1. 1
บทที่ 5
การหาคุณภาพของบทเรียน
เมื่อบทเรียนได้รับการพัฒนาเป็นระบบอย่างสมบูรณ์แล้วผู้สอน
ยังไม่สามารถนำาบทเรียนไปใช้ในงานสอนได้อย่างทันที เนื่องจากบท
เรียนอาจจะมีข้อผิดพลาดทั้งทางด้านเทคนิค ด้านเนื้อหา และ
ด้านประสิทธิภาพของบทเรียน ดังนั้นผู้ออกแบบจึงต้องนำาบทเรียนไป
ประเมินโดยการทดสอบการใช้งานบทเรียน เพื่อตรวจสอบหาจุด
บกพร่องหรือข้อผิดพลาดที่อาจจะพบและดำาเนินการแก้ไขเพื่อให้
สมบูรณ์ ตลอดจนทดลองการใช้งานเพื่อประเมินถึงประสิทธิภาพของบท
เรียนโดยทดสอบค่าสถิติต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง
โดยทั่วไปในการประเมินผลบทเรียนจะประเมินผลในด้านต่าง ๆ ได้แก่
การประเมินบทเรียน การประเมินผลประสิทธิภาพของบทเรียน การประเมิน
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนจากการเรียนผ่านบทเรียน การประเมินผล
ความคงทนการเรียนรู้ของผู้เรียนหลังจากเรียนบทเรียนแล้ว ตลอดจน
การประเมินผลความพึงพอใจของผู้เรียนที่มีต่อบทเรียน
การประเมินบทเรียน
เนื่องจากบทเรียนคอมพิวเตอร์ถือเป็นโปรแกรมคอมพิวเตอร์
ประเภทหนึ่ง ที่ประยุกต์ใช้ในด้านการศึกษา ดังนั้นเมื่อพัฒนาบทเรียน
แล้วจะต้องประเมินเพื่อตรวจสอบโครงสร้างภายใน ประเมินผลลัพธ์
ประเมินสิ่งต่าง ๆ ที่ประกอบเป็นโครงสร้างภายใน เช่น ด้านเนื้อหา ด้าน
การออกแบบจอภาพ ความสะดวกในการใช้งาน เป็นต้น การประเมิน
โดยใช้แบบสอบถาม ส่วนใหญ่จะใช้แบบมาตราส่วนประมาณค่า
สอบถามกลุ่มตัวอย่างที่ทดลองใช้บทเรียน ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญในการ
พัฒนาโปรแกรม ผู้เชี่ยวชาญในด้านบทเรียน ผู้สอน และผู้เรียนทั่ว ๆ
ไป ทั้งนี้ผู้ออกแบบจะต้องเลือกกลุ่มตัวอย่างอย่างเหมาะสมและ
สอดคล้องกับรายการที่จะประเมิน รายละเอียดที่ผู้ออกแบบสามารถเลือก
ใช้ในการประเมินบทเรียน จำาแนกเป็นด้านได้ดังนี้
1. การประเมินผลโครงสร้างบทเรียน
ดังที่กล่าวมาแล้วว่าบทเรียนถือว่าเป็นโปรแกรมคอมพิวเตอร์
ประเภทหนึ่ง ดังนั้น ในบทเรียนจึงประกอบด้วยโมดูลต่าง ๆ ประกอบกัน
เป็นโครงสร้างบทเรียน ในแต่ละโมดูลทำาหน้าที่เพียงอย่างเดียว หรืออาจ
จะมีการส่งผ่านค่าเพื่อติดต่อสื่อสารกับโมดูลอื่น ๆ ในโครงสร้างเดียวกัน
การประเมินโครงสร้างบทเรียน เป็นการประเมินองค์ประกอบภายในบท

2. 2
เรียน ได้แก่ โครงสร้างของบทเรียน การออกแบบขั้นตอนการทำางาน
การเขียนโปรแกรม การประเมินในด้านนี้เป็นการประเมินด้านเทคนิคเป็น
หลัก ดังนั้นจึงเรียกวิธีการประเมินแบบนี้ว่า ไวท์บ๊อคหรือกล่องขาว
(whitebox) หมายถึง การทดสอบกล่องขาว โดยเปรียบบทเรียนเป็น
เสมือนกล่องขาวในการประเมินจะกระทำาเฉพาะภายในกล่องขาวเท่านั้น
จะไม่พิจารณาสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่ภายนอกกล่องขาว ได้แก่ ส่วนข้อมูลนำา
เข้าและการประเมินผล การประเมินแบบไวท์บ๊อคเป็นการประเมินโดยผู้
เชี่ยวชาญด้านเทคนิคที่มีความเชี่ยวชาญด้านการเขียนโปรแกรมภาษา
คอมพิวเตอร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะต้องเชี่ยวชาญด้านภาษาคอมพิวเตอร์
ที่ใช้เขียนโปรแกรมบทเรียนที่จะประเมิน
2. การประเมินผลลัพธ์ของบทเรียน
การประเมินลักษณะนี้จะตรงกันข้ามกับแบบไวท์บ๊อค โดยเรียก
การประเมินแบบนี้ว่า แบล็คบ๊อคหรือกล่องดำา (blackbox) ซึ่งเปรียบ
บทเรียนเป็นกล่องดำาและการประเมินทำาการประเมินเฉพาะปัจจัยที่อยู่
ภายนอกกล่องดำาเท่านั้น ได้แก่ ข้อมูลนำาเข้าและผลลัพธ์ที่ได้จากบท
เรียน โดยพิจารณาปัจจัยนำาเข้าทำาให้ได้ผลลัพธ์จากบทเรียนเป็น
อย่างไร ถูกต้องหรือไม่ถูกต้องอย่างไร สอดคล้องกับความต้องการหรือ
ไม่อย่างไร ในการประเมินผลแบบแบล็คบ๊อคประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ
ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญด้านบทเรียน ผู้สอนและผู้ใช้บทเรียน โดยใช้
แบบสอบถามแบบมาตราส่วนประมาณค่า ดังตัวอย่างแบบสอบถามที่
แสดงในตารางที่ 1 (มนต์ชัย เทียนทอง, 2548 ก, หน้า 334 -
336)
ตารางที่ 1 ตัวอย่างแบบสอบถามเพื่อการประเมินบทเรียนแบบแบล็
คบ๊อค
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลาง
พอใ
ช้
ควร
ปรับป
รุง
1. ด้าน Functional Perfrmance
Test
1.1 ความสามารถของบทเรียนใน
การนำาเสนอ
บทเรียนแบบเชิงเส้นหรือแบบ
สาขา

3. 3
1.2 ความสามารถของบทเรียนใน
การนำาทางผู้เรียน
ไปยังจุดหมาย
1.3 ความสามารถของบทเรียนใน
การสร้างสรรค์
แนวความคิดของผู้เรียนร่วม
กับบทเรียน
1.4 ความสามารถของระบบช่วย
เหลือผู้เรียน
1.5 ความสามารถของบทเรียนใน
ขั้นตอนการเร้า
ความสนใจ (motivation)
1.6 ความสามารถของบทเรียนใน
ขั้นตอนการให้
เนื้อหาสาระ (information)
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลา
ง
พอใ
ช้
ควร
ปรับ
ปรุง
1.7 ความสามารถของบทเรียนใน
ขั้นตอน
การประยุกต์ใช้
(application)
1.8 ความสามารถของบทเรียนใน
ขั้นตอน
การประเมินผลบทเรียน
(progress)
1.9 ความสามารถในการนำาส่งบท
เรียนไปยังแหล่ง
ภายนอกผ่านสื่อหรือเครื่อง
พ่วงต่าง ๆ
1.10 ความสามารถของบทเรียนใน
การออกใบ

4. 4
รับรองหรือใบ
ประกาศนียบัตรให้กับผู้เรียน
1.11 ความสามารถของระบบการ
จัดการฐานข้อมูล
2. ด้าน Functional Test
2.1 ความถูกต้องในการทำางาน
ของโปรแกรม
บทเรียนในภาพรวม
2.2 ความถูกต้องของระบบการ
จัดการบทเรียน
2.3 ความถูกต้องของระบบการ
ติดตามผู้เรียน
2.4 ความถูกต้องของระบบการลง
ทะเบียนเรียน
2.5 ความถูกต้องของระบบการ
สืบค้นบทเรียน
2.6 ความถูกต้องของระบบการ
รายงานผลการเรียน
2.7 ความถูกต้องของระบบการ
ช่วยเหลือผู้เรียน
2.8 ความสามารถของบทเรียนใน
การเชื่อมโยงกับ
แหล่งข้อมูลภายนอก
2.9 ความสามารถในการพิมพ์ออก
บทเรียนทาง
เครื่องพิมพ์
3. ด้าน Use ability Test
3.1 ความง่ายในการติดตั้งบทเรียน
3.2 ความง่ายในการใช้บทเรียน
3.3 ความเร็วในการทำางานของบท
เรียน
3.4 ความเร็วในการนำาเสนอภาพ
กราฟิก

5. 5
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลา
ง
พอใ
ช้
ควร
ปรับ
ปรุง
3.5 ความชัดเจนของข้อความที่
แสดงบนจอภาพ
3.6 ความเหมาะสมของการใช้สี
โดยภาพรวม
3.7 ความเหมาะสมของการใช้รูป
แบบตัวอักษร
3.8 ความเหมาะสมของขนาดตัว
อักษรที่นำาเสนอ
3.9 ความเหมาะสมของภาพพื้น
หลัง
3.10 ความเหมาะสมของภาพนิ่ง
3.11 ความเหมาะสมของภาพ
เคลื่อนไหว
3.12 ความเหมาะสมของภาพวีดิ
ทัศน์
3.13 ความเหมาะสมของเสียง
3.14 ความเหมาะสมของคำาแนะนำา
การใช้บทเรียน
3.15 ความเหมาะสมของการ
ปฏิสัมพันธ์ในบทเรียน
4. ด้าน Security Test
4.1 ความเหมาะสมในการรักษา
ความปลอดภัย
ข้อมูลบทเรียนโดยภาพรวม
4.2 ความเหมาะสมของการกำาหนด
สิทธิ์ผู้ใช้
บทเรียนออกเป็นระดับต่าง ๆ
4.3 ความเหมาะสมของระบบการ
รักษา
ความปลอดภัยของผู้ดูแลระบบ

6. 6
4.4 ความถูกต้องของระบบการ
รักษาความปลอดภัย
ในบทเรียน
3. การประเมินองค์ประกอบ
การประเมินองค์ประกอบ หมายถึง การประเมินตามแนวทางการ
ศึกษาที่เน้นประเมิน
ในด้านเนื้อหาและแบบทดสอบ ในด้านการออกแบบ เช่น สี เสียง หรือ
ภาพ เป็นต้น ด้านการจัดการของบทเรียน ตลอดจนด้านการจัดทำา
เอกสาร ดังรายละเอียดต่อไปนี้
3.1 ด้านเนื้อหา เนื้อหาถือเป็นส่วนที่สำาคัญในการพัฒนา
บทเรียน เนื่องจากเนื้อหาเป็นส่วนที่จะให้ความรู้แก่ผู้เรียน ดังนั้นในการ
ประเมินจะประเมินในประเด็นต่าง ๆ ดังนี้
3.1.1 ด้านความเหมาะสมของเนื้อหา หมายถึง การ
ประเมินในด้านความเหมาะสมของเนื้อหากับผู้เรียน บทเรียนที่ดีควรจะมี
คุณลักษณะอย่างหนึ่งคือมีเนื้อหาที่ตรงกับระดับของผู้เรียน โดยมีการใช้
ภาษาที่เหมาะสม มีการสอดแทรกการอธิบายด้วยภาพนิ่งหรือภาพ
เคลื่อนไหว
3.1.2 ด้านความถูกต้องของเนื้อหา ความถูกต้องของ
เนื้อหาเป็นประเด็นสำาคัญที่จะต้องมีการตรวจสอบและประเมินผล เนื้อหา
ที่นำาเสนอในบทเรียนจะต้องเป็นเนื้อหาที่ถูกต้องและครบถ้วน
ไม่คลุมเครือ นอกจากนี้จะต้องใช้ภาษา สะกดคำาหรือใช้ไวยากรณ์ได้
อย่างถูกต้องด้วย
3.1.3 คุณค่าของเนื้อหา หมายถึง เนื้อหาที่นำาเสนอใน
บทเรียนมีคุณค่าเพียงไรต่อผู้เรียน เช่น เนื้อหาที่มุ่งแต่ความเพลิดเพลิน
ความรุนแรง หรือเนื้อหาที่นำาเสนอในแง่การเหยียดผิว เชื้อชาติ เป็นต้น
ซึ่งเนื้อหาที่กล่าวถึงนี้ถือว่าเป็นเนื้อหาที่ไม่มีคุณค่าและไม่เกิดประโยชน์
ต่อผู้เรียนแต่อย่างใด โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าผู้เรียนเป็นเด็กเล็กผู้
ออกแบบควรจะระมัดระวัง ดังนั้นการประเมินคุณค่าของเนื้อหาของบท
เรียนจึงเป็นสิ่งที่สำาคัญ
3.2 ด้านการออกแบบ หมายถึง การออกแบบลักษณะ
โครงสร้างของจอภาพที่นำาเสนอการใช้สีและตัวอักษร และการใช้สื่อ
ประสม ดังรายละเอียดต่อไปนี้
3.2.1 การใช้พื้นที่หน้าจอ เนื่องจากจอภาพ
คอมพิวเตอร์เป็นส่วนที่จะใช้ติดต่อกับผู้เรียน ดังนั้นการออกแบบการใช้
พื้นที่ของจอภาพ จึงควรออกแบบให้มีความง่ายและสะดวกต่อการใช้

7. 7
ของผู้เรียน จัดรูปแบบการนำาเสนอของจอภาพอย่างเป็นสัดส่วนที่ชัดเจน
และเป็นรูปแบบการนำาเสนอตลอดทั้งบทเรียน
3.2.2 การใช้สีและตัวอักษร การออกแบบเพื่อการใช้สี
และตัวอักษรถือว่าเป็นองค์ประกอบหนึ่งในการนำาเสนอของจอภาพ สีที่
ใช้ควรเป็นสีที่สบายตาและผ่อนคลายผู้เรียน นอกจากนี้จะต้องเน้
ความสวยงามและความชัดเจน ในส่วนของตัวอักษรก็เช่นกัน ควรจะเป็น
ตัวอักษรที่มีขนาดเหมาะสม และใช้สีของตัวอักษรโดยมีหลักคือ สีของตัว
อักษรเข้มบนสีพื้นที่อ่อนหรือใช้สีตัวอักษรอ่อนบนสีพื้นเข้ม
3.2.3 การใช้สื่อประสม หมายถึง การใช้เสียง ภาพนิ่ง
ภาพเคลื่อนไหว หรือข้อความในบทเรียน ทำาให้บทเรียนมีการอธิบายที่
หลากหลาย แต่อย่างไรก็ตามการใช้สื่อประสมควรจะพิจารณาให้
เหมะสมกับวัยหรือระดับของผู้เรียน สถานการณ์ในบทเรียน และควรเปิด
โอกาสให้ผู้เรียนได้ควบคุมการแสดงผลบนจอภาพในด้านสื่อประสมด้วย
ตนเองได้
3.3 ด้านกิจกรรม การออกแบบบทเรียนส่วนหนึ่งที่จะต้อง
ออกแบบควบคู่กันไป ได้แก่
กิจกรรมที่จะให้ผู้เรียนได้มีปฏิสัมพันธ์เพื่อให้มีส่วนร่วมหรือเพื่อทำาการ
ทดสอบความรู้ผู้เรียน กิจกรรมที่ออกแบบในบทเรียนจะต้องสอดคล้องกับ
เนื้อหาที่กำาลังนำาเสนอ และถ้าเป็นกิจกรรมการตอบคำาถามหรือแบบทดสอบ
จะต้องเป็นแบบทดสอบที่ผ่านการหาความยากง่าย ค่าอำานาจจำาแนก หรือ
ค่าความเชื่อมั่นมาก่อน เป็นคำาถามที่ชัดเจนและสอดคล้องกับเนื้อหาที่นำาเสนอ
นอกจากนี้กิจกรรมต่าง ๆ ที่ผู้เรียนได้มีปฏิสัมพันธ์ควรจัดให้มีการเสริมแรง
(reinforcement) ในจังหวะที่เหมาะสมกับเวลาและระดับของผู้เรียน
3.4 ด้านการจัดการบทเรียน หมายถึง วิธีการควบคุมบทเรียน
ความชัดเจนของคำาสั่งในตัวบทเรียน การจัดทำาเอกสารประเด็นต่าง ๆ
เหล่านี้ จะต้องมีการออกแบบอย่างเหมาะสมและสมบูรณ์ ดังนี้
3.4.1 ส่วนของวิธีการควบคุมบทเรียน หมายถึง ผู้เรียนมี
โอกาสในการควบคุมบทเรียนเป็นอย่างไร บทเรียนเสนอหัวข้อหลักหรือหัวข้อ
ย่อยสอดคล้องกันหรือไม่อย่างไร ตลอดจนการมีสิ่งอำานวยความสะดวกในบท
เรียนที่ให้ผู้เรียนได้จัดการเองได้ เช่น การปรับแต่งเรื่อง การตั้งเวลาให้
ความช่วยเหลือ เป็นต้น
3.4.2 ความชัดเจนของคำาสั่งในบทเรียน หมายถึง การที่ผู้
เรียนสามารถจัดการบทเรียนได้ง่ายไม่สับสนโดยไม่ต้องร้องขอความช่วย
เหลือจากผู้สอน หรือผู้เรียนที่ไม่มีพื้นความรู้ด้านคอมพิวเตอร์ก็สามารถใช้
งานบทเรียนได้

8. 8
3.4.3 ส่วนการจัดทำาเอกสาร ถือเป็นส่วนหนึ่งที่จำาเป็นต้อง
จัดทำาเนื่องจากสามารถใช้เอกสารเป็นแหล่งอ้างอิงได้ และสามารถใช้เป็น
คู่มือในการใช้บทเรียนได้ เอกสารที่ดีควรประกอบด้วยรายละเอียดที่เกี่ยวกับ
อุปกรณ์ที่จำาเป็น การแนะนำาบทเรียน วัตถุประสงค์ของบทเรียน การใช้งาน
บทเรียนและปัญหาที่อาจจะ
พบได้ในการใช้บทเรียน
จากรายละเอียดต่าง ๆ ที่กล่าวมา ผู้ออกแบบจะต้อง
ประเมินให้ครบทุกองค์ประกอบเพื่อความครอบคลุมทุก ๆ ด้านในบท
เรียน ส่วนผู้ที่ประเมินบทเรียน ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญทางด้านการพัฒนาท
เรียน ผู้สอนหรือผู้เรียน เครื่องมือที่ใช้ในการประเมินคือ แบบสอบถาม
มาตราส่วน 5 ระดับ ดังตัวอย่างที่แสดงในตารางที่ 2 (มนต์ชัย เทีย
ทอง, 2548 ก, หน้า 330 – 332)
ตารางที่ 2 ตัวอย่างแบบสอบถามเพื่อประเมินองค์ประกอบบทเรียน
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลาง
พอใ
ช้
ควร
ปรับป
รุง
1. เนื้อหาและการดำาเนินเรื่อง
1.1 ความสมบูรณ์ของวัตถุประสงค์
1.2 ความสอดคล้องระหว่างเนื้อหา
กับวัตถุประสงค์
1.3 ปริมาณของเนื้อหาในแต่ละบท
เรียน
1.4 ความถูกต้องของเนื้อหา
1.5 ลำาดับขั้นในการนำาเสนอเนื้อหา
1.6 ความชัดเจนในการอธิบาย
เนื้อหา
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลา
ง
พอใ
ช้
ควร
ปรับ
ปรุง
1.7 ความเหมาะสมของเนื้อหากับ

9. 9
ระดับของผู้เรียน
1.8 ความน่าสนใจในการดำาเนิน
เรื่อง
2. ภาพ ภาษา และเสียง
2.1 ความตรงตามเนื้อหาของภาพ
ที่นำาเสนอ
2.2 ความสอดคล้องระหว่าง
ปริมาณของภาพกับ
ปริมาณของเนื้อหา
2.3 ขนาดของภาพที่ใช้ประกอบ
บทเรียน
2.4 ภาพกราฟิกที่ใช้ประกอบบท
เรียน
2.5 ภาพเคลื่อนไหวที่ใช้ประกอบ
บทเรียน
2.6 ภาพการ์ตูนที่ใช้ประกอบบท
เรียน
2.7 ความถูกต้องของภาษาที่ใช้
2.8 เสียงดนตรีที่ใช้ประกอบบท
เรียน
2.9 เสียงบรรยายที่ใช้ประกอบบท
เรียน
3. ตัวอักษร และสี
3.1 รูปแบบของตัวอักษรที่ใช้ใน
การนำาเสนอ
3.2 ขนาดของตัวอักษรที่ใช้ใน
การนำาเสนอ
3.3 สีของตัวอักษรโดยภาพรวม
3.4 สีของพื้นหลังบทเรียน โดย
ภาพรวม
3.5 สีของภาพและกราฟิก โดย
ภาพรวม
4. แบบทดสอบ/แบบทดสอบหลัง
บทเรียน
4.1 ความชัดเจนของคำาสั่งของ

10. 10
แบบทดสอบ/
แบบทดสอบหลังบทเรียน
4.2 ความสอดคล้องระหว่างแบบ
ทดสอบกับเนื้อหา
4.3 จำานวนข้อของแบบทดสอบ
4.4 ชนิดของแบบทดสอบที่เลือกใช้
4.5 ความเหมาะสมของคำาถาม
4.6 ความเหมาะสมของตัวลวง
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลา
ง
พอใ
ช้
ควร
ปรับ
ปรุง
4.7 วิธีการโต้ตอบแบบทดสอบหลัง
บทเรียน เช่น
ใช้เมาส์คลิ้ก การเลื่อนเมาส์
การใช้แป้นพิมพ์
4.8 การรายงานผลคะแนนแต่ละข้อ
ของแบบทดสอบ
4.9 การสรุปผลคะแนนรวมหลัง
แบบทดสอบ
5. การจัดการบทเรียน
5.1 การนำาเสนอชื่อเรื่องหลักของ
บทเรียน
5.2 การนำาเสนอชื่อเรื่องย่อยของ
บทเรียน
5.3 การควบคุมบทเรียน เช่น
การใช้แป้นพิมพ์
การใช้เมาส์ การหน่วงเวลา
5.4 สิ่งอำานวยความสะดวกของบท
เรียน เช่น การแจ้ง
เวลา การปรับแต่งเสียง การ
เสนอชื่อบทเรียน
5.5 การออกแบบหน้าจอ โดยภาพ
รวม

11. 11
5.6 วิธีการโต้ตอบบทเรียน โดย
ภาพรวม
5.7 ความเหมาะสมในการจัดการ
ของบทเรียน
เพื่อจัดเก็บไฟล์ข้อมูลของผู้
เรียนแต่ละคน
5.8 ความเหมาะสมของการสรุป
เนื้อหาบทเรียน
5.9 ความเหมาะสมของคำาถาม
ระหว่างบทเรียน
5.10 ความสอดคล้องของคำาถาม
ระหว่างบทเรียน
กับเนื้อหา
5.11 ความน่าสนใจชวนให้ติดตาม
บทเรียน
5.12 การใช้ประโยชน์ของ
คอมพิวเตอร์ในการจัด
การบทเรียน
5.13 ความสมบูรณ์ของระบบการ
จัดการฐานข้อมูล
5.14 ความทันสมัยของระบบการ
จัดการบทเรียน
5.15 ความเหมาะสมของระบบการ
ช่วยเหลือผู้เรียน
5.16 การจัดการบทเรียนโดยภาพ
รวม
รายการ
ระดับความเหมาะสมตาม
ความคิดเห็น
ดี
มาก
ดี
ปาน
กลา
ง
พอใ
ช้
ควร
ปรับ
ปรุง
6. คู่มือการใช้บทเรียน
6.1 ความสมบูรณ์ของเนื้อหา
6.2 ความชัดเจนในการอธิบาย

12. 12
6.3 ความสวยงามและความ
เรียบร้อยของรูปเล่ม
6.4 ความสะดวกต่อการใช้งาน
6.5 ความทันสมัยของเอกสาร
6.6 ความมีคุณค่าโดยภาพรวม
การประเมินผลประสิทธิภาพบทเรียน
ประสิทธิภาพของบทเรียน (efficiency) หมายถึง ความสามารถ
ของบทเรียนในการสร้าง
ผลสัมฤทธิ์ให้ผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์ตามระดับที่คาดหวัง โดยการทำา
แบบทดสอบหรือแบบฝึกหัดระหว่างบทเรียนและแบบทดสอบหลังการ
เรียน
วิธีการหาประสิทธิภาพบทเรียน จะใช้คะแนนเฉลี่ยจากการทำา
แบบทดสอบหรือกิจกรรมระหว่างเรียนมาคำานวณร้อยละซึ่งจะเรียกว่า
Event1 หรือ E1 มาเปรียบเทียบกับคะแนนเฉลี่ยในรูปของร้อยละจาก
การทำาแบบทดสอบหลังเรียนซึ่งจะเรียกว่า Event2 หรือ E2 โดยนำามา
เปรียบเทียบกันในรูปแบบ E1/E2 อย่างไรก็ตามค่าร้อยละของ E1/E2
ที่คำานวณได้จะต้องนำามาเปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานที่ตั้งไว้
1. เกณฑ์มาตรฐาน
เกณฑ์มาตรฐานเป็นสิ่งที่กำาหนดขึ้นมา เพื่อใช้เป็นเกณฑ์ใน
การวัดและประเมินประสิทธิภาพของบทเรียน เกณฑ์ที่ใช้วัดโดยทั่วไป
กำาหนดไว้ไม่ตำ่ากว่าร้อยละ 80 เช่น 80/80 โดยค่าที่กำาหนดไว้มีความ
หมายดังนี้
80 ตัวแรกคือเกณฑ์ของประสิทธิภาพของบทเรียนจาก
การทำาแบบฝึกหัดหรือการปฏิบัติกิจกรรมในระหว่างเรียนบทเรียน
80 ตัวหลังคือเกณฑ์ของประสิทธิภาพของบทเรียนจาก
การทำาแบบทดสอบหลังการเรียน
การกำาหนดเกณฑ์มาตรฐานไม่ควรกำาหนดให้มีค่าสูงเกินไปหรือ
ตำ่าเกินไป แต่ควรกำาหนดให้สอดคล้องกับระดับผู้เรียนที่เป็นผู้ใช้บทเรียน
โดยมีแนวทางการกำาหนดดังนี้ (มนต์ชัย เทียนทอง, 2548 ก,
หน้า 310)
1.1 บทเรียนสำาหรับเด็กเล็ก ควรกำาหนดเกณฑ์ไว้ระหว่าง
ร้อยละ 95 - 100

13. 13
1.2 บทเรียนสำาหรับเนื้อหาทฤษฎี หลักการความคิดรวบ
ยอดและเนื้อหาพื้นฐานควรกำาหนดเกณฑ์ไว้ระหว่างร้อยละ 90 - 95
1.3 บทเรียนที่มีเนื้อหาวิชาที่ยากและซับซ้อนต้องใช้ระยะ
เวลาในการศึกษามากกว่าปกติควรกำาหนดไว้ระหว่างร้อยละ 85 - 90
1.4 บทเรียนวิชาปฏิบัติ วิชาประลองหรือวิชาทฤษฎีถึง
ปฏิบัติ ควรกำาหนดไว้ระหว่าง
ร้อยละ 80 - 85
1.5 บทเรียนสำาหรับบุคคลทั่วไปได้ระบุกลุ่มเป้าหมายที่
ชัดเจน ควรกำาหนดไว้ระหว่าง
ร้อยละ 80 - 85
2. วิธีการคำานวณ
วิธีการคำานวณหาประสิทธิภาพของบทเรียนตามเกณฑ์
E1/E2 สามารถหาได้จากสูตรดังนี้
100
N
A
X
E1 ×
∑
=






100
N
B
Y
E2 ×
∑
=






เมื่อ
X คือ คะแนนที่ได้จากการทำาแบบฝึกหัดหรือแบบทดสอบ
ระหว่างเรียนของผู้เรียนแต่ละคน
Y คือ คะแนนที่ได้จากการทำาแบบทดสอบหลังการเรียน
ของผู้เรียนแต่ละคน
A คือ คะแนนเต็มของแบบทดสอบหรือแบบฝึกหัดระหว่าง
เรียน
B คือ คะแนนเต็มของแบบทดสอบหรือแบบฝึกหัดหลัง
เรียน
N คือ จำานวนผู้เรียนทั้งหมด
ตัวอย่างในการคำานวณหาค่า E1/E2 สามารถอธิบายวิธีการหา
ได้โดยใช้ตัวอย่างข้อมูลดังแสดงในตารางที่ 3

14. 14
ตารางที่ 3 ตารางข้อมูลตัวอย่างเพื่อคำานวณ E1/E2
คะแนน
ผู้เรียน
คะแนน
ระหว่างเรียน
(30) X
คะแนนหลัง
เรียน
(70) Y
X/A Y/A
1 25 62 0.83 0.89
2 23 60 0.77 0.86
3 27 61 0.90 0.87
4 28 55 0.93 0.79
5 27 56 0.90 0.80
6 26 60 0.87 0.86
7 24 63 0.80 0.90
8 30 66 1.00 0.94
9 28 59 0.93 0.84
10 25 60 0.83 0.86
ผลรวม 8.77 8.60
จากตารางที่ 3 เมื่อนำามาแทนค่าในสูตรของ E1 และ E2
จะได้ดังนี้
E1 = 10
77.8
X 100
= 87.70
E2 = 10
60.8
X 100
= 86.00
จากตัวอย่างได้ค่า E1 = 87.70 และค่า E2 = 86.00 จึง
สรุปได้ว่า บทเรียนนี้มีประสิทธิภาพ 87.70 / 86.00 และถ้าผู้ออกแบบ
ได้กำาหนดเกณฑ์ที่มาตรฐานไว้ 80/80 จะถือได้ว่าบทเรียนนี้มี
ประสิทธิภาพสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานที่กำาหนดไว้ นอกจากนี้ค่า E1 และ E2
ที่คำานวณได้ ยังสามารถนำามาแปรความหมายได้ว่าประสิทธิภาพของบท
เรียนที่พัฒนาขึ้นอยู่ในระดับใด โดยใช้ช่วงร้อยละคะแนนตามเกณฑ์
E1/E2 ดังนี้

15. 15
(มนต์ชัย เทียนทอง, 2548 ก, หน้า 309)
2.1 ร้อยละ 95 - 100 หมายถึง บทเรียนมีประสิทธิภาพดี
เยี่ยม (excellent)
2.2 ร้อยละ 90 - 94 หมายถึง บทเรียนมีประสิทธิภาพดี
(good)
2.3 ร้อยละ 85 - 89 หมายถึง บทเรียนมีประสิทธิภาพดี
พอใช้ (fair good)
2.4 ร้อยละ 80 - 84 หมายถึง บทเรียนมีประสิทธิภาพ
พอใช้ (fair)
2.5 ตำ่ากว่าร้อยละ 80 หมายถึง ต้องปรับปรุงแก้ไขบท
เรียน (poor)
จากตัวอย่างข้อมูลตารางที่ 3 การหาประสิทธิภาพของบท
เรียน สรุปได้ว่า บทเรียนที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ E1/E2
คือ 87.70/86.00 เป็นบทเรียนที่มีประสิทธิภาพดีพอใช้
การประเมินโดยใช้ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน (achievement) หมายถึง ความ
สามารถของผู้เรียนในการแสดงออกโดยการทำาแบบทดสอบให้ถูกต้อง
หลังจากได้ผ่านการศึกษาจากบทเรียนแล้ว ถ้าผู้เรียนแสดงออกถึงความ
สามารถมากโดยทดสอบแล้วได้คะแนนสูงจะถือว่า ผู้เรียนมีผล
สัมฤทธิ์ทางการเรียนสูง ซึ่งความสามารถที่มีของผู้เรียนนี้เป็นผลมา
จากการได้ศึกษาเนื้อหาความรู้จากบทเรียน ดังนั้น จึงเป็นการวัด
คุณภาพของบทเรียนได้เช่นกัน ถ้าบทเรียนมีคุณภาพดีเมื่อให้ผู้เรียนได้
เรียนเนื้อหาผ่านบทเรียนแล้วทำาให้ผู้เรียนมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนที่ดีด้วย
ในทางตรงกันข้ามถ้าบทเรียนไม่มีคุณภาพเมื่อผู้เรียนเรียนผ่านบทเรียน
แล้ว อาจจะมีผลทำาให้ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนตำ่าหรือค่อนข้างต่่่ำได้
เช่นกัน
การหาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน โดยทั่วไปหาได้โดยการเปรียบ
เทียบกับเหตุการณ์หรือเงื่อนไขต่าง ๆ หรือเปรียบเทียบระหว่างกลุ่มผู้เรียน
หรือเปรียบเทียบในกลุ่มเดียวกันแต่ภายใต้เหตุการณ์ 2 เหตุการณ์ขึ้นไป
เมื่อเปรียบเทียบแล้วทำาให้ทราบว่าแตกต่างกัน หรือดีขึ้น หรือดีกว่า
อย่างไร โดยสถิติที่ใช้ทดสอบ ได้แก่ z-test, t-test และ f-test
นอกจากนี้ในการหาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนจะต้องใช้รูปแบบ

16. 16
การทดลอง (experimental) เพื่อเป็นแบบแผนในการทดลองและจะต้อง
เขียนสมมติฐานในการทดลองเพื่อเป็นตัวชี้นำาคำาตอบในการทดลองด้วย
ความคงทนของการเรียนรู้
ความคงทนของการเรียนรู้ (retention of learning) หมาย
ถึง ความสามารถในการจดจำาหรือย้อนระลึกถึงความรู้ที่ได้เรียนรู้มา
ก่อนหลังจากได้ทิ้งระยะเวลาไว้ช่วงระยะหนึ่งความคงทนในการเรียนรู้
ถือเป็นสิ่งสำาคัญต่อผู้เรียน เนื่องจากความรู้ที่คงอยู่ในตัวผู้เรียนทำาให้
สานต่อความรู้ใหม่ได้ดียิ่งขึ้น
การวัดความคงทนการเรียนรู้ของผู้เรียน จากการเรียนเนื้อหา
ผ่านบทเรียนคอมพิวเตอร์ ถือเป็นปัจจัยสำาคัญอีกประการหนึ่งในการ
ประเมินบทเรียนคอมพิวเตอร์ ถ้าผู้เรียนเรียนเนื้อหาผ่านบทเรียนแล้วมี
ความคงทนในการเรียนรู้อยู่ในเกณฑ์จะถือว่าบทเรียนนั้นมีประสิทธิภาพ
แต่ถ้าผู้เรียนไม่มีความคงทนของการเรียนรู้อาจจำาเป็นต้องมีการปรับปรุง
บทเรียน การออกแบบบทเรียนจะต้องคำานึงถึงปัจจัยที่มีผลต่อการจำา
และนำามาประยุกต์ในการออกแบบบทเรียน โดยที่สิ่งที่ต้องคำานึงถึง มี
ดังนี้
1. ปัจจัยที่มีผลต่อการจำา
ปัจจัยที่มีผลต่อการจำามีหลายประการดังนี้
1.1 เนื้อหามีความหมาย หมายถึง การจัดเนื้อหาให้ผู้เรียน
ได้เรียนรู้และมีความหมายต่อผู้เรียนจะทำาให้ผู้เรียนจดจำาได้ดีกว่าเนื้อหา
ที่ไม่มีความหมาย เนื้อหาที่มีความหมายจะต้องเป็นเนื้อหาที่เป็นกฎ
เกณฑ์ที่ผู้เรียนสามารถนำาไปใช้ประโยชน์ได้
1.2 การทบทวนเนื้อหา เนื่องจากการที่ผู้เรียนไม่ได้จดจำาอาจ
เนื่องมาจาก การที่ไม่ได้ใช้
ความรู้นั้น ผลจากการที่ผู้เรียนได้อ่านหรือได้ท่องจำาอยู่เสมอจะทำาให้ผู้เรียน
มีความจำาในความรู้นั้นได้ดียิ่งขึ้น
1.3 ความสัมพันธ์ของเนื้อหา การจัดเนื้อหาให้มีความ
สัมพันธ์กัน โดยอาจจะนำาเสนอ
หลักกว้าง ๆ ให้เข้าใจ ก่อนนำาเสนอรายละเอียด และนำาเสนอราย
ละเอียดที่มีเนื้อหาสัมพันธ์
2. การวัดความคงทนของการเรียนรู้
การวัดความทนของการเรียนรู้เกิดหลังจากผู้เรียน ได้ผ่านการ
จัดกิจกรรมการเรียนรู้แล้ว แต่ไม่ควรอยู่ในช่วงเวลาที่เกี่ยวพันกับการ
สอบวัดผล เนื่องจากช่วงเวลาดังกล่าวผู้เรียนจะมีการทบทวนความรู้เพื่อ

17. 17
การสอบ ซึ่งอาจส่งผลทำาให้การวัดความคงทนของการเรียนรู้ของผู้
เรียนไม่ได้ข้อมูลที่ตรงกับความเป็นจริง
มนต์ชัย เทียนทอง (2548 ข, หน้า 316) กล่าวว่า เกณฑ์ใน
การประเมินผลความคงทนในการเรียนรู้ของผู้เรียนที่เรียนเนื้อหาผ่านบท
เรียนคอมพิวเตอร์ใช้เกณฑ์คือ เมื่อเวลาผ่านไป 7 วันหลังการวัดผล
หลังเรียน ความคงทนในการเรียนรู้ของผู้เรียนจะลดลงไม่เกิน 10 %
และเมื่อเวลาผ่านไป 30 วันหลังการวัดผลหลังเรียน ความคงทนใน
การเรียนรู้ของผู้เรียนจะลดลงไม่เกิน 30% ดังแสดงในแผนภูมิที่ 4
100 T1 ประสิทธิภาพของบทเรียนที่ได้
รับ เกณฑ์ที่ตั้งไว้
90 T1 –T3
<30%
80
70
60
50 T1-T2<10%
40
30
20
10
0
0 7 14
21 30
ช่วงเวลา(วัน)
แผนภูมิที่ 4 กราฟแสดงความคงทนในการเรียนรู้
ที่มา (มนต์ชัย เทียนทอง, 2548 ข, หน้า 317)
ร้อยละ

18. 18
จากแผนภูมิที่ 7.1 จะเห็นว่าจุด T1 คือ จุดคะแนนที่ผู้เรียน
วัดผลหลังเรียนครั้งแรก จุด T2 คือจุดคะแนนที่ผู้เรียนวัดผลหลังการ
วัดผลหลังเรียนครั้งแรกเป็นระยะเวลา 7 วัน การลดลงของคะแนน (T1-
T2) จะต้องไม่เกิน 10 % และจุดที่ T3 จุดคะแนนที่ผู้เรียนวัดผลหลังการ
วัดผลหลังเรียนครั้งแรกระยะเวลา 30 วัน ซึ่งการลดลงของคะแนน
(T1-T3) จะต้องไม่เกิน 30% ตัวอย่างเช่น ถ้าผู้เรียนสอบวัดผลครั้งแรก
ได้คะแนน 75 คะแนน ดังนั้นการสอบครั้งต่อไปหลัง 7 วัน และ 30
วัน คะแนนจะลดลงไม่เกินค่าดังที่คำานวณต่อไปนี้
เมื่อ T1 = 75
หลัง 7 วัน =
100
75x10
= 7.5
หลัง 30 วัน = 100
3075x
= 22.5
จากค่าที่คำานวณได้ คือ 7.5 หมายถึง ในการสอบหลัง 7 วัน
ของผู้เรียน คะแนนที่ได้ไม่ควรตำ่ากว่า T1 – 7.5 = 67.5 ส่วนค่า
22.5 หมายถึง ในการสอบหลัง 30 วันของผู้เรียน คะแนนที่ได้ไม่
ควรตำ่ากว่า T1 – 22.5 = 52.5
การประเมินด้านความพึงพอใจ
ความพึงพอใจ (satisfaction) หมายถึง ความรู้สึกของบุคคล
ที่มีต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยเฉพาะความรู้สึกนั้นทำาให้บุคคลเอาใจใส่และ
อาจกระทำาการบรรลุถึงความมุ่งหมายที่บุคคลมีต่อสิ่งนั้น
ในการวัดหรือประเมินประสิทธิภาพของบทเรียนคอมพิวเตอร์ การ
ประเมินในด้านความพึงพอใจของผู้ใช้บทเรียนคอมพิวเตอร์อาจจะเป็นผู้สอน
หรือผู้เรียน เป็นวิธีการหนึ่งในการวัดประสิทธิภาพของ
บทเรียนคอมพิวเตอร์ ถ้าผู้ใช้งานมีความพึงพอใจต่อบทเรียนเป็นผลทำาให้ผู้
เรียนยอมรับและตอบสนองการเรียน
ด้วยความเต็มใจ โดยการสนใจในการเรียนหรือการเข้าร่วมกิจกรรม ซึ่งมีผล
ทำาให้ผู้เรียนมีผลการเรียนดียิ่งขึ้น
ในการวัดหรือประเมินความพึงพอใจจะใช้แบบสอบถามวัด
ทัศนคติตามวิธีของลิเคิร์ท (Likert) ซึ่งจะแบ่งความรู้สึกออกเป็น 5 ช่วง
หรือ 5 ระดับ ดังนี้
ระดับ 5 หมายถึง มีความพึงพอใจมากที่สุด
ระดับ 4 หมายถึง มีความพึงพอใจมาก

19. 19
ระดับ 3 หมายถึง มีความพึงพอใจปานกลาง
ระดับ 2 หมายถึง มีความพึงพอใจน้อย
ระดับ 1 หมายถึง มีความพึงพอใจน้อยที่สุด
เกณฑ์การพิจารณาระดับความพึงพอใจของผู้เรียน แปรความ
หมายจากค่าเฉลี่ยตาม
นำ้าหนักคะแนนเฉลี่ยที่คำานวณได้ จำาแนกเป็น 5 ระดับ ดังนี้ (Best,
1983, pp. 179-187)
4.50 – 5.00 หมายถึง มีความพึงพอใจมากที่สุด
3.50 – 4.49 หมายถึง มีความพึงพอใจมาก
2.50 – 3.49 หมายถึง มีความพึงพอใจปานกลาง
1.50 – 2.49 หมายถึง มีความพึงพอใจน้อย
1.00 – 1.49 หมายถึง มีความพึงพอใจน้อยที่สุด
สำาหรับรายการประเมินความพึงพอใจของผู้ใช้งาน โดย
ทั่วไปจะเกี่ยวกับองค์ประกอบด้านการนำาเข้า การประมวลผลและการ
แสดงผล โดยพิจารณาแต่ละส่วนว่าควรจะมีคำาถามอะไรบ้างที่เกี่ยวกับ
ความพึงพอใจผู้เรียน
บทสรุป
การประเมินบทเรียนคอมพิวเตอร์ถือเป็นงานที่สำาคัญ เนื่องจาก
ถ้าบทเรียนมีคุณภาพจะสามารถนำาไปใช้ในการเรียนการสอนได้อย่างมี
ประสิทธิภาพ แต่ถ้าบทเรียนไม่มีคุณภาพจะส่งผลต่อประสิทธิภาพใน
การจัดการเรียนการสอนเช่นกัน บทเรียนคอมพิวเตอร์เมื่อพัฒนาแล้ว
จะต้องนำาไปประเมินผลเพื่อหาคุณภาพของบทเรียนคอมพิวเตอร์ ในการ
ประเมินสามารถทำาได้หลายแนวทาง หรือผู้ออกแบบสามารถประเมินทุก
แนวทางร่วมกันได้ แนวทางในการประเมิน ได้แก่ การประเมิน
โครงสร้างบทเรียน กาหาประสิทธิภาพบทเรียน การประเมินโดยใช้ผล
สัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน การประเมินโดยใช้ความคงทนของ
การเรียน และการประเมินโดยการวัดทัศนคติด้านความพึงพอใจของ
ผู้ใช้งาน เป็นต้น
คำาถามทบทวน
1. ให้อธิบายความสำาคัญของการประเมินผลบทเรียน
2. ให้อธิบายวิธีการประเมินผลบทเรียนคอมพิวเตอร์
3. ให้อธิบายความหมายของการประเมินโครงสร้างของของบท
เรียน ผลลัพธ์ของบทเรียน และการประเมินองค์ประกอบของบทเรียน

20. 20
4. ให้อธิบายวิธีการและเครื่องมือที่จะใช้ในการประเมิน
โครงสร้างของของบทเรียน ผลลัพธ์ของบทเรียน และการประเมินองค์
ประกอบของบทเรียน
5. ให้อธิบายความแตกต่างของการประเมินบทเรียนแบบ
กล่องดำาและกล่องขาว
6. ให้อธิบายความหมายของการประเมินผลบทเรียนตาม
เกณฑ์ประสิทธิภาพ E1/E2
7. ให้อธิบายความหมายของ “บทเรียนที่พัฒนามี
”ประสิทธิภาพตามเกณฑ์ที่กำาหนดไว้
8. ให้อธิบายหลักการประเมินผลบทเรียนโดยใช้ผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนของผู้เรียน
9. ให้อธิบายความหมายของความคงทนทางการเรียนรู้
10. ให้บอกปัจจัยที่มีผลต่อการจำาของมนุษย์
11. ให้อธิบายความหมายของความพึงพอใจของผู้เรียนในการ
เรียนรู้
12. ให้บอกวิธีการวัดความพึงพอใจของผู้เรียนที่มีต่อการเรียนรู้