คู่มือการเขียนรายงานโครงการในโรงเรียน

1. 1
โครงการ
การบริหารงานของหน่วยงานทั้งภาครัฐและภาคเอกชน จะก�ำหนดแผนงานในแต่ละด้าน
เอาไว้ และในแผนงานนั้นจะประกอบด้วยโครงการต่าง ๆ ที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกัน เมื่อโครงการ
ที่ได้จัดท�ำขึ้นมีประสิทธิภาพ น�ำไปสู่การปฏิบัติที่มีประสิทธิผล การด�ำเนินงานตามแผนที่วางไว้
ประสบความส�ำเร็จ น�ำไปสู่ความเจริญก้าวหน้าอย่างไม่หยุดยั้งขององค์กร โครงการจึงเป็นเรื่องส�ำคัญ
ยิ่งที่ต้องมีประสิทธิภาพ ซึ่งเกิดมาจากการจัดท�ำที่ถูกต้อง สมบูรณ์ มีกระบวนการ
องค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดท� ำโครงการซึ่งจะน�ำเสนอในที่นี้ แม้จะเน้นเฉพาะโครงการใน
สถานศึกษา แต่อย่างไรก็ตาม หลักการดังกล่าวก็เป็นพื้นฐานที่สามารถประยุกต์ใช้ได้กับการจัดท�ำ
โครงการทุกประเภทได้
ความหมายของโครงการ
โครงการ (Project) หมายถึง แผนหรือเค้าโครงการที่ก�ำหนดขึ้นเพื่อเสริมการด�ำเนินงานใน
สภาพปกติให้เกิดประสิทธิภาพ มักเป็นงานพิเศษต่างจากงานประจ�ำ โดยมีจุดมุ่งหมาย เป้าหมาย
กิจกรรมการด�ำเนินงาน และระยะเวลาที่สิ้นสุดแน่นอน และจะไม่ท�ำกิจกรรมซ�้ำอีกซึ่งอาจยกเว้นถ้ามี
การปรับให้ต่างจากเดิม
ความส�ำคัญของโครงการ
การด�ำเนินโครงการ กิจกรรมใด ๆ มีการวางแผนอย่างเป็นระบบ ชัดเจน ซึ่งมีความส�ำคัญช่วย
ให้งานส�ำเร็จ ดังนี้
1. เป็นแนวทางหรือวิธีการที่จะน�ำไปสู่ปรากฏการณ์ที่ต้องการจะให้เกิดขึ้นในอนาคตอย่างมี
ระบบ โดยมีการก�ำหนดวัตถุประสงค์ เป้าหมาย และกิจกรรมต่าง ๆ ได้
2. ท�ำให้การก�ำหนดล�ำดับขันของกิจกรรมต่าง ๆ ทีจะต้องท�ำมีความต่อเนืองสอดคล้องกันอย่าง
้ ่ ่
มีประสิทธิภาพ ประหยัดทรัพยากรต่าง ๆ และมีประสิทธิผลได้
3. ท�ำให้เกิดการประสานระหว่างผู้ปฏิบัติงานหรือหน่วยงานปฏิบัติที่เกี่ยวข้อง ไม่ให้กิจกรรม
บางอย่างขาดหายไปหรือซ�้ำซ้อนกัน

2. 4. ท� ำ ให้ เ กิ ด การประเมิ น ผลอย่ า งมี ขั้ น ตอนและมี คุ ณ ภาพที่ ดี ท� ำ ให้ ไ ด้ ส ารสนเทศจาก
การประเมินที่เป็นประโยชน์
ประโยชน์ของโครงการ
โครงการที่ด�ำเนินการขึ้นตามความต้องการ จ�ำเป็นของหน่วยงาน ท�ำให้ผู้เกี่ยวข้องได้รับ
ประโยชน์ และช่วยให้หน่วยงานมีคุณภาพตามมา เช่น โครงการที่พัฒนาขึ้นจากการรายงานประจ�ำปี
ของสถานศึกษาตามระบบการประกันคุณภาพการศึกษา หากมีการวางแผนโครงการอย่างเป็นระบบ
ชัดเจน จะส่งผลให้นักเรียนมีคุณภาพตามหลักสูตร ครูจัดการเรียนรู้อย่างมีคุณภาพ และโรงเรียน
มีคุณภาพ ซึ่งประโยชน์ของโครงการมีดังนี้
1. ช่วยให้แผนมีความชัดเจน โดยบุคคลทีเ่ กียวข้องมีความเข้าใจและรับรูถงปัญหาต่าง ๆ ร่วมกัน
่ ้ึ
2. ช่วยให้การปฏิบัติตามแผนเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
3. ช่วยให้การจัดและใช้ทรัพยากรได้อย่างเหมาะสมในการปฏิบัติงานรวมทั้งมีรายละเอียด
ขั้นตอนต่าง ๆ ในการใช้ได้อย่างชัดเจน
4. ช่วยลดความซ�้ำซ้อนตามภารกิจของหน่วยงานย่อยในองค์การ ซึ่งจะส่งผลให้ลดหรือขจัด
ความขัดแย้ง ท�ำให้บุคลากรมีความสามัคคีเพราะได้ปฏิบัติงานที่เหมาะสมกับภารกิจตามความรู้
ความสามารถ
5. สร้างความมั่นใจให้ทั้งฝ่ายจัดท�ำแผนและฝ่ายปฏิบัติตามแผน
6. สามารถควบคุมแผนได้ง่าย เพราะมีการจัดแยกงานออกเป็นส่วน ๆ ตามลักษณะเฉพาะ
ลักษณะของโครงการที่ดี
โครงการที่ดีและมีปัจจัยอื่น ๆ สนับสนุนอย่างเพียงพอ จะเอื้อประโยชน์แก่บุคคล หน่วยงาน
โดยให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่า ลักษณะที่ส�ำคัญของโครงการที่ดีมีดังนี้
1. เป็นโครงการที่สามารถแก้ปัญหาได้จริง โดยผ่านการวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องอย่าง
ครอบคลุม เช่น จากการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสอง มาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน มาตรฐาน
ที่ 4 ผู้เรียนมีความสามารถในการคิดวิเคราะห์ คิดสังเคราะห์ มีวิจารณญาณ มีความคิดสร้างสรรค์
คิดไตร่ตรองและมีวิสัยทัศน์ โรงเรียนมีผลการประเมินอยู่ในระดับคุณภาพ พอใช้ ซึ่งในการเขียน
โครงการต้องเขียนให้เห็นทิศทางในการแก้ปัญหาของมาตรฐานที่ 4
2. มีรายละเอียดของโครงการครบถ้วน ชัดเจน โดยสามารถตอบค�ำถามต่อไปนี้ได้คือ
2.1 โครงการอะไร = ชื่อโครงการ
2.2 ท�ำไมต้องท�ำโครงการ = หลักการและเหตุผล
2

3. 2.3 ท�ำเพื่ออะไร = วัตถุประสงค์
2.4 ปริมาณที่จะท�ำเท่าไร = เป้าหมาย
2.5 ท�ำอย่างไร = วิธีด�ำเนินการ
2.6 จะท�ำเมื่อไร นานเท่าใด = ระยะเวลาด�ำเนินการ
2.7 ใช้ทรัพยากรเท่าไรและได้มาจากไหน = งบประมาณ แหล่งที่มา
2.8 ใครท�ำ = ผู้รับผิดชอบโครงการ
2.9 ต้องประสานงานกับใคร = หน่วยงานที่ให้การสนับสนุน
2.10 บรรลุวัตถุประสงค์หรือไม่ = การประเมินผล
2.11 เมื่อเสร็จสิ้นโครงการแล้วจะได้อะไร = ผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ
3. รายละเอียดของโครงการดังกล่าว ต้องมีความเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กัน เช่น วัตถุประสงค์ต้อง
สอดคล้องกับหลักการและเหตุผล วิธีด�ำเนินการต้องเป็นทางที่ท�ำให้บรรลุวัตถุประสงค์ได้
4. โครงการที่ริเริ่มขึ้นมาต้องมีผลอย่างน้อยที่สุดอย่างใดอย่างหนึ่งในหัวข้อต่อไปนี้
4.1 สนองตอบ สนับสนุนต่อนโยบายโรงเรียนหรือนโยบายส่วนรวมของประเทศ
4.2 ก่อให้เกิดการพัฒนาทั้งเฉพาะส่วนและการพัฒนาโดยส่วนรวมของประเทศ
4.3 แก้ปัญหาที่เกิดขึ้นได้ตรงจุด ตรงประเด็น
5. รายละเอียดในโครงการชัดเจน ผู้อื่นอ่านแล้วเข้าใจ และสามารถด�ำเนินการตามโครงการได้
6. เป็นโครงการที่ปฏิบัติได้และสามารถติดตามและประเมินผลได้
การวิเคราะห์ข้อมูลเบื้องต้นก่อนด�ำเนินโครงการ
การวิเคราะห์ขอมูลเบืองต้นโครงการ โดยการตอบค�ำถามตามประเด็นต่อไปนี้ จะช่วยให้ทศทาง
้ ้ ิ
การด�ำเนินโครงการชัดเจน น่าจะมีโอกาสประสบความส�ำเร็จ ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้
3

4. 1 มีปัญหาอะไร
หรือต้องการพัฒนาอะไร
2 วัตถุประสงค์มีอย่างไร
8 ผลประโยชน์จากการ ซึ่งต้องสอดคล้องกับนโยบาย
ด�ำเนินโครงการเป็นอย่างไร และเป้าหมายของโรงเรียน
การวิเคราะห์ข้อมูล 3 ยึดถือหลักการ
7 ใครเกี่ยวข้อง หน่วยงานใด ทฤษฎีอะไร ที่ท�ำให้น่าเชื่อ
ให้การสนับสนุน ก่อนเขียนโครงการ
ว่าโครงการจะได้ผลดี
6 มีวิธีการด�ำเนินโครงการ
อย่างไร
4 ด�ำเนินโครงการกับกลุ่ม
เป้าหมายใด ที่ไหน
จ�ำนวนคนเท่าไร
5 ก�ำหนดระยะเวลาด�ำเนิน
งาน งบประมาณ อย่างไร
ภาพประกอบที่ 1 การวิเคราะห์ข้อมูลก่อนเขียนโครงการ
1. มีปัญหาอะไร หรือต้องการพัฒนาอะไร ค�ำถามข้อนี้จะต้องตอบให้ได้เพื่อด�ำเนินการในข้อ
ต่อไป
2. วัตถุประสงค์ในการด�ำเนินโครงการ ต้องก�ำหนดให้สอดคล้องกับนโยบายหรือเป้าหมาย
ของสถานศึกษา เช่น เป้าหมายก�ำหนดว่า ผู้เรียนร้อยละ 50 มีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนคณิตศาสตร์ใน
ระดับดีขึ้นไป วัตถุประสงค์ คือ เพื่อยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนคณิตศาสตร์
3. หลักการ ทฤษฎีทนำมาอ้างอิง ควรค้นคว้าเอกสารทีจะมาใช้ประกอบในการด�ำเนินโครงการ
ี่ � ่
เพื่อความถูกต้อง สอดคล้องกับนโยบายของหน่วยงาน เช่น โครงการส่งเสริมการอ่าน ควรศึกษา
มาตรฐานผู้เรียนด้านมีความใฝ่รู้ใฝ่เรียน และมีนิสัยรักการอ่านจากมาตรฐานห้องสมุด เพื่อจะได้
ก�ำหนดปริมาณการอ่านหนังสือเพิ่มเติมขั้นต�่ำที่เหมาะสมกับระดับชั้น ซึ่งมีรายละเอียด ได้แก่
ประถมศึกษาปีที่ 1 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 1 เล่มต่อปี
ประถมศึกษาปีที่ 2 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 3 เล่มต่อภาคเรียน
ประถมศึกษาปีที่ 3 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 4 เล่มต่อภาคเรียน
ประถมศึกษาปีที่ 4-6 และชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 5 เล่ม
ต่อภาคเรียน
มัธยมศึกษาปีที่ 2 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 6 เล่มต่อภาคเรียน
4

5. มัธยมศึกษาปีที่ 3 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 7 เล่มต่อภาคเรียน
มัธยมศึกษาปีที่ 4-6 อ่านหนังสือเพิ่มเติมอย่างน้อยคนละ 10 เล่มต่อภาคเรียน
จากข้อมูลที่ศึกษาค้นคว้า จะท�ำให้การด�ำเนินงานสอดคล้องกับนโยบายของหน่วยงาน และ
เกิดผลดีต่อโรงเรียน
4. กลุ่มเป้าหมาย ควรระบุกลุ่มเป้าหมายและจ�ำนวนให้ชัดเจน เพื่อประเมินระดับความส�ำเร็จ
เมื่อสิ้นสุดโครงการ
5. ระยะเวลาด�ำเนินงาน งบประมาณ ควรก�ำหนดระยะเวลาที่จะเริ่มต้น-สิ้นสุดโครงการ และ
งบประมาณที่ต้องใช้ด�ำเนินโครงการ
6. วิธีด�ำเนินโครงการ มีขั้นตอนการด�ำเนินงานอย่างไรบ้าง วงจรเดมมิง (Deming Cycle)
เป็นกระบวนการด�ำเนินงานเชิงระบบรูปแบบหนึ่งที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย PDCA มาจากค�ำว่า Plan
(วางแผน) Do (ปฏิบัติ) Check (ตรวจสอบ) และ Act (ปรับปรุงและพัฒนา) ซึ่งสามารถน�ำมาใช้ใน
ขั้นตอนการด�ำเนินโครงการ
7. ผู้ที่เกี่ยวข้อง ต้องให้ใครช่วยเหลือบ้าง ควรระบุให้ชัดเจน
8. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับในการท�ำโครงการนี้ ต้องคาดหมายว่า เมื่อเสร็จสิ้นโครงการจะ
เกิดประโยชน์แก่กลุ่มเป้าหมายอย่างไร
องค์ประกอบของโครงการ
การเขียนโครงการเสนอฝ่ายบริหารจะต้องเขียนในแบบบันทึกทีหน่วยงานนัน ๆ ก�ำหนด โครงการ
่ ้
ทัว ๆ ไปมีองค์ประกอบส�ำคัญ ๆ แตกต่างกันไป แต่การเสนอโครงการทีบรรจุไว้ในแผนปฏิบตการประจ�ำ
่ ่ ัิ
ปีของสถานศึกษา โดยมีเป้าหมายเพือพัฒนาคุณภาพสถานศึกษาตามระบบการประกันคุณภาพภายใน
่
ของสถานศึกษานั้น ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2554 : 60-61) ได้ก�ำหนดแบบ
ฟอร์มการเขียนโครงการ/กิจกรรม มีองค์ประกอบที่ส�ำคัญ ดังนี้
1. ชื่อโครงการ .....................................................................................................................................
(ชื่อกิจกรรม :…………………………………………………………………..........................................…………..)
แผนงาน (กลยุทธ์ระดับองค์กร) ......................................................................................................
ลักษณะโครงการ .............................................................................................................................
สนองกลยุทธ์โรงเรียน ......................................................................................................................
สอดคล้องกับมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษา ..........................................................................
ผู้รับผิดชอบโครงการ ......................................................................................................................
5

6. 2. หลักการและเหตุผล ........................................................................................................................
3. วัตถุประสงค์
3.1 ..................................................................................................................................................
3.2 ..................................................................................................................................................
4. เป้าหมาย
4.1 เป้าหมายเชิงปริมาณ
4.2 เป้าหมายเชิงคุณภาพ
5. วิธีด�ำเนินการ/ขั้นตอนด�ำเนินงาน
ิจกรรมส�ำคัญ
ก ระยะเวลา งบประมาณ ผู้รับผิดชอบ
1. ..............................
2. ..............................
3. ..............................
4. ..............................
6. ระยะเวลาด�ำเนินการ ......................................................................................................................
7. งบประมาณ ...............................................................................................................................บาท
8. หน่วยงาน/ผู้ที่เกี่ยวข้อง ..................................................................................................................
9. ระดับความส�ำเร็จ
ตัวชี้วัดความส�ำเร็จ วิธีการประเมิน เครื่องมือ
1. ..............................................................................
2. ..............................................................................
3. ..............................................................................
10. ผลที่คาดว่าจะได้รับ ........................................................................................................................
ลงชื่อ .................................... ผู้เสนอโครงการ
(..................................)
ลงชื่อ ................................... ผู้อนุมัติโครงการ
(..................................)
6

7. สรุป
โครงการเป็นแผนหรือเค้าโครงการที่กำหนดขึ้นเพื่อเสริมการด�ำเนินงานในสภาพปกติให้เกิด
�
ประสิทธิภาพ ซึ่งผู้รับผิดชอบโครงการจะต้องวิเคราะห์ข้อมูลเบื้องต้นให้ครอบคลุม สอดคล้องกับ
นโยบายของหน่วยงานต้นสังกัดและเป้าหมายของโรงเรียน เพื่อการด�ำเนินโครงการจะมีประสิทธิภาพ
สามารถแก้ปัญหาได้จริง การเขียนโครงการที่สมบูรณ์ สามารถสื่อสารให้ผู้อนุมัติหรือบุคคลที่เกี่ยวข้อง
เข้าใจและรับรู้ได้ตรงกัน ต้องมีรายละเอียดของโครงการครบถ้วน ชัดเจน ได้แก่ ชื่อโครงการ ผู้รับ
ผิดชอบโครงการ หลักการและเหตุผล วัตถุประสงค์ เป้าหมาย วิธีด�ำเนินการ ระยะเวลาด�ำเนินการ
งบประมาณ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ระดับความส�ำเร็จ ผลที่คาดว่าจะได้รับ
7