9789740336280

3. ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
2560
230.-
สุภาษิตอังกฤษ-คำ�สอนใจของไทย
ที่มีความหมายคล้ายคลึงกัน
รัชนี ซอโสตถิกุล

4. รัชนี ซอโสตถิกุล
สุภาษิตอังกฤษ-ค�ำสอนใจของไทย ที่มีความหมายคล้ายคลึงกัน / รัชนี ซอโสตถิกุล
1. สุภาษิตและค�ำพังเพย
398.9
ISBN 978-974-03-3628-0
สพจ. 536/6
ลิขสิทธิ์ของส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
พิมพ์ครั้งที่ 1 จ�ำนวน 3,000 เล่ม พ.ศ. 2534
พิมพ์ครั้งที่ 2 จ�ำนวน 2,000 เล่ม พ.ศ. 2536
พิมพ์ครั้งที่ 3 จ�ำนวน 2,000 เล่ม พ.ศ. 2538
พิมพ์ครั้งที่ 4 จ�ำนวน 2,000 เล่ม พ.ศ. 2541
พิมพ์ครั้งที่ 5 จ�ำนวน 2,000 เล่ม พ.ศ. 2544
พิมพ์ครั้งที่ 6 จ�ำนวน 1,000 เล่ม พ.ศ. 2546
พิมพ์ครั้งที่ 7 จ�ำนวน 1,000 เล่ม พ.ศ. 2549
พิมพ์ครั้งที่ 8 จ�ำนวน 1,000 เล่ม พ.ศ. 2550
พิมพ์ครั้งที่ 9 จ�ำนวน 1,000 เล่ม พ.ศ. 2560
(พิมพ์ครั้งที่ 6 ของส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย)
การผลิตและการลอกเลียนหนังสือเล่มนี้ไม่ว่ารูปแบบใดทั้งสิ้น
ต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ผู้จัดจ�ำหน่าย ศูนย์หนังสือจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ถนนพญาไท เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ 10330
สาขา ศาลาพระเกี้ยว โทร. 0-2218-7000-3 โทรสาร 0-2255-4441
สยามสแควร์ โทร. 0-2218-9881-2 โทรสาร 0-2254-9495
ม.นเรศวร จ. พิษณุโลก โทร. 0-5526-0162-4 โทรสาร 0-5526-0165
ม.เทคโนโลยีสุรนารี จ.นครราชสีมา โทร. 0-4421-6131-4 โทรสาร 0-4421-6135
ม.บูรพา จ.ชลบุรี โทร. 0-3839-4855-9 โทรสาร 0-3839-3239
โรงเรียนนายร้อย จปร. จ.นครนายก โทร. 0-3739-3023 โทรสาร 0-3739-3023
ม.พะเยา จ.พะเยา โทร. 0-5446-6799-800 โทรสาร 0-5446-6798
จัตุรัสจามจุรี (CHAMCHURI SQUARE) ชั้น 4 โทร. 0-2160-5301-2
โทรสาร 0-2160-5304
หัวหมาก โทร. 0-2374-1378 โทรสาร 0-2374-1377
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน จ.นครราชสีมา โทร. 0-4492-2662-3
โทรสาร 0-4492-2664 มือถือ 08-6392-7785
Call Center (จัดส่งทั่วประเทศ) โทร. 0-2255-4433 http://www.chulabook.com
และเครือข่าย
ร้านค้า หนังสือเข้าชั้นเรียน ติดต่อ แผนกขายส่ง สาขาหัวหมาก โทร. 0-2374-1375-6 โทรสาร 0-2374-1375
มีจ�ำหน่ายที่ ร้านซีเอ็ดทุกสาขา ร้านนายอินทร์ทุกสาขา และร้านหนังสือชั้นน�ำทั่วประเทศ
กองบรรณาธิการ : ทัศนีย์ ผิวข�ำ
ออกแบบปก : วัชรวีร์ อาสาสุ
พิมพ์ที่ : โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โทร. 0-2218-3557 โทรสาร 0-2218-3551
www.cuprint.chula.ac.th

5. ค�ำน�ำ
ก่อนที่จะเขียนหนังสือเล่มนี้ ผู้เขียนได้เขียนหนังสือเกี่ยวกับ
ส�ำนวนอังกฤษและส�ำนวนไทย โดยมีวัตถุประสงค์จะให้เป็นประโยชน์
แก่ผู้ที่ศึกษาภาษาอังกฤษและภาษาไทย โดยเฉพาะผู้ที่สนใจวิชาแปล
ซึ่งจะต้องแปลส�ำนวนอังกฤษเป็นไทยหรือส�ำนวนไทยเป็นอังกฤษ แต่
การแปลค�ำต่อค�ำอาจจะไม่เป็นที่เข้าใจกัน สิ่งที่ดีที่สุดคือ พยายามหา
ส�ำนวนอังกฤษและส�ำนวนไทยที่มีความหมายคล้ายคลึงกัน แล้วแปล
ส�ำนวนไทยเป็นส�ำนวนอังกฤษ หรือแปลส�ำนวนอังกฤษเป็นส�ำนวน
ไทย
การแปลสุภาษิตก็เช่นกัน ส่วนใหญ่เราจะไม่แปลค�ำต่อค�ำ
หากสามารถจะหาได้ เราจะแปลเป็นสุภาษิตของอีกภาษาหนึ่งที่มี
ความหมายคล้ายคลึงกัน การที่เป็นเช่นนี้เพราะทั้งส�ำนวนและสุภาษิต
มิได้มีความหมายตรงไปตรงมา แต่แฝงความหมายพิเศษไว้ ตัวอย่าง
เช่น ส�ำนวนอังกฤษ “eat one’s cake and have it (too)” มิได้มี
ความหมายเกี่ยวกับการรับประทานขนมเค้กแต่มีความหมายว่า หวัง
อยากจะได้พร้อม ๆ กันทั้งสองอย่าง ซึ่งเป็นไปไม่ได้ จะต้องเลือกเอา
อย่างใดอย่างหนึ่ง ส�ำนวนนี้มีความหมายคล้ายคลึงกับส�ำนวนไทย
“จับปลาสองมือ” ซึ่งตามรูปค�ำเกี่ยวกับการจับปลาด้วยมือสองมือ
แต่ความหมายที่แท้จริงมิได้เกี่ยวกับการจับปลาเลย สุภาษิตก็เช่น
กัน ตัวอย่างเช่น สุภาษิตอังกฤษ “Don’t count your chickens
before they are hatched.” มีความหมายตรงกับสุภาษิตไทย
ค�ำน�ำ 1

6. “ไม่เห็นน�้ำอย่าเพิ่งตัดกระบอก ไม่เห็นกระรอกอย่าเพิ่งโก่งหน้าไม้” ซึ่ง
หมายความว่า อย่า รีบ ด่วนกระท�ำสิ่งใดล่วงหน้าไปก่อน โดยที่ยังไม่มี
อะไรแน่นอนในอนาคต สุภาษิตอังกฤษมิได้มีความหมายเกี่ยวกับการ
นับลูกไก่และสุภาษิตไทยก็มิได้มีความหมายเกี่ยวกับการตัดกระบอก
ใส่น�้ำหรือการโก่งหน้าไม้ยิงกระรอก ตามรูปค�ำที่ปรากฏแต่อย่างใด
สิ่งที่น่าสนใจอีกประการหนึ่งเกี่ยวกับความคล้ายคลึงกันของ
ส�ำนวนสุภาษิตก็คือ ส�ำนวนและสุภาษิตเป็นเสมือนกระจกเงาสะท้อน
ให้เห็นธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม ประเพณี ลัทธิศาสนา ต�ำนาน
นิทาน กีฬา การละเล่น ความประพฤติ ทัศนคติเกี่ยวกับความดี ความ
ชั่ว ความสุข ความทุกข์ ความรัก การแต่งงาน การท�ำงาน การพูด
และอื่น ๆ ของมนุษย์แต่ละชาติแต่ละภาษา ฉะนั้นการศึกษาส�ำนวน
สุภาษิตของแต่ละชาติท�ำให้เราได้เข้าใจธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และ
วัฒนธรรมของชาตินั้น ๆ นอกเหนือจากความรู้เรื่องภาษา
ในหนังสือชุดเรียนภาษาอังกฤษนอกต�ำราของศาสตราจารย์
ดร.วิทย์ ศิวะศริยานนท์ และผู้ช่วยศาสตราจารย์สมบัติ จ�ำปาเงิน ได้
กล่าวถึงการศึกษาภาษิตและค�ำพังเพยในภาษาต่างประเทศ เช่น ภาษา
อังกฤษ ไว้ว่า
ภาษิตนับเป็นสมบัติส�ำคัญของภาษา ในการเรียนภาษาต่าง
ประเทศ เช่น ภาษาอังกฤษ จึงควรสนใจภาษิตและค�ำพังเพยในภาษา
นั้น ๆ ด้วย เพราะจะเป็นทางท�ำให้เราเข้าใจความรู้สึกนึกคิด จิตใจ
และอุดมคติของเขา นอกจากนั้น อาจได้ข้อคิดและคติธรรมมาเพิ่มพูน
สติปัญญาเราด้วย เพราะแม้วัฒนธรรมจะแตกต่างกัน และลักษณะที่
เป็นรากฐานของมนุษย์เราถึงแม้จะต่างชาติต่างภาษาก็มิได้ผิดแผกกัน
เท่าใดนัก ผลที่จะได้อีกอย่างหนึ่งในการศึกษาภาษิตและค�ำพังเพยใน
ค�ำน�ำ 2

7. ภาษาต่างประเทศก็คือในแง่เปรียบเทียบ คือ เปรียบเทียบภาษิตของ
เขาและของเราในเรื่องต่าง ๆ ข้อนี้จะเป็นประโยชน์โดยตรงส�ำหรับ
นักภาษาเป็นอันมาก เพราะถ้าได้ศึกษาในด้านนี้แล้วจะรู้สึกได้ทันที
ว่า ภาษิตต่างประเทศค�ำนี้ตรงกับหรือเทียบได้กับของไทยที่มีอยู่แล้ว
อย่างไร ท�ำให้ไม่ต้องหลงลมไปแปลภาษิตอังกฤษเป็นภาษาไทย หรือ
แปลภาษิตไทยเป็นภาษาอังกฤษขึ้นใหม่ ซึ่งถึงจะแปลอย่างไรก็เทียบ
กันไม่ได้
ในการเปรียบเทียบสุภาษิตอังกฤษและสุภาษิตไทยที่มีความ
หมายคล้ายคลึงกันนี้ ผู้เขียนได้เอาสุภาษิตอังกฤษเป็นหลัก สุภาษิต
อังกฤษบางบทอาจจะมิได้มีความหมายตรงกับสุภาษิตไทย แต่มีความ
หมายคล้ายคลึงกับค�ำพังเพยหรือส�ำนวนในภาษาไทย เช่น สุภาษิต
อังกฤษ “Fine feathers make fine birds.” มีความหมายตรงกับ
ค�ำพังเพยในภาษาไทย “ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง” หรือ
สุภาษิตอังกฤษ “It’s too late to shut the stable door after
the horse has been stolen.” มีความหมายตรงกับส�ำนวนไทย
“วัวหายล้อมคอก” ด้วยเหตุที่สุภาษิตอังกฤษอาจจะมีความหมาย
คล้ายคลึงกับค�ำพังเพยและส�ำนวนไทย และค�ำพังเพยและส�ำนวน
ไทยเหล่านี้ล้วนเป็นคติสอนใจ ผู้เขียนจึงใช้ค�ำกลาง ๆ คือ ‘ค�ำสอน
ใจของไทย’ แทน ‘สุภาษิตไทย’
การเปรียบเทียบสุภาษิตอังกฤษกับค�ำสอนใจของไทยที่มี
ความหมายคล้ายคลึงกันในหนังสือเล่มนี้ มีลักษณะดังต่อไปนี้ คือ
1. ยกสุภาษิตอังกฤษและค�ำสอนใจของไทยที่มีความหมาย
ตรงกัน หรือคล้ายคลึงกันมาเปรียบเทียบกันเป็นคู่ ๆ
2. ให้ความหมายที่คล้ายคลึงกันของสุภาษิตอังกฤษและ
ค�ำสอนใจของไทยนั้น ๆ
ค�ำน�ำ 3

8. 3. แสดงวิธีใช้โดยการยกตัวอย่างประกอบ ตัวอย่างที่ยก
มามีทั้งที่ปรากฏตามหนังสือต่าง ๆ และที่ผู้เขียนเขียนขึ้น เพื่อช่วยให้
เข้าใจความหมายของสุภาษิตหรือค�ำสอนใจดีขึ้น หากเป็นตัวอย่างที่
ผู้เขียนเขียนขึ้นก็จะไม่มีวงเล็บบอกชื่อหนังสือหรือผู้แต่ง
4. อธิบายที่มาของสุภาษิตทั้งสองภาษา ถ้ามีหลักฐาน
แน่นอนที่สามารถจะอ้างได้ อธิบายความคล้ายคลึงหรือความแตกต่าง
ในบางแง่ของความหมาย รวมทั้งการใช้ค�ำอุปมาอุปไมยของสุภาษิต
ทั้งสองภาษา
สุภาษิตหลักที่น�ำมาเปรียบเทียบเป็นคู่ ๆ ในหนังสือเล่มนี้
มีทั้งหมด 100 สุภาษิต และหากมีสุภาษิตอื่นในภาษาเดียวกันที่มี
ความหมายคล้ายคลึงกันแต่ละสุภาษิต ก็จะยกมาแสดงประกอบด้วย
สุภาษิตหลักบางสุภาษิตอาจมีสุภาษิตอื่น ๆ ที่มีความหมายคล้ายคลึง
กันอีกมากมาย เช่น สุภาษิตที่สอนใจเกี่ยวกับการพูด คือ “Speech
is silver, silence is gold,” มีสุภาษิตอื่นที่มีความหมายคล้ายคลึง
กันถึง 48 สุภาษิต นอกจากนี้ หากมีสุภาษิตชาติอื่นที่มีความหมาย
คล้ายคลึงกัน ก็จะน�ำมาเขียนแสดงไว้ด้วย
สุภาษิตทั้ง 100 สุภาษิตนี้ เป็นคติสอนใจในเรื่องต่าง ๆ เกี่ยว
กับการด�ำรงชีวิตของมนุษย์ และเพื่อให้ผู้อ่านค้นหาสุภาษิตที่ต้องการ
ได้ง่าย ผู้เขียนจึงจัดเรียงตามล�ำดับอักษรตัวแรกของสุภาษิตอังกฤษ
มิได้จัดแบ่งเป็นหมวดหมู่ตามความหมายที่เกี่ยวข้อง อย่างไรก็ตาม
ในตอนท้ายของหนังสือเล่มนี้ก็มีดัชนีที่เรียงล�ำดับสุภาษิต ค�ำพังเพย
และส�ำนวนไทยตามล�ำดับตัวอักษรไทยพร้อมทั้งเลขหน้า เพื่อช่วยผู้
อ่านได้ค้นหาสุภาษิต ค�ำพังเพย และส�ำนวนไทยที่ต้องการได้รวดเร็ว
ขึ้น
ค�ำน�ำ 4

9. ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์
แก่ผู้อ่านเช่นเดียวกับหนังสือส�ำนวนอังกฤษและส�ำนวนไทยที่มีความ
หมายคล้ายคลึงกัน และสิ่งหนึ่งที่ผู้เขียนรู้สึกภูมิใจอย่างยิ่งก็คือ การ
ได้มีส่วนช่วยอนุรักษ์และเผยแพร่ภาษิต ค�ำพังเพย และส�ำนวนของ
ไทย ภาษิตค�ำพังเพยและส�ำนวนไทยเป็นสมบัติวัฒนธรรมทางภาษา
อย่างหนึ่งที่แสดงภูมิปัญญาของคนไทย การที่เราสามารถน�ำสุภาษิต
ค�ำพังเพย และส�ำนวนไทยมาเปรียบเทียบกับสุภาษิตอังกฤษแสดงว่า
ชาติไทยเรามีความเจริญทางด้านวัฒนธรรมและภาษาไม่แพ้ชาติตะวัน
ตก สุภาษิตค�ำพังเพยและส�ำนวนเป็นมรดกทางภาษาที่บรรพบุรุษได้
มอบไว้ให้แก่เรา และเราควรจะช่วยกันอนุรักษ์ไว้ มิใช่ปล่อยให้สูญหาย
ไป
ปัจจุบันนี้ คนไทยส่วนใหญ่ไม่ค่อยรู้จักสุภาษิต ค�ำพังเพย
หรือส�ำนวนไทยที่ใช้กันมาแต่โบราณ อาจจะเป็นเพราะหนังสือที่เขียน
เกี่ยวกับสิ่งเหล่านี้มีน้อย ถ้ามีก็เพียงแต่ยกค�ำเหล่านั้นมาและบอก
ความหมายสั้น ๆ โดยไม่ได้ให้ค�ำอธิบายที่กระจ่าง ซึ่งจะช่วยให้เข้าใจ
สุภาษิต ค�ำพังเพย และส�ำนวนเหล่านั้นดีขึ้น คนไทยสมัยใหม่บางคน
คิดว่า สุภาษิต ค�ำพังเพย หรือส�ำนวนเป็นสิ่งที่ล้าสมัย ทั้งที่มีความ
ส�ำคัญและมีประโยชน์เป็นอันมาก ดังในค�ำน�ำของหนังสือ ค�ำพังเพย
สุภาษิตสุนทรภู่สอนหญิง สอนชาย รวบรวมโดยกองวิชาการ 09 ที่ว่า
ค�ำพังเพยก็ดี สุภาษิตก็ดี แม้การศึกษาจะเจริญถึงขีดใดก็ตาม
แต่ก็ยังเป็นของจ�ำเป็นในการศึกษาอยู่ทุกยุคทุกสมัย เช่น ครูบาอาจารย์
น�ำมาใช้ในการสอน โฆษกใช้ในการพูด หรือนักเขียน นักประพันธ์ใช้
ในการเขียน รวมทั้งผู้สนใจก็ได้รับการน�ำทางสู่การประเทืองปัญญา
ไม่จ�ำกัดวัย จ�ำกัดเพศ และระดับความรู้ รวมความว่า ทั้งค�ำพังเพย
ค�ำน�ำ 5

10. และสุภาษิตย่อมให้ประโยชน์อย่างใหญ่หลวงส�ำหรับผู้สนใจทุกท่าน
ท้ายที่สุดนี้ผู้เขียนใคร่จะขอบพระคุณรองศาสตราจารย์
ดร.นววรรณ พันธุเมธา อาจารย์ภาควิชาภาษาไทยของคณะอักษร
ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้สละเวลาช่วยอ่านและให้ความ
เห็นเกี่ยวกับความหมายและการใช้สุภาษิตค�ำสอนใจของไทยใน
หนังสือเล่มนี้ ในส่วนที่เป็นสุภาษิตอังกฤษ ผู้เขียนขอขอบพระคุณ
อาจารย์ William S. Whorton อาจารย์แห่งภาควิชาภาษาอังกฤษ
คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่ได้ช่วยอ่านและให้ค�ำ
แนะน�ำที่เป็นประโยชน์ต่อผู้เขียน
ค�ำน�ำ 6

11. ประวัติผู้เขียน
รองศาสตราจารย์รัชนี ซอโสตถิกุล
การศึกษา
- อักษรศาสตรบัณฑิต (เกียรตินิยม) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- อักษรศาสตรมหาบัณฑิต (อังกฤษ) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ผลงานทางวิชาการ
- ความยืดหยุ่นในการอ่าน (2523)
- ความสัมพันธ์ระหว่างการเขียนและการอ่าน (2523)
- How to Make the Studying and Teaching of Reading Less
Boring (2523)
- ส�ำนวนอังกฤษที่พ้องรูป แต่มีความหมายต่างกับส�ำนวนไทย (2524)
- ค�ำในภาษาอังกฤษที่มีรูปและเสียงคล้ายคลึงกัน แต่มีความหมายต่าง
กัน (2526)
ต�ำราที่พิมพ์แล้ว
- How to Improve Your Reading (พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง 2522 พิมพ์ครั้ง
ที่สอง 2535 พิมพ์ครั้งที่สาม 2550)

12. - ส�ำนวนอังกฤษและส�ำนวนไทยที่มีความหมายคล้ายคลึงกัน (พิมพ์ครั้ง
ที่หนึ่ง 2526 พิมพ์ครั้งที่สอง 2531 พิมพ์ครั้งที่สาม 2533 พิมพ์ครั้ง
ที่สี่ 2535 พิมพ์ครั้งที่ห้า 2537 พิมพ์ครั้งที่หก 2539 พิมพ์ครั้งที่เจ็ด
2540 พิมพ์ครั้งที่แปด 2548 และพิมพ์ครั้งที่เก้า 2560)
- สุภาษิตอังกฤษ-ค�ำสอนของไทยที่มีความหมายคล้ายคลึงกัน (พิมพ์
ครั้งที่หนึ่ง 2534 พิมพ์ครั้งที่สอง 2536 พิมพ์ครั้งที่สาม 2538 พิมพ์
ครั้งที่สี่ 2541 พิมพ์ครั้งที่ห้า 2544 พิมพ์ครั้งที่หก 2546 พิมพ์ครั้งที่
เจ็ด 2549 พิมพ์ครั้งที่แปด 2550 พิมพ์ครั้งที่เก้า 2560)
- ส�ำนวน ภาษิต และค�ำพังเพยของไทยที่น�ำสัตว์มาเปรียบ (พิมพ์ครั้งที่
หนึ่ง 2542 พิมพ์ครั้งที่สอง 2543 พิมพ์ครั้งที่สาม 2545 พิมพ์ครั้งที่สี่
2549 พิมพ์ครั้งที่ห้า 2551)
- ส�ำนวนและภาษิตอังกฤษที่น�ำสัตว์มาเปรียบ (พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง 2544)
ปัจจุบัน
- อดีตอาจารย์ ภาควิชาภาษาอังกฤษ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย