1. สามัคคีเภทคาฉันท์
จัดทาโดย
นายกฤษฎา จบสองชั้น
นายจิรวัฒน์ ชูเกิด

2. สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษฏิสดุดี
กายจิตวจีไตร ทวาร
ถอดความ ขอกราบไหว้ด้วยองค์ ๕ ด้วยความเคารพและเทิดทูนทั้ง กาย วาจาและใจ
ไหว้คุณองค์พระสุคตอนาวรณญาณ
ยอดศาสดาจารย์ มุนี
ถอดความ ขอไหว้คุณงามความดีของสมเด็จพระสัมมาสั ทธเจ้า
มพุ
อีกคุณสุนทรธรรมคัมภิรวิธี
พุทธพจน์ประชุมตรี ปิฎก
ถอดความ ทั้งขอไหว้ความดีของรสพระธรรมอันเป็นแบบฉบับ เป็นพระดารัสของสมเด็จพระ
สัมมาสัมพุทธเจ้ารวม ๓ หมวด
ทั้งคุณสงฆพิสุทธศาสนดิลก
สัมพุทธสาวก นิกร
ถอดความ ขอไหว้คุณงามความดีของพระสงฆ์ผู้บริสุทธิ์ ผู้ยึดมั่นในพระพุทธศาสนาและเป็น
สาวกของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ขอน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร
เวทางคบวร กวี
ถอดความ ขอกราบไหว้คุณงามความดีของพระคเณศ ผู้ทรงไว้แห่งศิลปะอันดีเยี่ยม
เป็นเจ้าแห่งวิทยาวราภรณศรี
สุนทรสุวาที วิธาน
ถอดความ เป็นนักปราชญ์ประเสริฐแห่งความรอบรู้ซึ่งเป็นเครื่องประดับอันสง่า เป็นผู้มี
ระเบียบแห่งการพูดที่ไพเราะอ่อนหวาน

3. สรวมชีพหัตถประณามเบื้องพระบทมาลย์
หมายโพธิสมภาร พระองค์
ถอดความ ขอพระราชทานชีวิตต่อข้าพระพุทธเจ้า ในอันที่จะยกมือขึ้นกราบแทบฝ่าพระบาท
ของพระองค์
สมเด็จอัครมหาจุฑาธิปพระมง
กุฎเกล้าพิสิฐพงศ์ กษัตริย์
ถอดความ ข้าพระพุทธเจ้าขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารแห่งพระองค์ ผู้ทรงพระนามว่าพระมงกุฎ
เกล้าเจ้าอยู่หัว
บานบาเทิงพระเถลิงถวัลยอธิปัตย์
ที่หกดิลกรัฐ ประชา
ถอดความ ผู้ทรงเป็นยอดกษัตริย์แห่งราชวงศ์อันประเสริฐสุด พระองค์ทรงเป็น
พระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๖ แห่งราชวงศ์นี้
ชุ่มชื่นมลฑลภูมิพิพัฒพิพิธผา
สุกเพียงพระรามา วตาร
ถอดความ ทรงครอบครองประเทศและอาณาประชาราษฎร์ให้ประสบแต่ความร่มเย็นเป็นสุขทั่ว
พระราชอาณาจักร ทรงยังให้ราษฎรประสบความชุ่มชื่นผสุกทุกประการ
า
จากไวกูณฐประกอบประกาศกิรติการ
เลิศมากประมาณคือ พระองค์
ถอดความ ราวกับว่าพระองค์คือพระนารายณ์เสด็จจากไวกูณฑ์มาทรงประกอบเกียรติคุณให้
ปรากฏอย่างสุดคณนานับแก่ทวยราษฎร์ของพระองค์
สรวมศรีไตรรตนาธิคุณอดุลมง
คลเหตุพิเศษทรง ประสิทธิ์
ถอดความ ขออานาจความดีอันยิ่งใหญ่ของพระศรีรัตนตรัย

4. เสริมซึ่งโสตถิสุพรบวรจตุรวิธ
รอบส่าลุสัมฤทธิ์ นิรันดร์
ถอดความ จงดลบันดาลให้พระองค์ทรงประสบความเจริญด้วยพรทั้ง๔ ประการตลอดไป
จุ่งไท้เทียรฆพระชนมดลลุศตวรรษ์
ทานุกพระสุขพรร ณพล
ถอดความ ทรงมีพระชนมายุยืนนานถึง ๑๐๐ ปี ทรงมีเพียบพร้อมด้วยความสุขเกษมเปรมปรีดิ์
ใดสิ่งสรรพกลีและนีรผลมล
ทินไกลยุคลบาท ละออง
ถอดความ สิ่งอันชั่วร้ายเลวทรามจงปราศจากคุณประโยชน์ ความมัวหมองทั้งปวงขอให้
ห่างไกลจากใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท
เพียรเพ็ญในมนเผือและเพื่อพิริยจอง
เจตน์คิดลิขิตปอง ประพันธ์
ถอดความ จิตใจของข้าพเจ้าเปี่ยมด้วยความเพียรและความวิริยะอุตสาหะ
สามัคคีภิทโทษนิทานคติธรรม์
ถ้อยพิสดารอัน แถลง
ถอดความ ในการตั้งใจอย่างแน่วแน่ที่จะแต่งคาประพันธ์เรื่องโทษแห่งการแตกสามัคคี
เชิงบรรพ์ฉันทเลบงเชลงพจนแปลง
บรรจงประสงค์แจง ประโยชน์
ถอดความ อันเป็นนิทานแฝงคติธรรมอันมีมาแต่โบราณ ซึ่งข้าพเจ้าได้แต่งเป็นคาประพันธ์
ขึ้นใหม่
บูชาศาสนพากย์สุภาษิตวิโรจน์
เริงปรีดิปราโมทย์ ประมวล
ถอดความ เพื่อบูชาพระศาสนาด้วยถ้อยคาอันเป็นสุภาษิต

5. ไหนบทบาทผิวคลาดเพราะผิดนิติขบวน
โกวิทกวีควร อภัยฯ
ถอดความ หากมีบทตอนใดมีความผิดพลาด ขอให้นักปราชญ์ผู้ฉลาดรอบรู้โปรดอภัยให้แก่
ข้าพเจ้าด้วย

6. ถอดความ สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
ขอกราบไหว้ด้วยองค์ ๕ ด้วยความเคารพและเทิดทูนทั้ง กาย วาจาและใจ ขอไหว้คุณ
งามความดีของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้ทรงมีความรอบรู้อันไม่มีสิ่งใดขัดข้อง เป็น
อาจารย์ผู้บัญญัติศาสนาและเป็นนักปราชญ์ที่ยอดเยี่ยม ทั้งขอไหว้ความดีของรสพระธรรมอัน
เป็นแบบฉบับ เป็นพระดารัสของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ารวม ๓ หมวด ขอไหว้คุณงาม
ความดีของพระสงฆ์ผู้บริสุทธิ์ ผู้ยึดมั่นในพระพุทธศาสนาและเป็นสาวกของสมเด็จพระสัมมาสัม
พุทธเจ้า
ขอกราบไหว้คุณงามความดีของพระคเณศ ผู้ทรงไว้แห่งศิลปะอันดีเยี่ยม เป็น
นักปราชญ์ประเสริฐแห่งความรอบรู้ซึ่งเป็นเครื่องประดับอันสง่า เป็นผู้มีระเบียบแห่งการพูดที่
ไพเราะอ่อนหวาน
ขอพระราชทานชีวิตต่อข้าพระพุทธเจ้า ในอันที่จะยกมือขึ้นกราบแทบฝ่าพระบาทของ
พระองค์ ข้าพระพุทธเจ้าขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารแห่งพระองค์ ผู้ทรงพระนามว่าพระมงกุฎ
เกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงเป็นยอดกษัตริย์แห่งราชวงศ์อันประเสริฐสุด พระองค์ทรงเป็น
พระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๖ แห่งราชวงศ์นี้ ทรงครอบครองประเทศและอาณาประชาราษฎร์ให้
ประสบแต่ความร่มเย็นเป็นสุขทั่วพระราชอาณาจักร ทรงยังให้ราษฎรประสบความชุ่มชื่นผาสุก
ทุกประการราวกับว่าพระองค์คือพระนารายณ์เสด็จจากไวกูณฑ์มาทรงประกอบเกียรติคุณให้
ปรากฏอย่างสุดคณนานับแก่ทวยราษฎร์ของพระองค์ ขออานาจความดีอันยิ่งใหญ่ของ
พระศรีรัตนตรัย จงดลบันดาลให้พระองค์ทรงประสบความเจริญด้วยพรทั้ง ๔ ประการตลอดไป
ทรงมีพระชนมายุยืนนานถึง ๑๐๐ ปี ทรงมีเพียบพร้อมด้วยความสุขเกษมเปรมปรีดิ์ สิ่งอันชั่ว
ร้ายเลวทรามจงปราศจากคุณประโยชน์ ความมัวหมองทั้งปวงขอให้ห่างไกลจากใต้ฝ่าละอองธุลี
พระบาท
จิตใจของข้าพเจ้าเปี่ยมด้วยความเพียรและความวิริยะอุตสาหะ ในการตั้งใจอย่างแน่ว
แน่ที่จะแต่งคาประพันธ์เรื่องโทษแห่งการแตกสามัคคี อันเป็นนิทานแฝงคติธรรมอันมีมาแต่
โบราณ ซึ่งข้าพเจ้าได้แต่งเป็นคาประพันธ์ขึ้นใหม่ เพื่อบูชาพระศาสนาด้วยถ้อยคาอันเป็น
สุภาษิต หากมีบทตอนใดมีความผิดพลาด ขอให้นักปราชญ์ผู้ฉลาดรอบรู้โปรดอภัยให้แก่
ข้าพเจ้าด้วย

7. กาพย์ฉบัง ๑๖
ด้วยเหตุพระองค์ทรงเสา วนศัพท์สาเนา
ระเบ็งระบือลือชา
ถอดความ พระองค์ทรงทราบข่าวที่เล่าลือกันทั่วไปว่า
ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา บดีสีมา
เกษตรประเทศทุกองค์
ถอดความ บรรดากษัตริย์แคว้นวัชชีทั้งหลายนั้นตั้งมั่น กองค์
ทุ
อปริหานิยธรรมธารง ทั้งนั้นมั่นคง
มิโกรธมิก้าวร้าวฉาน
ถอดความ ธรรมอันไม่เป็นที่ตั้งแห่งความเสื่อม ไม่โกรธและไม่แตกร้าวกัน
เพื่อธรรมดาเนินเจริญการณ์ ใช่เหตุแห่งหานิย์
เจ็ดข้อจะคัดจัดไข
ถอดความ เป็นธรรมที่ทาให้เจริญก้าวหน้าไม่ใช่เหตุแห่งความเสื่อม มี๗
ประการดังต่อไปนี้
หนึ่ง เมื่อมีราชกิจใด ปรึกษากันไป
บ่วายบ่หน่ายชุมนุม
ถอดความ ๑.เมื่อมีราชกิจใดก็ปรึกษากันไม่งดเว้นและเบื่อหน่ายที่จะเข้าร่วม
ประชุม
สอง ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม พร้อมพรักพรรคคุม
ประกอบ ณ กิจควรทา
ถอดความ ๒.เข้าประชุมและเลิกประชุมพร้อมกัน และพร้อมเพรียงกันประกอบ
กิจอันสมควร

8. สาม นั้นยึดมั่นในสัม มาจารีตจา
ประพฤติมิตัดดัดแปลง
ถอดความ ๓.ยึดมั่นในความประพฤติอันถูกต้องตามแบบแผน
สี่ ใครเป็นใหญ่ได้แจง โอวาทศาสน์แสดง
ก็ยอมและน้อมบูชา
ถอดความ ๔.เชื่อฟังและปฏิบัติตามโอวาทผู้ใหญ่
ห้า นั้นอันบุตรภริยา แห่งใครไป่ปรา
รภประทุษข่มเหง
ถอดความ ๕.ไม่ล่วงเกินบุตรภรรยาผู้อื่น
หก ที่เจดีย์คนเกรง มิย่ายาเยง
ก็เซ่นก็สรวงบวงพลี
ถอดความ ๖.เคารพในสถานที่ที่ผู้อื่นยกย่องนับถือ
เจ็ด พระอรหันต์อันมี ในรัฐวัชชี
ก็คุ้มก็ครองป้องกัน
ถอดความ ๗ ให้ความอุปการะคุ้มครองพระอรหันต์ที่อยู่ในแคว้นวัชชี
สัปดพิธนิติคตินิรันดร์ สามัคคีธรรม์
ณราชย์นริศลิจฉวี
ถอดความ แบบแผนทั้ง ๗ ประการนี้เป็นคติตลอดกาล เป็นธรรมก่อให้เกิด
ความสามัคคีของกษัตริย์ลิจฉวี
อชาตศัตรูภูมี สดับสรรพคดี
ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม
ถอดความ พระเจ้าอชาตศัตรูได้ทรงทราบดังนั้นก็บังเกิดความเกรงขาม

9. ศึกใหญ่ใคร่จะพยายาม รบเร้าเอาตาม
กาลังก็หนักนักหนา
ถอดความ ว่าศึกครั้งนี้เป็นศึกใหญ่หากจะเอาชนะด้วยกาลังคงจะเป็นการยาก
จาจักหักด้วยปัญญา รอก่อนผ่อนหา
อุบายทาลายมูลความ
ถอดความ จะต้องเอาชนะด้วยปัญญา รั้งรอไว้ก่อนเพื่อหากลอุบายทาลายความสามัคคีที่มี
มาแต่ก่อน
ถอดความ กาพย์ฉบัง ๑๖
พระองค์ทรงทราบข่าวที่เล่าลือกันทั่วไปว่า บรรดากษัตริย์แคว้นวัชชีทั้งหลายนั้นตั้งมั่น
ในธรรมอันไม่เป็นที่ตั้งแห่งความเสื่อม ไม่โกรธและไม่แตกร้าวกัน เป็นธรรมที่ทาให้
เจริญก้าวหน้าไม่ใช่เหตุแห่งความเสื่อม มี ๗ ประการดังต่อไปนี้
๑. เมื่อมีราชกิจใดก็ปรึกษากันไม่งดเว้นและเบื่อหน่ายที่จะเข้าร่วมประชุม
๒. เข้าประชุมและเลิกประชุมพร้อมกัน และพร้อมเพรียงกันประกอบกิจอันสมควร
๓. ยึดมั่นในความประพฤติอันถูกต้องตามแบบแผน
๔. เชื่อฟังและปฏิบัติตามโอวาทผู้ใหญ่
๕. ไม่ล่วงเกินบุตรภรรยาผู้อื่น
๖. เคารพในสถานที่ที่ผู้อื่นยกย่องนับถือ
๗. ให้ความอุปการะคุ้มครองพระอรหันต์ที่อยู่ในแคว้นวัชชี
แบบแผนทั้ง ๗ ประการนี้เป็นคติตลอดกาล เป็นธรรมก่อให้เกิดความสามัคคีของ
กษัตริย์ลิจฉวี พระเจ้าอชาตศัตรูได้ทรงทราบดังนั้นก็บังเกิดความเกรงขาม ว่าศึกครั้งนี้เป็นศึก
ใหญ่หากจะเอาชนะด้วยกาลังคงจะเป็นการยาก จะต้องเอาชนะด้วยปัญญา รั้งรอไว้ก่อนเพื่อ
หากลอุบายทาลายความสามัคคีที่มีมาแต่ก่อน

10. คุณค่าวรรณศิลป์
การสรรคา เป็นการเลือกใช้คาที่สอความคิดและอารมณ์ได้อย่างงดงาม ดั้งนี้ การ
ื่
เลือกใช้คาได้ถูกต้องตรงตามความหมายที่ต้องการ มีการใช้คาที่ประณีตเป็นพิเศษ เมื่อ
กล่าวถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ พระมหากษัตริย์ ครู อาจารย์ จะใช้คาศัพท์ภาษาบาลีสันสกฤตชึ่งถือว่า
เป็นภาษาสูงต้องแปลความทุกคา เช่น ในบทประณามพจน์ ทาให้ถ้อยคาเกิดความขลังและ
ศักดิ์สิทธิ์ ดังบทประพันธ์
พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษฏิสดุดี
กายจิตวจีไตร ทวาร
ไหว้คุณองค์พระสุคตอนาวรณญาณ
ยอดศาสดาจารย์ มุนี
อีกคุณสุนทรธรรมคัมภิรวิธี
พุทธพจน์ประชุมตรี ปิฎก
ทั้งคุณสงฆพิสุทธศาสนดิลก
สัมพุทธสาวก นิกร