SlideShare a Scribd company logo
AYURVED PRAKASH
&
ANANDKAND: A SHORT REVIEW
Presented by –
Dr. Priti H. Pusam
G.A.C. Osmanabad
ग्रंथपरिचय
 ग्रन्थ कर्ता – आचतया मतधव उपतध्यतय
 कतल – १७ शर्ी
 व्यतख्यतकति – गुलितज शमता ममश्र
-अथाववद्योर्ीनी संस्कृ र् टीकत
-सुस्पष्टतथाप्रकतमशनी ह ंदी टीकत
 ग्रन्थ िचनत – ६ अध्यतय
 प्रस्र्तवनत – आयुवेदतचतया पंडिर् मशवशमता
 प्रकतशन – चौखम्भत भतिर्ी अकतदमी, गोकु ल
भवन, वतितणसी.
प्रस्र्तवनत
 िसतशतस्रतचत सवोपिी सतिभूर् ग्रन्थ
 आयुवेहदक िसशतस्रतच्यत उत्कृ ष्ट ग्रंथतमध्ये समतवेश.
 १६ -१७ मधील उपलब्ध असलेल्यत सवा िसशतस्रीय
ग्रंथतंचे यतर् संकलन.
 व्यक्तर्गर् अनुभवतत्मक ज्ञतन यतंचत समतवेश.
 जे कमा गुरुजनतद्वतिे मशकववले असून त्यतंचत समक्ष
क्रियतरूप सफल मसद्ध झतले आ ेर् त्यत कमताचत ग्रंथतर्
समतवेश.
 क्रियत-कमा सिलर्ेवि ववशेष भि
 असतध्य क्रियत व दुलाभ औषध वगळण्यतर् आले आ े.
 गुरु मशष्य योग्यर्त व गंभीिर्त यतवि ववशेष भि
ग्रन्थ िचनत
अध्यतय नतवे -
१. सुर्सतधनत अध्यतय
२. उपिससतधनत अध्यतय
३. धतर्ुसतधनत अध्यतय
४. उपधतर्ूसतधनत अध्यतय
५. ित्न-उपित्नसतधनत अध्यतय
६. ववष-उपववषसतधनत अध्यतय
१. सुर्सतधनतध्यतय
 सवतार् ववस्र्ृर् अध्यतय
 पतिदतचे सववस्र्ि वणान
 पतिद शोधन म त्व
 खोटबद्ध पतिद लक्षणे
 क्षेत्ररकिणतचच आवश्यकर्त वणान
 िसश्रेष्ठर्त व िस ववद्यतगोपनीयर्त
 खेचिी गुहटकत ननमताण ववधी व ेमवर्ी ववद्यत वणान
 पतिदतचे ५ प्रकति, अष्टम तदोष, पतिदतचे १८ संस्कति ,२५
बंध
 िसभस्म गुण, भक्षण कतल, मतरत वणान ,
२ उपिससतधनतध्यतय
 के वळ पतिदतलतच िस म तिस म् टले आ े.
 उपिस संख्यत – २०
 प्रथम गंधक त्यतनंर्ि ह न्गुल वणान
 पतिद संस्कतितमध्ये ज्यत िमतने द्रव्यतंचत संयोग ोर् असेल
त्यत िमतने उपिसतंचे वणान
 ६ सतधतिण िस वणान
३ उपधतर्ूसतधनत
 ७ धतर्ू व ७ उपधतर्ू वणान
 धतर्ू ग्र संबंध
 धतर्ूंचे सतमतन्य शोधन व मतिण
 धतर्ू भस्म प्रकति
४ उपधतर्ूसतधनत
 उपधतर्ूंचे ववस्र्ृर् वणान –
नतव
भेद
गुण
लक्षण
ग्रतह्यतग्रह्य
शोधन
मतिण
सत्वतपतर्न
५ ित्न-उपित्नसतधनत
 ित्न म त्व, स्वरूप
 ित्न पिीक्षत
 ित्न दोष
 ित्न गुण
 ित्न ववशेष शोधन व सतमतन्य मतिण
 ित्न ग्र संबंध
६ ववष-उपववषसतधनत
 ववष उत्पर्ी
 भेद- सौम्य - ८
र्ीक्ष्ण -१०
 ववषगुण
 उपववष सववस्र्ि वणान
अनुिमणणकत:
 प्रस्र्तवनत
 ग्रंथकर्ता
 कतलननक्श्चर्ी
 ग्रन्थ वणान
प्रस्र्तवनत
 प्रथम र्ममळ भतषेर् प्रकतमशर् नंर्ि िसतशतस्रतच्यत प्रमुख
ग्रंथतर् समतवेश
 िसतणाव, िसहृदयर्ंर, िसित्नतकि यत प्रतचीन ग्रंथतंचे
अनुकिण करून ववषय अनर्शय सिल, िमबद्ध व ववस्र्ृर्
स्वरुपतर् मतंिणी
 ववशुद्धीसतठी यत ग्रंथतच्यत ३ र्तिपरतंचत वतपि किण्यतर्
आलत
१. (मुलप्रर्ी) सिस्वर्ी भवन,र्ंजतवि
२. मैसूि ितष्रीय प्रतच्य ग्रंथतलय- र्ेलगुलीवपर्
३. ननणखल भतिर्ीय आयुवेद म तमंिळ पत्ररकत द्वतित
प्रकतमशर्
 आयुवेदतचतया श्री वत.बत. नर्ितज शतस्री यतंनी उपिोतर् ३
मतर्ृलीवपचे संशोधन करून “आनंदकं द ” ग्रंथतस १९५२ इ.
मध्ये र्तममळनतिू येथून प्रकतमशर् के ले
ग्रंथकर्ता व कतल :
 लेखक अज्ञतर् आ े.
 कतल – १६ शर्क
 ग्रन्थ ननममार्ी स्थतन – श्री शैल पवार्
ग्रन्थ वणान :
 २ भतगतर् वगीकिण –
१. अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी – २६ उल् तस
२. क्रियतकतिण ववश्रतंर्ी – १० उल् तस
एकू न – ३६ उल् तस
अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी
 प्रथम उल् तस –
पतिदतचे ववस्र्ृर् वणान
पतिद उत्पर्ी, ५ भेद, ५ अवस्थत, ५ गर्ी
पतिदतचे नैसचगाक १५ दोष, औपचधक ७ दोष व योचगक ३ दोष वणान
 द्ववर्ीय उल् तस –
िस उपदेशक, मशष्य, कतमलनी, िसशतळत, िसपूजन वणान
 र्ृर्ीय उल् तस –
िसहदशत वणान
 चर्ुथा उल् तस –
पतिद संस्कति
 पंचम उल् तस –
भूचिी-खेचिी जतिणत ववशेष
 षष्ठ उल् तस –
शिीि शोधन, क्षेरीकिण, सतप्र्धतर्ुवेध स्वरूप
 सप्र्म उल् तस –
ित्न वणान, भस्म, दृर्ी
 अष्टमोउल् तस –
िसतयन सेवन िम
 नवमो उल् तस –
३ प्रकतिचे िससंस्कति, ५ प्रकतिचे िसभस्म वणान
 दशम उल् तस –
अभ्रकतहदद्वतिे ननममार् १५ गुहटकत वणान
 एकतदश उल् तस –
भूत्कतलतन्र्क िस वणान
 द्वतदतशोल्लतस –
 रयोदशोल्लतस –
गंधक िसतयन – त्ररफळतचूणा = ३
गुग्गुलू = ५
शु. गंधक = १
मतरत- १२ ित्ती
अनुपतन – एिंि र्ैल
 चर्ुदाशोल्लतस –
ववष वणान
 पंचदशोल्लतस –
हदव्य औषधी िसतयन ननमताण ववधी व गुण
 षोिदशोल्लतस –
 सप्र्ोदशोल्लतस –
 अष्टदशोल्लतस ,एकोनववशोल्लतस –
स्वथ्यवृत्त संबंचधर्
 ववंशोल्लतस –
योग अंग व आसन ववधी
 २१ र्े २६ उल् तस –
योग मसद्धी, िस संस्कति, ववववध परिभतषत, यंर व मुषत
वणान
क्रियतकिण ववश्रतंर्ी
१ उल् तस – उपिस वणान
२ उल् तस – स्वणा शोधन, मतिण
३ उल् तस – िजर्
४ उल् तस – र्तम्र
५ उल् तस – लो
६ उल् तस – नतग – वंग
७ उल् तस – वपत्तल, कतस्य, वर्ा, मंिूि
८ उल् तस – ित्न-उपित्न
९ उल् तस – ६८ हदव्य औषधी
१० उल् तस – ८८ म त औषधी
ग्रन्थ ववशेषर्त –
-िसेश्वि दशानतचत आधतिभूर् ग्रन्थ
-िसशतस्र व हदव्य मसद्धीचत संबंध दमशाववणतित
प्रथम ग्रन्थ
-२ ववश्रतंर्ीर् ववभतर् –
१.अमृर्ीकिण
२.क्रियतकिण
- स्वस्थवृत्त संबंचधर् ववषय वणान
AYURVED PRAKASH & ANANDKANDA A SHORT REVIEW.( DR. PRITI MASARAM)

More Related Content

What's hot

Kshetrikaranam
KshetrikaranamKshetrikaranam
Kshetrikaranam
KARTHIKA K.J
 
Lavana varga
Lavana varga  Lavana varga
Lavana varga
JitendraMOHARANA2
 
1 introduction and history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
1  introduction and  history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri1  introduction and  history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
1 introduction and history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
Shri Shivayogeeshwar Rural Ayurvedic Medical college, INCHAL,
 
Ratna
RatnaRatna
Collection,cultivation and preservation
Collection,cultivation and preservation Collection,cultivation and preservation
Collection,cultivation and preservation
AYURVEDA
 
concept of pratinidhi dravya.pptx
concept of pratinidhi dravya.pptxconcept of pratinidhi dravya.pptx
concept of pratinidhi dravya.pptx
SapnaMahant
 
Man paribhasha
Man paribhashaMan paribhasha
RASESWARA DARSANA
RASESWARA DARSANA  RASESWARA DARSANA
RASESWARA DARSANA
Anjana Narayanan
 
Review on Yogaratnakara
Review on YogaratnakaraReview on Yogaratnakara
Review on Yogaratnakara
Kopila Adhikari
 
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda RasasastraThe Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
Ebinuday
 
Virya
ViryaVirya
Virya
MrunalAkre
 
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenarioConcept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
saumyagulati4
 
Types of rasakalpas in Rasashastra
Types of rasakalpas in RasashastraTypes of rasakalpas in Rasashastra
Definitions in Rasa Shastra part 1
Definitions in Rasa Shastra part 1Definitions in Rasa Shastra part 1
Definitions in Rasa Shastra part 1
somil1d11
 
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chaptersRasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
Shobhitha Madhur
 
Musha mudra & sandhi
Musha mudra & sandhiMusha mudra & sandhi
Musha mudra & sandhi
devayu
 
Brief description & application of Musha (Crucible)
Brief description & application of Musha (Crucible)Brief description & application of Musha (Crucible)
Brief description & application of Musha (Crucible)
Ayurveda Network, BHU
 
Navasaara
NavasaaraNavasaara
Navasaara
KARTHIKA K.J
 
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
Saranya Sasi
 
Ratna varga
Ratna vargaRatna varga
Ratna varga
AngelTension
 

What's hot (20)

Kshetrikaranam
KshetrikaranamKshetrikaranam
Kshetrikaranam
 
Lavana varga
Lavana varga  Lavana varga
Lavana varga
 
1 introduction and history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
1  introduction and  history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri1  introduction and  history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
1 introduction and history of Rasashastra. Dr.Mahantesh Rudrapuri
 
Ratna
RatnaRatna
Ratna
 
Collection,cultivation and preservation
Collection,cultivation and preservation Collection,cultivation and preservation
Collection,cultivation and preservation
 
concept of pratinidhi dravya.pptx
concept of pratinidhi dravya.pptxconcept of pratinidhi dravya.pptx
concept of pratinidhi dravya.pptx
 
Man paribhasha
Man paribhashaMan paribhasha
Man paribhasha
 
RASESWARA DARSANA
RASESWARA DARSANA  RASESWARA DARSANA
RASESWARA DARSANA
 
Review on Yogaratnakara
Review on YogaratnakaraReview on Yogaratnakara
Review on Yogaratnakara
 
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda RasasastraThe Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
The Concept of Pakshachedhana in Ayurveda Rasasastra
 
Virya
ViryaVirya
Virya
 
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenarioConcept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
Concept of puta in rasa classics and its practical utility in present scenario
 
Types of rasakalpas in Rasashastra
Types of rasakalpas in RasashastraTypes of rasakalpas in Rasashastra
Types of rasakalpas in Rasashastra
 
Definitions in Rasa Shastra part 1
Definitions in Rasa Shastra part 1Definitions in Rasa Shastra part 1
Definitions in Rasa Shastra part 1
 
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chaptersRasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
Rasa ratna samuchaya - 12- 30 chapters
 
Musha mudra & sandhi
Musha mudra & sandhiMusha mudra & sandhi
Musha mudra & sandhi
 
Brief description & application of Musha (Crucible)
Brief description & application of Musha (Crucible)Brief description & application of Musha (Crucible)
Brief description & application of Musha (Crucible)
 
Navasaara
NavasaaraNavasaara
Navasaara
 
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
4.Rasa Jala Nidhi - Review Dr.Saranya Sasi
 
Ratna varga
Ratna vargaRatna varga
Ratna varga
 

Similar to AYURVED PRAKASH & ANANDKANDA A SHORT REVIEW.( DR. PRITI MASARAM)

Sharangdhar samhita (review)
Sharangdhar samhita (review)Sharangdhar samhita (review)
Sharangdhar samhita (review)
SangeetaIndoria
 
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majjaQualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majjaQualitative utility of ghrat tail vasa majja
Pk importance & utility
Pk importance &  utilityPk importance &  utility
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdfSanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
Filipino Tracts and Literature Society Inc.
 
Mimansa philosophy
Mimansa philosophyMimansa philosophy
Sunyam Margna
Sunyam MargnaSunyam Margna
Sunyam Margna
Jainkosh
 
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotasChikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
7412849473
 
Sodhana in swasa kasa.pptx
Sodhana in swasa kasa.pptxSodhana in swasa kasa.pptx
Sodhana in swasa kasa.pptx
e-MAP
 
tridosha final.pptx
tridosha final.pptxtridosha final.pptx
tridosha final.pptx
shruthipanambur
 
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
Neelam Sharma
 
Ayurved panchakarma - Nasya
Ayurved panchakarma  - NasyaAyurved panchakarma  - Nasya
Ayurved panchakarma - Nasya
Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
 
नाड़ी एवं चक्र.pptx
नाड़ी एवं चक्र.pptxनाड़ी एवं चक्र.pptx
नाड़ी एवं चक्र.pptx
VeenaMoondra
 
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ेंद्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
Pankaj Kumar Jadwani
 
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
arjunachu4338
 
Gunsthan 1-2
Gunsthan 1-2Gunsthan 1-2
Gunsthan 1-2
Jainkosh
 

Similar to AYURVED PRAKASH & ANANDKANDA A SHORT REVIEW.( DR. PRITI MASARAM) (20)

Sharangdhar samhita (review)
Sharangdhar samhita (review)Sharangdhar samhita (review)
Sharangdhar samhita (review)
 
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majjaQualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
 
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majjaQualitative utility of ghrat tail vasa majja
Qualitative utility of ghrat tail vasa majja
 
Pk importance & utility
Pk importance & utilityPk importance & utility
Pk importance & utility
 
Pk importance & utility
Pk importance &  utilityPk importance &  utility
Pk importance & utility
 
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdfSanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
Sanskrit - The Gospel of the Birth of Mary.pdf
 
Mimansa philosophy
Mimansa philosophyMimansa philosophy
Mimansa philosophy
 
Sunyam Margna
Sunyam MargnaSunyam Margna
Sunyam Margna
 
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotasChikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
Chikitsa siddhnt and management of mans evam medo vaha strotas
 
Sodhana in swasa kasa.pptx
Sodhana in swasa kasa.pptxSodhana in swasa kasa.pptx
Sodhana in swasa kasa.pptx
 
tridosha final.pptx
tridosha final.pptxtridosha final.pptx
tridosha final.pptx
 
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
Kavya gun ( kavyapraksh 8 ullas)
 
Ayurved panchakarma - Nasya
Ayurved panchakarma  - NasyaAyurved panchakarma  - Nasya
Ayurved panchakarma - Nasya
 
Jwara vivechana
Jwara vivechanaJwara vivechana
Jwara vivechana
 
नाड़ी एवं चक्र.pptx
नाड़ी एवं चक्र.pptxनाड़ी एवं चक्र.pptx
नाड़ी एवं चक्र.pptx
 
Adharaniya vega
Adharaniya vegaAdharaniya vega
Adharaniya vega
 
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ेंद्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
द्वादश ज्योतिर्लिंग - देशभर में कहां-कहां पर हैं ये 12 ज्योतिर्लिंग यहां पढ़ें
 
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
ppt पद परिचय (1).pptx.............mmmmm..
 
Yonivyapd chikitsa ch chi
Yonivyapd chikitsa ch chiYonivyapd chikitsa ch chi
Yonivyapd chikitsa ch chi
 
Gunsthan 1-2
Gunsthan 1-2Gunsthan 1-2
Gunsthan 1-2
 

AYURVED PRAKASH & ANANDKANDA A SHORT REVIEW.( DR. PRITI MASARAM)

  • 1. AYURVED PRAKASH & ANANDKAND: A SHORT REVIEW Presented by – Dr. Priti H. Pusam G.A.C. Osmanabad
  • 2.
  • 3. ग्रंथपरिचय  ग्रन्थ कर्ता – आचतया मतधव उपतध्यतय  कतल – १७ शर्ी  व्यतख्यतकति – गुलितज शमता ममश्र -अथाववद्योर्ीनी संस्कृ र् टीकत -सुस्पष्टतथाप्रकतमशनी ह ंदी टीकत  ग्रन्थ िचनत – ६ अध्यतय  प्रस्र्तवनत – आयुवेदतचतया पंडिर् मशवशमता  प्रकतशन – चौखम्भत भतिर्ी अकतदमी, गोकु ल भवन, वतितणसी.
  • 4. प्रस्र्तवनत  िसतशतस्रतचत सवोपिी सतिभूर् ग्रन्थ  आयुवेहदक िसशतस्रतच्यत उत्कृ ष्ट ग्रंथतमध्ये समतवेश.  १६ -१७ मधील उपलब्ध असलेल्यत सवा िसशतस्रीय ग्रंथतंचे यतर् संकलन.  व्यक्तर्गर् अनुभवतत्मक ज्ञतन यतंचत समतवेश.  जे कमा गुरुजनतद्वतिे मशकववले असून त्यतंचत समक्ष क्रियतरूप सफल मसद्ध झतले आ ेर् त्यत कमताचत ग्रंथतर् समतवेश.  क्रियत-कमा सिलर्ेवि ववशेष भि  असतध्य क्रियत व दुलाभ औषध वगळण्यतर् आले आ े.  गुरु मशष्य योग्यर्त व गंभीिर्त यतवि ववशेष भि
  • 5. ग्रन्थ िचनत अध्यतय नतवे - १. सुर्सतधनत अध्यतय २. उपिससतधनत अध्यतय ३. धतर्ुसतधनत अध्यतय ४. उपधतर्ूसतधनत अध्यतय ५. ित्न-उपित्नसतधनत अध्यतय ६. ववष-उपववषसतधनत अध्यतय
  • 6. १. सुर्सतधनतध्यतय  सवतार् ववस्र्ृर् अध्यतय  पतिदतचे सववस्र्ि वणान  पतिद शोधन म त्व  खोटबद्ध पतिद लक्षणे  क्षेत्ररकिणतचच आवश्यकर्त वणान  िसश्रेष्ठर्त व िस ववद्यतगोपनीयर्त  खेचिी गुहटकत ननमताण ववधी व ेमवर्ी ववद्यत वणान  पतिदतचे ५ प्रकति, अष्टम तदोष, पतिदतचे १८ संस्कति ,२५ बंध  िसभस्म गुण, भक्षण कतल, मतरत वणान ,
  • 7. २ उपिससतधनतध्यतय  के वळ पतिदतलतच िस म तिस म् टले आ े.  उपिस संख्यत – २०  प्रथम गंधक त्यतनंर्ि ह न्गुल वणान  पतिद संस्कतितमध्ये ज्यत िमतने द्रव्यतंचत संयोग ोर् असेल त्यत िमतने उपिसतंचे वणान  ६ सतधतिण िस वणान
  • 8. ३ उपधतर्ूसतधनत  ७ धतर्ू व ७ उपधतर्ू वणान  धतर्ू ग्र संबंध  धतर्ूंचे सतमतन्य शोधन व मतिण  धतर्ू भस्म प्रकति
  • 9. ४ उपधतर्ूसतधनत  उपधतर्ूंचे ववस्र्ृर् वणान – नतव भेद गुण लक्षण ग्रतह्यतग्रह्य शोधन मतिण सत्वतपतर्न
  • 10. ५ ित्न-उपित्नसतधनत  ित्न म त्व, स्वरूप  ित्न पिीक्षत  ित्न दोष  ित्न गुण  ित्न ववशेष शोधन व सतमतन्य मतिण  ित्न ग्र संबंध
  • 11. ६ ववष-उपववषसतधनत  ववष उत्पर्ी  भेद- सौम्य - ८ र्ीक्ष्ण -१०  ववषगुण  उपववष सववस्र्ि वणान
  • 12.
  • 13. अनुिमणणकत:  प्रस्र्तवनत  ग्रंथकर्ता  कतलननक्श्चर्ी  ग्रन्थ वणान
  • 14. प्रस्र्तवनत  प्रथम र्ममळ भतषेर् प्रकतमशर् नंर्ि िसतशतस्रतच्यत प्रमुख ग्रंथतर् समतवेश  िसतणाव, िसहृदयर्ंर, िसित्नतकि यत प्रतचीन ग्रंथतंचे अनुकिण करून ववषय अनर्शय सिल, िमबद्ध व ववस्र्ृर् स्वरुपतर् मतंिणी  ववशुद्धीसतठी यत ग्रंथतच्यत ३ र्तिपरतंचत वतपि किण्यतर् आलत १. (मुलप्रर्ी) सिस्वर्ी भवन,र्ंजतवि २. मैसूि ितष्रीय प्रतच्य ग्रंथतलय- र्ेलगुलीवपर् ३. ननणखल भतिर्ीय आयुवेद म तमंिळ पत्ररकत द्वतित प्रकतमशर्  आयुवेदतचतया श्री वत.बत. नर्ितज शतस्री यतंनी उपिोतर् ३ मतर्ृलीवपचे संशोधन करून “आनंदकं द ” ग्रंथतस १९५२ इ. मध्ये र्तममळनतिू येथून प्रकतमशर् के ले
  • 15. ग्रंथकर्ता व कतल :  लेखक अज्ञतर् आ े.  कतल – १६ शर्क  ग्रन्थ ननममार्ी स्थतन – श्री शैल पवार्
  • 16. ग्रन्थ वणान :  २ भतगतर् वगीकिण – १. अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी – २६ उल् तस २. क्रियतकतिण ववश्रतंर्ी – १० उल् तस एकू न – ३६ उल् तस
  • 17. अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी  प्रथम उल् तस – पतिदतचे ववस्र्ृर् वणान पतिद उत्पर्ी, ५ भेद, ५ अवस्थत, ५ गर्ी पतिदतचे नैसचगाक १५ दोष, औपचधक ७ दोष व योचगक ३ दोष वणान  द्ववर्ीय उल् तस – िस उपदेशक, मशष्य, कतमलनी, िसशतळत, िसपूजन वणान  र्ृर्ीय उल् तस – िसहदशत वणान
  • 18.  चर्ुथा उल् तस – पतिद संस्कति  पंचम उल् तस – भूचिी-खेचिी जतिणत ववशेष  षष्ठ उल् तस – शिीि शोधन, क्षेरीकिण, सतप्र्धतर्ुवेध स्वरूप  सप्र्म उल् तस – ित्न वणान, भस्म, दृर्ी  अष्टमोउल् तस – िसतयन सेवन िम  नवमो उल् तस – ३ प्रकतिचे िससंस्कति, ५ प्रकतिचे िसभस्म वणान
  • 19.  दशम उल् तस – अभ्रकतहदद्वतिे ननममार् १५ गुहटकत वणान  एकतदश उल् तस – भूत्कतलतन्र्क िस वणान  द्वतदतशोल्लतस –  रयोदशोल्लतस – गंधक िसतयन – त्ररफळतचूणा = ३ गुग्गुलू = ५ शु. गंधक = १ मतरत- १२ ित्ती अनुपतन – एिंि र्ैल
  • 20.  चर्ुदाशोल्लतस – ववष वणान  पंचदशोल्लतस – हदव्य औषधी िसतयन ननमताण ववधी व गुण  षोिदशोल्लतस –  सप्र्ोदशोल्लतस –  अष्टदशोल्लतस ,एकोनववशोल्लतस – स्वथ्यवृत्त संबंचधर्  ववंशोल्लतस – योग अंग व आसन ववधी
  • 21.  २१ र्े २६ उल् तस – योग मसद्धी, िस संस्कति, ववववध परिभतषत, यंर व मुषत वणान
  • 22. क्रियतकिण ववश्रतंर्ी १ उल् तस – उपिस वणान २ उल् तस – स्वणा शोधन, मतिण ३ उल् तस – िजर् ४ उल् तस – र्तम्र ५ उल् तस – लो ६ उल् तस – नतग – वंग ७ उल् तस – वपत्तल, कतस्य, वर्ा, मंिूि ८ उल् तस – ित्न-उपित्न ९ उल् तस – ६८ हदव्य औषधी १० उल् तस – ८८ म त औषधी
  • 23. ग्रन्थ ववशेषर्त – -िसेश्वि दशानतचत आधतिभूर् ग्रन्थ -िसशतस्र व हदव्य मसद्धीचत संबंध दमशाववणतित प्रथम ग्रन्थ -२ ववश्रतंर्ीर् ववभतर् – १.अमृर्ीकिण २.क्रियतकिण - स्वस्थवृत्त संबंचधर् ववषय वणान