Lekts1
- 3. AutoCAD програмын тухай ерөнхий ойлголт
AutoCAD програмыг анх 1980 онд АНУ-ын Sousolith Autodesk компанид зохиож
байсан. Энэ компани одоо Autodеsk болж автомат зургийн програм зохиогч,
эзэмшигч хамгийн том компани болж өргөжсөн. 2000 оноос манай улсад R-14,
AutoCAD2000, 2002, 2004, 2005... гэсэн хувилбаруудыг ашиглаж ирсэн. Эдгээрээс
гадна тодорхой мэргэжлийн салбарт зориулагдсан MechCad, MathCad, MapCad,
GeoCad, ElectroCad, ArchCad зэрэг олон хувилбар програмууд байдаг.
AutoCAD програмын хувилбарууд нь инженерийн зураг төсөл боловсруулах
ажилд хамгийн өргөн хэрэглэгдэж байгаа автомат зургийн систем юм. Уг
системийг ашиглан
• хавтгайн болон огторгуйн зураг төслийг боловсруулах
• огторгуйд зурагдсан обьектын бодит зургийг өндөр түвшинд дүрслэх
• зурсан зургийг машстаб, проекцийн хувьд олон хэлбэрээр харах, хэвлэх
3
- 5. 5
Зургийн талбарын баруун доод хэсэгт, төлөвийн мөрөнд
байрлах Workspace Switching буюу командыг дарахад
нээгдэх цэснээс сонголт хийж дэлгэцийн харагдах
интерфэйсийг өөрчилж болно.
- 10. Цэс ба бүлэг хэрэгслийн мөр
Бусад хэрэглээний програмуудын адил стандарт зурвастай ба
Draw
Dimension
Modify
Object Snap.... гэх мэт зурвастай.
10
- 11. Командын мөр
AutoCAD програмд команд оруулж, гүйцэтгэх олон арга байдаг.
Командыг хаанаас гүйцэтгэж байгаагаас үл хамааран адилхан
ажилладаг ба ихэнх командуудад командыг гүйцэтгэх явцад гарнаас
координат оруулах, сонголт хийх шаардлага байдаг. Энэ үйлдлүүдийг
хийж болохоос гадна командын товчилсон нэрийг шууд энэ мөрөнд
бичиж болно.
Мөн цэснээс, хэрэгслийн мөрнөөс команд сонгосон тохиолдолд
командын мөрөнд командын нэр автоматаар бичигддэг ба урд нь
сонгогдсон команд, түүний ажилласан байдлыг энэ мөрнөөс харж
болно.
- 12. Тухайн биелүүлж байгаа командыг зогсоохын тулд Esc товч
дарна. Команд зогссон тохиолдолд энэ мөрөнд *Cancel* гэж
гарах ба зарим командыг зогсоохын тулд Esc товчийг хэд
хэдэн удаа дарна.
Хамгийн сүүлд сонгосон командыг дахин ажиллуулахын тулд
Enter эсвэл Spacebar товчлуур дарна.
Зарим командуудыг өөр команд идэвхитэй ажиллаж байх үед
дундуур нь түүнийг таслалгүйгээр ажиллуулж болно.
- 13. 13
Зургийн талбарын доод хэсэгт буюу төлөвийн мөрөнд байрлах зургийн
горимуудаар курсорын шилжилтийг тохируулдаг. Эдгээр горимуудыг
тайлбарлая.
Төлөвийн мөр
F9
Snap
Mode
Snap төлөв оn байгаа үед курсор тодорхойлсон алхамаар
шилжинэ.
F7
Grid
Display
Зургийн хязгаарыг дүүртэл тор татна.Эдгээр цэгүүд
хэвлэгдэхгүй бөгөөд зургийн объектийг зурах үед, хоорондох
зайг харахад хялбар болгож зургийн ажлыг хөнгөвчилнө.
F8
Ortho
Mode
Энэ горимыг идэвхжүүлсэн үед курсор зөвхөн х,у тэнхлэгийн
дагуу чиглэлтэй зурна.
F10
Polar
Tracking
Ortho горимын эсрэг үйлдэл хийх буюу нийлмэл налуу,
шулууныг зурах үед хэрэглэнэ. Курсорын шилжиж байгаа
чиглэл, хэмжээг харж болно.
- 14. 14
F3
Object
Snap
Энэ горимыг идэвхжүүлсэнээр зургийн объектын онцгой
цэгүүд тодорхой харагддаг.
F11
Object
Snap
Tracking
Сонгосон онцгой цэгүүдийг
F6
Dynamic
UCS
График курсорын координатын утга
F12
Dynamic
Input
Курсорын динамик дүрслэл
Line
Weigth
Энэ горимыг идэвхжүүлж шулууны өргөнийг харж болно.
Quick
Properties
Зургийн шинж чанарыг тодорхойлсон цонх нээгдэнэ.
Ctrl+Shift+P зэрэг дарна.
- 15. Шинээр зургийн файл үүсгэх
15
New командаар эсвэл командын мөрөнд new командыг
бичихэд Select Template харилцах цонх нээгдэнэ.
Бэлэн
загварын
файлуудын
жагсаалт
- 16. 16
Энэ цонхонд зурах цаасны стандарт хэмжээ бүхий *.dwt,
*.dwg, *.dws өргөтгөлтэй загварын жагсаалт гарах ба эндээс
сонгож, тухайн сонгосон загвар дээр зургийн шинэ файл
үүсгэх боломжтой. Open командын доошоо нээгддэг цэсээс
Metric эсвэл Imperial сонголт хийж тухайн сонгосон загвараа
хэмжээсийн өөр төрлөөр нээж болно.
Харин загварын файлд тухайн файлд хийгдэх бүх тохиргоо
хийгдсэн байдаг учраас хэрэглэгч дахин тохиргоо хийх
шаардлагагүй байдаг.
- 18. Файлыг хэсэгчилж нээх
18
Том хэмжээний зурагтай ажиллаж байгаа үед зургийн
тодорхой нэг хэсгийг сонгож хэсэгчлэн нээж болдог.
Хэсэгчилж нээхэд блок, давхрага, шугамын төрөл,
хэмжээсийн болон текстын загвар зэрэг нэрлэгдсэн
обьектуудыг ялган нээж болно.
- 19. 19
Partialopen командаар дараах харилцах цонх нээгдэнэ.
Layer geometry to
load–зургийн нээх
давхрагын
нэрийг сонгоно.
View geometry to
load – Зургийг
харах хэлбэрийг
сонгоно.
- 20. 20
Команд оруулах
AutoCAD програмд команд оруулах хэд хэдэн арга байдаг.
1. Хэрэгслийн мөрнөөс команд оруулах
2. Командын мөрнөөс команд оруулах
3. Бусад
AutoCAD-ын бусад програмуудаас ялгагдах онцлог нь командыг
командын мөрөнд бичиж оруулдгаараа онцлог юм. Командын
мөрөнд командын нэрийг эсвэл товчлолыг бичиж оруулаад Enter
эсвэл Spacebar товчлуур дарахад команд биелэгдэнэ. Ихэнх
командууд товчилсон нэртэй байдаг. Команд өгөхөд тухайн
командын дараагийн хийх үйлдлүүдийн тайлбар командын
мөрөнд бичигдсэн байдаг .
- 21. 21
Жишээ нь: зургийн энгийн элемент болох шулуун шугам зуръя.
1. Draw-Line команд эсвэл
2. Хэрэгслийн мөрөөс командыг авах
3. Эсвэл командын мөрөнд l (line) гэж бичээд Enter дарахад командын
мөрөнд доорх тайлбар гарна.
Specify first point:шулуун зурах эхний цэгийг зааж өгнө
Specify next point or[Undo]:хоёр дахь цэгийг зааж өгнө.
Specify next point or [Undo/Close]:дараагийн цэгийг оруулах эсвэл командыг дуусгахын
тулд Enter дарах
Зураг зурах явцад командын нэрийг өгөлгүйгээр Enter эсвэл SpaceBar
товчлуур, эсвэл хулганы баруун товчлуурыг дарж гарах цэснээс
сонговол хамгийн сүүлд хэрэглэгдэж байсан команд биелэгдэнэ.
- 22. 22
Команд дахин дуудах, дуусгах, таслах
AutoCAD програмд өмнө нь ашигласан командыг дахин
дуудахын тулд зөвхөн Enter эсвэл Spacebar товчлуурыг
дарахад хамгийн сүүлд ашиглагдсан команд биелэнэ.
Хэрэв сонгосон команд буруу эсвэл тухайн сонгосон
командыг дуусгах тохиолдолд гарны Esc товчлуур, мөн
хулганы баруун товч дарж туслах цэсээс Cancel командыг
сонгож командыг таслана.
- 23. Файл хадгалах
AutoCAD програм дээр хийгдсэн файл нь *.dwg өргөтгөлтэй
хадгалагдана. Файлaa хадгалахдаа бусад хэрэглээний програмуудтай
адил Save командыг ашиглана. Хийж буй файлаа тодорхой хугацаанд
автоматаар хадгалахын тулд Tools-Options цонхны Open and Save
хавтсанд байрлах Automatic Save командыг идэвхижүүлж хадгалах
хугацааг зааж өгнө.
Файл хадгалахдаа AutoCAD програмын аль ч хувилбараар, эсвэл өөр
зургийн програмын өргөтгөлөөр хадгалж болно. SaveАs цонхны Files
of type хэсэгт зааж өгнө.
AutoCAD-ын шинэ хувилбар дээр хийгдсэн файл нь өмнөх хувилбар
дээр нээгддэггүй учраас энэ хэсэгт бид хуучин хувилбарыг зааж
хадгалах нь тохиромжтой.
23
- 25. AutoCAD програмтай ажиллаж байх үед дараах төрлүүдийг
мэдэж байх нь чухал. Доорх өргөтгөлөөр хадгалсан файлыг
AutoCAD програм байхгүй тохиолдолд нээж үзэх боломжтой.
25
dwg AutoCAD програмаар үүсгэсэн файлын стандарт төрөл
bak AutoCAD-ийн нөөц файлын төрөл
dwt AutoCAD програмын бэлэн загварын файлын шинэ төрөл
dwf AutoCAD зургийг интернэтэд зориулж өөрчлөх боломжгүй болгон
хадгалсан төрөл
3ds 3Dstudio Max програмд зориулсан төрөл
jpg Интернэтэд зориулсан хэмжээ багатай зургийн файлын төрөл
pdf Adobe Acrobat Reader програм ашиглан зургаа нээж үзэж болно
wmf Windows-н ямар ч орчинд харах боломжтой зургийн файлын төрөл
AUTOCAD-ын файлыг хадгалах боломжууд
- 26. AutoCAD-ын орчны тохиргоог хийх
26
AutoCAD програмын тохиргоог ACAD товчлуур - Options командаар нээгдэх
харилцах цонхонд хийнэ.
- 27. AutoCAD-ын орчны тохиргоог хийх
Files AutoCAD програмд хэрэглэгдэж байгаа бүх төрлийн
файлуудыг (загвар, зураг, заавар) хайх замыг зааж өгнө.
Display Дэлгэцийн элементүүдийн харагдах байдал, хулганы
заагчийн харагдах хэмжээ, дэлгэцийн ба командын
мөрийн суурь өнгө, командын мөрөнд харагдах текстийн
өнгө, хэлбэр, хэмжээ, зурагдах обьектын харагдах
байдал зэргийг тохируулна.
Open&Save Зургийн файлыг нээх болон хадгалахтай холбоотой
тохиргоог хийнэ.
Plot&Publish Хэвлэх загварын болон хэвлэх төхөөрөмжийн бүх
тохиргоог энд хийнэ.
System Олон файлын горимд ажиллах эсэх тохиргоог хийхээс
гадна, зургийн масштаб, шулууны өргөн зэргийг
системийн тохиргоог хийнэ.
- 28. AutoCAD-ын орчны тохиргоог хийх
User Reference Хулганы баруун товч дарахад гарч ирэх туслах
цэсийн тохиргоо, шугамын өргөний тохиргоо, мөн
зургийн масштабын хэмжээсийг тохируулна.
Drafting Autosnap болон Autotrack-н тохиргоог (онцгой
цэгийн болон хулганы курсорын харагдах байдал)
хийнэ. Зураг зурах явцад курсорын харагдах хэмжээ,
өнгө, дэлгэцэн дээр зурагдах объектын онцгой
цэгүүд, мөн зурах явцад дэлгэцэн дээр харагдах
зургийн хэмжээсийн харагдах байдал, өнцгийн
хэмжээ зэргийг энд тохируулдаг.
Selection Зургийн обьектыг идэвхижүүлэх горимын тохиргоог
хийнэ.
- 29. Объектыг зурах зургийн хязгаарын
хэмжээг тохируулах
Limits командыг гараас оруулахад командын мөрөнд дараах тохиргоог
бичиж өгнө.
Command: '_limits (Format / Drawing Limits команд)
Reset Model space limits: Specify lower left corner or [ON/OFF]
<0.0000,0.0000>: 0,0 (Цаасны эхлэлийн цэгийг 0, 0 – ээс эхлэхийг
заана.)
Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 (Цаасны
хэмжээг гараас оруулна. Энд А3 байсныг А4 болгож байна.)
29
- 30. Хэмжих нэгж, өнцөг тохируулах
CAD товчлуур Drawing - Units командыг
сонгоход нээгдэх харилцах цонхонд дараах
тохиргоог хийж өгнө.
• Length – хэсэгт уртын хэмжээсний төрөл,
нарийвчлалын хэмжээг тодорхойлно.
• Angle– хэсэгт өнцөг оруулах төрөл,
нарийвлал болон өнцгийн чиглэлийг
тодорхойлно.
• Drawing Untis for Design Center – хэсэгт
зурагт оруулж байгаа объект болон блокт
хэрэглэх хэмжээсийн нэгжийн төрлийг
тодорхойлно.
• Direction командаар 0о өнцгийн байрлалыг
тодорхойлно.
30
- 31. Зурагт давхaрга үүсгэх
31
AutoCAD програм нь том хэмжээний зураг зурахад зургийн обьектын
үзүүлэлт, зориулалт зэргээр нь бүлэглэн тус бүрт нь давхрага үүсгэн зурах
боломж олгодог бөгөөд уг давхрага тус бүрт шугамын өргөн, төрөл, өнгө,
мөн тухайн давхаргыг идэвхижүүлэх, далдлах, хөлдөөх (гэсгээх) зэрэг
үйлдлүүдийг гүйцэтгэж болохоос гадна зургийг хэвлэх, мөн зарим
давхрагыг засвар хийх боломжгүйгээр цоожлох зэрэг боломжтой.
Давхрага шинээр үүсгэх, идэвхижүүлэх, далдлах /ил гаргах/, хөлдөөх
/гэсгээх/ зэрэг үйлдлүүдийг Format цэсний Layer командаар нээгдэх Layer
Properties Manager харилцах цонхоос гүйцэтгэнэ.
- 32. New – шинэ давхрага үүсгэнэ. Давхаргын нэрийг өөрчлөхдөө
Detials хэсгийн Name цонхонд бичнэ.
Current – сонгосон давхаргыг идэвхижүүлнэ. Шинээр зурж
байгаа объект идэвхижүүлсэн давхарга дээр зурагдана.
Delete – сонгосон давхрагыг устгана.
Show/Hide Detials – уг харилцах цонхны Detials хэсгийг ил
гаргана, далдална. Current Layer хэсэгт тухайн үед идэвхитэй
байгаа давхрагын нэр гарна. 32
- 33. Давхрагуудын нэрсийн жагсаалт гарч байгаа хэсэг нь дараах мэдээллүүдийг
агуулна. Үүнд:
Name – тухайн зурагт үүсгэсэн бүх давхрагын нэрс
On/Off – шаардлагагүй давхрагуудыг харагдах /шар/, харагдахгүй болгох
/хөх/
Freeze in all VP – бүх зургуудыг хөлдөөх, гэсгээх.
Lock/Unlock - өөрчлөлт хийх боломжгүйгээр давхрагыг цоожлох, нээх
Color – тухайн давхрага дээр зурагдах объектын өнгийг сонгоно. Энэ хэсэгт
хулганаар дарахад өнгөний хүснэгт гарна.
33
- 34. Linetype–шугамын төрөл сонгоно. Давхрагыншугамын төрлийг тохируулахын тулд
давхрагын нэрийн харалдаа энэ хэсэгт хулганаар дарахад Select Linetype харилцах
цонх нээгдэнэ. Өмнө нь шугамын төрөл тодорхойлоогүй бол давхрагад ганц
үргэлжилсэн шугамын төрөл байна. Хэрэв үүнээс өөр төрлийн шугам ашиглах бол
Load товчийг дарж Load or Reload linetypes харилцах цонхноос хэрэгтэй шугамын
төрлөө сонгоод Ок дарна.
34
Lineweight харилцах
цонхноос шугамын
өргөний хэмжээг
сонгох бөгөөд LWT
горимд шилжсэнээр
сонгосон зураасны
өргөнийг харах
боломжтой.
- 35. Plot style – тухайн давхрагын хэвлэх загварыг сонгох, үүний тулд
урьдчилан хэвлэх загваруудыг бэлдсэн байна.
Plot – тухайн давхрага дээр зурагдсан обьект хэвлэгдэх эсэхийг
тохируулна. Өөрөөр хэлбэл байгуулалтын шулууныг хэвлэгдэхгүйгээр
тохируулж болно.
Details – сонгосон давхрагын нэр, өнгө, шугамын төрөл, өргөн зэрэг
дээрх мэдээллүүдийг харуулна.
Invert Filters – давхрагуудыг харуулах эсэх команд
35
- 36. Зургийн мужийг удирдах
AutoCAD програмд зургийн мужийг удирдах олон арга бий. Ямар нэгэн
ажлын үед компьютерийн дэлгэцийн хэмжээ, зургийн хэмжээ зэргээс үл
хамааран зургийн харагдах байдлыг байнга өөрчлөх шаардлага
гардаг.Эдгээрийг хялбар гүйцэтгэх командуудаас гадна зургийн аль нэг хэсгийг
хадгалж дараа хэвлэхдээ ашиглах, дэлгэцийг хэд хэдэн хэсэгт хувааж нэгэн
зэрэг зургийн проекцуудыг харах боломжуудыг агуулдаг.
• Зургийг гүйлгэж харах
• Зургийг машстаблаж харах
• Зургийг томруулж/жижигрүүлж харах зэрэг үйлдлүүдийг зэрэг хийж
болдог.
36
- 37. Зургийн машстаблаж харах
View зурвасын Navigation хэсгийн Zoom
командаар зургийг машстаблан харж
болно.
Realtime – Mouse ашиглан зургийг
томруулж, жижигрүүлнэ.
Previous – өмнөх дэлгэцийг гаргана. Энэ
командаар сүүлийн 10 хүртэлх дэлгэцийг
буцаан харж болно.
Window – зургийн тэгш өнцөгтөд зааж
өгсөн хэсгийг томруулна.
Dynamic–зургийг бүхэлд нь гаргаж
тодорхой хэсгийг сонгон томруулж харна.
37
- 38. 38
Scale – өгөгдсөн хэмжээгээр зургийг машстаблаж харна. Командын
мөрөнд машстабын хэмжээг оруулна.
Сenter – өгсөн цэгийг голлуулан зургийг тодорхой хэмжээнд багтаан
харуулна.
All, Extends – идэвхитэй цонхон дахь зургийг бүхэлд нь дэлгэцэнд
харуулна.
- 39. Зургийн обьект үүсгэх, засварлах, хувиргах аливаа үйлдлүүдэд
цэгийн координатыг тодорхойлох шаардлагатай байдаг. Жишээ нь:
хэрчим зурахад хэрчмийн эхлэл болон төгсгөлийн цэгийн координатыг
дэлгэц дээр шууд зааж өгөх эсвэл командын мөрөнд оруулж өгдөг.
Цэгийн координатыг X, Y, Z гэсэн дарааллаар оруулна. Хэрэв хавтгайд
зурж байгаа бол зөвхөн X,Y координатыг зааж өгнө. Х – ийн утга
хэвтээ чиглэлд шилжих зай, У – ийн утга босоо чиглэлд шилжих зайг
тодорхойлно.
39
Координат болон координатын системүүд
- 40. Цэгийн координатыг оруулах хэд хэдэн арга байдаг.
• Абсолют координат: Энэ нь координатын эх 0,0 цэгтэй харьцангуйгаар
цэгийн координатыг оруулна. Жишээ нь: 10,10
• Харьцангуй координат: @ бичиж өгөөд хамгийн сүүлд оруулсан
цэгтэй харьцангуйгаар шилжих зай юм. Жишээ нь: @5,5
• Туйлын координат: Тухайн цэгийн өмнөх цэгээс алслагдсан зай
болон чиглэлээр нь тодорхойлогдоно. Жишээ нь: @3<30
40
Координат болон координатын системүүд
- 41. Зургийн обьектын шинж чанарыг харах, өөрчлөх
41
Зургийн обьектын шинж чанар гэдэг нь
түүний үүсгэж байгаа шугамын төрөл, өнгө,
зузаан, давхрага, машстаб г.м
үзүүлэлтүүдийг хэлдэг.
тухайн объектоо сонгоод 2 дарахад (Ctrl+1)
эсвэл Home/Properties командын хэрэгслийг
сонгож Properties харилцах цонхонд шилжиж
болно. Уг цонхонд тухайн сонгосон
обьектын бүх үзүүлэлтүүдийг жагсаасан
байх ба эндээс шаардлагатай үзүүлэлтүүдийг
өөрчилж боломжтой.
- 42. Зургийн обьектын шинж чанарыг хуулах
Объектын бүх үзүүлэлтийг Home – Clipboard - Match
Properties команд ашиглан өөр объектод хуулж болно. Өөрөөр
хэлбэл давхрага, өнгө, шугамын төрөл, шугамын өргөн,
хэвлэх хэлбэр г.мэтийг шууд хуулна. Командын мөрөнд
matchprop эсвэл painter гэж бичнэ.
42
- 43. Зургийн объектуудын тухай мэдээлэл авах
Home - Utilities - Measure - Area командаар дурын цэгүүд дээр
оройтой олон өнцөгтийн, битүү хүрээ бүхий мужийн талбай,
периметрийг дэлгэцэнд гаргаж харуулдаг. Мөн дүрсүүдийн талбайг
хооронд нь нэмж, хасч харуулдаг.
Area = 38.4031, Perimeter = 31.3334
43
- 44. Area команд сонгоход командын мөрөнд
Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]:
гэж гарах ба энд объектын захын цэгүүдийг оруулах эсвэл
сонголтуудаас сонгоно. Сонголтууд:
• Object – Объектын / тойрог, эллипс, полилайн, зөв олон өнцөгт, муж,
2хэмжээст гадаргуу/ талбайг олох. Хэрэв сонгосон полилайн болон
тахир шугам нь задгай байвал түүнийг битүү гэж тооцон хашигдсан
хэсгийн талбай периметрийг тооцож гаргана.
• Add – тодорхойлсон талбай нь өмнөх талбай дээр нэмэгдэнэ.
• Subtract – тодорхойлсон талбай нь өмнөх талбайгаас хасагдана.
44
- 45. • Home-Utilities-Measure-List - зурагт дүрслэгдсэн бүх объектуудын
тухай мэдээллийг харж болно.
• Home-Utilities-Measure-Distance - зураг дээрх дурын 2 цэгийн
хоорондох зай, координатын цэгүүдийн тухай мэдээллийг авч болно.
Цэгүүдийн өгсөн дарааллаас хамааран уг хэмжээ өөр өөр утгатай
байна.
45
