ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΡΧΑΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΝΟΤΗΤΑ 9,Η ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ,ΕΙΔΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 9: «Η ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ»,Παυσανίας,Ελλάδος Περιήγησις 5.6.7-8
(αγώνας πυγμαχίας στην αρχαία Ελλάδα) ( αρχαία Ολυμπία)
Καλλιπάτειρα (Λορέντζος Μαβίλης,σονέτο)
«Ἀρχόντισσα Ροδίτισσα, πῶς μπῆκες;
Γυναῖκες διώχνει μιὰ συνήθεια ἀρχαία
ἐδῶθε.» «Ἔχω ἕνα ἀνίψι, τὸν Εὐκλέα,
τρία ἀδέρφια, γιό, πατέρα, Ὀλυμπιονίκες·
νὰ μὲ ἀφήσετε πρέπει, Ἑλλανοδίκες,
κι ἐγὼ νὰ καμαρώσω μὲς τὰ ὡραῖα
κορμιά, ποὺ γιὰ τὸ ἀγρίλι τοῦ Ἡρακλέα
παλεύουν, θαυμαστὲς ψυχὲς ἀντρίκειες.
Μὲ τὲς ἄλλες γυναῖκες δὲν εἶμ᾿ ὅμοια·
στὸν αἰῶνα τὸ σόι μου θὰ φαντάζει
μὲ τῆς ἀντρειᾶς τ᾿ ἀμάραντα προνόμια·
μὲ μάλαμα γραμμένο τὸ δοξάζει
σὲ ἀστραφτερὸ κατεβατὸ μαρμάρου
ὕμνος χρυσός, τοῦ ἀθάνατου Πινδάρου.»
Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:
1)Διαβάστε το αρχαίο κείμενο,το εισαγωγικό σημείωμα και τα
ερμηνευτικά σχόλια του κειμένου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM -
B112/300/2087,7399/ .
2)Μελετήστε την απόδοση του κειμένου στη νεοελληνική γλώσσα στο
τέλος του φύλλου εργασίας.
3) Ο Παυσανίας (110 - 180) ήταν Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος
του 2ου αι. μ.Χ.. Είναι διάσημος για το « Ελλάδος περιήγησις», ένα εκτε -

2. νές έργο που περιγράφει την αρχαία Ελλάδα με μαρτυρίες από πρώτο χέρι
και αποτελεί σοβαρό σημείο σύνδεσης μεταξύ της κλασσικής φιλολογίας
και της σύγχρονης αρχαιολογίας(πηγή:βικιπαίδεια).
4) Η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, ήταν η πρώτη
γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε
τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες.Οι κανονισμοί απαγόρευαν την είσοδο και την
παρακολούθηση των γυμνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιμωρούνταν σε
θάνατο με κατακρήμνιση από το βραχώδες όρος Τυπαίο.(Ο Διαγόρας ήταν ο
πατέρας της,δίπλα της στο γενεαλογικό δένδρο είναι τα αδέλφια της και κάτω το
παιδί της)
Διαγόρας (
Δαμάγητος Ακουσίλαος Δωριέας Καλλιπάτειρα
(πηγή :βικιπαίδεια)
Πεισίροδος
5)Ελλανοδίκες:.Ξεχωριστή θέση στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων
της αρχαιότητας κατέχουν οι «Ελλανοδίκες». Στην ουσία ήταν οι επίσημοι
γενικοί διοργανωτές των αγώνων και οι κύριοι υπεύθυνοι για τη σωστή διε -
ξαγωγή τους .Οι Ελλανοδίκες ήταν κάτοικοι της Ήλιδας και είχαν καταγω-
γή από αρχοντικές της οικογένειες. (πηγή:Δήμη Ντουρανίδου)
6) Απαγόρευση εισόδου στην αρχαία Ολυμπία για τις γυναίκε ς.
Δημιουργεί απορίες η αυστηρή διάταξη που προέβλεπε ότι ,όσο διεξάγο-
νταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα , απαγορευόταν στις γυ-
ναίκες, συγκεκριμένα στις παντρεμένες, η είσοδος καθώς και η παρακο-
λούθηση των αγώνων στην αρχαία Ολυμπία, ενώ την ίδια στιγμή οι δούλοι
ακόμη και οι βάρβαροι είχαν δικαίωμα να τους παρακολουθήσουν. Έτσι,
τις μέρες που βρίσκονταν σε εξέλιξη οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαία

3. Ελλάδα, οι γυναίκες έμεναν μακριά από την αρχαία Ολυμπία. Πολλές, ω -
στόσο, από αυτές, ιδιαίτερα συγγενείς αθλητών αλλά και κάτοικοι κοντι -
νών περιοχών, συνήθιζαν να κατασκηνώνουν στην απέναντι όχθη του ιε -
ρού Αλφειού Ποταμού, ο οποίος αποτελούσε φυσικό σύνορο ανάμεσα στην
αρχαία Ολυμπία και την υπόλοιπη περιοχή.
Το παράδοξο, όμως, είναι ότι η συγκεκριμένη απαγόρευση δεν ίσχυε για
τις ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες μπορούσαν να παρακολουθήσουν τους
αγώνες στην αρχαία Ολυμπία, όπως μας διαβε βαιώνει ξεκάθαρα ο Παυσα-
νίας, ένας από τους σημαντικούς συγγραφείς στην αρχαία Ελλάδα («Παρ-
θένους δε ουκ είργουσι θεάσθαι» = Τις παρθένες δεν τις εμποδίζουν από
το να παρακολουθήσουν).Η εξαίρεση στον κανόνα:Η μοναδική γυναίκα
στην οποία επιτρεπόταν η είσοδος στην αρχαία Ολυμπία και η παρακολού-
θηση των αγώνων ήταν η ιέρεια της Δήμητρας Χαμύνης (χθόνιας θεότητας
στην αρχαία Ελλάδα), ένα τιμητικό αξίωμα που έδιναν οι Ήλειοι σε κάποια
γυναίκα κάθε τέσσερα χρόνια που τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Μάλιστα η ιέρεια της Δήμητρας Χαμύνης παρακολουθούσε τους αγώνες
καθισμένη σε τιμητική θέση, σε ένα μαρμάρινο θρόνο, στο βωμό της θεάς,
που βρισκόταν στο στάδιο απέναντι από τις θέσεις των Ελλανοδικών.
Η συμμετοχή των γυναικών στις αρματοδρομίες στην αρχαία Ελλάδα
Παρ’ ό,τι οι γυναίκες αποκλείονταν από τους αγώνες στην αρχαία Ελλάδα,
υπήρχε η δυνατότητα για όσες από αυτές προέρχονταν από πλούσιες οικο -
γένειες να συμμετάσχουν στα ιππικά αγωνίσματα στην αρχαία Ολυμπία
στέλνοντας τα άλογα και τα άρματά τους, μια και νικητής στεφόταν όχι ο
ηνίοχος ή ο ιππέας αλλά ο ιδιοκτήτης του άρματος και των αλόγων. Με
αυτόν τον τρόπο ακόμη και μια γυναίκα θα μπορούσε να αναγορευτεί νική-
τρια στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα και να κερδίσει το
στεφ άνι αγριελιάς, μοναδικό έπαθλο των αγώνων. Πράγματι, υπήρξαν
περιπτώσεις γυναικών που πήραν τη νίκη στην αρχαία Ολυμπία, όπως η
Κυνίσκα, κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου, η οποία ήταν η πρώ -
τη γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα που νίκησε στην αρματοδρομία των τε-
θρίππων, το 392 π.Χ. Στη συνέχεια, βέβαια, ακολούθησαν και άλλες,κυρί-
ως Σπαρτιάτισσες.(πηγή:Δήμη Ντουρανίδου)
7)Ποια στοιχεία υπάρχουν στο κείμενο για τη θέση των γυναικών
στην αρχαιότητα;Τι ισχύει σήμερα για τις γυναίκες σε ανάλογες πε-
ριπτώσεις;Να συζητήσετε το θέμα στην τάξη.

4. 8)Δείτε το βίντεο για την Καλλιπάτειρα:https://youtu.be/Q4fSOOsIU7o
Β.ΔΡΑΣΕΙΣ(χωριστείτε σε ομάδες):
1)Να αποδώσετε στη νέα ελληνική γλώσσα τις παρακάτω φράσεις
του κειμένου:α) ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον - β) ἢν
φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν -
γ)ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ -δ)ἤγαγεν ἐς
Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον -ε)τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς
γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ
Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη- στ) τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ
παιδὶ αἰδῶ νέμοντες.
2)α)Ποιον νόμο δεν έλαβε υπ’όψη της η Καλλιπάτειρα;β)Γιατί οι Ελ-
λανοδίκες δεν τιμώρησαν την Καλλιπάτειρα ,αν και παραβίασε τον
νόμο;
3)Να αντιστοιχίσετε τους τύπους της στήλης Α με την γραμματική
τους αναγνώριση στη στήλη Β:
Α Β
α) ἐστὶν 1)γ΄ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα
β) λέγουσιν 2)γ΄πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου
γ) ὑπῆρχον 3)γ΄πληθυντικό οριστικής ενεστώτα
δ) ἐποίησαν 4)γ΄πληθυντικό οριστικής παρατατικού
Να κλίνετε τα ρήματα στον χρόνο και την έγκλιση που βρίσκονται.
4) πέτραις, τὰς γυναῖκας, τινων, τοῦ ἀνδρός, τῷ πατρὶ, νῖκαι:να
γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό ,αφού αναγνωρίσετε γραμ-
ματικά τις παραπάνω λέξεις από το κείμενο.
5)Να γράψετε 5 σύνθετες λέξεις με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό λέξη
παράγωγη του ρήματος φέρω. ΄Επειτα να τις βάλετε σε δικές σας
προτάσεις,μία για κάθε σύνθετη λέξη.

5. 6)α)Διαβάστε από το βιβλίο σας της Γραμματικής της Αρχαίας Ελλη-
νικής Γλώσσας τις μετοχές όλων των χρόνων στην ενεργητική και μέ-
ση φωνή του ρήματος λύω(σελίδες 164-169).
β)Μελετήστε από το βιβλίο του Συντακτικού της αρχαίας ελληνικής
τις σελίδες 89-95 και τον πίνακα 9 της σελίδας 98 για τα είδη των με-
τοχών.Στο τέλος του φύλλου εργασίας θα βρείτε συνοπτικά τα χαρα-
κτηριστικά κάθε είδους μετοχής.
γ)Ποιες μετοχές του κειμένου σηματοδοτούν τη μετάβαση από το
ένα γεγονός στο άλλο;Ποιο είναι το είδος των μετοχών αυτών;(από
συντακτική άποψη)
7)Να εκφράσετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας από την ανά-
γνωση του ποιήματος του Λορέντζου Μαβίλη και την παρακολούθηση
του σχετικού βίντεο της Υπόμνησης 8.
Καλλιπάτειρα
Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:
1)Να αποδώσετε το μήνυμα του κειμένου σε 30-40 λέξεις.
2)α) Είστε η Καλλιπάτειρα και βρίσκεστε μπροστά στους Ελλανοδί-
κες:δικαιολογήστε την πράξη σας με συντομία(σε 5-6 σειρές).β)Είστε
ένας από τους Ελλανοδίκες:να υποστηρίξετε στην τάξη με επιχει-
ρήματα την απόφασή σας.
3)Ζωγραφίστε μια εικόνα ή γράψτε ένα δικό σας ποίημα ή σύντομο
πεζό κείμενο εμπνευσμένοι από το θέμα του κειμένου της ενότητας .
4)Να βρείτε και άλλα στοιχεία για τη θέση της γυναίκας στην αρχαία
Ελλάδα και να τα παρουσιάσετε στην τάξη.

6. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ
1)Η επιθετική μετοχή:λειτουργεί ως επίθετο και συνήθως είναι έναρ-
θρη(π.χ.τό συμφέρον).Λέγεται και αναφορική ,γιατί ισοδυναμεί με
δευτερεύουσα αναφορική πρόταση.
2)Η κατηγορηματική μετοχή:αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντι-
κείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται.Ρήματα που ,συνή-
θως,συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή είναι :
α) εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω β) δῆλός εἰμι (είμαι φανερός), διαβιῶ /
διαμένω (ζω κάπου μόνιμα), διάγω / διαγίγνομαι (περνώ τον
καιρό μου), οὐ διαλείπω (δε σταματώ), διατελῶ (είμαι συνεχώς),
λανθάνω (μένω απαρατήρητος), οἴχομαι (έχω φύγει), τυγχάνω
(συμβαίνει να είμαι, είμαι), φαίνομαι / φανερός ε ἰμι (είμαι
φανερός), φθάνω (προφταίνω) γ)ρήματα που σημαίνουν έναρξη
,λήξη,ανοχή καρτερία,κάματο -αίσθηση,γνώση,μάθηση ,μνήμη
και τα αντίθετα-αγγελία,δείξη,έλεγχο-ψυχική κατάσταση και κά-
ποια άλλα πιο σπάνια (π.χ. Ἄρξομαι διδάσκων ἐκ τῶν θείων).
Μεταφράζεται με το ότι,πως,που ή με το να…
3)Η επιρρηματική μετοχή:
Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός και εκφράζει επιρρη-
ματικές σχέσεις:
α)χρονική μετοχή:δηλώνει χρόνο,βρίσκεται σε όλους τους χρόνους
εκτός από τον μέλλοντα και συνοδεύεται συχνά από χρονικά επιρ-
ρήματα .Ισοδυναμεί με δευτερεύουσα χρονική πρόταση.
β)αιτιολογική μετοχή:μεταφράζεται με αιτιολογικούς συνδέσμους
γιατί,διότι ,επειδή.Ισοδυναμεί με δευτερεύουσα αιτιολογική πρότα-
ση.
γ)τελική μετοχή:βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα και δηλώνει σκο-
πό.Μεταφράζεται με το :για να.Ισοδυναμεί με δευτερεύουσα τελική
πρόταση.Συνοδεύει ρήματα που δηλώνουν κίνηση ή δράση.
δ)υποθετική μετοχή:δηλώνει την προϋπόθεση κάτω από την οποία
μπορεί ή θα μπορούσε να συμβεί αυτό που σημαίνει το ρήμα της
πρότασης.Μεταφράζεται με το αν,εάν.
ε)εναντιωματική μετοχή:δηλώνει εναντίωση προς αυτό που σημαί-
νει το ρήμα της πρότασης.Μεταφράζεται με το:αν και,ενώ, παρόλο
που…

7. στ)παραχωρητική μετοχή:δηλώνει παραχώρηση προς αυτό που ση-
μαίνει το ρήμα της πρότασης και μεταφράζεται με τις εκφράσεις:κι αν
ακόμα,ακόμα και αν….
ζ)τροπική μετοχή:συνήθως βρίσκεται σε χρόνο ενεστώ-
τα.Μεταφράζεται με τροπική μετοχή της νεοελληνικής,με τροπικό
επίρρημα ή εμπρόθετο προσδιορισμό…
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ:
α)Ἐπαιάνιζον ἅμα πλέοντες.
β)Καὶ διὰ τοῦτο ὀργισθεὶς Ἀπόλλων κτείνει Κύκλωπας.
γ)Πέμπουσιν Ἱερώνυμον τὸν Ἠλεῖον ἐροῦντα ταῦτα.
δ)Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε.
ε)Ἀγησίλαος δέ, καίπερ αἰσθανόμενος ταῦτα, ὅμως ἐπέμενε ταῖς
σπονδαῖς.
στ)Οὐδὲ δὶς ἀποθανόντες δίκην δοῦναι δύναιντ' ἂν ἀξίαν.
ζ)Ἀφίκοντο πρὸς ἡμᾶς τὴν ἐπιστολὴν φέροντες.
Η ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ -ΚΕΙΜΕΝΟ 9-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην οδό που οδηγεί στην Ολυμπία υπάρχει ένα απόκρημνο βουνό
με ψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο.Υπάρχει νόμος στους
Ηλείους σ' αυτό να πετούν τις γυναίκες,αν αποκαλυφθούν να έχουν
έρθει στο χώρο της Ολυμπίας ή και γενικά κατά τις απαγορευμένες
γι’ αυτές μέρες να έχουν περάσει τον Αλφειό.Ούτε και λένε ότι
πιάστηκε καμιά ,παρά μόνο η Καλλιπάτειρα,η οποία από μερικούς
ονομάζεται και Φερενίκη.Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο
σύζυγός της,αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άντρα γυμναστή, έφερε
στην Ολυμπία τον γιο της για ν’αγωνιστεί•μόλις, λοιπόν, νίκησε ο
Πεισίροδος,τον φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές
περιορισμένους ,καθώς τον πηδούσε η Καλλιπάτειρα ,έμεινε γυμνή.
Αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την άφησαν ατιμώρητη, και
στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της αποδίδοντας
σεβασμό --γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες-
θεσμοθέτησαν, όμως, νόμο για τους γυμναστές στο εξής να μπαίνουν
γυμνοί στους αγώνες(στον αγωνιστικό χώρο).
http://filologikaek.blogspot.gr ΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ ΜΑΪΟΣ 2017