Als de stoppen doorslaan, presentatie Carla Verbandt, dreigingsanalyse

1. Dreigingsanalyse AMOK
Carla Verbandt
Gedragsanalist
DGJ/DJT/GWSC

2. Vaststellingen plegers van AMOK-
incidenten
Dreigingsanalyse mogelijk
 AMOK-incidenten zijn zelden impulsieve daden
 De meeste daders zenden signalen uit (lekken)
 Voorafgaand zijn vaak veranderingen in gedrag
waarneembaar
 Sommige daders uiten een dreiging

3. Algemene principes dreigingsanalyse
1. Er bestaat geen bruikbaar profiel of
prototype van plegers van AMOK
incidenten
• Profielen van daders zijn onvoldoende sensitief
en specifiek
• De accuraatheid van de profielen is
twijfelachtig

4. Algemene principes dreigingsanalyse
• Geen data dat de validiteit aantoont
(confirmation bias –> valse positieven)
• Risico om opvallend gedrag verkeerdelijk als
risicovol te beschouwen en op stigmatisatie
NIET inductief maar deductief werken

5. Algemene principes dreigingsanalyse
2. Er moet een onderscheid gemaakt worden
tussen een dreiging uiten en een dreiging
vormen
• Alle gemaakte dreigingen moeten ernstig
genomen worden MAAR dreigingen zijn niet de
meest betrouwbare indicator
• Een dreiging uiten is geen noodzakelijke
voorwaarde voor een dreigingsanalyse

6. Concrete richtlijnen voor een
dreigingsanalyse
1. Informatie uit verschillende bronnen raadplegen
en samenbrengen
2. Rekening houden met de context van de
gedragswijzigingen (bv puberteit)
3. Dynamisch model
• Dreigingsanalyse herhaaldelijk uitvoeren
• Een correcte inschatting van de dreiging maken en
adequaat reageren

7. Concrete richtlijnen voor een
dreigingsanalyse
4. De signalen zijn niet exclusief voor een bepaalde
fase alsook is de lijst van signalen niet exhaustief
5. De checklist is kwalitatief en niet kwantitatief van
aard
6. Een dreigingsanalyse kan enkel resulteren in
waarschijnlijkheden en NIET in zekerheden

8. Pad naar een AMOK-incident
1. Threat analysis for targeted violence in schools, developed by Reddy et. al[1].
2. ‘Pathway to violence’ model of Calhoun en Weston (2003), applied to targeted violence by Kriek
et al. (2011)[2].
3. Model for schoolshootings developed by the FBI
[1] Reddy, M., Borum, R., Berglund, J., Vossekuil, B., Fein, R. & Modzeleski, W. (2001), Evaluating risk for targeted violence in schools: comparing risk
assessment, threat assessment, and other approaches, Psychology in the Schools, Vol. 38(2), 157-172.
[2] Kriek, R., van den Tilaart, J., van Cooten, E., Timmer, J., Pfeiffer, B. & Kobes, M. (2011), Handreiking preventie en omgaan met schoolaanslagen-
Eindrapport-.Onderzoek uitgevoerd door regioplan, Beleidsonderzoek en Windesheim Hogeschool in opdracht van het ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschappen, Amsterdam: Windesheim en Regioplan.
[3] The school shooter: a threat assessment perspective, Critical Incidence Response Group, National center for the Analysis of Violent Crime, FBI
Academy, Quantico, Virginia.

9. 5 FASEN
1. Ontwikkeling van grieven
2. Idealisering van geweld
3. Planning schoolaanslag
4. Voorbereiding schoolaanslag
5. Uitvoering schoolaanslag

10. Fase 1: ontwikkeling van grieven
Bij de persoon ontstaat om één of andere reden de idee dat hem onrecht
is aangedaan, waardoor er ontevredenheid of frustratie ontstaat. Hij
voelt zich gekwetst, vernederd of gekrenkt. De signalen zijn stelselmatig
en niet van voorbijgaande aard.

11. Signalen van grieven?
 Problemen met woede en agressie
 Wraak- of haatgevoelens t.o.v. bepaalde individuen
of groepen
 Afkeer van ouders, leerkrachten en medeleerlingen
 Disciplineproblemen

12. Factoren die een rol spelen bij de verdere
evolutie van grieven
• Persoonlijkheid
• Copingstrategieën

13. Persoonlijkheid
 Overdreven drang naar aandacht en/of respect en/of
bewondering
 Egocentrisch
 Rancuneus
 Extreme behoefte aan controle
 Opgeblazen zelfbeeld
 Weinig verdraagzaam

14. Copingstrategieën

15. Adequate copingstrategieën?
1. Beschikt de leerling over voldoende
copingstrategieën om met het vermeende onrecht
om te gaan?
Algemeen
 Omgaan met conflicten, tegenslagen, mislukkingen,
beledigingen of andere stressoren in het dagelijks leven?
 Zijn de gehanteerde copingstrategieën adequaat of
inadequaat?
 Staat de leerling bekend als iemand die moeilijk met
stresssituaties kan omgaan?

16. Adequate copingstrategieën?
Persoonlijkheid
 Veerkracht na een tegenslag, teleurstelling, vernedering,
reële of gepercipieerde uitingen van kritiek of andere
negatieve ervaringen?
 Weerbaarheid?
 Incasseringsvermogen?
 Frustratietolerantie?

17. Adequate copingstrategieën?
Specifiek
 Ziet de leerling zelf een oplossing voor zijn problemen?
 Heeft de leerling al geprobeerd het probleem op te lossen
en wat was het resultaat?
 Vindt de leerling dat een deel van het probleem al werd
opgelost of ziet hij alternatieven?

18. Adequate copingstrategieën?
2. Beschikt de leerling over een sociaal netwerk of
externe steun?
 Hebben de ouders oog voor de problemen van hun kind?
 Zoeken de ouders naar een oplossing voor de problemen
van hun kind?
 Is er een intieme en empathische sfeer in de gezinssituatie?

19. WAT DE DOEN IN DE FASE VAN DE
ONTWIKKELING VAN GRIEVEN?
Algemeen
 Met de leerling praten en pogen te achterhalen wat het
probleem is
 Copingstrategieën nagaan
 Sociaal netwerk nagaan
 Inzicht pogen te krijgen in het denken en handelen van de
leerling

20. WAT DE DOEN IN DE FASE VAN DE
ONTWIKKELING VAN GRIEVEN?
Binnen de schoolomgeving
 Het probleem aanpakken als het zich binnen de school
situeert
 Bespreken met collega’s
 Melden aan de leerlingenbegeleiding + leden van de AMOK-
groep

21. Fase 2: idealisering van geweld
Geweld wordt gezien als enige en ideale
middel om het vermeende onrecht dat
hen is aangedaan recht te zetten.

22. Signalen van idealisering van geweld?
1. Ziet de leerling geweld als een aanvaardbare,
wenselijke of de enige manier om conflicten op te
lossen?
 In het verleden betrokken bij gewelddadig gedrag of
dergelijk gedrag vertoond?
 Wordt of werd de leerling door anderen aangezet of
uitgedaagd tot het plegen van geweld?

23. Signalen van idealisering van geweld?
 Gebrek aan respect t.a.v. regels, autoriteit en waarden?
 Wordt geweld gehanteerd om conflicten op te lossen in zijn
vriendenkring?
 Hoe staat zijn omgeving t.o.v. het gebruik van geweld om
conflicten op te lossen?

24. Signalen van idealisering van geweld?
Factoren die een rol kunnen spelen
 Worden grenzen gesteld door de ouders/anderen?
 Worden de signalen van idealisering van geweld opgepikt
door de ouders en wat is hun reactie?
 Hoe reageren anderen op het gewelddadig gedrag?

25. Signalen van idealisering van geweld?
2. Zijn er geweldsfantasieën?
Algemeen
 Komen die tot uiting in teksten, gedichten, tekeningen,…?
 Frequent surfen naar sites met gewelddadige inhoud?
 Frequent luisteren naar agressieve muziek?
 Fascinatie voor gewelddadige games, films of boeken?

26. Signalen van idealisering van geweld?
2. Zijn er geweldsfantasieën?
Specifiek
 Onaangepaste belangstelling voor schoolaanslagen of
daders van schoolaanslagen?
 Onaangepaste belangstelling voor wapens?
Factoren die een rol kunnen spelen
 Thuis of elders onbeperkte toegang tot internet?
 Gebrek aan ouderlijke controle?

27. Signalen van idealisering van geweld?
3. Is er bewondering voor negatieve rolmodellen?
 Wie?
 Waarom?
 Evolutie?
4. Is er fascinatie voor eerdere schoolaanslagen?

28. Signalen van idealisering van geweld?
5. Wordt gedreigd met geweldsdaden?
 Dreigementen naar slachtoffers?
 Worden ideeën of vage plannen inzake een schoolaanslag
op internet geplaatst?
 Wordt aan anderen een idee of een plan voor
geweldsdaden medegedeeld?

29. Signalen van idealisering van geweld?
5. Wordt gedreigd met geweldsdaden?
 Maken anderen zich zorgen over de gewelddadige ideeën
of plannen?
 Maken anderen zich zorgen over een mogelijk slachtoffer?
WAT, AAN WIE + WAAROM
 Risico-analyse
1) Leden AMOK-groep
2) Politie (GWSC)

30. WAT DE DOEN IN DE FASE VAN
IDEALISERING VAN GEWELD?
Algemeen
 Informatie uitwisselen met collega’s
 Bijkomende informatie verzamelen
 Verzamelde informatie bespreken met het AMOK-team
 Nagaan of het opportuun is om de ouders te raadplegen om
bijkomende informatie te verzamelen
 Eventueel leerling doorverwijzen naar CLB of extern
psycholoog

31. Fase 3: planning van de
schoolaanslag

32. Signalen van planning van een
schoolaanslag?
1. Wordt informatie verzameld over het plegen van
een schoolaanslag?

33. Signalen van planning van een
schoolaanslag?
2. Worden plannen inzake een schoolaanslag gelekt?
 Aan iemand concrete plannen medegedeeld?
 Werden bepaalde personen gewaarschuwd?
 Zoekt de leerling naar potentiële plaatsen?
 Maken personen zich zorgen over de gewelddadige
plannen?
 Maken anderen zich zorgen over potentiële slachtoffers?

34. Signalen van planning van een
schoolaanslag?
3. Is de leerling in staat om zijn plannen uit te
voeren?
 Ernstige psychiatrische stoornis?
 Komt wat de leerling zegt overeen met zijn gedrag?
 Hoe is het denk- en gedragspatroon gestructureerd?
 Gebrek aan empathie?
 Dehumanisatie van de slachtoffers?

35. Signalen van planning van een
schoolaanslag?
3. Triggers?
 Recente tegenslag, verlies in het algemeen of verlies van
status?
 Stimulerende houding van anderen die op de hoogte zijn
van de plannen?

36. Signalen van planning van een
schoolaanslag?
4. Beschermende factoren?
 Adequate, afradende houding van anderen die op de
hoogte zijn van de plannen?
 Andere?

37. WAT DE DOEN IN DE FASE VAN
PLANNING VAN EEN SCHOOLAANSLAG?
 Bespreken in het AMOK-team + evaluatie van de dreiging
 Politie informeren om relevante bijkomende informatie te
verzamelen

38. Fase 4: voorbereiding van de
schoolaanslag

39. Signalen van voorbereiding van een
schoolaanslag?
1. Worden gedragingen gesteld die wijzen op
voorbereiding?
 Aanschaffen, kopen of maken van wapens?
 Andere middelen aangeschaft?
 Oefenen met wapens?
 Tijdschema’s gemaakt?

40. Signalen van voorbereiding van een
schoolaanslag?
1. Worden gedragingen gesteld die wijzen op
voorbereiding?
 Plattegrond gemaakt?
 Concreet onderzoek naar de plaats delict en de mogelijke
slachtoffers?
 Andere gedragingen die wijzen op voorbereiding?

41. 2. Hoe is de mentale toestand?
 Verlaagde impulscontrole?
 Pathologische achterdocht?
 Depressie?

42. Signalen van voorbereiding van een
schoolaanslag?
 Waanstoornis of auditieve opdrachthallucinaties waarbij er
een direct verband is met de dreiging van een
schoolaanslag?
– Van het achtervolgingstype
– Van het grandioos type

43. WAT DE DOEN IN DE FASE VAN
VOORBEREIDING VAN EEN
SCHOOLAANSLAG?
 Altijd contact opnemen met de politie
 Psychiatrische hulp inroepen
 Voorzorgsmaatregelen nemen in de school

44. Fase 5 en 6: uitvoering van de
schoolaanslag

45.  Fase 5: begin van de uitvoering (verzamelen van
wapens, naar de plaats delict gaan,
veiligheidsmaatregelen doorbreken,..
 Fase 6: effectieve uitvoering
Enkel nog repressief optreden van de politie is
mogelijk!