การจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นสำหรับเยาวชน

1. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นสาหรับเยาวชน
โดย : นายศิริวุฒิ บัวสมาน และนางธีร์กัญญา พลนันท์
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
สำนักงำนเขตพื้นที่กำรศึกษำมัธยมศึกษำ เขต 27

2. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
(ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 ได้กาหนดแนวทางการจัดการศึกษาให้ยึดหลักว่า
ผู้เรียนทุกคนมีความสามารถในการเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้ และถือว่า
ผู้เรียนมีความสาคัญที่สุด กระบวนการจัดการศึกษาต้องส่งเสริมให้ผู้เรียน
สามารถพัฒนาตามธรรมชาติและเต็มศักยภาพ ให้สังคมมีส่วนร่วมในการจัด
การศึกษา กระบวนการเรียนรู้ต้องมุ่งปลูกฝังจิตสานึกที่ถูกต้อง มีความภูมิใจใน
ความเป็ นไทย รู้จักรักษาผลประโยชน์ส่วนรวมและของประเทศชาติ รวมทั้ง
ส่งเสริม ศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรมของชาติ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ตลอดจนอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รู้จักพึ่งตนเอง มีความริเริ่ม สร้างสรรค์
ใฝ่ รู้ และเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างต่อเนื่อง

3. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ได้กาหนด
วิสัยทัศน์ มุ่งพัฒนาผู้เรียนทุกคน ซึ่งเป็ นกาลังของชาติให้เป็ นมนุษย์ที่มีความ
สมดุลทั้งด้านร่างกาย ความรู้ คุณธรรม มีจิตสานึกในความเป็ นพลเมืองไทย
และเป็ นพลโลก มุ่งเน้นผู้เรียนเป็ นสาคัญบนพื้ นฐานความเชื่อว่า ทุกคน
สามารถเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้เต็มตามศักยภาพ ให้ผู้เรียนเกิดสมรรถนะ
สาคัญ 5 ประการ คือ ความสามารถในการสื่อสาร การคิด การแก้ปัญหา การ
ใช้ทักษะชีวิต และการใช้เทคโนโลยี และกาหนดคุณลักษณะอันพึงประสงค์ 8
ประการ คือ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ซื่อสัตย์สุจริต มีวินัย ใฝ่ เรียนรู้ อยู่อย่าง
พอเพียง มุ่งมั่นในการทางาน รักความเป็ นไทย และมีจิตสาธารณะ และยังได้
กาหนดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน ให้ผู้เรียนได้พัฒนาตนเองตามศักยภาพและรอบ
ด้าน

4. ในปัจจุบัน ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมในประเทศไทยนับวันยิ่งมีความรุนแรง
และทวีคูณมากขึ้น มีปัญหาและมลภาวะต่างๆ เกิดขึ้นมากมาย ทุกคนจะต้อง
ร่วมกันตระหนัก มีจิตสานึกและร่วมมือในการที่จะช่วยกันสร้างสรรค์และพิทักษ์
รักษาสภาพแวดล้อมเพื่อให้น่าอยู่และยั่งยืน
จากการจัดการศึกษาในระบบ
โรงเรียนในปัจจุบัน พบว่า ส่วนใหญ่
จัดกิจกรรมการเรียนรู้กันในห้องเรียน
หรือภายในบริเวณโรงเรียนซึ่งคับแคบ
เน้นหลักสูตรและเนื้อหาวิชาการในแต่ละ
วิชามากจนเกินไป อาจทาให้นักเรียนรู้สึก
เบื่อ อึดอัด ไม่ตั้งใจและไม่สนใจเรียน

5. ดังนั้น ถ้าหากนาเยาวชนหรือผู้เรียนเข้าไปเรียนรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม
และภูมิปัญญาท้องถิ่นในชุมชนของตนเองและบูรณาการวิชาต่างๆ เข้าด้วยกัน
จะทาให้ได้เรียนรู้สิ่งที่เป็ นสภาพจริง ได้เห็นสภาพปัญหาและช่วยกันแก้ไข
ปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชนของตนเอง เรื่องที่เกี่ยวข้องกับชีวิตและปัญหาจริงที่
เกิดขึ้นในท้องถิ่นของตน
การจัดการศึกษาด้านสิ่งแวดล้อมศึกษาที่
เป็ นกระบวนการ จะส่งผลต่อเยาวชนให้เกิดความ
ตระหนักในปัญหาสิ่งแวดล้อม รู้คุณค่า มีจิตสานึก
ต่อสิ่งแวดล้อมและให้ความร่วมมือในการอนุรักษ์
จัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่นของตน
อย่างยั่งยืนนั้น จาเป็ นต้องมีการวิเคราะห์ปัญหาใน
ท้องถิ่นและแสวงหาแนวทางแก้ไขด้วยวิธีที่
หลากหลายโดยการปฏิบัติจริง จะทาให้เยาวชนมี
ส่วนร่วมในการตัดสินใจใน

6. 1. เป็ นปัญหาที่เกิดขึ้นจริงในสถานศึกษาและชุมชน
2. เน้นการเรียนรู้จากสภาพจริง ทั้งในและนอกสถานศึกษา
3. เน้นการสืบสวน สืบเสาะ และการค้นพบด้วยตนเอง
4. เน้นการเรียนรู้แบบร่วมมือ
5. ให้ผู้เรียนร่วมมือกันแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นด้วยการลงมือปฏิบัติจริง
6. เป็ นกิจกรรมที่ร่วมคิดร่วมทา โดยใช้กระบวนการกลุ่มและความร่วมมือจาก
ชุมชนแบบบวร
7. เน้นการพัฒนาทักษะกระบวนการคิดอย่างเป็ นระบบและการคิดวิเคราะห์
8. เน้นการเรียนรู้แบบบูรณาการ
9. เน้นการเรียนรู้อย่างสนุกสนานผ่านเกมและกิจกรรมที่หลากหลาย
10. เป็ นกิจกรรมที่มีความหมายต่อเยาวชน ผู้ลงมือทา ชุมชน ประเทศชาติและโลก

7. 3.1 วัตถุประสงค์
3.1.1 เพื่อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ ตระหนัก มีจิตสานึก ร่วมอนุรักษ์และพัฒนาสิ่งแวดล้อม
ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน
3.1.2 เพื่อธารงรักษาความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นให้คงอยู่ และสามารถสืบทอดให้ชุมชนนามาใช้
ประโยชน์ได้ตามสภาพภูมิสังคมอย่างเป็ นรูปธรรม เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน และมีการขยายเครือข่ายการ
ดาเนินงานเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง
3.1.3 เพื่อพัฒนาศักยภาพของผู้เรียน กระบวนการคิดเชิงวิเคราะห์ ความเป็ นผู้นา
การทางานร่วมกันเป็ นหมู่คณะ และทักษะในการแก้ไขปัญหา เพื่อพัฒนาเยาวชนเติบโตเป็ นผู้ใหญ่และผู้นาที่มี
ประสิทธิภาพในอนาคต
3.2 เป้ าหมาย
3.2.1 เชิงปริมาณ ผู้เรียนชุมนุมนักสารวจแห่งท้องทุ่ง ไม่ต่ากว่าร้อยละ 80 เข้าใจ ตระหนัก
มีจิตสานึก ในความสาคัญและร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและภูมิปัญญาในท้องถิ่น
3.2.2 เชิงคุณภาพ ผู้เรียน ครู และชาวบ้านในชุมชนได้ร่วมกันเรียนรู้และอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและ
ภูมิปัญญาท้องถิ่นในชุมชน

8. ใช้การออกแบบการเรียนรู้จากประสบการณ์ตรง (The Experiential Learning) ดาเนิน
กิจกรรมในรูปแบบของกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนใน “ชุมนุมนักสำรวจแห่งท้องทุ่ง” ในชื่อกลุ่ม “พล
พรรครักษ์ดอนปู่ ตำ” โดยเริ่มต้นจากความสนใจของผู้เรียนที่ต้องการจะสารวจสิ่งแวดล้อม
รอบตัวและมีครูที่ปรึกษาช่วยแนะนา มุ่งเน้นศึกษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทุกบริบท
รวมทั้งวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นด้วยกระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษาผ่านกระบวนการ 7
ขั้นตอน คือ 1.) การสร้างกลุ่มเยาวชน 2.) สร้างอุดมการณ์ร่วมกัน 3.) เตรียมเสบียง 4.)
ค้นหา 5.) สารวจ 6.) อนุรักษ์ และ 7.) แบ่งปัน ซึ่งดัดแปลงมาจากโครงการนักสารวจแห่งท้อง
ทุ่งของศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร จังหวัดปทุมธานี ทั้งนี้แต่ละขั้นตอนจะช่วย
เปิ ดโอกาสให้นักเรียนได้คิดวิเคราะห์และใกล้ชิดกับธรรมชาติและชุมชนมากขึ้น จนเกิดความ
เข้าใจและตระหนักในความสาคัญของสิ่งแวดล้อม และภูมิปัญญาท้องถิ่นจนสามารถนาข้อมูล
จากการศึกษาไปใช้ได้จริง และพัฒนากลายเป็ นองค์ความรู้ในท้องถิ่นอย่างเป็ นรูปธรรม ซึ่ง
รายละเอียดขั้นตอนกระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นทั้ง 7 ขั้นตอน มีดังนี้

9. ขั้นที่ 1 การสร้างกลุ่มเยาวชน (Build youth group)
ขั้นที่ 3 เตรียมเสบียง (Prepare the readiness)
ขั้นที่ 4 ค้นหา (Discover) ขั้นที่ 5 สารวจ (Explore)
ขั้นที่ 6 อนุรักษ์ (Conserve)ขั้นที่ 7 แบ่งปัน (Share)

10. เป็นการรวมกลุ่มเยาวชนที่มีความสนใจด้านสิ่งแวดล้อม
ทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถิ่นในประเด็นเดียวกัน
หรือใกล้เคียงกันมาทากิจกรรมร่วมกัน ซึ่งการรวมกลุ่มอาจเกิด
จากตัวนักเรียนหรือเยาวชนร่วมกันจัดตั้งกลุ่มขึ้นเองหรือครูอาจ
จัดในรูปแบบของชุมนุม/ชมรม/กิจกรรมเพื่อสังคมและสาธารณะ
ประโยชน์หรือกิจกรรมนอกหลักสูตรก็ได้ ซึ่งแต่ละกลุ่มจะต้องมี
ที่ปรึกษาคอยให้คาแนะนา เช่น ครู ผู้นาชุมชน ผู้นาท้องถิ่นหรือ
ปราชญ์ชาวบ้านที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องที่กลุ่มเยาวชน
ต้องการศึกษา

11. สร้างอุดมการณ์ร่วมกัน
เมื่อรวมกลุ่มเยาวชนและมีที่ปรึกษาเรียบร้อยแล้ว
ควรมีการประชุมเลือกตั้งคณะกรรมการกลุ่มให้ทุกคน
ได้มีหน้าที่รับผิดชอบในการดาเนินงานต่างๆ ที่
เกี่ยวข้อง เช่น ประธาน รองประธาน เลขานุการ
เป็นต้น จากนั้นสร้างความเข้าใจ สร้างปณิธานและ
อุดมการณ์ร่วมกัน มีวัตถุประสงค์ในการดาเนินงาน
และวางแผนการดาเนินงานชัดเจน

12. ในการเตรียมตัวและเตรียมความพร้อมการศึกษาสิ่งแวดล้อม
และภูมิปัญญาในชุมชนหรือท้องถิ่น เยาวชนจะต้องมีความรู้
พื้นฐาน เทคนิคและทักษะในเรื่องต่อไปนี้ เช่น การวางแผน การ
ทางานกลุ่ม การตั้งคาถาม การสังเกต การเก็บข้อมูล การ
วิเคราะห์ข้อมูล การแปลความหมายข้อมูลและการสรุปผล โดย
ที่ปรึกษาให้คาแนะนาหรือเชิญวิทยากรมาฝึกอบรม

13. เป็นขั้นตอนการค้นหาพื้นที่
ธรรมชาติ หรือประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมสาหรับเริ่มต้นศึกษา
โดยสิ่งสาคัญคือจะต้องเป็นพื้นที่ ชุมชน หรือประเด็นที่กลุ่ม
สนใจ จากนั้นจึงเข้าไป “ทาความรู้จัก” กับพื้นที่และชุมชน
ซึ่งสามารถแบ่งย่อยได้อีก 2 ขั้นตอน ดังนี้
การคิดหาประเด็นที่
น่าสนใจในพื้นที่ธรรมชาติหรือในสิ่งแวดล้อมรอบตัว
เพื่อนาไปสู่การศึกษาเรียนรู้ต่อไป โดยอาศัยทักษะด้าน
การสังเกต และการตั้งคาถามและการค้นคว้าเพื่อหา
คาตอบ เพื่อให้เกิดการวิเคราะห์และระดมสมองในการ
เลือกประเด็นที่เยาวชนสนใจมากที่สุดในการนามาสารวจ
และเรียนรู้ในท้องถิ่นของตน

14. การค้นคว้าหาข้อมูล
เพิ่มเติม โดยการรวบรวมข้อมูลทั่วไปและข้อมูลที่
เกี่ยวข้องทั้งหมด ตลอดจนการตั้งสมมติฐานในประเด็น
ซึ่งได้จากการค้นหาในขั้นแรก เพื่อให้ได้ข้อมูลอย่าง
ครอบคลุมมากที่สุดในการประกอบการสารวจเรียนรู้
ต่อไป

15. หลังจากได้ประเด็นที่กลุ่ม
สนใจแล้ว จึงเป็นขั้นตอนการสารวจ เพื่อให้เกิดความรู้จริง
เกี่ยวกับพื้นที่หรือประเด็นนั้นๆ ซึ่งสามารถแบ่งย่อยโดย
ละเอียดได้ดังนี้
วางแผนใน
การดาเนินงาน ระยะเวลาในสารวจ การเตรียมอุปกรณ์
และเครื่องมือที่ปลอดภัยและเหมาะสม และวิธีการสารวจ
หรือทดลอง ทั้งในเชิงปริมาณ และคุณภาพ การออกแบบ
บันทึกข้อมูล เช่น แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์ แบบ
บันทึกการสารวจ หรือทดลอง เป็นต้น เพื่อให้ได้ข้อมูลที่
เที่ยงตรงและเชื่อถือได้มากที่สุด

16. หลังจากได้วาง
แผนการสารวจเรียบร้อยแล้ว จึงลงพื้นที่เพื่อทาการ
สารวจ หรือทดลอง พร้อมเก็บรวบรวมข้อมูลและบันทึก
ผลการสารวจตรวจสอบอย่างเป็นระบบ ถูกต้อง
ครอบคลุม ทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ

17. เมื่อเก็บบันทึกข้อมูลจาก
การสารวจเรียบร้อย จึงนามาวิเคราะห์ สังเคราะห์ และ
สรุปผล นามาแปลความหมาย และหาเหตุผลหรือ
หลักฐานในการอธิบายถึงผลการสารวจเพื่อให้ข้อมูลที่
รวบรวมได้นั้น มีความครอบคลุมและเชื่อถือได้มากที่สุด

18. การอนุรักษ์เป็นการนา
ผลสรุปจากการสารวจหรือทดลองมาลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง
เพื่อแก้ไขปัญหาต่อประเด็นที่เยาวชนศึกษานั้น ซึ่งเป็น
กระบวนการที่เยาวชนจะได้แสดงออกถึงความรับผิดชอบ โดยลง
มือกระทาสิ่งที่เป็นประโยชน์และเหมาะสมกับพื้นที่เพื่อช่วยให้
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมยังคงสมดุล รวมถึง การธารง
รักษาวัฒนธรรมและภูมิปัญญานั้นๆ ให้คงไว้ไม่สูญหายไป ซึ่งการ
ลงมือปฏิบัติด้วยตนเองในพื้นที่จริง โดยนาผลสรุปที่ศึกษาผ่าน
การรวบรวม วิเคราะห์ สังเคราะห์ นี้เอง ที่เป็นการปลูกฝังให้
เยาวชนเกิดความรู้สึกรักและหวงแหนกับสิ่งที่ตนทา อันจะ
นาไปสู่ความตระหนัก และเกิดจิตสานึกได้อย่างแท้จริง

19. เป็นขั้นตอนการแลกเปลี่ยน
ประสบการณ์ความสาเร็จและความภาคภูมิใจที่ได้จากการ
ดาเนินโครงการฯ ให้กับเพื่อนๆ ครู-อาจารย์ ชุมชนหรือผู้ที่
สนใจอื่นๆ เช่น การจัดนิทรรศการ จัดค่ายฝึกอบรมโดย
เยาวชนและทีมครูที่ปรึกษา การพูดคุยแลกเปลี่ยน
ประสบการณ์ การแต่งบทเพลง และรณรงค์ให้เกิดความ
ร่วมมือกันดูแล โดยอาจทาโปสเตอร์ แผ่นพับ การ์ตูน วีดีโอ
website หรือ Social Network เป็นต้น

20. 1. การประเมินผลตามสภาพจริง (Authentic assessment) เป็นการวัดและ
ประเมินผลที่สอดคล้องกับความสามารถหรือคุณลักษณะตามสภาพที่แท้จริงของผู้เรียน
เป็นการประเมินผลที่สอดคล้องกับกิจกรรมและกระบวนการเรียนรู้ในแต่ละขั้นตอน
จากการปฏิบัติงานหรือกิจกรรมที่ผู้เรียนได้ปฏิบัติตามกาหนดหรือตามความถนัด เป็น
การประเมินความสามารถ ทักษะ และคุณลักษณะของผู้เรียน เน้นความสามารถที่
แท้จริงของผู้เรียน

21. 2. การประเมินการปฏิบัติ (Performance assessment) การเป็นผู้มีความสามารถ
ในการปฏิบัติโดยการนาความรู้และประสบการณ์ที่ได้รับไปใช้และการมีคุณลักษณะ
ต่างๆ ที่จะช่วยให้การปฏิบัติประสบผลสาเร็จ ถือเป็นจุดมุ่งหมายที่สาคัญของการ
จัดการเรียนรู้ โดยการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความสามารถและทักษะตลอดจนลักษณะ
นิสัยในการเรียนรู้ และการทางานของผู้เรียน เพื่อนาข้อมูลที่รวบรวมได้มาใช้ในการ
ตรวจสอบว่าผู้เรียนสัมฤทธิ์ตามเป้ าหมายหรือไม่

22. 3. การประเมินทักษะชีวิต เป็นการประเมิน
พฤติกรรมผู้เรียนเป็นรายบุคคล เพื่อพัฒนา
ผู้เรียนแต่ละคนให้มีพัฒนาการที่ดี โดยประเมิน
ความสามารถในการเผชิญสถานการณ์ต่างๆ
ของผู้เรียนโดยวิธีสังเกต การแก้ปัญหาและ
วิเคราะห์การเปลี่ยนแปลง ความคิด ความเชื่อ
และการรู้คิด จากการสะท้อนความคิด การ
เชื่อมโยงความคิด และการแสดงพฤติกรรม
ต่อเนื่องหลังการเรียนรู้ ฯลฯ ซึ่งผู้ประเมินอาจ
เป็นครูที่ปรึกษา เพื่อน ผู้ปกครอง หรือผู้เรียน
เป็นผู้ประเมินเอง

23. 6.1 บทบาทของครูที่ปรึกษา
การจัดการเรียนรู้เพื่อให้ผู้เรียนมีคุณภาพตามจุดมุ่งหมาย และเกิดการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด ครูที่ปรึกษา
ควรมีบทบาท ดังนี้
1. วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เพื่อนาข้อมูลมาใช้ในการวางแผนการจัดการเรียนรู้
2. ออกแบบและวางแผนการจัดกิจกรรม/กระบวนการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ
3. ออกแบบการเรียนรู้และจัดการเรียนรู้ที่ตอบสนองความต้องการและความแตกต่างระหว่างบุคคล
4. จับประเด็นความสนใจของผู้เรียนและเชื่อมโยงความสนใจนั้นเข้าสู่เรื่องที่ผู้เรียนสนใจ
5. คอยกระตุ้นให้ผู้เรียนคิดและตัดสินใจในระหว่างการทางานหรือกิจกรรม
6. ท้าทายความคิดของผู้เรียนให้เกิดความต้องการที่จะเรียนรู้จนกระจ่างในเรื่องนั้นๆ
7. ส่งเสริมการใช้ความคิดสร้างสรรค์ จินตนาการ และการคิดวิเคราะห์
8. จัดเตรียมและเลือกใช้สื่อที่เหมาะสมกับกิจกรรม นาภูมิปัญญาท้องถิ่น
เทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประยุกต์ใช้ในการจัดกิจกรรม
9. กระตุ้นให้เกิดความกระตือรือร้นและการมีส่วนร่วมในกิจกรรม
10. ให้กาลังใจ สนับสนุนให้ผู้เรียนได้เรียนรู้และปฏิบัติด้วยตนเอง
11. อานวยความสะดวก ประสานความร่วมมือในการเรียนรู้ร่วมกับชาวบ้านในชุมชน
12. ติดต่อและประสานงานแหล่งเรียนรู้ ตลอดจนปราชญ์ชาวบ้านในการเป็นวิทยากรท้องถิ่น
13. ดูแลความปลอดภัยตลอดการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
14. ประเมินความก้าวหน้าและพัฒนาการของผู้เรียนด้วยวิธีที่หลากหลาย และนาผลการประเมินนั้น มาพัฒนาผู้เรียนให้ดี
ยิ่งขึ้น และปรับปรุงการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ของครูที่ปรึกษา

24. 6.2 บทบาทของผู้เรียน
ผู้เรียนที่จะเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้ประสบผลสาเร็จ ควรมีบทบาท ดังนี้
1. กาหนดเป้าหมาย วางแผน และรับผิดชอบการเรียนรู้ของตนเอง
2. เสาะแสวงหาความรู้ เข้าถึงแหล่งการเรียนรู้ วิเคราะห์ สังเคราะห์ความรู้ ตั้งคาถาม คิดหาคาตอบหรือแนวทาง
แก้ปัญหาด้วยวิธีการต่างๆ
3. ลงมือปฏิบัติจริง สรุปสิ่งที่ได้เรียนรู้ด้วยตนเอง และนาความรู้ไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ต่างๆ ในชีวิตประจาวัน
4. มีความมุ่งมั่นในการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
5. มีปฏิสัมพันธ์ ทางาน ทากิจกรรมร่วมกับกลุ่มและครูที่ปรึกษา
6. ประเมินและพัฒนากระบวนการเรียนรู้ของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง

25. ผู้เรียนได้เรียนรู้และเข้าใจเกี่ยวกับความเชื่อ
พิธีกรรมและภูมิปัญญาชาวบ้านในการอนุรักษ์ป่าดอน
ปู่ตาและเกิดความตระหนัก มีจิตสานึก ร่วมอนุรักษ์
และพัฒนาสิ่งแวดล้อมและภูมิปัญญาอย่างยั่งยืน
ผู้เรียน ครู และชาวบ้านในชุมชนได้ร่วมกันเรียนรู้และ
อนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและภูมิปัญญาท้องถิ่นในชุมชน

26. ผู้เรียนได้อนุรักษ์ป่าดอนปู่ตาโดย
จัดกิจกรรมในโครงการ “ผ้าป่าต้นไม้สายธาร
แห่งเมล็ดพันธุ์ร่วมใจกันบวชป่า” ได้
อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยแต่งบทเพลง
สรภัญญะ ผญา และกลอนลา เกี่ยวกับการ
อนุรักษ์ป่าดอนปู่ตา ได้จัดทารายงานผล
การศึกษา มีความสุขและสนุกในการเรียนรู้
สิ่งแวดล้อมศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่น

27. ผู้เรียน ได้พัฒนาศักยภาพของตนเองในด้านการคิดเชิงวิเคราะห์ ความเป็น
ผู้นา การทางานร่วมกันเป็นหมู่คณะ และทักษะในการแก้ไขปัญหา
ครู ได้เรียนรู้และพัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษา
และภูมิปัญญาท้องถิ่นสาหรับเยาวชน
สถานศึกษา มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักของชาวบ้านในชุมชน
ชุมชน เป็นแหล่งเรียนรู้ของเยาวชน มีผู้นาชุมชนและปราชญ์ชาวบ้านเป็น
ครูของผู้เรียน

28. บุคคล/หน่วยงาน/องค์กรที่ช่วยให้การพัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อม
ศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นสาหรับเยาวชน ประสบผลสาเร็จ ได้แก่
- ผู้บริหารสถานศึกษาที่มีความเข้าใจสนับสนุนและอานวยความสะดวกในการจัดกิจกรรม
- คณะคุณครูและนักเรียนโรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยาทุกท่าน หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้
วิทยาศาสตร์ ให้กาลังใจในการสารวจและร่วมแรงร่วมใจจัดผ้าป่ าต้นไม้ฯ
- เจ้าหน้าที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตรที่สนับสนุนงบประมาณ ให้การอบรม ดูแลและให้
คาแนะนา ให้กาลังใจในการทางาน และช่วยเผยแพร่ผลงาน
- สานักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดร้อยเอ็ด และศูนย์ประสานงานป่ าไม้ จังหวัดร้อยเอ็ด
อนุเคราะห์วิทยากรและหนังสือเกี่ยวกับป่ าชุมชน
- สถานีเพาะชากล้าไม้ จังหวัดร้อยเอ็ด อนุเคราะห์กล้าไม้ จานวน 2,000 ต้น
- นายกองค์การบริหารส่วนตาบลสวนจิก กานันตาบลสวนจิก
และผู้ใหญ่บ้านบ้านสวนจิก
- ปราชญ์ชาวบ้านและชาวบ้านที่ให้ข้อมูลในการสัมภาษณ์

29. จากการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นสาหรับเยาวชน
พบว่า ผู้เรียนมีความสุข สนุกในการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมใกล้ตัวในชุมชนของตนเอง มีการพัฒนาตนเอง
เป็นผู้นาและผู้ตามที่ดี รู้สึกภูมิใจ หวงแหนและช่วยกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปัญญา
ท้องถิ่นของตนเอง และครูที่ปรึกษาได้ค้นพบศักยภาพในการเรียนรู้ของผู้เรียนแต่ละคน
ข้อเสนอแนะ ควรมีการพัฒนาการส่งเสริมให้มีการนาเอาภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการ
เรียนการรู้อย่างจริงจัง เพราะภูมิปัญญาท้องถิ่น คือ รากเหง้า ความแข็งแรงของสังคม
สาหรับแนวทางในการพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาสาหรับเยาวชน
นั้น ครูที่ปรึกษาไม่ควรยึดติดกับหลักสูตรมากจนเกินไป พยายามคิดให้นอกกรอบและสร้างสรรค์ มี
การวางแผนขั้นตอนการจัดกิจกรรมอย่างเป็นระบบและบูรณาการทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้และเน้นการ
มีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน และที่สาคัญต้องเข้าใจจุดมุ่งหมายและคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของการจัด
กิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาสาหรับเยาวชน

30. 10.1 การเผยแพร่
10.1.1 จัดส่งรายงานผลการศึกษาและมอบแผ่น CD เพลง สรภัญญะ ผญา
และกลอนลาอนุรักษ์ดอนปู่ตาสู่ชุมชน ให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น โรงเรียน หมู่บ้าน/ชุมชน
องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น นายอาเภอศรีสมเด็จ ผู้ว่าราชการจังหวัดร้อยเอ็ด
10.1.2 แลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่ได้เรียนรู้จากการดาเนินโครงการฯ กับ
เพื่อนๆ ครู-อาจารย์ ชาวบ้านในชุมชนหรือผู้ที่สนใจ ในรูปแบบต่อไปนี้
- การจัดบอร์ดนิทรรศการทั้งในโรงเรียนชุมชน และที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบ
นิเวศเกษตร จังหวัดปทุมธานี และจัดทาสมุดเล่มเล็ก/นิทานเล่มเล็กให้ผู้สนใจอ่านใน
ห้องสมุด
- พูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณ์โดยตรงและผ่าน Facebook กลุ่มนักสารวจ ศ.พ.ว.
และกลุ่มพลพรรครักษ์ดอนปู่ตา
- เว็บไซต์: http://spwgreenschool.circlecamp.com/index.php?page=home
- จัดทาวีดีโอเพลงดอนปู่ตาลงใน http://www.youtube.com

31. 10.2 การได้รับการยอมรับ
โครงการดอนปู่ ตาภูมิปัญญาในการ
อนุรักษ์ป่ าชุมชนและโครงการแมงมุมชักใยสายใย
นิเวศ ได้รับการตีพิมพ์ในหนังสือความลับจากท้อง
ทุ่ง5 ของศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร

32. 7.3 รางวัลที่ได้รับ
ได้รับรางวัลในโครงการนักสารวจแห่งท้องทุ่งปีที่ ๕ ซึ่งจัดโดยศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร โดยความ
ร่วมมือของสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน บริษัท บริดจสโตน จากัด และ มูลนิธิสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาอย่างยัง
ยืน (ประเทศไทย) ดังนี้
- รางวัลชนะเลิศ : ประเภทภูมิปัญญาและวัฒนธรรม ระดับมัธยมศึกษา ได้รับโล่และเงิน
สนับสนุนโครงการ 10,000 บาท พร้อมเกียรติบัตรในโครงการดอนปู่ตาภูมิปัญญาในการอนุรักษ์ป่าชุมชน
- รางวัลชนะเลิศ การประกวดหนังสือการ์ตูนเล่มเล็ก เรื่อง “ทัศนาจร ณ ดอนปู่ตา” ของ
เด็กหญิงปาริฉัตร สวัสดิ์ผล นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 ในโครงการดอนปู่ตาภูมิปัญญาในการอนุรักษ์ป่าชุมชน
- รางวัลรองชนะเลิศอันดับที่ 1 การประกวดภาพวาดของเด็กหญิงพัชรินทร์ ศรีวิเศษ
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 ในโครงการดอนปู่ตาภูมิปัญญาในการอนุรักษ์ป่าชุมชน
- รางวัลรองชนะเลิศอันดับที่ 1 : ประเภทความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศ
ระดับมัธยมศึกษา ได้รับเงินสนับสนุนโครงการ 8,000 บาท พร้อมเกียรติบัตร ในโครงการแมงมุมชักใย
สายใยนิเวศ
- รางวัลชนะเลิศ ภาพถ่าย ในหัวข้อ “ธรรมชาติ” ในโครงการแมงมุมชักใยสายใยนิเวศ
- รางวัลครูพันธุ์แท้นักสารวจ ระดับมัธยมศึกษา (นายศิริวุฒิ บัวสมาน) ได้รับโล่รางวัล
ประกาศเกียรติคุณและเกียรติบัตรสาหรับครูที่ปรึกษาโครงการฯ ทั้ง 3 ท่าน คือนายศิริวุฒิ บัวสมาน นางธีร์กัญญา พลนันท์ และ
นางสาวพัชราภรณ์ วงศ์ธรรม

33. กรมทรัพยากรน้า. 2552. มาเป็นนักวิจัยทรัพยากรน้าชุมชนกันเถอะ. กรุงเทพฯ: องค์การค้า
สกสค., 97 หน้า.
กรมวิชาการ. 2540. คู่มือการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนสิ่งแวดล้อมศึกษา กรณีศึกษา
ป่าชุมชน ระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาตอนต้น. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภา
ลาดพร้าว., 103 หน้า.
_________. 2546. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
(ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์อักษรไทย.
กระทรวงศึกษาธิการ. 2552. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทยจากัด., 244 หน้า.
_________. ม.ป.ป. แนวทางการจัดค่ายนักเรียนบูรณาการเรียนรู้สิ่งแวดล้อม ทักษะทางสังคม
และหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง. ม.ป.ท., 333 หน้า.
ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร. (อัดสาเนา). ร่างแนวทางการจัดกิจกรรมนักสารวจแห่ง
ท้องทุ่ง. ปทุมธานี: ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร., 254 หน้า.