Ιστορία Ε΄ δημοτικού

1. 36. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
από τους Τούρκους

2. Ας θυμηθούμε:
Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη και ζήτησε
την παράδοσή της. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος οργάνωσε την άμυνα με
λίγους αποφασισμένους υπερασπιστές και αρνήθηκε την παράδοση της
πόλης και την υποδούλωση των κατοίκων της. Η κατάσταση ήταν πάρα
πολύ δύσκολη ώσπου ο κυβερνήτης Φλαντανελάς κατάφερε να περάσει
με 4 καράβια στον Κεράτιο κόλπο για να βοηθήσει τους πολιορκημένους.
Τι θα γίνει τώρα; Υπάρχουν ελπίδες; Θα τα καταφέρουν οι πολιορκημένοι;

3. Στο σημερινό μάθημα θα μάθουμε:
Η πολιορκία στενεύει και η αγωνία των πολιορκημένων
μεγαλώνει. Ο Μωάμεθ κάνει νέες προτάσεις για παράδοση, αλλά
η απάντηση των Βυζαντινών είναι αρνητική. Οι Τούρκοι κάνουν τη
μεγάλη επίθεση και η Πόλη πέφτει στα χέρια τους.

4. Το πέρασμα των τεσσάρων καραβιών στον Κεράτιο όργισε πολύ το
Μωάμεθ που αποφάσισε να στενέψει την πολιορκία.

5. Με ένα τολμηρό σχέδιο πέρασε, σε μια νύχτα, 70 καράβια από το
Βόσπορο στον Κεράτιο. Μα πώς θα μπορούσε να το κάνει αυτό;

6. Πίσω από τον λόφο του Γαλατά έστρωσε ένα δρόμο με κορμούς δέντρων
και εκεί επάνω
έσυρε για εννιά
ολόκληρα χιλιό
μετρα τα 70
καράβια του,
περνώντας τα
στον Κεράτιο
κόλπο χωρίς
να πάρει
είδηση κανείς.

7. Μετά απ’ αυτό, ο Κεράτιος κόλπος έγινε δικός του και η Πόλη κλείστηκε
ολόγυρα από στεριά και θάλασσα. Τι σήμαινε για τους Βυζαντινούς και τι για
τους Τούρκους το πέρασμα των καραβιών στον Κεράτιο από το δρόμο της
στεριάς;
1. Ο Μωάμεθ παρακολουθεί το πέρασματων καραβιών στον
Κεράτιο από τη στεριά.(Πίνακας του Φαούστο Ζονάρο,
Κωνσταντινούπολη, Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ, 1908).

8. Το επόμενο πρωί οι πολιορκημένοι δεν πίστευαν στα μάτια τους. Η
νίκη του Φλαντανελά ξεχάστηκε κι όλοι τώρα μιλούσαν με αγωνία για
το νέο απίστευτο γεγονός.

9. Αυτή την ώρα διάλεξε κι ο Μωάμεθ να στείλει για δεύτερη φορά
προτάσεις στον Κωνσταντίνο, δίνοντας παράλληλα διαταγή κανείς να
μην επιτεθεί στην Πόλη, πριν από την απάντηση του αυτοκράτορα.

10. Τι θα έκανες εσύ αν ήσουν στη θέση του αυτοκράτορα;

11. 4. Ο τελευταίος διάλογος Μωάμεθ Β΄ και Κωνσταντίνου ΙΑ΄
Παλαιολόγου.
ΜΩΑΜΕΘ: Άφησέ μου την Πόλη, πριν πάθει μεγάλο κακό, και φύγε
ειρηνικά με όλους τους άρχοντες και τα υπάρχοντά σας. Πήγαινε να
κυβερνήσεις το Μοριά και στους αδελφούς σου εγώ θα δώσω άλλες
επαρχίες. Και θα παραμείνουμε φίλοι. Όσοι θελήσουν να μείνουν στην
Πόλη, κανείς δε θα πάθει κακό από κανέναν.

12. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: Το να σου παραδώσω την Πόλη δεν είναι έργο δικό μου
ούτε κανενός άλλου από όσους κατοικούμε σ’ αυτή. Κοινή απόφασή μας
είναι να πεθάνουμε και να μη λυπηθούμε τη ζωή μας. Αν όμως λύσεις την
πολιορκία και αποχωρήσεις, δεχόμαστε να σου καταβάλουμε ετήσιο φόρο,
και πάνω από τις δυνάμεις μας. Και άλλα θέματα να συζητήσουμε, εάν
αποδεχθείς ειρήνη.

13. ΜΩΑΜΕΘ: Δεν είναι δυνατό σε μένα ν’ αποχωρήσω. Ή παίρνω τώρα
την Πόλη ή με παίρνει αυτή, ζωντανό ή νεκρό.
Δούκας (ιστορικός της Άλωσης)
Κι αυτή τη φορά λοιπόν η απάντηση των Βυζαντινών ήταν αρνητική. Ο
διάλογος αυτός ήταν και ο τελευταίος ανάμεσα στους δυο
αντιπάλους. Έπρεπε οι Βυζαντινοί να αρνηθούν την παράδοση;

14. Ο κλοιός των πολιορκητών στένεψε. «Ούτε πουλί πετούμενο δε
μπορούσε πια να μπει στην Πόλη». Τι εννοούσε;

15. Ξημερώματα της 29ης Μαΐου, ημέρα Τρίτη, άρχισε η μεγάλη επίθεση.

16. Τις ομοβροντίες των κανονιών σκεπάζει ο αχός του πιο μεγάλου από
αυτά, της μπομπάρδας, που χτυπά και ραγίζει τον πύργο του Αγίου
Ρωμανού.

17. Χιλιάδες πολιορκητές ορμούν στα τείχη, στα λαγούμια και στη βαθιά
τάφρο, αψηφώντας το θάνατο.

18. Και οι πολιορκημένοι, όλοι, πολεμούν αδιάκοπα και αποκρούουν τις
επιθέσεις.

19. Στην κρίσιμη ώρα ανοίγουν οι κρυφές καταπακτές των δεξαμενών και
πλημμυρίζουν με νερό την τάφρο και τα λαγούμια. Χιλιάδες
επιτιθέμενοι παγιδεύονται εκεί κι αφανίζονται.

20. Μα κι αυτούς που σκαρφαλώνουν με γάντζους και ανεμόσκαλες στα
τείχη τούς περιμένουν οι υπερασπιστές. Το μέτωπο της επίθεσης
κλονίζεται. Κανείς όμως δεν γυρίζει πίσω.

21. Η επίθεση κρατά όλη τη μέρα και οι συγκρούσεις είναι σκληρές κι από τα
δύο μέρη. Ο ήλιος γέρνει προς τη δύση και όλα δείχνουν πως η Πόλη θα
σωθεί κι αυτή τη φορά.

22. Τότε όμως στο μεγάλο πύργο πληγώνεται ο Ιουστινιάνης. Οι
σύντροφοί του τον απομακρύνουν για να του δώσουν τις πρώτες
βοήθειες. Η λαβωματιά του όμως είναι βαριά και τον μεταφέρουν στο
πλοίο του.

23. Η κακή είδηση διατρέχει τα τείχη και παγώνει τους υπερασπιστές. Και
καθώς όλοι ρωτούν και αναρωτιούνται για τον Ιουστινιάνη μια
καινούρια είδηση τους μαρμαρώνει: «Οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη!
Η Πόλη κυριεύτηκε!». Κι αυτό δεν είναι ψέμα.
Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ!!!

24. Από την Κερκόπορτα, μια μικρή πύλη του εσωτερικού τείχους, που
βρέθηκε ανοιχτή, μπήκε στην Πόλη μια μεγάλη ομάδα γενιτσάρων.
Χτύπησαν πισώπλατα τους υπερασπιστές κι άνοιξαν κάποιες από τις
μεγάλες πύλες των τειχών.

25. Τι μπορεί να συνέβη και να έμεινε ανοιχτή η Κερκόπορτα;

26. Τα πλήθη των πολιορκητών όρμησαν ακράτητα στην Πόλη και στις
επάλξεις. Κι εκεί έγιναν μάχες σκληρές σώμα με σώμα.

27. Ο αυτοκράτορας, την ώρα αυτή, ήταν στα τείχη, στην Πύλη του Αγίου
Ρωμανού, και συντόνιζε τους υπερασπιστές. Ρίχτηκε στη μάχη και
πολέμησε τους εισβολείς, πρώτος ανάμεσα στους πρώτους. Κι έπεσε
εκεί ηρωικά, ανάμεσα στους συντρόφους του. Ήταν 49 ετών.

28. Ήταν 29 Μαϊου 1453, ημέρα
Τρίτη.

29. Ο ήλιος είχε βασιλέψει. Και η Πόλη δεν ήταν πια
βασιλεύουσα.

30. Όταν λοιπόν η πόλη
κυριεύτηκε, ο σουλτάνος
έκανε την είσοδό του και
αμέσως άρχισε να ζητάει
επίμονα να μάθει για τον
αυτοκράτορα. Δηλαδή δεν τον
ενδιέφερε τίποτε άλλο εκτός
από το να μάθει εάν ζει ή
πέθανε ο βασιλιάς. Άλλοι
λοιπόν έρχονταν και του
έλεγαν ότι διέφυγε, άλλοι ότι
κρυβόταν στην πόλη και άλλοι
ότι βρήκε το θάνατο ενώ
πολεμούσε. Τελικά για να
μάθει την αλήθεια έστειλε εκεί
που κείτονταν σωρός όλα μαζί
τα πτώματα των χριστιανών
και των απίστων.

31. Έπλυναν πολλά κεφάλια μήπως και ανάμεσά τους αναγνωρίσουν το
βασιλικό. Δεν μπόρεσαν όμως να το αναγνωρίσουν, βρήκαν μόνο το νεκρό
σώμα του αυτοκράτορα, που το αναγνώρισαν από τις βασιλικές
περικνημίδες και τα πέδιλα με τους χρυσούς αετούς που συνήθιζαν να
φορούν οι αυτοκράτορες. Όταν το έμαθε ο Αμυράς και βεβαιώθηκε πια
καταχάρηκε και ευφράνθηκε και πρόσταξε τους παρευρισκόμενους
Χριστιανούς να θάψουν το πτώμα με αυτοκρατορικές τιμές. Αλίμονο τι μου
φύλαγε η θεία πρόνοια! Ολόκληρη η ζωή του ευλογημένου, γαληνότατου,
του μάρτυρα αυτοκράτορα διήρκησε 49 χρόνια τρεις μήνες και είκοσι μέρες.
Γεώργιος Φραντζής χρονικό εκδόσεις κ Σπανού Αθήνα 1996

32. Μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου οι Τούρκοι όρμησαν μέσα στην Πόλη
αρχίζοντας μαζικές λεηλασίες. Ένα μεγάλο πλήθος πολιτών κατέφυγε στην
Αγιά Σοφιά ελπίζοντας να βρει εκεί ασφάλεια, αλλά οι Τούρκοι διέρρηξαν
την κεντρική πύλη και όρμησαν μέσα στην εκκλησία, όπου έσφαξαν το
πλήθος χωρίς διάκριση φύλου και ηλικίας Η λεηλασία της πόλης κράτησε
τρεις μέρες και τρεις νύχτες.

33. Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος Αυτοκράτορας, καθώς και ότι δεν
διασώθηκαν πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο πεδίο της μάχης,
έγιναν αιτία να δημιουργηθούν πολλοί μύθοι γι’ αυτόν. Ο κυριότερος μύθος
για την Κωνσταντίνο Παλαιολόγο είναι αυτός του μαρμαρωμένου βασιλιά.

34. Ο θρύλος του Μαρµαρωµένου βασιλιά
Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας της
Πόλης από τους Τούρκους ο τελευταίος
αυτοκράτορας του Βυζαντίου
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αγωνιζόταν ως
απλός στρατιώτης µε θάρρος και ανδρεία
στα τείχη. Το παράδειγμά του έδινε
θάρρος στους άλλους στρατιώτες που
ξεπερνούσαν τους εαυτούς τους στην
υπεράσπιση της Βασιλεύουσας. Όταν ο
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αντιλήφθηκε
ότι οι Τούρκοι είχαν µπει στην εσωτερική
πλευρά των τειχών από την Κεκρόπορτα,
έβγαλε τα βασιλικά του ρούχα και όλα τα
σύµβολα της αυτοκρατορικής του εξουσίας
και παίρνοντας ένα σπαθί και µια ασπίδα
κατευθύνθηκε στην Πύλη του Ρωµανού για
να αγωνιστεί µέχρι θανάτου, αφού η µάχη
φαινόταν χαµένη.

35. Ο θρύλος λέει ότι τη στιγµή που ο βασιλιάς περικυκλώθηκε από τους
Τούρκους, ένας άγγελος του Κυρίου τον άρπαξε και τον έκρυψε σε µια
σπηλιά, αφού πρώτα τον µαρµάρωσε. Στη σπηλιά αυτή περιµένει για
αιώνες ο "Μαρµαρωµένος Βασιλιάς" να ξαναέρθει την κατάλληλη στιγµή,
"το πλήρωµα του χρόνου", και ο άγγελος Κυρίου θα του ξαναδώσει τη ζωή
και το σπαθί του για να διώξει του Τούρκους από την Κωνσταντινούπολη
και να τους κυνηγήσει µέχρι την Κόκκινη Μηλιά και στη µάχη που θα γίνει
οι Τούρκοι θα νικηθούν και "θα κολυµπήσει το µοσχάρι στο αίµα τους", Ο
θρύλος προσθέτει, ακόµα, ότι οι Τούρκοι ψάχνουν συνεχώς να
ανακαλύψουν τη σπηλιά, όπου βρίσκεται ο Μαρµαρωµένος Βασιλιάς για
να χτίσουν την είσοδο της, ώστε να µην µπορεί να ξαναβγεί από εκεί.
Όµως, οι προσπάθειες τους είναι συνεχώς άκαρπες, αφού ο άγγελος
προστατεύει τον Μαρµαρωµένο Βασιλιά και περιµένει την εντολή του θεού
για να τον ξυπνήσει.

36. Όταν έπεσε η Κωνσταντινούπολη στους Τούρκους, ένα πουλί ανέλαβε να
πάει ένα γραπτό μήνυμα στην Τραπεζούντα στην Χριστιανική
Αυτοκρατορία του Πόντου για την Άλωση της Πόλης. Μόλις έφτασε εκεί
πήγε κατευθείαν στη Μητρόπολη που λειτουργούσε ο Πατριάρχης και
άφησε το χαρτί με το μήνυμα πάνω στην Άγια Τράπεζα. Κανείς δεν
τολμούσε να πάει να διαβάσει το μήνυμα. Τότε πήγε ένα παλλικάρι, γιός
μιας χήρας, και διάβασε το άσχημο μαντάτο “Πάρθεν η Πόλη, Πάρθεν η
Ρωμανία”.Το εκκλησίασμα και ο Πατριάρχης άρχισαν τον θρήνο, αλλά ο
νέος τους απάντησε.
“Κι αν η Πόλη έπεσε, κι αν πάρθεν η Ρωμανία, πάλι με χρόνους και
καιρούς, πάλι δικά μας θα’ ναι”.

39. Για τους Τούρκους ήταν η πιο μεγάλη επιτυχία τους. Τώρα ήταν
ανοιχτή η πόρτα για την κατάκτηση όλης της Βαλκανίου αλλά και της
Ευρώπης.
Για τους Βυζαντινούς ήταν το τέλος μιας μεγάλης αυτοκρατορίας με
σπουδαία ιστορία και πολιτισμό.
Για τους Έλληνες ήταν πια η αρχή της σκλαβιάς των 400 χρόνων στους
Τούρκους.
Για την ανθρωπότητα ήταν το τέλος μιας λαμπρής ιστορίας.

40. 5. Οι τελευταίες ώρες της Πόλης.
«…Στο μεταξύ σκαρφάλωσαν στο κάστρο ένα σμάρι Τούρκοι και
πηδήσανε στην τάπια1. Η καστρόπορτα άνοιξε και η μερμηγκιά χύμηξε
μέσα με φοβερή οχλοβοή. Εκείνη την ώρα ακούστηκε μια σπαραχτική
φωνή: «Η Πόλις εάλω!», «Η Πόλη πάρθηκε!».
Ο βασιλέας κέντησε τ’ άλογό του κι έδραμε2κατά το μέρος που γινότανε ο
θρήνος. Μα το τουρκομάνι φούσκωνε κι έσπρωχνε μπροστά τους
λιγοστούς χριστιανούς. Τότες ο Κωνσταντίνος έπεσε μέσα στο πλήθος, με
το σπαθί στο χέρι, κι έτρεχε σαν ποταμός το αίμα από τα χέρια και τα
ποδάρια του. Πλάι του πολεμήσανε και σκοτωθήκανε ο Φραγκίσκος
Τολέδος, ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, ο Γιάννης Δαλμάτης και άλλοι
χριστιανοί στρατιώτες. Εκεί παρέδωσε την ψυχή του και ο μάρτυρας
βασιλιάς, κράζοντας με δάκρυα:
«Δεν υπάρχει ένας χριστιανός να πάρει την κεφαλή μου!».
Φ. Κόντογλου, Νέα Εστία.

41. 6. Μια διαφορετική μαρτυρία για την Άλωση της Πόλης.
α. «…Μόλις άνοιξαν οι πύλες του κάστρου ο Σουλτάν Μεχμέ3τ μπήκε
στην Πόλη με 70-80 χιλιάδες στρατό και τράβηξε ίσια προς το Παλάτι του
Κωνσταντίνου. Εκεί όμως βρίσκονταν κάμποσες χιλιάδες στρατιώτες
Ρωμαίοι4 αποφασισμένοι να το φυλάξουν. Γι’ αυτό έγινε εκεί μεγάλη
μάχη, για το πάρσιμο του Παλατιού. Σ’ αυτή τη μάχη σκοτώθηκε κι ο
αυτοκράτορας. Το νεκρό σώμα του όμως δε βρέθηκε ποτέ. Το πήραν οι
άπιστοι και το παράχωσαν στο Σολού Μοναστήρ5. Κι ως τώρα οι Ρωμαίοι
διηγούνται πολλά και θαυμαστά γι’ αυτόν».
β. «…Ύστερα ο Πορθητής πήγε στην Αγιά Σοφιά. Μα όσοι ήταν μέσα
στην εκκλησία και από τα γύρω σπίτια άρχισαν να τουφεκούν και να
ρίχνουν βόμβες και υγρή φωτιά ενάντια στους στρατιώτες του Ισλάμ και ν’
αντιστέκονται πολύ. Γι’ αυτό ο πόλεμος μέσα στην Πόλη βάσταξε τρεις
μέρες και την τρίτη μέρα έπεσε η Αγιά Σοφιά».
Εβλιγιά Τσελεμπή(Τούρκος περιηγητής, 17ος αι.).
Γιατί για το ίδιο γεγονός υπάρχουν διαφορετικές ή αντίθετες απόψεις;

42. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις γιατί το ίδιο γεγονός το περιγράφουν
συγγραφείς με διαφορετική εθνικότητα, θρησκεία ή αντιλήψεις. Ο Έλληνας
συγγραφέας θέλει να αναδείξει τον Παλαιολόγο και τους Βυζαντινούς και
υποβιβάζει τους Τούρκους ενώ το ίδιο κάνει και ο Τούρκος περιηγητής που
εκθιάζει τους Τούρκους και υποβιβάζει τους Βυζαντινούς. Με λίγα λόγια
καμία αφήγηση δεν είναι πραγματικά αντικειμενική.

45. Και οι δύο περιγράφουν με τον ίδιο τρόπο τις τελευταίες στιγμές του
Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην πύλη του Ρωμανού. Η άλωση συγκινεί
έως σήμερα γιατί η καταστροφή των έργων τέχνης εκείνες τις ημέρες ήταν
τρομαχτική. Εμάς τους Έλληνες βέβαια μας συγκινεί περισσότερο ακόμα
και σήμερα, γιατί με την άλωση της Πόλης χάθηκε ένα κομμάτι του
πολιτισμού μας.

46. Ο θρύλος για τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά
Ο θρύλος του παπά της Αγίας Σοφίας
Ο θρύλος της Αγίας Τράπεζας της Αγια-Σοφιάς
Ο θρύλος για τα ψάρια του Μπαλουκλή
Ο θρύλος για τον Πύργο της Βασιλοπούλας
Ο θρύλος για τους Κρητικούς Πολεμιστές

47. https://www.youtube.com/watch?v=y-fZMXah8xs&feature=youtu.be

48. Ας θυμηθούμε:
Μετά από πολύ στενή πολιορκία και υπεράνθρωπη προσπάθεια
των Βυζαντινών η Πόλη έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ Β. Ο
αυτοκράτορας σκοτώθηκε εκείνη τη μέρα πολεμώντας γενναία.
Ήταν 29 Μαϊου 1453, ημέρα Τρίτη.
Η αυτοκρατορία χάθηκε για πάντα.

49. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ