Prepared by Bayer Darmel The language is Pashto Afghanistan

1. ‫دمـــــــرغـــــــانووالــــــــګى‬
Avian influenza
‫درمل‬ ‫باير‬ ‫محمد‬ ‫پوهندوی‬
‫استاد‬ ‫پوهنځي‬ ‫وترنری‬ ‫د‬ ‫پوهنتون‬ ‫ننګرهار‬ ‫د‬

2. ‫نمونه‬ ‫مترادف‬ ‫دناروغي‬: Synomoms
•‫نمونه‬ ‫مترادف‬ ‫دناروغي‬:Synomoms
•‫دچرګانو‬‫د‬‫و‬‫الګي‬‫يا‬ ‫ناروغي‬Avian Influenza‫د‬birdflu،
Avian flu، ،typeA flu‫کي‬ ‫اوختونو‬ ‫اوپخو‬ ‫ياديږي‬ ‫سره‬
‫ورته‬fowl flague‫کيده‬ ‫ويل‬ ‫دچرګانووباء‬ ‫يا‬.
.
•‫نوعه‬ ‫کومه‬ ‫په‬ ‫دحيواناتو‬ ‫چي‬ ‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫ترڅنک‬ ‫ددي‬
‫يادوي‬ ‫يي‬ ‫سره‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫والګي‬ ‫داړونده‬ ‫نو‬ ‫راشي‬ ‫منځته‬ ‫کي‬
‫نود‬ ‫کړي‬ ‫اخته‬ ‫مرغان‬ ‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫کله‬ ‫لکه‬Avian
Influenza‫نود‬ ‫کړي‬ ‫اخته‬ ‫خرسان‬ ‫چي‬ ‫کله‬Swine
Influenza‫يادوي‬ ‫يي‬ ‫سره‬ ‫نامه‬ ‫په‬.
•

3. ‫تاريخچه‬ (History )
•
•‫کال‬ ‫په‬1819‫د‬ ‫چي‬ ‫ناروغي‬ ‫يوه‬ ‫کي‬ ‫ميالدي‬Spanish flu‫پنځوس‬ ‫ديده‬ ‫يا‬ ‫سره‬ ‫نامه‬ ‫په‬
‫وه‬ ‫زياته‬ ‫پرتله‬ ‫په‬ ‫جنګ‬ ‫نړيوال‬ ‫دلمړي‬ ‫شميره‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫ووژل‬ ‫کسان‬ ‫ميليونه‬.
•‫دچرګانوطاعون‬(Fowl flugue )‫کال‬ ‫په‬1878‫په‬ ‫ناروغي‬ ‫خطرناکي‬ ‫ديوي‬ ‫کي‬ ‫ميالدي‬
‫کال‬ ‫اوپه‬ ‫شو‬ ‫راڅرګنده‬ ‫کي‬ ‫ايټاليا‬ ‫څيرپه‬1955‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫شوه‬ ‫داڅرګنده‬ ‫کي‬
‫د‬ ‫دانفلوئنزاء‬A‫وه‬ ‫راغلي‬ ‫منځته‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫ټائپ‬.
•‫د‬1957-1958‫بيالبيلو‬ ‫په‬ ‫دنړي‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫کي‬ ‫دوران‬ ‫کلونوپه‬ ‫ميالدي‬
‫شول‬ ‫ووژل‬ ‫کسان‬ ‫يوميليون‬ ‫برخوکي‬.
•‫دانفلوئنزاءد‬H5‫کال‬ ‫په‬ ‫ويروس‬ ‫شکل‬1959‫چرګوړوکي‬ ‫په‬ ‫لپاره‬ ‫ځل‬ ‫دلمړي‬ ‫کي‬ ‫کال‬
‫په‬ ‫شواو‬ ‫وليدل‬1971‫شو‬ ‫وليدل‬ ‫مرغانوکي‬ ‫فيل‬ ‫په‬ ‫شکل‬ ‫همدغه‬ ‫کي‬ ‫کال‬.‫په‬1968‫کي‬ ‫کال‬
‫ناروغي‬ ‫دغي‬Hong kong‫وځاپه‬.
•‫کال‬ ‫په‬1983‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫داپريل‬N1 H5‫وسيله‬ ‫په‬ ‫ستراتن‬15%
‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫داکتوبر‬ ‫وجه‬ ‫په‬ ‫دسختي‬ ‫اودسترائن‬ ‫والړه‬ ‫منځه‬ ‫له‬ ‫مرغداري‬
80%‫والړه‬ ‫منځه‬ ‫له‬ ‫مرغداري‬‫د‬ ‫چي‬1983-1984‫کي‬ ‫دوران‬ ‫په‬ ‫کلونو‬17‫له‬ ‫ميليونه‬
‫والړل‬ ‫منځه‬.
•.

4. •‫کال‬ ‫په‬1997‫دمي‬ ‫کال‬‫د‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬H5N1‫کلن‬ ‫دري‬ ‫ويروس‬ ‫نوعي‬
‫ماشوم‬Hong kong‫د‬ ‫ډول‬ ‫رسمي‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫داګيسټ‬ ‫او‬ ‫وواژه‬ ‫کي‬
‫د‬ ‫انفلوئنزا‬H5N1‫شوه‬ ‫ريکارډ‬ ‫واقعه‬ ‫ويروس‬ ‫ټائپ‬ ‫سب‬.
•‫په‬2001‫په‬ ‫څخه‬ ‫داغستان‬ ‫له‬ ‫کي‬ ‫کال‬2002‫په‬ ‫واقعات‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫کي‬ ‫کال‬
‫شوي‬ ‫رامنځته‬ ‫کي‬ ‫ايالت‬ ‫په‬ ‫ويرجينيا‬ ‫او‬ ‫ايران‬.
•‫کال‬ ‫په‬2003‫کي‬H7-N3‫په‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫سترائن‬ ‫نوعه‬Netherland
‫کي‬89‫منځته‬ ‫واقعات‬ ‫هم‬ ‫کي‬ ‫چين‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫کال‬ ‫همدغه‬ ‫اوپه‬ ‫شول‬ ‫ووژل‬ ‫کسه‬
‫راغلل‬.
•‫د‬2004‫ورکړل‬ ‫خبر‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫څخه‬ ‫پاکستان‬ ‫د‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫دمي‬ ‫کال‬
‫په‬ ‫شوي‬2005‫مسکو‬ ‫ډول‬ ‫رسمي‬ ‫په‬ ‫پينځمه‬ ‫په‬ ‫دمياشتي‬ ‫داګسټ‬ ‫کال‬‫ددغي‬
‫په‬ ‫موجوديت‬ ‫ناروغي‬Novosibirsk‫کړ‬ ‫اعالن‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫په‬.
•‫د‬2005‫دوي‬ ‫وکړچي‬ ‫اعالن‬ ‫حقيقينو‬ُ‫م‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫داکتوبر‬ ‫کال‬Spanish
influenza‫کال‬ ‫په‬ ‫چى‬ ‫ده‬ ‫کړى‬ ‫څرګنده‬ ‫دايي‬ ‫او‬ ‫کړي‬ ‫ترسره‬ ‫ترميم‬ ‫دوايروس‬
1918‫کي‬Spanish influenza‫نزا‬ ‫دانفلوء‬ ‫عامل‬ ‫اصلي‬ ‫واقعاتو‬ ‫اپيديميکو‬ ‫د‬
‫د‬A‫د‬ ‫ټايپ‬1 N1 H‫وه‬ ‫ستراين‬

6. ‫عامل‬ ‫ناروغی‬ ‫د‬
•‫دي‬ ‫وائروس‬ ‫عامل‬ ‫انفلوئنزاء‬ ‫د‬ ‫دمرغانو‬
Orthomyxoviridae‫او‬ ‫کورني‬ ‫په‬myxovirosis‫په‬
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫ارډر‬.
•‫جنيک‬ ‫انتي‬ ‫د‬ ‫پروتينونو‬ ‫داخلي‬ ‫د‬ ‫هغوي‬ ‫د‬ ‫ويروس‬ ‫دانفلوئنزا‬
‫د‬ ‫چي‬ ‫لري‬ ‫ټايپه‬ ‫دري‬ ‫اساس‬ ‫په‬ ‫خواصو‬B,A‫او‬C‫ټايپ‬
‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫څخه‬.
•A‫لرونکي‬ ‫تي‬ ‫چي‬ ‫ويروسونه‬ ‫ټايپ‬Mammals
‫اوالوتونکي‬avian‫د‬ ‫او‬ ‫کيږي‬ ‫اخته‬ ‫پري‬Avian influenza
‫شوي‬ ‫پيژندل‬ ‫سره‬ ‫نامه‬ ‫په‬.
•B‫کيږي‬ ‫اخته‬ ‫پري‬ ‫انسان‬ ‫يوازي‬ ‫چي‬ ‫ټايپ‬.
•C‫مصابوي‬ ‫انسان‬ ‫يوازي‬ ‫داهم‬ ‫چي‬ ‫ټايپ‬.

7. What is AI
Linda Stannard
RNA
Neuraminidase (9)
Haemaglutinin (16)

9. •‫د‬A‫ده‬ ‫وايروسونه‬ ‫ټايپ‬Avian Influza‫او‬ ‫اپيديميکو‬ ‫د‬
Pandemic‫لري‬ ‫غاړه‬ ‫په‬ ‫مستوليست‬ ‫واقعاتو‬
•‫د‬ ‫دانفلوئنزا‬A‫لحاظ‬ ‫جنتيکي‬ ‫په‬ ‫وائروسونه‬ ‫ټايپ‬Single
strain R.N.A‫لري‬R.N.A‫بندونو‬ ‫مستقيمو‬ ‫اتو‬ ‫د‬ ‫يي‬
‫يا‬Segments‫اوهر‬ ‫شوي‬ ‫تشکيل‬ ‫څخه‬segment‫ديوجن‬
‫دوه‬ ‫لکه‬ ‫کوي‬ ‫عمل‬ ‫داسي‬ ‫يي‬ ‫ځيني‬ ‫خو‬ ‫ده‬ ‫درلودونکي‬
‫او‬ ‫راوړي‬ ‫منځته‬ ‫پروتينونه‬ ‫مختلف‬ ‫او‬ ‫ولري‬ ‫چي‬ ‫جينونه‬
‫سره‬ ‫جينونه‬ ‫چي‬ ‫وي‬ ‫هم‬ ‫امکان‬ ‫خوالددي‬ ‫وختونه‬ ‫ځيني‬
‫راوړي‬ ‫منځته‬ ‫ئنونه‬ُ‫ا‬‫ستر‬ ‫اومختلف‬ ‫کړي‬ ‫تبادله‬.‫د‬
Segments‫د‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫جنينونه‬ ‫اته‬H.A, N.A ,N.P ,M
,NS ,P.A ,PB1, PB2‫څخه‬

10. •‫د‬ ‫څخه‬ ‫غشاء‬ ‫پالزمايي‬ ‫د‬ ‫چي‬ ‫پوښ‬ ‫ويروس‬ ‫د‬Buding‫تيغ‬ ‫يا‬ ‫دعمليي‬
‫چي‬ ‫لري‬ ‫پيپلومير‬ ‫ډوله‬ ‫دوه‬ ‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫عمليي‬ ‫د‬ ‫وهلو‬
‫د‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫يويي‬Hemogglutinin‫د‬ ‫نامه‬ ‫په‬ ‫يي‬ ‫اوبل‬
Neurominindase‫د‬ ‫هريويي‬ ‫چي‬ ‫لري‬ ‫ياديږي‬ ‫سره‬H.A‫او‬N.A
‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫ترااثرالندي‬ ‫دجنينونو‬.‫د‬ ‫دانفلوئنترا‬ ‫توګه‬ ‫پدي‬ ‫چي‬A‫ټايپ‬
‫د‬ ‫ويروس‬H‫او‬N‫ويشي‬ ‫ټايپونو‬ ‫په‬.
•‫د‬ ‫دمه‬ ‫تردي‬ ‫ډول‬ ‫عمومي‬ ‫په‬H‫ټائپونه‬ ‫سب‬ ‫شپاړس‬Subtypes
‫اود‬N‫ټائپونه‬ ‫سب‬ ‫نهه‬Sublypes‫د‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫څرګندشوي‬H‫او‬N
‫کيږي‬ ‫ليکل‬ ‫شميري‬ ‫عددي‬ ‫ترڅنګ‬ ‫دهغوي‬ ‫سترائنونوکي‬ ‫په‬.
•‫د‬H‫او‬N‫تر‬ ‫څخه‬ ‫والي‬ ‫ټايپونوديوځاي‬ ‫دسب‬144‫مختلف‬ ‫پوري‬
‫شو‬ ‫کوالي‬ ‫هم‬ ‫واړندينه‬ ‫زياته‬ ‫څخه‬ ‫خوددي‬ ‫راتاليشي‬ ‫منځته‬ ‫سترائنونه‬.

11. •‫دي‬ ‫ډول‬ ‫الندي‬ ‫په‬ ‫کيږي‬ ‫اخته‬ ‫پري‬ ‫انسان‬ ‫چي‬ ‫سترائنونه‬ ‫ځيني‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬
H2N2,H9N2,H7N7,N7N3,H7N1,H5N1,H8N2,H7N3,H7N2,H3N
•2.pothoginicity‫دوه‬ ‫په‬ ‫ويرووس‬ ‫اساس‬ ‫په‬ ‫راوړني‬ ‫منځته‬ ‫ياناروغي‬
pathotypes‫يويي‬ ‫چي‬ ‫ويشي‬ ‫باندي‬L.P.AI (low pathoginic A.I )‫اوبل‬
H.P.AI (High pathogenic Avian Influenzavinsls)‫د‬ ‫چي‬ ‫ده‬H5‫او‬
H7‫او‬ ‫شامل‬ ‫ټائپونودواړوشکلونوکي‬ ‫سب‬H9‫د‬ ‫يوازي‬ ‫يي‬ ‫شکل‬L.P.AI‫په‬
‫شو‬ ‫ليدالي‬ ‫سره‬ ‫شکل‬.
•‫شوي‬ ‫مخامخ‬ ‫وه‬ ‫نه‬ ‫مخکي‬ ‫ورسره‬ ‫انسان‬ ‫چي‬ ‫وائروسونه‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫کله‬
‫نونوي‬ ‫وموند‬ ‫انتقال‬ ‫ته‬ ‫انسان‬ ‫څخه‬ ‫دمرغانو‬Subtype‫چي‬ ‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫يي‬
‫د‬ ‫لکه‬ ‫وه‬ ‫وژونکي‬ ‫لپاره‬ ‫دانسان‬H5N1‫ددي‬ ‫شي‬ ‫کيداي‬ ‫سترائن‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫شکل‬
‫اود‬ ‫ومومي‬ ‫انتقال‬ ‫ته‬ ‫انسان‬ ‫څخه‬ ‫انسان‬ ‫چي‬ ‫پيداکړي‬ ‫قدرت‬Spanish
flugyuc‫د‬ ‫دعامل‬(H1 N1)‫شان‬ ‫په‬ ‫سترائن‬pandimic‫رامنځته‬ ‫واقعات‬
‫کړي‬.
•

12. •‫کيږي‬ ‫اخته‬ ‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫حيوانات‬ ‫هغه‬.
•‫حيوانات‬ ‫هغه‬ ‫ډله‬ ‫ه‬ ‫لرويو‬ ‫حيوانات‬ ‫ډوله‬ ‫مونږدوه‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫دغه‬ ‫په‬
‫يا‬ ‫ميزبان‬ ‫لپاره‬ ‫دويروس‬ ‫چي‬ ‫دي‬Host‫ډله‬ ‫پدي‬ ‫کيږي‬ ‫شميرل‬
‫داوبومرغان‬ ‫قازونه‬ ، ‫هيلۍ‬ ‫بهري‬ ،‫لکه‬ ‫دي‬ ‫مرغان‬ ‫زياتره‬ ‫حيواناتوکي‬
‫دي‬ ‫شامل‬ ‫مرغان‬ ‫اوفيل‬ ‫چرګان‬ ‫کورني‬ ،.
•‫مقاوم‬ ً‫ا‬‫نسبت‬ ‫الوتونکي‬ ‫اوبحري‬ ‫حساس‬ ‫چرګان‬ ‫کورني‬ ‫کي‬ ‫ډله‬ ‫پدغه‬
‫دي‬ ‫حساس‬ ‫پرتله‬ ‫دچرګانوپه‬ ‫مرغان‬ ‫اوفيل‬.
•‫په‬ ‫ناروغي‬ ‫ددي‬ ‫کوتري‬ ‫چي‬ ‫کيږي‬ ‫ويل‬ ‫حواله‬ ‫دپخوانيوريفريسونوپه‬
‫لري‬ ‫مقاومت‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬.
•‫مقابل‬ ‫په‬ ‫دناروغي‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫شامل‬ ‫حيوانات‬ ‫هغه‬ ‫کي‬ ‫ډله‬ ‫دوهمه‬ ‫په‬
‫انسان‬ ‫لکه‬ ‫کيږي‬ ‫شميرل‬ ‫نه‬ ‫يي‬ ‫ميزبان‬ ‫خواصلي‬ ‫دي‬ ‫حساس‬ ‫کي‬
.‫نور‬ ‫اوداسي‬ ‫الهو‬ ‫،سګ‬ ‫،خرس‬.

13. ‫نتقال‬ ‫ا‬Transmision
•‫داوبومرغان‬‫په‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫شوي‬ ‫څيرپيژندل‬ ‫په‬ ‫دمخزن‬ ‫ويروس‬ ‫ددغه‬ ‫الوتونکي‬ ‫بحري‬
‫په‬ ‫دتماس‬ ‫حساسوحيواناتوته‬ ‫بهرباسي‬ ‫يي‬ ‫سره‬ ‫موادو‬ ‫اودغائطه‬ ‫ساتي‬ ‫ويروس‬ ‫خپلوکولموکي‬
‫مومي‬ ‫انتقال‬ ‫ته‬ ‫سيستم‬ ‫تنفسي‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫دپوزي‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫داستنشاق‬ ‫وخت‬.
•‫دسامانوغذا‬ ‫وسيله‬ ‫چرګانوپه‬ ‫شونودمصايه‬ ‫داخل‬ ‫ته‬ ‫فارم‬ ‫ويروس‬ ‫چي‬ ‫کله‬
‫مومي‬ ‫انتقال‬ ‫وسيله‬ ‫حشراتواودهګيودټوکريوپه‬.
•‫انتقال‬ ‫ته‬ ‫محيط‬ ‫هم‬ ‫وسيله‬ ‫اوترشحاتوپه‬ ‫موادو‬ ‫چرګانودغائطه‬ ‫دمصابه‬ ‫ويروس‬ ‫برسيره‬ ‫ددي‬
‫شي‬ ‫انتقالوالي‬ ‫ويروس‬ ‫دغه‬ ‫کي‬ ‫فاصله‬ ‫لنډه‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫جريان‬ ‫اودهوا‬ ‫مومي‬.
•‫ويروس‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫هم‬ ‫هګي‬ ‫راغلي‬ ‫السته‬ ‫چرګانوڅخه‬ ‫دمصابه‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫تحقيقاتوښودلي‬
‫دي‬ ‫تجريدشوي‬ ‫ويروس‬ ‫دغه‬ ‫څخه‬ ‫اوالبومين‬ ‫چرګانودزيروکيسي‬ ‫دمصابه‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬ ‫لري‬.
•‫هګۍ‬ ‫راغلي‬ ‫السته‬ ‫چرګانوڅخه‬ ‫دمصابه‬ ‫چي‬ ‫نده‬ ‫معني‬ ‫داپدي‬ ‫دي‬ ‫وتلي‬ ‫بچي‬ ‫څودهګيوڅخه‬
‫خطرنلري‬.
•‫د‬ ‫دسترګي‬ ‫ده‬ ‫تجربوښودلي‬ ‫ترڅنګ‬ ‫ددي‬Conjuctiva‫ډول‬ ‫تجربوي‬ ‫په‬ ‫هم‬ ‫دالري‬ ‫اوستوني‬
‫دي‬ ‫موندلي‬ ‫انتقال‬ ‫ويروس‬ ‫سره‬.
•‫شي‬ ‫انتقالوالي‬ ‫مريضي‬ ‫هم‬ ‫وسائل‬ ‫اونورتخنيکي‬ ‫لباسونه‬ ‫وسائل‬ ‫نقليه‬ ‫راتګ‬ ‫دخلکوتګ‬.

14. Virus
Cell
membrane
Receptor

17. ‫دوره‬ ‫دتفريح‬Incubation period
•‫يا‬ ‫دوره‬ ‫دتفريح‬Incubation period
•‫ډول‬ ‫عمومي‬ ‫په‬ ‫دوره‬ ‫دتفريح‬3-7‫ده‬ ‫شوي‬ ‫ښودل‬ ‫ورځي‬
‫شکل‬ ‫تجريدپه‬ ‫په‬ ‫اندازه‬ ‫ويروس‬ ‫عمرد‬ ‫برسيره‬ ‫خوددي‬
‫لري‬ ‫اړه‬ ‫هم‬ ‫دموادومقدارپوري‬.

18. ‫نښي‬ ‫دمريضي‬Signs of disease
•‫دناروغي‬‫نوع‬ ‫په‬ ‫حيوان‬ ‫شوي‬ ‫داخته‬ ‫وائروالنس‬ ‫په‬ ‫دوائروس‬ ‫کوي‬ ‫فرق‬ ‫يوتربله‬ ‫نښي‬
‫حيوان‬ ‫چي‬ ‫پيښيږي‬ ‫هم‬ ‫داسي‬ ‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫محيط‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫حالت‬ ‫عمرمريضي‬ ، ‫جنس‬
‫عاليم‬ ‫توګه‬ ‫خفيفه‬ ‫په‬ ‫ياهم‬ ‫ترسترګوشي‬ ‫مريضي‬ ‫ډول‬ ‫ناڅاپي‬ ‫اوپه‬ ‫ښيي‬ ‫ونه‬ ‫نښي‬
‫شي‬ ‫وښودل‬.
•‫وي‬ ‫شديد‬ ‫عاليم‬ ‫مريضي‬ ‫ددغي‬ ‫خوزياتره‬.
•‫دي‬ ‫شوي‬ ‫ښودل‬ ‫الندي‬ ‫نښاني‬ ‫يوشميرنښي‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬.
•‫او‬ ‫شينوالي‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دسرنرمي‬ ، ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دچرخولي‬ ‫ظاهره‬ ‫په‬ ‫چرګانوکي‬ ‫په‬
‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫سوروالي‬ ‫نقطوي‬ ‫ګالبي‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫دپښواوورنوپه‬.
•‫راځي‬ ‫کمښت‬ ‫سره‬ ‫ډول‬ ‫ناڅاپي‬ ‫په‬ ‫يي‬ ‫توليدکي‬ ‫دهګيوپه‬ ‫اچوي‬ ‫هګۍ‬ ‫چي‬ ‫چرګي‬ ‫هغه‬
‫لري‬ ‫نه‬ ‫پوښ‬ ‫هيڅ‬ ‫هګۍ‬ ‫وروستي‬ ‫ياهم‬ ‫او‬ ‫پيداکوي‬ ‫نريوالي‬ ‫يي‬ ‫پوټکي‬ ‫دهګۍ‬.
•‫له‬ ‫اشتهاء‬ ‫او‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫پکي‬ ‫خوارځواکي‬ ‫ورکوي‬ ‫السه‬ ‫له‬ ‫دودريدلوقابليت‬ ‫چرګان‬
‫ورکوي‬ ‫السه‬.
•‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫ګرځي‬ ‫اوبياشين‬ ‫اوبلن‬ ‫سرکي‬ ‫لمړي‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫اسهال‬.

19. •‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫پړسوب‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫،سترګو،اويادبڼوپه‬ ‫دخولي‬.
•‫وي‬ ‫لرونکي‬ ‫وينه‬ ‫زياتره‬ ‫چي‬ ‫دافرازات‬ ‫دپوزي‬.
•‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫پکي‬ ‫مشکيالت‬ ‫،اوتنفسي‬ ‫ټوخي‬ ، ‫پرنجي‬.
•‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دسراوغاړي‬ ‫چي‬ ‫برسيره‬ ‫ددي‬ ‫چرګانوکي‬ ‫برائلرياکبابي‬ ‫په‬
‫دکلنيکي‬ ‫مرګ‬ ‫چي‬ ‫ترسترګوکيږي‬ ‫هم‬ ‫نښي‬ ‫عصبي‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫پړسوب‬
‫څخه‬ ‫نښودښودني‬24‫داته‬ ‫شي‬ ‫خوکيداي‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫وروسته‬ ‫ساعت‬
‫شي‬ ‫واقع‬ ‫پوري‬ ‫هفتي‬ ‫تريوي‬ ‫نيولي‬ ‫څخه‬ ‫ساعته‬ ‫څلويښت‬.
•‫بياهم‬ ‫وي‬ ‫مريضي‬ ‫سختي‬ ‫چي‬ ‫سره‬ ‫سره‬ ‫ددي‬ ‫چرګي‬ ‫يوشمير‬ ‫برسيره‬ ‫ددي‬
‫رغيږي‬.
•‫سيستم‬ ‫اوددغه‬ ‫کوي‬ ‫حمله‬ ‫سيستم‬ ‫تنفسي‬ ‫په‬ ‫ويروس‬ ‫دغه‬ ‫کي‬ ‫انسان‬ ‫په‬
، ‫تبي‬ ‫له‬ ‫دي‬ ‫عبارت‬ ‫نښي‬ ‫عمده‬ ‫دمرض‬ ‫کي‬ ‫انسان‬ ‫په‬ ‫لري‬ ‫تمايل‬ ‫سره‬
، ‫اوسترګوسوى‬ ‫پرنجي‬ ‫خارخ‬ ‫دپوزي‬ ‫درد‬ ‫دستوني‬ ، ‫ټوخي‬ ‫وچ‬ ،‫سردرد‬
‫نور‬ ‫اوداسي‬ ‫دانسجامونوسوړوالي‬ ، ‫درد‬ ‫دځان‬.

21. ‫تشخيص‬ Diagnosis
•‫تشخيص‬‫پتالوژيکي‬ ‫معائناتواو‬ ‫البرتواري‬ ‫عاليمو‬ ‫څيرپه‬ ‫دنوروناروغيوپه‬
‫شوه‬ ‫ورکړي‬ ‫معلومات‬ ‫مخکي‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫دنښوپه‬ ‫دناروغي‬ ‫والړدي‬ ‫معائناتوباندي‬.
•‫تشخيص‬ ‫او‬ ‫شي‬ ‫وليږل‬ ‫البرتوارته‬ ‫مواد‬ ‫لپاره‬ ‫دتشخيص‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫چي‬ ‫دپاره‬ ‫ددي‬
‫په‬ ‫داخستني‬ ‫دنموني‬ ‫لومړي‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫خبره‬ ‫اوضروري‬ ‫شي‬ ‫واخستلي‬ ‫نمونه‬ ‫بايد‬ ‫شي‬
‫شي‬ ‫ورکړل‬ ‫معلومات‬ ‫ناڅه‬ ‫څه‬ ‫کي‬ ‫برخه‬.
•‫اخيستنه‬ ‫دنموني‬ ‫خاطر‬ ‫په‬ ‫تشخيص‬ ‫دالبرتواري‬:-‫ترکمه‬ ‫بايدکم‬ ‫نمونه‬
‫عاليم‬ ‫چي‬ ‫وي‬ ‫داسي‬ ‫يي‬ ‫دري‬ ‫ددغوشپږوڅخه‬ ‫چي‬ ‫شي‬ ‫واخيستل‬ ‫دشپژومرغانوڅخه‬
‫وي‬ ‫شوي‬ ‫مړه‬ ‫تازه‬ ‫چي‬ ‫وي‬ ‫داسي‬ ‫يي‬ ‫اودري‬ ‫شيي‬.
•‫خاطردهغه‬ ‫په‬ ‫داخستني‬ ‫دنموني‬suab‫چي‬ ‫کوم‬ ‫کيږي‬ ‫کاراخيستل‬ ‫څخه‬
‫کيږي‬ ‫کاروړل‬ ‫په‬ ‫خاطر‬ ‫په‬ ‫داخستني‬ ‫ناروغيودنموني‬ ‫دباکتريايي‬.
• ، ‫مغز‬ ‫دستوني‬ ‫نمونه‬cloac ‫کيږي‬ ‫اخيستل‬ ‫سره‬ ‫دقت‬ ‫پوره‬ ‫په‬ ‫څخه‬ ‫برخي‬ ‫له‬ ‫اوزړه‬
‫يا‬ ‫محلول‬ ‫دسفري‬ ‫سوب‬ ‫دغه‬adiqual ‫او‬ ‫يوځاي‬ ‫اندازه‬ ‫په‬ ‫ليتره‬ ‫ملي‬ ‫دري‬ ‫د‬ ‫سره‬
Suab ‫کيږي‬ ‫لري‬.‫ليترکي‬ ‫هرملي‬ ‫اوپه‬ ‫وي‬ ‫ستريل‬ ‫ياتيوب‬ ‫لوښي‬ ‫بايددنموني‬ Ugr
5000 ‫اوياهم‬ glycerol ‫اچول‬ ‫سره‬ ‫اندازه‬ ‫ورته‬ ‫په‬ ‫بفرسيروم‬ ‫لرونکي‬ ‫اوفاسفيت‬
‫کيږي‬

22. •‫کيږي‬ ‫اخيستل‬ ‫نمونه‬ ‫هم‬ ‫څخه‬ ‫مقعددبرخي‬ ‫او‬ ‫دروغوچرګانودستوني‬.
•‫کولمودمحتوياتوڅخه‬ ‫دمغزتراختيااو‬ ‫کي‬ ‫صورت‬ ‫په‬ ‫داتوپسي‬
، ‫کيږي‬ ‫اخيستل‬ ‫نمونه‬ ‫خاطر‬ ‫دتجريدپه‬ ‫دويروس‬Impresion
smear‫پانقراس‬ ‫پښتورګي‬ ‫توګه‬ ‫خاصه‬ ‫ارګانونوپه‬ ‫دداخلي‬ ‫نموني‬
‫خاطرکاراخلي‬ ‫معائناتوپه‬ ‫جنيک‬ ‫دانتي‬ ‫ويروس‬ ‫څخه‬ ‫اوويني‬.
•‫يخ‬ ‫دټوټواوياهم‬ ‫بايدديخ‬ ‫اعضاووټوټي‬ ‫دداخلي‬ ‫ياهم‬ ‫سيروم‬ ‫دويني‬
‫د‬ ‫يوځاي‬ ‫شويوموادوسره‬ ‫کړاي‬24‫شي‬ ‫وليژل‬ ‫کي‬ ‫دوران‬ ‫په‬ ‫ساعته‬
‫د‬ ‫خوکه‬ ، ‫شي‬ ‫کړاي‬ ‫انتقال‬48‫نيول‬ ‫نظرکي‬ ‫په‬ ‫وخت‬ ‫زيات‬ ‫څخه‬ ‫ساعته‬
‫شي‬ ‫اوبياوليژل‬ ‫شي‬ ‫کړاي‬ ‫يخي‬ ‫بايدنموني‬ ‫نولمړي‬ ‫وي‬ ‫شوي‬.
•

23. •‫تشخيص‬ ‫البرتواري‬Labrtory diagnosis:‫خاطردسوب‬ ‫جالکولوپه‬ ‫دويروس‬
Suab‫پيچکاري‬ ‫ته‬ ‫هګۍ‬ ‫هغي‬ ‫دچرګۍ‬ ‫مواد‬ ‫نسجي‬ ‫اوياهم‬ ‫مواد‬ ‫راغلي‬ ‫السته‬ ‫څخه‬
‫کووچي‬9-11‫ده‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫پدي‬ ‫وي‬ ‫پکي‬ ‫بچي‬ ‫ورځيني‬AIً‫ال‬‫معمو‬ ‫ويروس‬48-72
‫د‬ ‫ويروس‬ ‫شوي‬ ‫جالکړاي‬ ‫چيري‬ ‫،که‬ ‫وژني‬ ‫بچي‬ ‫وروسته‬ ‫ساعته‬A‫د‬ ‫وي‬ ‫ټائپ‬A.G.P
•
•) (‫ياهم‬ELISA) (‫په‬
‫بيا‬ ‫وروسته‬ ‫چي‬ ‫کيږي‬ ‫تشخيص‬ ‫وسيله‬H.A‫او‬NA‫دويروس‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫جنونو‬ ‫انتي‬
Subtype‫کيږي‬ ‫تشخيص‬.
•‫څخه‬ ‫نښي‬ ‫دلمړي‬ ‫يعني‬ ‫سر‬ ‫لمړي‬ ‫په‬ ‫شويوچورګوړوڅخه‬ ‫داخته‬ ‫چيري‬ ‫که‬3-4‫ورځي‬
‫يا‬ ‫سيروم‬ ‫داخته‬ ‫وروسته‬Sera‫ښه‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫دټست‬ ‫بادي‬ ‫نودانتي‬ ‫شي‬ ‫اخيستل‬ ‫و‬
‫ورکوي‬ ‫نتيجه‬.
•‫خاطرتشخيصي‬ ‫په‬ ‫دتشخيص‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫کي‬ ‫انسان‬ ‫په‬ ‫سره‬ ‫شکل‬ ‫تجارتي‬ ‫په‬
‫ډول‬ ‫عاجل‬ ‫په‬ ‫يي‬ ‫مرسته‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫دي‬ ‫شوي‬ ‫کړاي‬ ‫عرضه‬ ‫اوبازارته‬ ‫شوي‬ ‫تهيه‬ ‫باکسونه‬
‫شي‬ ‫کيداي‬ ‫تشخيص‬ ‫پربنسټ‬ ‫جن‬ ‫دانتي‬ ‫سره‬.

24. ‫تغيرات‬ ‫وروسته‬ ‫نه‬ ‫دمرګ‬
•:Postmortem Lesisns‫حده‬ ‫ترزياته‬ ‫تغيرات‬ ‫کي‬ ‫بدن‬ ‫په‬
‫ياتوجنستي‬ ‫په‬ ‫دويروس‬Pathogenicity
•‫لري‬ ‫اړه‬ ‫پوري‬ ‫نوعه‬ ‫عمر،او‬ ‫په‬ ‫دمرغه‬.‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫خودمخ‬
‫که‬ ، ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫الندي‬ ‫اومشوکي‬ ‫پوزه‬ ‫په‬ ‫پړسوب‬
‫دپوستکي‬ ‫جسدباندي‬ ‫نوپه‬ ‫شي‬ ‫وايستل‬ ‫څخه‬ ‫دچرګ‬ ‫پوستکي‬
‫وي‬ ‫موجوده‬ ‫مائع‬ ‫صافه‬ ‫الندي‬.
•‫ډکيږي‬ ‫پيداکوي‬ ‫پراخوالي‬ ‫رګونه‬ ‫دويني‬ ‫کي‬ ‫حالت‬ ‫پدغه‬
‫نود‬trachia‫د‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫خونريزي‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬
Proventriculas‫دکج‬ ‫دسنګدان‬ ‫توګه‬ ‫خاصه‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫په‬
‫پوښ‬ ‫داخلي‬ ‫اودسنګدان‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫خونريزي‬ ‫اوکولموکي‬ ‫ليچي‬
‫وزي‬ ‫سره‬ ‫اساني‬ ‫په‬.

26. •‫وينه‬ ‫چرګوکي‬ ‫ښځينه‬ ‫په‬ ‫وي‬ ‫ډکه‬ ‫دهګيو‬ ‫خاليګاه‬ ‫دنس‬ ‫چرګوکي‬ ‫په‬
‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫کي‬ ‫تخمدانونو‬ ‫په‬ ‫مايع‬ ‫لرونکي‬.‫جسدکي‬ ‫خالص‬ ‫په‬
‫د‬ ‫خونريزي‬ ‫نقطوي‬Keel‫داخلي‬ ‫په‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫داخلي‬ ‫په‬
‫ډک‬ ‫څخه‬ ‫دويني‬ ‫او‬ ‫سخت‬ ‫بډوډي‬ ‫کيږي‬ ‫ليدل‬ ‫نقاط‬ ‫دويني‬ ‫هم‬ ‫شحموکي‬
‫موجودوي‬ ‫لونوکي‬ ‫تيوبو‬ ‫په‬ ‫يورات‬ ‫اندازه‬ ‫زياته‬ ‫په‬ ‫شي‬ ‫اوکيداي‬ ‫وي‬.
‫د‬ ‫دنيوکاسټل‬ ‫عمومياتوکي‬ ‫په‬VVND (Velogenic Viscerotropic
Newcastle disease)‫نه‬ ‫فرق‬ ‫تخريباتوسره‬ ‫دداخلي‬ ‫دناروغي‬ ‫شکل‬
‫کوي‬ ‫رامنځته‬.
•‫اوفيل‬ ، ‫هيلۍ‬ ‫کورني‬ ‫لکه‬ ‫مرغانوکي‬ ‫نورواهلي‬ ‫په‬ ‫تغيرات‬ ‫دغه‬
‫دي‬ ‫ورته‬ ‫مرغان‬.
•

27. ‫تشخيص‬ ‫تفريقي‬ Differential Diagnosis
•‫دانفلوئنزاد‬H.P,AI‫اساني‬ ‫په‬ ‫واقعات‬ ‫شکل‬ ‫يالوړياتوجنيک‬
‫سره‬Velogenic)V.V.N.D (Viscerotropic Newcastle
disease‫عاليم‬ ‫دناروغي‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬ ‫شي‬ ‫غلطيداي‬ ‫سره‬
‫دي‬ ‫ورته‬ ‫سره‬ ‫اوتغيرات‬.‫د‬Lary ngo tracheitis‫اوځني‬
‫امراضولکه‬ ‫حادوباکتريايي‬E.coli‫او‬fowl cholera
‫تفکيک‬ ‫بايد‬ ‫هم‬ ‫واقعاتوسره‬ ‫د‬ ‫دحادتسموم‬ ‫شي‬ ‫غلطيداي‬ ‫سره‬
‫شي‬.
•‫کومه‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫کله‬ ‫توګه‬ ‫نوپدي‬ ‫لري‬ ‫ورسرورتوالي‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬
‫په‬ ‫دتشخيص‬ ‫دهغي‬ ‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫واقعات‬ ‫دناروغي‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬
‫دي‬ ‫کي‬ ‫برخه‬.‫معائناتواعراضواوعمومي‬ ‫کلينکي‬ ‫دتاريخچي‬
‫شي‬ ‫زيارپکارواچول‬ ‫پوره‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫تغيراتوپه‬.

28. ‫تداوي‬: Treatment
•‫د‬1966‫د‬ ‫خوا‬ ‫راپدي‬ ‫څخه‬ ‫کال‬Amantidin‫دواڅخه‬ ‫نامه‬ ‫په‬
‫د‬ ‫دانسانانو‬Enfluenza‫خوددغي‬ ‫کيږي‬ ‫استفاده‬ ‫کي‬ ‫برحه‬ ‫په‬
ً‫ا‬‫اونسبت‬ ‫کموي‬ ‫شدت‬ ‫دانفلوئزا‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫کي‬ ‫پدي‬ ‫موئثريت‬ ‫دواء‬
‫تيريږي‬ ‫اسانه‬.
• ‫ناڅه‬ ‫څه‬ ‫هم‬ ‫چرګانوکي‬ ‫دواپه‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫ده‬ ‫شوي‬ ‫څرګنده‬ ‫داهم‬
‫خواڅخه‬ ‫خودبلي‬ ‫شي‬ ‫ورکړي‬ ‫داوبوسره‬ ‫چي‬ ‫لري‬ ‫موئثريت‬
‫دويروسونودمقاومونوعي‬ ‫چرګانوکي‬ ‫په‬ ‫دوااستعمال‬ ‫ددغي‬
‫استعمال‬ ‫چي‬ ‫بريښي‬ ‫داضروري‬ ‫او‬ ‫ګرځي‬ ‫سبب‬ ‫کيدو‬ ‫دراپورته‬
‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫کي‬ ‫وخت‬ ‫اوس‬ ‫په‬ ‫ډول‬ ‫عمومي‬ ‫په‬ ‫شي‬ ‫کړاي‬ ‫نه‬
‫خاطرد‬ ‫په‬ ‫دتداوي‬ Amantidin‫د‬ ‫برسيره‬ rimantidin ،
zanamirin Oseltamavir‫او‬ ribavirin ‫معرفي‬‫شوي‬.

29. •‫چي‬ ‫لري‬ ‫استعمال‬Oseltmavir‫موئثري‬ ‫ډيري‬ ‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫په‬
‫وروستيوکي‬ ‫په‬ ‫دي‬ ‫شوي‬ ‫سابتي‬Tamflu‫د‬Roach‫جرمني‬
‫خوا‬ ‫له‬ ‫کمپني‬
•‫دغه‬‫استعمال‬ ‫يي‬ ‫حيواناتوکي‬ ‫په‬ ‫او‬ ‫دي‬ ‫قيمته‬ ‫دواوي‬ ‫ټولي‬
‫منظورترينه‬ ‫په‬ ‫دتداوي‬ ‫انسانانوکي‬ ‫په‬ ‫بلکه‬ ‫دي‬ ‫نه‬ ‫اقتصادي‬
‫کيږي‬ ‫استفاده‬.
• ‫چرګانولپاره‬ ‫د‬ ‫شوچي‬ ‫ويالي‬ ‫دا‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫ورستي‬ ‫په‬
‫جوړ‬ ‫چيرته‬ ‫که‬ ‫نشته‬ ‫تداوي‬ ‫يقيني‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫مرض‬ ‫دهمدغه‬
‫وقايوي‬ ‫يوازي‬ ‫کارورکوي‬ ‫حيث‬ ‫په‬ ‫منبع‬ ‫د‬ ‫دمرض‬ ‫شي‬ ‫هم‬
‫شي‬ ‫کوالي‬ ‫مرسته‬ ‫الصحه‬ ‫اوحفظ‬ ‫چاري‬ ‫الري‬.

30. ‫دانفلوئنزاموسم‬: Flu season
•‫رامنځته‬ ‫کي‬ ‫موسم‬ ‫په‬ ‫دژمي‬ ‫زياتره‬ ‫واقعات‬ ‫دچرګانودانفلوئنزادناروغي‬
‫توګه‬ ‫نوپدي‬ ‫لري‬ ‫ژمي‬ ‫بيل‬ ‫بيل‬ ‫ځانته‬ ‫کري‬ ‫اوجنوبي‬ ‫اوشمالي‬ ‫کيږي‬
‫اندازه‬ ‫دشپږومياشتوپه‬ ‫سره‬ ‫ديوبل‬ ‫چي‬ ‫لري‬ ‫موسمه‬ ‫دوه‬ ‫هم‬ ‫انفلوئنزا‬
‫دي‬ ‫واقع‬.
•‫مطابق‬ ‫پالن‬ ‫دهمدي‬W.H.O‫ددغي‬ ‫ځلي‬ ‫دوه‬ ‫کي‬ ‫کال‬ ‫په‬ ‫هم‬
‫اوبل‬ ‫کري‬ ‫نيمي‬ ‫دشمالي‬ ‫يوځل‬ ‫چي‬ ‫توليدوي‬ ‫ضدواکسين‬ ‫په‬ ‫ناروغي‬
‫وي‬ ‫لپاره‬ ‫کري‬ ‫نيمي‬ ‫دجنوبي‬ ‫ځل‬.
• ‫دجنوري‬ ‫واقعات‬ ‫زياتره‬ ‫دانفلوئنزا‬ ‫کي‬ ‫کره‬ ‫نيمه‬ ‫شمالي‬ ‫په‬
‫ترتله‬ ‫تل‬ ‫ناروغي‬ ‫خودغه‬ ‫راځي‬ ‫منځته‬ ‫کي‬ ‫مياشتو‬ ‫په‬ ‫اوفبروري‬
‫د‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬ ‫ځي‬ ‫نه‬ ‫پرمخ‬ ‫سمه‬ ‫سره‬ ‫ويش‬ ‫مهال‬ ‫9191-8191دهمدغه‬
‫د‬ ‫کي‬ ‫کال‬ ‫ميالدي‬Spanish flu ‫دپسرلي‬ ‫واقعات‬ ‫دانفلوئنزا‬ ‫نامه‬ ‫په‬
‫شول‬ ‫رامنځته‬ ‫موسمونوکي‬ ‫په‬ ‫اواوړي‬.

31. •‫ولي‬ ‫کي‬ ‫موسم‬ ‫په‬ ‫دژمي‬ ‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫خوداخبره‬
‫کي‬ ‫موسم‬ ‫دغه‬ ‫يوخوپه‬ ‫شوچي‬ ‫ويالي‬ ‫کيږي‬ ‫رامنځته‬
‫زيات‬ ‫ډول‬ ‫نسبي‬ ‫په‬ ‫تماس‬ ‫اونوروحيواناتوترمنځ‬ ‫دانسان‬
‫وي‬ ‫ضعيف‬ ‫سيستم‬ ‫معافيتي‬ ‫مهال‬ ‫په‬ ‫ديخني‬ ‫داچي‬ ‫بل‬ ‫وي‬
‫شرايطوپه‬ ‫محيطي‬ ‫د‬ ‫ناڅه‬ ‫څه‬ ‫هم‬ ‫ويروس‬ ‫همدارنګه‬
‫مومي‬ ‫چانس‬ ‫کيدو‬ ‫دپاتي‬ ‫کيدوسره‬ ‫اماده‬.
•

32. •‫کول‬ ‫دواکسين‬Vaccination
•‫چي‬ ‫کيږي‬ ‫کاراخيستل‬ ‫پرمنظوردواکسينونوڅخه‬ ‫دمخنيوي‬ ‫کي‬ ‫وخت‬ ‫اوسني‬ ‫په‬
‫يويي‬ ‫څخه‬ ‫دهغودجملي‬Inactivated oil emulsion‫قيمته‬ ‫ناڅه‬ ‫څه‬ ‫هم‬ ‫څه‬ ‫که‬ ‫ده‬
‫مرغانوکي‬ ‫فيل‬ ‫چرګوړواو‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫په‬ ‫مخنيوي‬ ‫په‬ ‫کمولودمرض‬ ‫دتلفاتوپه‬ ‫خوبياهم‬ ‫ده‬
‫موئثربريښي‬.
•‫د‬ ‫چي‬ ‫داده‬ ‫مشکل‬ ‫عمده‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دواکسين‬16‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫ټايپونوپه‬ ‫سب‬
‫ورکوالي‬ ‫معافيت‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫ټايپونوپه‬ ‫دووسب‬ ‫ديو‬ ‫اويوازي‬ ‫راوړي‬ ‫نه‬ ‫منځته‬ ‫معافيت‬
‫شي‬.
•‫خنډده‬ ‫کي‬ ‫الره‬ ‫جوړولوپه‬ ‫ثرواکسين‬ ‫ديوموء‬ ‫هم‬ ‫پرابلم‬ ‫جنتيکي‬ ‫خواڅخه‬ ‫اودبلي‬.
•‫وروستيوکي‬ ‫په‬( L.A.IV) Live.attenavated vaccin,‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫دانفلوئنزاپه‬ ‫چي‬
‫تر‬ ‫نيولي‬ ‫کلنوماشومانوڅخه‬ ‫دپينځه‬ ‫بريښي‬ ‫اومصنون‬ ‫ثر‬ ‫ء‬ ‫مو‬49‫پوري‬ ‫کلني‬
‫ورکوي‬ ‫معافيت‬.
•

33. ‫کنترول‬ ‫او‬ ‫وقايه‬Prevention control
•‫دمخنيوي‬‫دي‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫دمرض‬ ‫وي‬ ‫ممکنه‬ ‫که‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬
‫چرګانوسره‬ ‫توګه‬ ‫خاصه‬ ‫مرغانوپه‬ ‫داهلي‬ ‫شي‬ ‫وکړاي‬ ‫واکسين‬
‫وشي‬ ‫مخنيوي‬ ‫دتماس‬ ‫مرغانوسره‬ ‫بايددوحشي‬.‫چي‬ ‫کسان‬ ‫هغه‬
‫يي‬ ‫مارکيټونوکي‬ ‫په‬ ‫ياهم‬ ‫سروکارلري‬ ‫مرغانوسره‬ ‫وحشي‬ ‫د‬
‫مکمل‬ ‫اوپه‬ ‫وکړي‬ ‫سل‬ُ‫غ‬ ‫داخليږي‬ ‫ته‬ ‫فارم‬ ‫چي‬ ‫نوکله‬ ‫کارکوي‬
‫کړي‬ ‫بدل‬ ‫لوازم‬ ‫او‬ ‫جامي‬ ‫ډول‬.
•‫وقايي‬ ‫او‬ ‫دکنترول‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫چي‬ ‫کسان‬ ‫هغه‬
‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫شکل‬ ‫داړونده‬ ‫دناروغي‬ ‫دي‬ ‫مصروف‬ ‫عمليوباندي‬
‫واکسين‬ ‫شکل‬ ‫په‬ ‫دقطري‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫پدي‬ ‫چي‬ ‫شي‬ ‫کړاي‬ ‫واکسين‬
‫استعماليږي‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫دپوزي‬ ‫چي‬ ‫شوي‬ ‫عرضه‬ ‫بازارته‬ ‫هم‬.

34. •‫خطروي‬ ‫دمرض‬ ‫چي‬ ‫ساحوکي‬ ‫داسي‬ ‫ساحواوياهم‬ ‫مصايه‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫خلک‬ ‫هغه‬
‫بايد‬ ‫کارکوي‬Disposible‫اوهغه‬ ‫دستکشي‬ ‫پوښ‬ ‫اوياهم‬ ‫موزي‬ ‫لباس‬
‫چي‬ ‫ده‬ ‫ښه‬ ‫ماسک‬ ‫،هغه‬ ‫وي‬ ‫دفلترونودرلودونکي‬ ‫چي‬ ‫واچوي‬ ‫ماسک‬
‫،واغوندي‬ ‫ولري‬ ‫هم‬ ‫دسترګوعينکي‬.‫دامعلومه‬ ‫توګه‬ ‫تجربوي‬ ‫په‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬
‫شي‬ ‫موندالي‬ ‫انتقال‬ ‫هم‬ ‫الري‬ ‫له‬ ‫دسترګي‬ ‫وايروس‬ ‫دغه‬ ‫چي‬ ‫شويده‬.
•‫کي‬ ‫شرايطو‬ ‫غيرنومالو‬ ‫او‬ ‫نورمالو‬ ‫په‬ ‫توګه‬ ‫لي‬ُ‫ک‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫فارم‬ ‫په‬
‫ثرتماميږي‬ ‫مو‬ ‫مراعات‬ ‫الصحي‬ ‫دحفظ‬
•‫شي‬ ‫بايدوپوهول‬ ‫سفرکوي‬ ‫ساحوته‬ ‫لړلو‬ ‫هغوي‬ ‫چي‬ ‫تاجران‬ ‫هغه‬
.‫دانفلوئنزا‬ ‫کارکونکي‬ ‫ټول‬ ‫اړونده‬ ‫پوري‬ ‫فن‬ ‫په‬ ‫دمرغداري‬ ‫ترڅنګ‬ ‫ددي‬
‫شي‬ ‫وپوهول‬ ‫الروچاروباندي‬ ‫دانتقال‬ ‫دهغي‬ ‫اوچرګانوته‬ ‫انسان‬ ‫دعالئمو‬.
‫دفارمونو‬ ‫وخت‬ ‫په‬ ‫وخت‬Disintielian‫دي‬ ‫اغيزمن‬ ‫کي‬ ‫مخنيوي‬ ‫په‬ ‫هم‬.

35. •‫منځته‬ ‫مرض‬ ‫چي‬ ‫کي‬ ‫ساحو‬ ‫هغه‬ ‫ووايوپه‬ ‫بايد‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دکنترول‬
‫شي‬ ‫بيلي‬ ‫ترينه‬ ‫وسيله‬ ‫په‬ ‫دقرنطين‬ ‫ساحي‬ ‫نوري‬ ‫دي‬ ‫راغلي‬.
•‫شي‬ ‫بندکړاي‬ ‫ډول‬ ‫مطلق‬ ‫په‬ ‫موادووړل‬ ‫نوراړونده‬ ‫دچرګانواو‬.
•‫يا‬ ‫وړنه‬ ‫منځه‬ ‫دچرګانوله‬depapulletion‫کي‬ ‫ساحه‬ ‫مصايه‬ ‫په‬
‫ډيرموثرتماميږي‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫په‬ ‫دکنترول‬ ‫دناروغي‬.
•‫فورم‬ ‫شي‬ ‫کړاي‬ ‫ښخ‬ ‫ياهم‬ ‫شي‬ ‫وسوزول‬ ‫چرګانوجسدونه‬ ‫دناروغه‬
‫،ديټرجنتونواو‬ ‫،فينول‬ ‫الديهائد‬Oxidaizing agints‫ويروس‬ ‫دغه‬ ‫په‬
‫د‬ ‫يي‬ ‫ديوشميرڅخه‬ ‫چي‬ ‫ثردي‬ ‫موء‬ ‫باندي‬disinfection‫لپاره‬
‫کاراخلي‬.
•‫د‬ ‫دوائروس‬ ‫دناروغي‬Sub type‫چي‬ ‫ده‬ ‫ضروري‬ ‫هم‬ ‫پيژندنه‬
‫وشي‬ ‫توجه‬ ‫ورته‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫دځانګړواقداماتوپه‬.
•

36. ‫بحـــــــــــــــــث‬Conclusion
•‫څرنګه‬‫بلکه‬ ‫مصايوي‬ ‫نه‬ ‫مارغان‬ ‫يوازي‬ ‫ناروغي‬ ‫دغه‬ ‫شوه‬ ‫وليدل‬ ‫چي‬
‫شي‬ ‫شکارګرځيدلي‬ ‫دهغي‬ ‫هم‬ ‫نورحيوانات‬ ‫ځني‬ ‫او‬ ‫انسان‬.‫هم‬ ‫څه‬ ‫که‬
‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫برخوکي‬ ‫زياتره‬ ‫په‬ ‫دنړي‬
•‫هيواد‬ ‫ګران‬ ‫په‬ ‫واقعات‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫پوري‬ ‫دمه‬ ‫خوتردغه‬ ‫ده‬ ‫ګرمه‬
‫ترسترګوشوي‬ ‫ندي‬ ‫کي‬.
•‫کارکونکي‬ ‫دهغي‬ ‫او‬ ‫مرغداري‬ ‫هغوکي‬ ‫اوپه‬ ‫هيوادونه‬ ‫ګاونډي‬
‫خومونږته‬ ‫قرارلري‬ ‫کي‬ ‫خط‬ ‫لمړي‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫دناروغي‬ ‫هم‬ ‫څه‬ ‫که‬
‫کيږي‬ ‫شميرل‬ ‫هم‬ ‫وسيله‬ ‫ښه‬ ‫دانتقال‬.
•‫کړي‬ ‫نده‬ ‫وده‬ ‫دومره‬ ‫صنعت‬ ‫دمرغداري‬ ‫هيوادکي‬ ‫زمونږپه‬ ‫چي‬ ‫ځکه‬
‫کي‬ ‫برخه‬ ‫اوپدغه‬2003‫دګاونډيوملکونوڅخه‬ ‫اوږدوکي‬ ‫په‬ ‫کـــــــال‬
‫دي‬ ‫شوي‬ ‫واردي‬ ‫اوهګۍ‬ ‫غوښه‬ ‫چرګانو‬ ‫شميروسره‬ ‫الندي‬ ‫په‬.

37. •‫د‬2003,F.A.O‫افغانستان‬ ‫اساس‬ ‫په‬ ‫داحصايي‬ ‫کال‬12155846‫او‬ ‫لري‬ ‫اوچرګان‬ ‫چرګي‬200
‫او‬ ‫شوي‬ ‫واردي‬ ‫هګۍ‬ ‫ميليونه‬49722‫دي‬ ‫واردشوي‬ ‫چرګان‬ ‫يخچالي‬ ‫ټنه‬.‫دګاونډي‬
‫په‬ ‫مياشت‬ ‫په‬ ‫جنوري‬ ‫دتيرکال‬ ‫څخه‬ ‫پاکستان‬ ‫هيوادونولکه‬29‫رپوټ‬ ‫ناروغي‬ ‫ددغي‬ ‫نيټي‬
‫شوي‬ ‫ورکړل‬.-‫په‬2002‫په‬ ‫شوي‬ ‫رامنځته‬ ‫واقعات‬ ‫کي‬ ‫ايران‬ ‫په‬ ‫کي‬ ‫کال‬2005‫کال‬
‫ددولت‬ ‫توګه‬ ‫نوپدي‬ ‫خبرورکړي‬ ‫توګه‬ ‫رسمي‬ ‫وزارت‬ ‫دزراعت‬ ‫دروسيي‬ ‫کي‬ ‫مياشت‬ ‫داکتوبرپه‬
‫په‬ ‫اوکه‬ ‫ولري‬ ‫ګي‬ ‫اماده‬ ‫بيداراوسي‬ ‫مخکي‬ ‫له‬ ‫مخکي‬ ‫ارګانونه‬ ‫صحي‬ ‫اړونده‬
‫اختيارکړي‬ ‫حالت‬ ‫دتيارسي‬ ‫کيږي‬ ‫رامنځته‬ ‫واقعه‬ ‫کومه‬ ‫ګاونډيوهيوادونوکي‬.
•‫څانګي‬ ‫دقرنطين‬ ‫کي‬ ‫برخه‬ ‫رياستونوپه‬ ‫بايددخپلواړونده‬ ‫وزارت‬ ‫اوخوړو‬ ‫مالداري‬ ‫زراعت‬ ‫ده‬
‫کړي‬ ‫مجهزي‬ ‫سره‬ ‫ډول‬ ‫پوره‬ ‫په‬.
•‫نوژرترژره‬ ‫کيږي‬ ‫رامنځته‬ ‫واقعه‬ ‫کومه‬ ‫دائراواحياناکه‬ ‫کانفرانسونه‬ ‫سطح‬ ‫په‬ ‫دملک‬
‫شي‬ ‫ترسره‬ ‫غبرګون‬ ‫چټک‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫ترڅودحادثي‬ ‫شي‬ ‫خبرورکړاي‬ ‫مسولوارګانوته‬ ‫اړونده‬.
•‫دنده‬ ‫دمبارزي‬ ‫ملت‬ ‫يوازي‬ ‫اوياهم‬ ‫دولت‬ ‫يوازي‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫ناروغي‬ ‫وژونکي‬ ‫ساري‬ ‫ددغي‬
‫او‬ ‫هڅه‬ ‫په‬ ‫دمخنيوي‬ ‫کي‬ ‫مقابل‬ ‫په‬ ‫دناروغي‬ ‫هرفرد‬ ‫،اودملت‬ ‫ملت‬ ‫دولت‬ ‫بلکه‬ ‫نه‬ ‫پرغاړه‬
‫دي‬ ‫ظف‬ ‫هاندموء‬.

38. ‫خــــــــذونه‬ ‫مـــــــــــــــــــــــــاء‬
•:1‫عزيزهللا‬ ‫عثماني‬.‫مرغداري‬ ‫مختلف‬ ‫مسايل‬١٣٧٨F.A.O‫پشاورپاکستان‬
•‫صفحات‬٣٩٩-٤٠٠
•:2‫دامپزشکي‬ ‫شناسي‬ ‫ويروس‬ ‫کيوانفر،هادي‬١٣٨٠‫صفحات‬ ‫تهرآن‬
١٠١،١٠٢،١٠٣
•wellMicrobiology.Black). Animal1977:A.Buxton&G.Fraser(3
scientific Publications Oxford London
• 4:Aielo,et Susan (1998) MERCK VETERINARY MANUAL MERCK
&COMPANY U.S.A Page 1308
• 5:www.vetmed.uedavis.edu/vetx/INF-AvianInfluenzaF.S.html
• 6:www.osha.gav safty and health information Bulletins
• 7:WWW.vet.uga.edu /vpp/gray_book/FAD/avi.htm
• 8:www.wekipedia (avian influenza free encyclopedia)
• 9:www.wikipedia.org /wiki/avian _influenza(special report on avian
influenza F.A.O)