan
dengannya”.
Manakala bagi cacat pendengaran pula ianya merujuk kepada kehilangan
pendengaran konduktif, di mana terdapat kerosakan pada bahagian luar dan
tengah telinga dan kehilangan pendengaran sensori-neural, di mana kerosakan
wujud pada bahagian dalam telinga. Sekiranya berlaku kehilangan pendengaran,
isyarat bunyi walaupun dihantar ke otak oleh saraf auditori tidak dapat diterima
dengan betul atau didengar sebagai bunyi (William, 1991).
Menurut Howard (1996) menyatakan bahawa masalah pendengaran boleh
dibahagikan kepada dua iaitu :
a. Pekak (deaf) iaitu kanak-kanak ini tidak boleh menggunakan
pendengaran untuk memahami pertuturan walaupun boleh
mendengar bunyi atau menggunakan alat bantu dengar.
b. Kehilangan pendengaran (hard of hearing) iaitu kanak-kanak masih
boleh menggunakan pendengaran untuk memahami pertuturan dan
kebiasannya dengan bantuan alat bantu dengar.

4. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
89
Justeru itu, kanak-kanak bermasalah pendengaran dan penglihatan akan
mengalami masalah penguasaan kemahiran berbahasa dan komunikasi
disebabkan oleh masalah yang dihadapinya.
7.4 Ciri-ciri Kanak-kanak Bermasalah Pendengaran dan Bermasalah
Penglihatan
Kanak-kanak bermasalah penglihatan dan pendengaran boleh dikenalpasti
masalah penguasaan bahasa dan komunikasi berdasarkan kepada keterukan
kecacatan yang dialaminya. Secara umumnya kanak-kanak bermasalah
penglihatan mempunyai ciri-ciri yang berikut yang boleh dikenalpasti, antaranya
iaitu :
i. Ketidakbolehan untuk memberi tumpuan semasa melihat
ii. Memegang kepala dengan kuat
iii. Menyengetkan kepala
iv. Mengerutkan dahi semasa melihat objek yang jauh
v. Menggosok mata secara melampau
vi. Mengedip mata secara berterusan
vii. Mengadu kepeningan
viii. Sakit kepala
ix. Rasa mual selepas menumpukan penglihatan kepada sesuatu objek
x. Menutup sebelah mata dengan tangan
xi. Memasukkan jari ke dalam mata
xii. Keengganan untuk bermain
xiii. Ketidakbolehan mengambil bahagian untuk bermain
xiv. Gelisah
Namun begitu, ciri-ciri yang nyata penguasaan bahasa dan komunikasi kanak-
kanak bermasalah penglihatan dan pendengaran adalah dari segi ;

5. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
90
7.4.1 Aspek Psikomotor
Secara umumnya, kanak-kanak bermasalah penglihatan pada dasarnya tidak
mempunyai masalah dari segi psikomotor. Kanak-kanak ini biasanya boleh
melakukan yang perlu dibantu atau tunjukajar. Ia hanya melibatkan masalah dari
segi pertuturan untuk berkomunikasi.
Manakala seseorang yang bermasalah pendengaran sejak lahir biasanya
mempunyai tahap kematangan dan keupayaan di abwah paras sederhana pada
pergerakanr-pergerakan psikomotor. Kanak-kanak ini biasanya akan mudah
terjatuh ketika berjalan kerana kurang keseimbangan pada deria pendengaran.
Selain itu, mereka juga mengalami kesukaran pada pergerakan serentak
psikomotor, koordinasi lokomotor, kurang keseimbangan, kepantasan motor
terhad, penggunaan motor yang kompleks serta berbagai kesukaran lain.
Pergerakan-pergerakan yang lebih kompleks seperti pergerakan serentak,
penggunaan koordinasi lokomotor dan kepantasan motor adalah pergerakan-
pergerakan yang sukar dilaksanakan oleh individu bermasalah pendengaran.
Pergerakan-pergerakan tersebut perlu diterapkan dan pemulihan yang perlu
dilakukan ke atas individu bermasalah pendengaran melalui aktiviti pendidikan
jasmani yang melibatkan pergerakan motor kasar.
7.4.2 Aspek Kognitif
Kanak-kanak buta mempunyai kebolehan intelek/kognitif yang sama seperti
kanak-kanak normal ketika mereka dilahirkan. Perkembangan intelek dan kognitif
sama seperti kanak-kanak normal yang lain. untuk menentukan masalah dari
segi kongnitif maka ujian kecerdasan yang biasa digunakan mengikut
Standardized Intelligence Tests yang diasaskan oleh Samuel, P. Hayes
(Kauffman, 1978). Kebiasaannya The Sandford-Binet Tests akan digunakan
kerana ia tidak terlalu banyak menggunakan item yang memerlukan penglihatan.
Manakala McGrinnis (1981) dalam Hallahan (1978) menyatakan bahawa banyak
kajian yang dilakukan dalam menilai pencapaian bahasa antara kanak-kanak

6. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
91
normal dan buta menunjukkan tiada perbezaan. Biasanya kanak-kanak buta
akan peka dalam berbahasa kerana mereka hanya ada satu sahaja cara untuk
berkomunikasi dengan orang lain.
Manakala menurut Kirk Gallegher (1986) dalam kajiannya menyimpulkan
bahawa kanak-kanak pekak mempunyai IQ yang rendah iaitu purata biasa
retadasi pada 10 poin. Keadaan ini membawa makna kanak-kanak pekak
memunyai kebolehan kognitif yang jauh ketinggalan jika dibandingkan dengan
kanak-kanak normal. Kepekakan yang berlaku adalah satu halangan kepada
kanak-kanak untuk berfungsi dalam dunia objek yang memerlukan pemikiran
yang konkrit.
7.4.3 Aspek Afektif
Biasanya kanak-kanak bermasalah penglihatan mempunyai sikap dan sifat yang
lebih baik dari segi perasaan.
REHAT SEBENTAR , SETERUSNYA
BUAT SENARAI SEMAK BERDASARKAN MENGENAI
ASPEK PSIKOMOTOR, KOGNITIF, DAN AFEKTIF
MENGENAI MASALAH BAHASA KANAK-KANAK
BERMASALAH PENDENGARAN.

7. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
92
7.5 Masalah Bahasa Kanak-kanak Bermasalah Pendengaran dan
Bermasalah Penglihatan
Secara umumnya, masalah komunikasi bagi kanak-kanak bermasalah
pendengaran memberi kesan besar terhadap emosi, sosial dan peribadi
seseorang. Mereka mempunyai perasaan rendah diri serta mengasing diri
daripada rakan yang normal. Antara implikasi masalah yang timbul antaranya :
a. Malu untuk bercakap dengan suara yang kuat
b. Perbendaharaan yang sedikit
c. Struktur bahasa yang ringkas, meninggalkan atau menukar perkataan
Masalah bahasa di kalangan murid bermasalah pendengaran sering kali akan
melakukan kesalahan struktur ayat kerana mereka kesukaran menyusun ayat
berdasarkan pemerolehan bahasanya. Ini menimbulkan implikasi dan
perkembangan bahasa terhadap mereka di dalam menguasai bahasa (Abdullah
Yusuf, 1993). Kajian menunjukkan individu yang bermasalah pendengaran dari
peringkat bayi, mempunyai banyak halangan dan kesukaran di dalam sesi
pengajaran dan pembelajaran di sekolah serta kehidupan bersama masyarakat
sekeliling yang normal setelah tamat persekolahannya.
Justeru itu, bahasa pertuturan mesti dipantau melalui rangkaian verbal selain
daripada yang normal. Ia digunakan untuk memantau bahasa reseptif. Keperluan
untuk kembali dari satu sistem bermoniter (pemantauan) kepada yang lain dalam
pembelajaran bahasa adalah unik kepada mereka yang mempunyai kepekakan
yang sangat teruk dan ini juga mungkin cara paling susah dalam pembelajaran
bahasa oleh manusia.
Modulasi dan moniter tepat pertuturan seseorang dapat dilakukan apabila
seseorang boleh mendengar secara normal. Walaupun kehilangan pendengaran
sederhana serta dibantu oleh alat bantu dengar, namun terdapat juga kesulitan
untuk moniter secara normal.

8. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
93
7.6 Implikasi terhadap Intervensi Bahasa
Secara kasarnya, masalah pendengaran yang dialami oleh kanak-kanak
bermasalah pendengaran akan memberikan implikasi dalam proses P&P. Di
antara implikasi yang boleh menggangu pelajar atau individu yang bermasalah
pendengaran ialah :
i. Penggunaan perbendaharaan kata yang sangat terhad.
ii. Tumpuan dan perhatian terhadap sesi P&P yang terhad kerana
pelajar bermasalah pendengaran bergantung sepenuhnya kepada
deria penglihatan untuk mendapatkan maklumat, ole yang demikian
mereka akan cepat merasa penat.
iii. Gangguan emsoi dan kurang faham dengan apa yang disampaikan
oleh guru ditambah pula dengan tumpuan deria penglihatan yang
telah penat, maka perolehan isi pelajaran akan terputus-putus
seterusnya sukar faham.
iv. Seringkali mengharapkan bantuan rakan sebaya ketika berada di
dalam kelas kerana faktor di atas.
v. Berhadapan dengan masalah untuk berkomunikasi dengan pelajar
normal seandainya pelajar bermasalah pendengaran ini
ditempatkan di sekolah percantuman atau inklusif dan ini
menyebabkan faktor salah faham, merasa rendah diri dan
sebagainya.
vi. Kadang kala boleh menjadi bahan ejekan rakan-rakan dari
kalangan pelajar normal dan ini akan menyebabkan gangguan
emosi dan seterusnya menggangu tumpuan kepada pelajaran.
7.6.1 Kaedah Penilaian Bahasa
Untuk menilai bahasa kanak-kanak bermasalah pendengaran dan bermasalah
penglihatan biasanya menggunakan 5 elemen bahasa iaitu fonologi, morfologi,
sintaksis, semantik dan pragmatik. Biasanya kanak-kanak bermasalah

9. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
94
pendengaran mengalami kesukaran dalam kesemua elemen bahasa tersebut
berbanding kanak-kanak bermasalah penglihatan yang hanya mempunyai
kekurangan dari segi semantik
7.6.2 Strategi/teknik intervensi yang spesifik
Untuk mengatasi masalah dalam penguasaan kemahiran berbahasa dan
berkomunikasi kanak-kanak bermasalah penglihatan, antara lain peralatan yang
boleh diguna untuk membantu kanak-kanak tersebut adalah seperti berikut :
i. Braille
Braille adalah literasi yang pertama bagi individu bermasalah penglihatan
(Schroeder 1989). Braille adalah sistem bacaan dan tulisan yang mana
perkataan, huruf, nombor daripada susunan titik-titik yang timbul. Sistem ini
dibina oleh Louis Braille tahun 1830 seorang pemuda Peranchis yang buta.
Kependekan perkataan banyak membantu meningkatkan kecekapan membaca
dan menulis Braille (Schroeder 1989).
ii. Low Vision Devices (LVD)
Penggunaan cetakan besar sebagai medium bagi kanak-kanak bermasalah
penglihatan. Pelajar rabun menggunakan 3 pendekatan asas untuk membaca
cetakan :
pembesaran mengurangkan jarak antara mata dan kertas dari 40cm ke 5 cm
lensa tulisan yang besar
iii. CCTV
Penggunaan TV menggunakan skrin yang boleh dikawal menggunakan alat bagi
membesarkan huruf / tulisan. Skrin akan memaparkan tulisan samada hitam-
putih, putih-hitam dan terkini adalah tulisan berwarna.

10. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
95
iv. Bahan Sentuhan (Tactile)
Penggunaan bahan timbul sebagai bahan untuk berkomunikasi. Contoh peta
timbul menggunakan kertas tebal, kertas pasir, lidi dsb. Tujuannya untuk
memudahkan pelajar mempelajari sesuatu topik yang berkaitan dengan lebih
mudah dan berkesan.
v. Peralatan Audio
Penggunaan alat seperti radio keset, TV dan komputer sebagai alat bantuan
semasa belajar.
vi. Perisian dan Aksesori Komputer
Penggunaan media terkini berdasarkan perisian dan aksesori komputer yang
diubahsuai bagi memudahkan orang buta menggunakan alat tersebut. Komputer
boleh menterjemahkan ke dalam bentuk braille atau bentuk suara bagi
memudahkan pengguna.
Penggunaan Computer Sythernizer (Komputer Bersuara) yang
menggunakan perisian “duxburry” yang boleh menterjemahkan tulisan dalam
bentuk suara. Ini akan memudahkan pengguna membaca sesuatu teks atau
perkataan yang bertulis.
Mesin pencetak Beryl sejenis peralatan bersuara digunakan untuk
menterjemahkan atau mengimbas bahan bercetak dengan menggunakan mesin
pengimbas yang diimbas dan disimpan dalam cakra keras atau cakra liut.
vii. Latihan Mobiliti
Keupayaan untuk bergerak adalah terhad maka latihan mobiliti adalah perlu bagi
menggelakkan pergantungan berlebihan kepada orang lain untuk bergerak. Ada
4 cara untuk memudahkan mobiliti iaitu :
 Panduan manusia
 Panduan anjing

11. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
96
 Penggunaan tongkat
 Alatan elektronik
viii. Bantuan Untuk Melihat
o Kanta Pembesar
Kanta yang terdapat dalam pelbagai bentuk dan pelbagai kuasa
pembesar seperti Calmp Magnifier, Bar Magnifier, Tweezer, Finger
Magnifier dan Setero Binocular Magnifier.
o Kanta Teleskopik
Untuk membesarkan jarak objek dan biasanya hanya diperlukan
untuk jangkamasa pendek. Ia selamat dan berkesan terutamanya
mengawal penggunaan penglihatan tengah. Dipakai secara
berterusan kerana ia mengurangkan keluasan pandangan dan
mudah menilai jarak. Ia digunkan untuk penglihatan jangka masa
pendek seperti melihat nombor bas.
o Kanta Mikroskopik (untuk pandangan dekat sahaja)
Didapati dalam 2 atau lebih kanta penambah dan digunakan untuk
pandangan dekat sahaja. Ia digunakan dengan diletakkan di
hadapan mata sahaja kerana ia mempunyai pembesaran yang
tinggi dan lengkap. Digunakan semasa membaca.
o Kanta Sesentuh
Digunakan untuk membetulkan masalah rabun, masalah kornea
dan rabun dekat. Ia biasa dan mudah didapati serta merupakan
salah satu daripada alat pembesar.
o Cermin mata
Kanta yang biasanya digunakan untuk membaca adalah cermin
mata yang mempunyai saiz yang tertentu yang boleh ditambah.

12. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
97
Cermin mata mempunyai unifokal, difokal dan trifokal. Unifokal
digunakan untuk melihat satu tujuan sahaja seperti membaca.
Difokal digunakan untuk membaca tetapi juga digunakan untuk
pandangan terus. Trifokal digunakan untuk mengukur jarak
pertengahan.
Berdasarkan pengalaman anda, nyatakan implikasi yang
berlaku berkaitan dengan masalah bahasa bagi kanak-kanak
bermasalah penglihatan?
Manakala bagi strategi/intervensi yang boleh digunapakai bagai membantu
kanak-kanak bermasalah pendengaran dalam berkomunikasi boleh diguna
pelbagai cara. Menurut Ward, Marjorie (1985) menyatakan bahawa kaedah
komunikasi dalam pengajaran bermasalah pendengaran adalah seperti berikut :
i. Bahasa isyarat
- American Sign Language (ASL)
- Ejaan jari
ii. Komunikasi Lisan
- Bacaan bibir
- “Cue speech”
- Pertuturan (speech)
iii. Komunikasi Seluruh (Total communication)
Gabungan manual, oral dan gerakan
7.7 Keberkesanan komunikasi
Secara umumnya, keberkesanan komunikasi bagi kanak-kanak bermasalah
pendengaran bergantung kepada tahap keterukan kecacatan pendengaran yang
dialaminya. Antara masalah komunikasi dan cara mengatasinya di kalangan

13. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
98
kanak-kanak bermasalah pendengaran merujuk kepada ciri-ciri bahasa dan
pertuturan seperti berikut :
i. Auditory Deprivation
Kanak-kanak yang mengalami ciri-ciri ini mengalami gangguan secara fizikal.
Perkembangan bahasa kanak-kanak ini adalah ketinggalan berbanding dengan
rakan sebaya mereka. Mereka akan mengalami masalah bertutur dan kelewatan
berbahasa (speech and langugae delayed).
ii. Sintaks dan morfologi
Biasanya kanak-kanak ini mengalami kefahaman yang kurang tentang ayat-ayat
aktif dan pasif. Mereka juga kurang menggunakan kata kerja dengan baik.
Kanak-kanak bermasalah pendengaran juga tidak boleh membezakan aspek
morfologi dengan tepat, contohnya penggunaan “ing” pada sesetengah
perkataan seperti di bawah :
walk walking
jump jumping
Malah ciri-ciri bahasa dan pertuturan kanak-kanak ini di mana mereka tidak
dapat memahami antara singular dan plural, contohnya :
mouse mice
one pig two pigs
Anda dikehendaki mencari maklumat berkaitan dengan
kaedah komunikasi bagi kanak-kanak bermasalah
pendengaran yang dinyatakan di atas. Jelaskan secara
terperinci kaedah yang dinyatakan

14. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
99
Kesimpulan
Masalah bahasa bagi kanak-kanak bermasalah pendengaran dan penglihatan
agak berbeza, namun begitu pendekatan yang berbeza boleh digunakan untuk
membantu mereka cara berkomunikasi. Malah Radziewicz dan Antonellis (1993),
menyatakan faktor bila berlaku kecacatan, jangkamasa kecacatan dikesan dan
darjah kecacatan memainkan peranan penting di dalam memilih kaedah
pengajaran kepada kanak-kanak bermasalah pendengaran. Selain itu,
pendekatan yang bersesuaian juga perlu bagi membantu kanak-kanak yang
mempunyai masalah bahasa dan komunikasi.
Anda dikehendaki membuat bandingbeza masalah bahasa di
kalangan kanak-kanak bermasalah pendengaran dan
penglihatan.
Terangkan faktor-faktor yang harus dipertimbangkan dalam
mengatasi masalah bahasa kanak-kanak masalah sensori
bermasalah pendengaran dan penglihatan.

15. PKU3102
PENGENALAN KEPADA MASALAH BAHASA DAN KOMUNIKASI
100
Bahan Rujukan
Bloom, L. & Lahey, M.(1978) Language Development and Language Disorders. New
York : Wiley
Kuder, S. J. (2003) Teaching Students with Language and Communication Disabilities.
Boston: Allyn & Bacon.
Martin, D. (2000) Teaching children with speech and language difficulties. London: David
Fulton Pub.
Owens, R. (2001) Language Development : An Introduction. (5th
Ed.). Boston : Allyn &
Bacon.
Reed, V. A. (2005) An Introduction to Children with Language Disorders (3rd ed.)
Boston : Allyn & Bacon.