Όλες οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις της Τράπεζας Θεμάτων του Ι.Ε.Π. για το 1ο κεφάλαιο του μαθήματος Αρχές Φιλοσοφίας Β' Λυκείου

1. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
1
Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό – Λάθος)
Σ Λ
Οι φιλόσοφοι μας καλούν να επιχειρήσουμε να αιτιολογήσουμε ακόμη και τις
πιο βασικές μας πεποιθήσεις.

Σύμφωνα με τον Καντ είναι σωστότερο να λέμε ότι μαθαίνουμε «πώς να φιλο-
σοφούμε» και όχι να μαθαίνουμε ένα έτοιμο «σώμα» φιλοσοφικών αντιλήψε-
ων και θεωριών.

Βασικός στόχος της φιλοσοφικής δραστηριότητας είναι η αιτιολόγηση βασι-
κών πεποιθήσεων.

Η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που έχουν απαντηθεί ικανο-
ποιητικά στο παρελθόν.

Η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που παραμένουν «ανοικτά». 
Η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε ερωτήματα που παραμένουν «ανοικτά»,
τα οποία επιχειρεί να προσεγγίσει με τρόπο διερευνητικό.

Για να είναι ένα λογικό επιχείρημα έγκυρο αρκεί μόνον οι προκείμενες να είναι
αληθείς προτάσεις.

Το επιχείρημα «μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι, ο Μιλτιάδης είναι άνθρω-
πος, άρα ο Μιλτιάδης είναι φιλόσοφος» είναι παράδειγμα έγκυρου συλλογι-
σμού.

Ο συλλογισμός «μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι, ο Μιλτιάδης είναι άν-
θρωπος, άρα ο Μιλτιάδης είναι φιλόσοφος» δεν είναι έγκυρος.

Στον συλλογισμό «μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι, ο Μιλτιάδης είναι άν-
θρωπος, άρα ο Μιλτιάδης είναι φιλόσοφος» το συμπέρασμα δεν συνάγεται
αναγκαία από τις προκείμενες.

Στον συλλογισμό «μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι, ο Μιλτιάδης είναι άν-
θρωπος, άρα ο Μιλτιάδης είναι φιλόσοφος» το συμπέρασμα συνάγεται ανα-
γκαία από τις προκείμενες.

Ένα επιχείρημα είναι έγκυρο αν ισχύει ότι και οι προκείμενες είναι προτάσεις
αληθείς και το συμπέρασμα συνάγεται αναγκαία από αυτές.

Ένα επιχείρημα πρέπει να ξεκινά από ορισμένες προτάσεις και να καταλήγει σε
ένα συμπέρασμα εντελώς άσχετο από τις αρχικές προτάσεις.

Η μεγάλη εξέλιξη των επιστημών στις μέρες μας, έχει περιορίσει το πεδίο της
φιλοσοφικής δραστηριότητας τόσο πολύ, ώστε η φιλοσοφία να μην υφίσταται
πλέον.

Παρά τη μεγάλη εξέλιξη των επιστημών, η φιλοσοφία εξακολουθεί να υφίστα-
ται στις μέρες μας ως μια διαφορετική εκδήλωση του πνεύματος.

Τα φιλοσοφικά ερωτήματα συμπίπτουν ακριβώς με τα επιστημονικά ερωτήμα-
τα.

Αρχές Φιλοσοφίας Β’ Λυκείου
Τράπεζα Θεμάτων: 1ο
κεφάλαιο
Ερωτήσεις & Απαντήσεις
«Ξεκινώντας από την απορία»

2. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
2
Από τον Χέγκελ δίνεται έμφαση στη φιλοσοφία της ιστορίας και τονίζεται η
σημασία της ιστορικής εξέλιξης στη φιλοσοφική σκέψη.

Ο Χέγκελ πίστευε ότι ο ορθός λόγος επιτρέπει την κατανόηση της ανθρώπινης
ιστορίας μέσα από τα μαθηματικά και τη γεωμετρία.

Από τον Καντ δίνεται έμφαση στη φιλοσοφία της ιστορίας και τονίζεται η ση-
μασία της ιστορικής εξέλιξης στη φιλοσοφική σκέψη.

Αντικείμενο της γνωσιολογίας είναι η εξέταση της βαθύτερης υφής της πραγ-
ματικότητας.

Αντικείμενο της γνωσιολογίας είναι οι δυνατότητες, οι πηγές, τα είδη και οι
μέθοδοι απόκτησης της γνώσης.

Αντικείμενο της μεταφυσικής είναι η εξέταση της βαθύτερης υφής της πραγ-
ματικότητας.

Αντικείμενο της μεταφυσικής είναι οι δυνατότητες, οι πηγές, τα είδη και οι μέ-
θοδοι απόκτησης της γνώσης.

Ο θαυμασμός και η απορία οδήγησαν τον άνθρωπο στη φιλοσοφική σκέψη. 
Η υιοθέτηση μιας φιλοσοφικής στάσης απέναντι στα πράγματα μας κάνει να
απορούμε για εκείνα που προηγουμένως θεωρούσαμε αυτονόητα.

Η μελέτη του παρελθόντος και των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που επι-
κρατούν σε διάφορες ιστορικές στιγμές δεν προσφέρει τίποτε ιδιαίτερο στη
φιλοσοφική έρευνα.

Η φιλοσοφία διευρύνει τον διανοητικό μας ορίζοντα και μας φανερώνει θεω-
ρητικές και πρακτικές δυνατότητες που δεν είχαμε σκεφτεί προηγουμένως.

Β] Ασκήσεις κλειστού τύπου (πολλαπλής επιλογής)
Σε ποια από τις παρακάτω προτάσεις η λέξη «φιλοσοφία» χρησιμοποιείται κυριολεκτικά;
α. φιλοσοφία της εταιρείας μας είναι η διασφάλιση της ανταγωνιστικότητά της
β. το νέο πρόγραμμα σπουδών εισάγει μια διαφορετική φιλοσοφία
γ. η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της
δ. οι καιροί απαιτούν αλλαγή φιλοσοφίας
Η γνωσιολογία ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:
α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της
γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας
Η γνωσιολογία ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:
α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της
γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας
δ. τους κανόνες της ορθής σκέψης
Η μεταφυσική ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:
α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της
γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας
Η μεταφυσική ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:

3. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
3
α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της
γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας
δ. τους κανόνες της ορθής σκέψης
Στους κλάδους της φιλοσοφίας σήμερα δεν ανήκει:
α. η μεταφυσική
β. η αξιολογία
γ. η ψυχολογία
Η πρακτική φιλοσοφία ως κλάδος της φιλοσοφίας έχει ως αντικείμενο:
α. τη βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
β. τη γνώση και τη δυνατότητα απόκτησής της
γ. τις αρχές που πρέπει να ρυθμίζουν τις πράξεις μας και μας καθοδηγούν στην οργάνωση της
ζωής μας
δ. τους κανόνες της ορθής σκέψης
Γ] Ορισμοί
 πρακτική φιλοσοφία: κλάδος της φιλοσοφίας που εξετάζει τις αρχές οι οποίες ρυθμίζουν
τις ανθρώπινες πράξεις και μας καθοδηγούν στην οργάνωση της ζωής. Ονομάζεται και αξι-
ολογία.
 Λογική: κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με το πώς πρέπει να σκεφτόμαστε σωστά.
Πολλοί φιλόσοφοι όμως την εκλαμβάνουν ως το όργανο της ορθής νόησης, που είναι απα-
ραίτητο όχι μόνο για κάθε μορφή φιλοσοφικής δραστηριότητας, αλλά και για όλες τις επι-
στήμες.
 επιχείρημα: είναι η οργάνωση της σκέψης με τέτοιο τρόπο, ώστε κάποιος να συνδέει λογι-
κά τις πεποιθήσεις του. Θα πρέπει να ξεκινά από ορισμένες προτάσεις (τις προκείμενες) και
να καταλήγει στην πρόταση την οποία θέλει να υποστηρίξει (το συμπέρασμα). Η λογική θα
τον βοηθήσει να καταλάβει πότε το συμπέρασμα συνάγεται ή προκύπτει από τις προκείμε-
νες του επιχειρήματος.
 αξιολογία: κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με αξίες που μας κατευθύνουν και που
οι άνθρωποι θέλουν να πραγματώσουν. Ονομάζεται και πρακτική φιλοσοφία.
Δ] Ερωτήσεις ανοικτού τύπου
1
Υπάρχουν πράγματα που τα θεωρούμε αυτονόητα. Πώς η φιλοσοφία ανατρέπει
αυτή τη βεβαιότητα;
Ένας από τους βασικούς σκοπούς της φιλοσοφίας είναι η αμφισβήτηση αυτού που
θεωρείται δεδομένο. Για την φιλοσοφία τίποτε δεν είναι αυτονόητο, αλλά όλα πρέ-
πει να προσδιορίζονται και να αιτιολογούνται με τον πιο ακριβή τρόπο. Έτσι θα
μπορούν να οριοθετηθούν τα υπό εξέταση ζητήματα και στη συνέχεια να αναλυ-
θούν με τη βοήθεια της σκέψης.
«Η λέξη “φιλοσοφία” σημαίνει κάτι που στέκει “πάνω” ή “κάτω” από τις επιστήμες,
αλλά όχι “δίπλα” σ’ αυτές», υποστηρίζει ο Βίτγκενσταϊν. Να εξηγήσετε με συντομία
τι σημαίνει η πρόταση.

4. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
4
2
Η φιλοσοφία λοιπόν έρχεται “πριν” από τις επιστήμες -για να τις βοηθήσει να θεμε-
λιώσουν τις αρχές τους, να προσδιορίσουν καλύτερα τις έννοιές τους και να οργα-
νώσουν τις μεθόδους τους, ώστε να διευκολυνθεί το έργο τους -αλλά και “μετά”
από αυτές - για να συνοψίσει και να ερμηνεύσει τα πορίσματα των ερευνών τους.
Έτσι κι αλλιώς, στον βαθμό κατά τον οποίο η φιλοσοφία συνιστά μια “αναδίπλωση”
της σκέψης πάνω στον εαυτό της, τοποθετείται σε διαφορετικό επίπεδο από τις επι-
στήμες, φυσικές και κοινωνικές. Παραφράζοντας τα λόγια του μεγάλου Αυστριακού
φιλοσόφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν (20ός αιώνας), θα μπορούσαμε να πούμε ότι η
λέξη “φιλοσοφία” σημαίνει κάτι που στέκει “πάνω” ή “κάτω” από τις επιστήμες,
αλλά όχι “δίπλα” σ’ αυτές.
3
Να υποστηρίξετε με συντομία ότι η φιλοσοφική δραστηριότητα είναι χρήσιμη και
απαραίτητη στη ζωή μας.
Είναι προφανές σε όποιον σκεφτεί προσεκτικά ότι η φιλοσοφία δεν είναι ούτε ά-
χρηστη ούτε επικίνδυνη. Μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα για τη χρησιμότητα
και τη λειτουργία της είναι πως αυτό καθαυτό το ενδιαφέρον των ανθρώπων για
θεωρητικές αναζητήσεις φτάνει για να δικαιολογήσει τη φιλοσοφική τους δραστη-
ριότητα. Η αποφυγή εννοιολογικών συγχύσεων, η ανίχνευση των δυνατών απαντή-
σεων στα “μεγάλα ερωτήματα” της ύπαρξής μας - ακόμη κι αν δεν μπορούμε να
γνωρίσουμε την ορθή απάντηση- η συνειδητοποίηση των ορίων της γνώσης μας, η
διαμόρφωση συνολικών αντιλήψεων για τον άνθρωπο και τον κόσμο μας είναι ση-
μαντικά επιτεύγματα που μας ικανοποιούν από μόνα τους, ανεξάρτητα από άλλα
πρακτικά αποτελέσματα. Εξάλλου, η χαρά της καθαρής διανοητικής έρευνας μας
δίνει κάτι που δεν μπορεί να μας προσφέρει καμιά άλλη ενασχόληση · μας επιτρέπει
να βγούμε από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και να δούμε τα πράγματα από κά-
ποια απόσταση.
4
Να καταγράψετε τους βασικούς κλάδους της φιλοσοφίας και να αντιστοιχίσετε κα-
θέναν με ένα κεντρικό φιλοσοφικό ερώτημα.
Οι κλάδοι της φιλοσοφίας είναι:
1) Η γνωσιολογία που ασχολείται με τη γνώση -τις δυνατότητες, τις πηγές, τα είδη,
τις μεθόδους απόκτησής της. Κεντρικό φιλοσοφικό ερώτημα: Πως προσλαμβά-
νω τη γνώση;
2) Η οντολογία ή μεταφυσική που ασχολείται βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
και με την οποία προσπαθούμε να καταλήξουμε σε μια γενική θεώρηση του τι
υπάρχει. Κεντρικό φιλοσοφικό ερώτημα: Ποιος είμαι στ' αλήθεια;
3) Πρακτική φιλοσοφία ή αξιολογία που εξετάζει τις αρχές οι οποίες ρυθμίζουν τις
ανθρώπινες πράξεις και να μας καθοδηγούν στην οργάνωση της ζωής. Αποτε-
λείται από α) την ηθική (φιλοσοφικό ερώτημα: τι είναι το καλό και τι το κακό;),
β) την πολιτική φιλοσοφία (φιλοσοφικό ερώτημα: είμαστε ελεύθεροι όταν προ-
βαίνουμε σε συγκεκριμένες πράξεις ή μας καθορίζουν βαθύτερες δυνάμεις που
δεν μπορούμε να ελέγξουμε;) και γ) την αισθητική (φιλοσοφικό ερώτημα: τι κά-
νει τα ωραία πράγματα ωραία;).
4) Λογική που ασχολείται με το πώς πρέπει να σκεφτόμαστε σωστά. Κεντρικό φι-
λοσοφικό ερώτημα: Με ποια κριτήρια ένας τρόπος σκέψης είναι ορθός.
Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ σε όλη του τη ζωή ασχολήθηκε δραστήρια με
τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας του και της εποχής του. Αυτή η
στάση του αιτιολογείται στο πλαίσιο της φιλοσοφικής του δραστηριότητας; Να τεκ-
μηριώσετε με συντομία τη θέση σας.
Στον 20ό αιώνα και μέχρι τις μέρες μας πολλοί φιλόσοφοι, όπως ο Ράσελ, ο Σαρτρ, ο

5. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
5
5
Μαρκούζε και ο Τσόμσκυ, δε δίστασαν να αντιπαρατεθούν με την πολιτική εξουσία.
Άλλωστε, ο καθένας από μας θα μπορούσε να βρει και από την προσωπική του ζωή
παραδείγματα τα οποία να αποδεικνύουν ότι η φιλοσοφική συζήτηση τον βοήθησε
να καταλάβει καλύτερα κάποιο πρόβλημα που τον απασχολούσε και να πάρει ορθό-
τερες αποφάσεις. Η κατανόηση της σημασίας της αυτονομίας, για παράδειγμα,
μπορεί να μας κάνει να ενεργούμε περισσότερο υπεύθυνα ως ελεύθεροι πολίτες
μιας δημοκρατικής κοινωνίας -στη ρύθμιση της οποίας συμμετέχουμε με την ψήφο
μας - ενώ η εμβάθυνση στις δυσκολίες εμπέδωσης της γνώσης μπορεί να μας ε-
μπνεύσει ταπεινοφροσύνη και σεβασμό στους συνεργάτες μας.
6
Να αναφέρετε τους τέσσερις (4) βασικούς στόχους της φιλοσοφικής δραστηριότη-
τας, επεξηγώντας με συντομία τον καθένα από αυτούς.
1. Διασάφηση γενικών εννοιών: η προσπάθεια να καταλάβουμε πώς ακριβώς
χρησιμοποιούνται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε και τι σημαίνουν. Όσο και να
μας κουράζει ή να μας φαίνεται σχολαστικό αυτό το εγχείρημα, συνιστά απα-
ραίτητη προεργασία κάθε περαιτέρω φιλοσοφικής αναζήτησης. Eξάλλου, χω-
ρίς σαφή σύλληψη των εννοιών που εκφράζουν αυτές οι λέξεις, δε γίνεται να
προχωρήσουμε στη διερεύνηση των φιλοσοφικών προβλημάτων.
2. Aιτιολόγηση βασικών πεποιθήσεων: Oι φιλόσοφοι, με άλλα λόγια, μας καλούν
να επιχειρήσουμε να αιτιολογήσουμε ακόμη και τις πιο βασικές μας πεποιθή-
σεις, αυτές που αποκτήσαμε από την εμπειρία μας ή από την οικογένειά μας,
το σχολείο μας, τους δασκάλους και τους φίλους μας, αλλά και αυτές που δε-
χόμαστε ως προϋποθέσεις, όταν ξεκινούμε τη μελέτη της επιστήμης.
3. Διαμόρφωση μιας συνολικής θεώρησης του κόσμου και της θέσης του αν-
θρώπου μέσα σ’ αυτόν: Η φιλοσοφία είναι η πνευματική δραστηριότητα που
καλείται να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στις διάφορες “εικόνες” που έχουμε στη
ζωή μας και να μας βοηθήσει να τις συμφιλιώσουμε, να τις ιεραρχήσουμε ή να
εξηγήσουμε πώς σχετίζονται μεταξύ τους και πώς η μία μπορεί να οδηγεί στην
άλλη.
4. Καθοδήγηση της πράξης και οργάνωση του τρόπου ζωής μας: Aπό την εποχή
των σοφιστών και του Σωκράτη η φιλοσοφία φαίνεται να έχει και πρακτικούς
στόχους και σκοπεύει να μας υποδείξει αρχές και αξίες που θα ρυθμίσουν και
θα νοηματοδοτήσουν τη ζωή μας.
7
Ο Βίτγκενσταϊν, ορίζοντας τη φιλοσοφία, ισχυρίζεται ότι αρχίζει με μια «διανοητική
δυσφορία». Να εξηγήσετε σύντομα τι σημαίνει η φράση.
Τα φιλοσοφικά ερωτήματα και τα προβλήματα που αυτά θέτουν, φαίνεται να α-
σκούν πάνω μας μια παράξενη γοητεία, να μας προξενούν δέος και αμηχανία ή
μπορεί και να μας εκνευρίζουν, όταν οδηγούμαστε σε αδιέξοδο. Η γενικότητα, αλλά
και ο παράδοξος χαρακτήρας τους μας κάνουν να νιώθουμε ότι θα υποστούμε ένα
είδος “νοητικής κράμπας”, εάν ασχοληθούμε μαζί τους.
8
«Φιλοσοφία θα πει να βρίσκεσαι καθ’ οδόν», υποστήριξε ο Γιάσπερς. Να εξηγήσετε
με συντομία τι σημαίνει η φράση.
Ο Γιάσπερς υποστήριζε ότι τα ερωτήματα της φιλοσοφίας είναι ουσιαστικότερα από
τις απαντήσεις της, καθώς και ότι και κάθε απάντηση μετατρέπεται σε νέο ερώτημα.
Προφανώς ο γερμανός φιλόσοφος θεωρεί ότι η φιλοσοφική δραστηριότητα μας
κρατάει σε μια συνεχή και ατέρμονη νοητική κίνηση που δημιουργεί συνεχώς νέους
χώρους μελέτης. Όποιος φιλοσοφεί ενεργοποιεί μια σειρά ερωτημάτων τα οποία
οδηγούν σε νέα ερωτήματα.

6. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
6
9
Ο στρατηγός Ντε Γκολ, πρόεδρος της Γαλλίας την εποχή των γεγονότων του Μάη
του ’68,αρνήθηκε να διατάξει τη σύλληψη του φιλοσόφου Ζαν-Πολ Σαρτρ που
συμμετείχε ενεργά στη φοιτητική εξέγερση. Επικροτείτε τη στάση του; Να τεκμη-
ριώσετε με συντομία τη θέση σας.
Ο Ντε Γκολ όχι μόνο αρνήθηκε να διατάξει τη σύλληψη του Ζαν-Πολ Σαρτρ, αλλά
επιπλέον είπε ότι «δεν μπορείς να συλλάβεις έναν Βολταίρο». Πέρα από τις οποιοσ-
δήποτε πολιτικές σκοπιμότητες (αρνητική διαφήμιση για τον ίδιο τον πρόεδρο), η
ενέργεια αυτή φανερώνει τον σεβασμό των ανθρώπων για τους φιλόσοφους
10
Τι σημαίνουν οι χαρακτηρισμοί «οριακά», «έσχατα» και «θεμελιώδη» τους οποίους
αποδίδουμε στα φιλοσοφικά ερωτήματα;
Πολλές φορές βιαζόμαστε να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια της φιλοσοφικής
έρευνας και μάλιστα τη χαρακτηρίζουμε μάταιη ή και τελείως ανόητη. Αν όμως επι-
μείνουμε, θα διαπιστώσουμε ότι η ενασχόληση με αυτά τα ερωτήματα μας βοηθά
να διερευνήσουμε τα όρια της ανθρώπινης σκέψης, δηλαδή να καταλάβουμε μέχρι
πού μπορούν να φτάσουν τα λογικά και τα εννοιολογικά μας εργαλεία. Γι’ αυτό και
μπορούμε να αποκαλέσουμε τα ερωτήματα αυτού του είδους οριακά, θεμελιώδη ή
έσχατα. Ακόμη και αν δε βρούμε τις απαντήσεις, που μπορεί να ξεπερνούν τις γνω-
στικές μας δυνατότητες, αξίζει να δοκιμάσουμε, ακριβώς επειδή τα ερωτήματα εί-
ναι οριακά.
11
«Σήμερα μόνο οι εγκληματίες τολμούν να βλάψουν άλλους ανθρώπους χωρίς να
επικαλεστούν τη φιλοσοφία», αναφέρει ο Μούζιλ. Πώς συνδέεται αυτή η φράση με
την καταχρηστική χρήση της λέξης «φιλοσοφία»;
Είναι γεγονός ότι τον αιώνα που πέρασε -και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες- έχει
γίνει κατάχρηση της λέξης “φιλοσοφία” στην καθημερινή γλώσσα. Αυτό οφείλεται
ως ένα σημείο στην ευρύτητα της εφαρμογής της έννοιας την οποία δηλώνει η λέξη,
που μας οδηγεί σε πολύ περισσότερες από μία “φιλοσοφίες”: στη φιλοσοφία της
φύσης, στη φιλοσοφία του ανθρώπου, της κοινωνίας, της ιστορίας, καθώς και σε
πολλές άλλες, περισσότερο εξειδικευμένες φιλοσοφίες, όπως είναι, για παράδειγμα,
η φιλοσοφία των μαθηματικών, η ηθική φιλοσοφία, η φιλοσοφία του δικαίου, η
φιλοσοφία της τέχνης, αλλά και της βιολογίας, της οικονομίας, πρόσφατα ακόμη και
της επικοινωνίας. Προφανής συνέπεια της ευρύτατης αυτής εφαρμογής του όρου
“φιλοσοφία” υπήρξε η σύγχυση που επικράτησε στον κοινό νου για το αντικείμενό
της, σύγχυση η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε μια αίσθηση “δικαιώματος ελεύ-
θερης χρήσης” του όρου.
12
Τι θα σας απαντούσε ο Χιουμ αν τον διαβεβαιώνατε ότι ο ήλιος αύριο θα ανατείλει
οπωσδήποτε;
Ενδεχομένως, ο Χιουμ, αλλά και κάθε φιλόσοφος, θα υποστήριζε ότι αυτό δεν είναι
απόλυτα σίγουρο, αφού σκοπός και έργο της φιλοσοφίας είναι να μην εκλαμβάνει
τίποτε ως δεδομένο και σίγουρο αλλά να αμφισβητεί για τα πάντα.
13
«Ρrimum vivere, deinde philosophari» (=πρώτα να ζει κανείς και μετά να φιλοσο-
φεί): είναι ένα πολύ γνωστό λατινικό ρητό. «Η φιλοσοφία μας διδάσκει να ζούμε»,
υποστηρίζει, από την άλλη ο Μονταίν. Να διατυπώσετε τεκμηριωμένα τη δική σας
θέση για τη σχέση της φιλοσοφίας με τη ζωή.
Το πρώτο ρητό προβάλει την ανάγκη να κάνουμε τη ζωή μας πιο απλή, χωρίς πε-
ραιτέρω βάρη και σκοτούρες. Είναι μια κρίση που σχετίζεται με την αναγκαιότητα
για την απλότητα της ζωής. Από την άλλη πλευρά ο Μονταίν προβάλλει τη φιλοσο-
φία ως ένα απαραίτητο συστατικό, μια προϋπόθεση για την ποιότητα της ζωής. Εν-

7. ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ | τράπεζα θεμάτων: 1
ο
κεφάλαιο
7
νοείται ότι η ζωή έχει ανάγκη τη φιλοσοφία η οποία, όχι μόνο θα επιχειρήσει να
δώσει κάποιες απαντήσεις σε θεμελιώδη προβλήματα, αλλά ταυτόχρονα θα προ-
σπαθήσει να βελτιώσει την ποιότητα της καθημερινής ζωής διευρύνοντας τις νοη-
τικές δραστηριότητες των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά η συνεχής θεωρητική
φιλοσοφική αναζήτηση εγκυμονεί τον κίνδυνο της απομάκρυνσης από την καθημε-
ρινότητα.
14
Σας δίνεται ο συλλογισμός: Το νερό σταματάει τη δίψα/Η θάλασσα είναι νερό, η θά-
λασσα σταματάει τη δίψα. Να αξιολογήσετε τον συλλογισμό ως προς την εγκυρότη-
τά του
Οι προκείμενες είναι αληθείς, ωστόσο το συμπέρασμα, επειδή δεν συνάγεται ανα-
γκαία από τις προκείμενες, δεν είναι έγκυρο.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr