Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд 9-р анги мэдээлэлзүй

Батлав:...................................С.М Т.Ташкен
Боловсруулсан багш:.............................................Т.Роза
Ээлжит хичээлийн
хөтөлбөр
Цаг 2
Хичээл заах анги: 9а б в г
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийн нийгэм түүний гүйцэтгэх үүрэг
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийн нийгэмийн хэрэгцээ шаардлгандаа нийцүүлэн
практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
Хичээлийн зорилт:
 Мэдээллийн нийгэм түүний гүйцэтгэх үүрэг таниулах
 Мэдээллийн нийгэм түүний гүйцэтгэх үүрэг үндсэн боловсруулах
үүргийг тайлбарлах
 Мэдээллийн нийгэм түүний гүйцэтгэх үүрэгийг харах
Хичээлийн агуулга:
Судлагдахуун Ур чадвар
 Мэдээллийн тухай
 Мэдээллийн талаар тайлан
бэлтгэх
 тайлан бэлтгэх
 мэдээллийн тухай ойлголт
 үндсэн боловсруулах
 дэлгэц, гар, процессор болон
тэдгээрийн үзүүлэлтүүд
Хэрэглэгдэхүүн:
 компьютер, самбар, шохай, проектор, presention,

Арга зүй:
Хичээлийн явц хугацаа Багшийн үйл ажиллагаа Суралцагчийн үйл ажиллагаа
сэдэлжүүлэх 5
Мэдээллийн нийгэм
түүний гүйцэтгэх үүрэг
хэрхэн ангилах вэ?
Суралцагчид багшийн тавьсан
асуултанд хариулт өгч
харилцан ярилцах.
Шинэ хичээл буюу
бүтээлгэх
15
Өнөөдөрийн хичээл дээр
үзэх гол зүй бол Текстэн
мэдээлэл түүний гүйцэтгэх
үүрэг харицуулан хийлгэж.
Мэдээллийн нийгэм түүний
гүйцэтгэх үүрэг талаар өгч
харилцан ярилцаж багшийн
тайлбарыг бичиж тэмдэглэж
авах.
Мэдлэгээ ур
чадвар болгон
хөгжүүлэх
15
Сурагчидад мэдээлэл
боловсруулах талаар
бичүүлэх
Мэдээллийн нийгэм түүний
гүйцэтгэх үүрэг бичих.
Үнэлгээ дүгнэлт 3
Өнөөдрийн хичээлээр
суралцагчдын эзэмшсэн
мэдлэгийг нэгтэн
тайлбарлах
өөрсдийн ойлгосон мэдлэгээ
бататган хамтран ярилцаж
нэгдсэн дүгнэлт хийх.

Гэрийн даалгвар 2
Мэдээллийн нийгэм
түүний гүйцэтгэх үүрэг яаж
сайжруулах талаар бичиж
авах.
Гэрийн даалгаврыг тэмдэглэж
авна.
Мэдээллийн нийгэм түүний гүйцэтгэх үүрэг
Мэдээллийн нийгмийн талаарх үндсэн ойлголт:
Мэдээллийн нийгмийн тухай нийгэм-улс төрийн үзэл баримталал хэд хэдэн
хөгжингүй орнуудад 70-аад оны эцэс, 80-аад оны эхэнд бараг нэгэн зэрэг
үүсчээ.энэ чиглэлийн хамгийн нэртэй төлөөлөгчид бол А.турен, п. Серван-
шрайбер, М.Понятовский (франц), М.хоркхмайер, Ю.Хамермас Н.Луман (герман),
М.Маклюэн, Д.Белл, З.Бжезинский, О.Тофлер (АНУ), Д.Масуда (Япон) юм.
Энэ нэр томьёог хэд хэдэн утгаар хэрэглэдэг. Үүнд:
1. аж үйлдвэржсний дараах нийгмийн хамгийн сүүлчийн төрлийн нэг
2. аж үйлдвэрэжсэн нийгмийн хөгжлийн хамгийн сүүлчийн үе шат
3. нийгэм- эдийн засгийн формацийн өвөрмөц төрөл
4. “мэдээллийн соёл иргэншил” болох хүн төрөлхтний хөгжлийн шинэ үе гэх
мэт
Мэдээллийн нийгэм үүсэн төлөвшихөд нөлөөлсөн мэдээллийн хувьсгал нь хүүний
нийгмийн хөгжлийн түүхэнд, тэр дундаа мэдээллийн салбарт эрс өрчлөлт
авчирсан. Мэдээллийн хувьсгалын тухай товч авч үзье.
Мэдээллийн нийгэм нэр томьёог анхлан хэрэглсэн мэргэжилтнүүд мэдээллийн
үйлдвэрлэлийг чанарын өндөр төвшинд явуулж, түүнийг хадгалах боловсруулах,
хэрэглэхэд зайлшгүй шаардалгатай техник, технологийн нийгэм хэмээн
тайлбарласан байна.

Мэдээллийн нийгэмд шилжих нь тухайн технологийн хөгжлийн үйл явц,
тэдгээрийн ач холбогдлыг өргөжүүлдэг ба дараах арга замууд байна. Үүнд:
 Өөртөө мэдээлэл дамжуулалтыг агуулж буй телефон холбооны дэд бүтцийг
үүсгэх
 Өгөгдлийн маш том санг үүсгэх, сая сая хүн түүнээс сүлжээгээр дамжин
мэдээлэл авч болдог байх
 Сүлжээнд хандаж, түүнээс мэдээлэл авах нэг ерөнхий дүрэмийг
боловсруулах явдал юм.
Мэдээллийн анхны
хувьсгал
Бичиг үсгийн боловсрол, соёлын хөгжил төлөвшил
(мэдлэгийг харимтлуулах болон дэлгэрүүлэх)
Мэдээллийн хоёр
дахь хувьсгал
Ном хэвлэлийн хэвлэн нийтлэл, түгээн дэлгэрүүлэлт
(шинжлэх ухаан, техникийн хөгжил)
Мэдээллийн гурав
дахь хувьсгал
Холбоо хорилцааны шинэ техник технологийн хөгжил
(радио, цахилгаан, телевиз, алсын зайн нэвтрүүлэг)
Мэдээллийн дөрөв дахь
хувьсгал
Микропроцессор, мэдээлэл харилцааны нэн шинэ
техник технологийн хөгжил (мэдээллийг хадгалах,
хайх болон боловсруулах, системийн эрс өөрчлөлт)

Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
2
Цаг
Хичээлийн сэдэв: Мэдээллийн аюулгүй байдал
Хичээлийн зорилго: Мэдээллийн аюулгүй байдал, хэрэгцээ шаардлгандаа
нийцүүлэн практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
 Мэдээллийн аюулгүй байдал гэж юу вэ?
 Мэдээллийн аюулгүй байдал үүргийг тайлбарлах
 Мэдээллийн аюулгүй байдал харах

 Аюулгүй байдалын тухай
 Мэдээллийн аюулгүй байдал
тайлан бэлтгэх
 Мэдээллийн аюулгүй байдал
 Аюулгүй байдалын тухай
ойлголт
Арга зүй:
Мэдээллийн аюулгүй
байдал хэрхэн ангилах
вэ?
бүтээлгэх
15
үзэх гол зүй бол
байдал
Мэдээллийн аюулгүй байдал
өгч харилцан ярилцаж
багшийн тайлбарыг бичиж
тэмдэглэж авах.

хөгжүүлэх
15
байдалын талаар
сурагчидад бичүүлэх.
байдалын бичих.
нэгдсэн дүгнэлт хийн.
авах.
авна.
Мэдээллийн аюулгүй байдал, хамгаалалт
 болд багшийн компьютерийг нээн харвал маргаашийн шалгалтын асуулт,
бодолгууд бүхий файл байв. Багш байхгүй байсан тул зөөврийн дискээ
(флаш) компьютерт холбож, файлыг хуулав. Зөөврийн дискийг компьютер
холбох үед вирус шалгах програм ажиллах эхэлсэн ч түүнийг зогсоож,
вирусыг шалгасангүй хуулсан файлаа найзууддаа тараав. Болд өөрийн
үйлдлээ ангийнхандаа тусалсан хэрэг хэмээн үзэв.
1. Мэдээллийн бэлэн байдал.мэдээлэл аюулгүй байдалд байж,
хэрэглэгч хандах буюу түүнийг боловсруулах бүх боломжтойгоор
хадгалагдсан байна. Үүнийг тульд холбогдох тоног төхөөрөмжүүд
хэвийн ажиллагаатай, хадгалах төхөөрөмжүүд эвдрэлгүй, зохих
програм хангамжуудтай, бүх тохиргоо хийгдсэн байх шаардалгатай.

хүмүүс хувийн
аюулгүй байдал
Бүтээгдэхүүн (физик
)
Дүрэм журам
байгуулгын
Мэдээллийн бэлэн
байдал
Мэдээллийн нууцлал
мэдээлэл
Мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал
2. Мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал. Энэ нь тодорхой дүрэм бүхий
мэдээллийн логик бүтцээр тодорхойогддог. Мэдээллийг өөрчлөх болон
боловсруулахад түүний бүрэн бүтэн байдал хадгалагдах ёстой.
3. Мэдээллийн нууцлал: мэдээлэлтэй ажиллах дурын үйлдэл нь
тодорхой дүрмийн дагуу хийгдэж, аюулгүй байдалыг хангасан байна.
Тодорхой мэдээлэлд хандах ёсгүй, эсвэл түүнийг ашиглах эрхгүй
хүмүүс мэдээллийг ашиглах тохиолдолд түүний нууцлал алдагдана.
Дээрх ойлголтууд өөр хоорондоо нягт холбоотой тул аль нэг нь
зөрчигдөхөд бусад нь зөрчигддөг тухайлбал мэдээллийн нууцлал
алдагдсанаар түүний бүрэн бүтэн байдал, улмаар бэлэн байдал
алдагдана. Мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал алдагдах нь бэлэн

байдлыг үгүй хийж, нууцлалыг алдах жишээтэй.мэдээллийн аюулгүй
байдал алдагдах боломжийг гэх ба дараах аюул тохиолдох нь элбэг.
Хичээлийн сэдэв: Орчин үеийн компьютер, хэрэглээ
Хичээлийн зорилго: Орчин үеийн компьютер, хэрэглээ, хэрэгцээ шаардлгандаа

 хэрэглээ гэж юу вэ?
 Компьютерт үүргийг тайлбарлах
 Орчин үеийн харах
 хэрэглээ тухай
 Орчин үеийн компьютер,
хэрэглээ
 Орчин үеийн компьютер,
хэрэглээ тухай ойлголт
Арга зүй:
Компьютерт хэрхэн
ангилах вэ?

бүтээлгэх
15
үзэх гол зүй бол Орчин
үеийн компьютер,
хэрэглээ
Орчин үеийн компьютер,
хэрэглээний талаар багшийн
авах.
хөгжүүлэх
15
Орчин үеийн
компьютерийн
хэрэглээний талаар
бичүүлэх
Орчин үеийн компьютерийн
хэрэглээний талаар бичиж
авах.
авна.
Орчин үеийн компьютер, хэрэглээ
Өнөөдөр манай оронд компьютерийн хэрэглээ огцом өсч албан албан
байгууллага, ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулиуд, айл гэр
ширээний компьютер болон зөөврийн компьютертэй болж албан бичиг баримт,
зураг дүрэс, дуу видео, тоглоом, интернет зэрэг хүний амьдралыг хөтлөдөг

бүхэнд ашиглаж байна. Хүний хэрэгцээнд компьютерийн техникийн гүйцэтгэж
буй үүргийг бүрэн дүрээн үнэлэн цэгнэх боломжгүй юм.
Албан хэрэгт ажлаа төлөвлөх, ажилын тайланг бичихээс эхлээд цахим
шуудангаар харилцах, интернэтээс мэдээлэлжих шаардлагын улмаас
ажиллагсадын тоогоор компьютертэй байх нь зүй ёсны хэрэг болов.
Интернэтийн хэрэглээ нь компьютерийн түгээмэл хэрэглээний нэг болжээ.
Компьютерийн хэрэглээний түүх, ирээдүй:
Компьютерийн хэрэглээг ашиглагдаж буй компьютерийн тоон үзүүлэлтээр нь 3
үе болгон хуваан үзэж болно.
Хэрэглээний эхний үе нь хүчирхэг компьютерийг хувааж хэрэглэх хэрэглээ
байжээ. Энэ үед хүчин чадал өндөртэй нэг компьютерийг олон хэрэглэгч
терминалаар дамжуулан ашигладаг систем үйлчилж байв. Терминал гэдэг нь
дэлгэц, компьютерийн гар, хулганаас бүрддэг өгөдөл оруулах, боловсруулах
чадваргүй хэсэг юм.
Компьютерийн төрлүүд:
Компьютерийн хэрэглээний хүрээг авч үзэхийн өмнө компьютер гэсэн ангилалд
хамаарагдах хүрээг тодорхойлох шаардлага зайлшгүй үүснэ. Орчин үеийн
компьютертэй төстэй төхөөрөмжүүд 20-р зууны дунд үед гарсан боловч
компьютер гэдэг ухагдахуун ба компьютертэй төстэй машинууд урьд нь ч
байсан. Анхны цахилгаан энергээр ажилладаг компьютерууд нь хэд хэдэн зуун
персональ компьютерийн хэрэглэх цахилгаан эрчим хүчээр ажилладаг байжээ.
Орчин үеийн компьютерууд нь өмнөх үеийнхтэй харьцуудахад овор хэмжээний
хувьд жижиг, сая, тэрбум дахин илүү хүчин чадалтай болж чаджээ. Өнөө үеийн
энгийн компьютерүүд нь бугуйн цаганд таарахаар жижиг хэмжээтэй байх
боломжтой бөгөөд цагны зайгаар эрчим хүчээ хангах боломжтой болжээ.
Ихэнх хүмүүс “компьютер” гэдэг ойлголтод мэдээллийн эрин зууны бэлгэ тэмдэг
болсон персонал компьютерийг төсөөлдөг. Харин хамгийн өргөн тархсан
компьютерийн төрөл нь тусгай зориулалтын компьютерүүд юм. Ийм

компьютерийн тоонд хүнд ба хөнгөн үйлдвэрийн програмчлагдсан удирдлагатай
суурь машин, дижитал аппарат, автомашин, хүүхдийн тоглоомуудад суулгагдсан
төхөөрөмж орно. Ийм төрлийн компьютер нь ажиллагааны заавар буюу
програмуудыг хадгалж, зааврын дагуу ажиллах чадвартай байна.энэхүү дижитал
туслагчууд, компьютерүүд, суперкомпьютерүүд нь компьютерүүдын их
бүрдүүллнэ.

Хичээлийн сэдэв: Нээлтээй програм хангамжийн тухай ойлголт
Хичээлийн зорилго: Нээлтээй программ суралцаж мэдээлэл гэж юу болохыг
мэдэж авах.
.Хичээлийн зорилт:
 Нээлтээй программ гэж юу вэ?
 Нээлтээй программ үүргийг тайлбарлах
 хангамжийн тухайн харах
 хангамжийн тухай
 хангамжийн тухай тайлан
бэлтгэх
 Нээлтээй программ тайлан
бэлтгэх
 Нээлтээй программ тухай
ойлголт
Арга зүй:

Нээлтээй программ
бүтээлгэх
15
үзэх гол зүй бол Нээлтээй
программ
хөгжүүлэх
15
Сурагчидын сууж буй
мэдээлэл боловсруулах
бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй бичих.
Гэрийн даалгвар 2 Бэлтгэсэн тараах
материал тарааж өгнө
Дэвтэртээ тэмдэглэж авна
Нээлттэй програм хангамжийн тухай ойлголт

Компьютерийн програм хангамжийг түгээх хэлбээрээр нь
 худалдааны програм хангамж
 хууль ёсны нээлтээй эх бүхий чөлөөт (үнэгүй байж болно) прогам
хангамж гэж ангилж болно.
Програм хангамжийг бизнес хийх хэрэгсэл болгож байгаа буюу програм бүтэгчид
өөрийн оюуны хөдөлмөрөө үнэлж худалдан боруулж байгаа бол худалдааны
програм хангамжид тооцогдоно. Харин програм зохиогчид болон олон нийтэд
зориулан програмын бүтээгдэхүүнээ бүрэн эхээр нь хэрэглэж засан сайжруулж,
хөгжүүлж болно хэмээн дэлгэн тавьж байгаа програм хангамжийг нээлттэй эх
бүхий програм хангамж гэж нэрлэдэг. Нээлтэй эх бүхий програм хангамжийн
давуу тал нь хүн төрөлхтөн болон шинжлэх ухаануудыг хөгжүүлэх хэрэгдэгдэхүүн
болж байдгаар тодорхойлогдоно.
Нээлттэй эх бүхий үйлдлийн систем:
Үйлдлийн системийг бүтээнэ гэдэг нь маш олон хүний хүч хөдөлмөр, цаг, хугацаа,
найдвартай ажиллагааны төгс шийдлүүд шаардсан нөр их хөдөлмөр. Одоог
хүртэл манай төрлөх хэл дээр үйлдэлийн систем бүтээгдэж чадаагүй байгаа нь
үүнийг гэрчилнэ. Дэлхийг тойрсон сайн дурын програм зохиогчдод зориулсан
үйлдэлийн системийн эх нь нээлттэйгээр байдаг. Нээлттэй эхийн том бага маш
олон төсөлүүдийг нүүр тулж уулзаж учраагүй програм зохиогчид хийж байна.
Үбүнтү програм хангамж (free software):
Үбүнтү нь линукс дээр суурилсан бүрэн нээлттэй эхийн үйлдэлийн систем.
Үбүнтү-гийн үзэл санаа:
Үбүнтү үргэлж үнэ төлбөргүй байна. Бид өөрийн хамгийн шилдэг бүхнийг хүн бүрт
ижил тэгш, чөлөөт нөхцлөөр өгч байдаг.
Үбүнтү шинэ хубилбар 6 сар тутамд гардаг. Хэргэлэгч хамгийн сүүлд гарсан
тогтовортой хувилбар болон хөгжүүлэлтийн хувилбарыг хэрэглэх боломжтой.

Үбүнтү нь бүхэлдээ нээлттэй эхийн програм хангамжийн хөгжүүлэлтийн зарчимд
тулгуурласан байдаг. Хүмүүсийг нээлттэй эхийн програм хангамж хэрэглэхийг
уриалж үүнийг сайжуулан, түгээн дэлгэрүүлдэг.
Чөлөөт програм хангамж (free software):
Дэлхийн компьютерийн ертөнцөд чөлөөт програм хангамж гэсэн ойлголт байдаг.
Энэ ойлголт нээлттэй энхийн програм хангамжтай төсөөтэй боловч ялгаатай
талууд бас бий.
Чөлөөт програм хангамж нь хэрэглэгчдэд програм хангамжийг ажиллуулах,
хуулбарлах, түгээх, судлах, өөрчлөх болон сайжржжлах эрх чөлөөг олгодог.

Хичээлийн сэдэв: Загвар байгуулах жишээнүүд
Хичээлийн зорилго: Загвар байгуулах жишээнүүд, хэрэгцээ шаардлгандаа
 загвар гэж юу вэ?
 байгуулах үүргийг тайлбарлах
 жишээнүүд харах
 Загвар байгуулах тухай
Загварын тухай тайлан бэлтгэх
 Загвар байгуулах жишээнүүд
тухай ойлголт

Арга зүй:
Загвар байгуулах
жишээнүүд ангилах вэ?
бүтээлгэх
15
үзэх гол зүй бол Загвар
байгуулах
хөгжүүлэх
15
Сурагчид Загвар
байгуулах талаар
бичүүлэх
Сурагчид Загвар байгуулах
талаар тэмдэглээж авах.
Орчин үед хүмүүс мэдээлэл гэгч биегүй зүйлд мөнгө төлж
эхэлж байгаа. /Эссэ бич 150-200 үгтэй/

Загвар байгуулах жишээнүүд
Бид өмнөх ангидаа загвар, загварчлалын талаарх суурь ойлголт, мэдлэгүүдийг
эзэмшиж мэдээллэн загвар гэж юу болох, түүнийг хэрхэн бий болгодог талаар
үзэж судалсан шүү дээ.загвар гэдэг бол аливаа юмс үзэгдэл, үйл явцыг танин
мэдэх, судлах үүнтэй холбоотойгоор асуудлыг шийдвэрлэх хамгийн чухал арга
хэрэгсэл юм. Тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхэд ашиглагдах загвар загвар нь
загварчлалын обьекттойгоо төсөөтэй байж тухайн обьекттой асуудлыг
шийдвэрлэхэд хамгийн гол чухал шинж чанаруудыг өөртөө шингээсэн байвал
зохино.үүнтэй уялдаад энэ хамгийн гол чухал шинж чанаруудыг хэрхэн, сонгож
авах, тэдгээрийг загвартаа ямар байдалаар тусгах,ер нь хэчнээн загвар
байгуулах шаардлагатай вэ гэх мэт олон асуудал тулгарна. Ингээд зарим нэгэн
бодлогын хувьд загварыг хэрхэн бүтээж бий болгохыг жишээлэн авч үзье.
Сарын
№ (k)
Сарын эхэн дэх
вирусын тоо
ширэг (Vk-1)
Тухайн сард
хийгдсэн
хуулбарын тоо
(d.Vk-1)
Сарын эцэг
дэх вирусын
тоо ширхэг
(Vk=Vk-1+d.Vk-
1)
Илэрч гарсан
математик
хамаарал
01 1 2 1+2=3 V1=3=31
02 3 6 3+6+9 V2=9=32
03 9 18 9+18=27 V3=27=33
04 27 54 27+54=81 V4=81=34
05 81 162 81+162=243 V5=243=35
06 243 486 243+486=729 V6=729=36
Энэхүү бодлогыг бодоход дараагийн сарын эхэнд байх вирусын тоо ширхэгийг
бодож гаргах электрон хүснэгт хийх чадвартай байхыг суралцагчаас шаардахаас
бус заавал математик загварын тухай мэдлэгтэй байхыг шаардахгүй юм.

Хичээлийн сэдэв: Текстэн мэдээлэл боловсруулах
Хичээлийн зорилго: Текстэн мэдээлэл боловсруулах хэрэгцээ шаардлгандаа
 Текстэн мэдээлэл гэж юу вэ?
 мэдээлэл үүргийг тайлбарлах
 Текстэн мэдээлэл харах
 Текстэн мэдээлэл тухай
Текстэн мэдээлэл тайлан
бэлтгэх
 Текстэн мэдээлэл тухай ойлголт

Арга зүй:
Компьютерт хэрхэн
бүтээлгэх
15
үзэх гол зүй бол Текстэн
мэдээлэл
хөгжүүлэх
15
бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй бичих.
авах.
авна.

Текстэн мэдээлэл боловсруулах
Бичвэр мэдээлэл боловсруулах
1. word дээр гүйцэтгэх үүрэг
2. хоёр баримтыг харицуулах
3. номын гарчийг үүсгэх
4. тайлбар үг үүсгэх
word програмыг ашиглан хоёр баримтыг харицуулан ямар засвар оруулсан байгааг
тодорхойлж түүнийг зөвшөөрч эсвэл эс зөвшөөрч өөрчлтийг тусгагдаг.
1. [Review] tab –ын [Compare] – ийн [Compare] – г товшино.
2. Гарч ирэх цэснээс [Compare] – г товшино. [Compare Documents] цонх гарч
ирнэ.
3. [Original Document] дээр эх баримтыг зааж өгнө. Товшин уншиж байсан
баримтын түүх дотроо сонгож болдог.
4. [OK] –г товшино. Шинэ цонх нээгдэж зүүн талд өөрчилөлтийн орсон баримт,
баруун дээд талд эх баримт, баруун доод талд өөрчөлөлт хийсэн баримт
гарч ирнэ.
тайлбар үг үүсгэх
тайлбар үг болгож бүртгэнэ.
 [References ] tab –ын [Index]- ийн [Mark Entry ]-г товшино. Alt+Shift+X-ийг
товшсон ч болно.
 Баримт дотор товшиж тайлбар үгэнд оруулах үгийг чирч сонгоно.
 [Mark Index Entry] харилцах цонх дотор товшино.
 [Main entry]нүд дотор сонгосон үг тохируулагдана.
 [Mark]- ыг товшино.
 [Mark Index Entry] харилцах цонх нээлттэй чигээрээ байх тул энэхүү алхмыг
давтан гүйцэтгэж бусад үгийг бүртгэгэ.
 Шаардалагатай үгийг бүртгэсний дараа [Close] –г товшиж ажилыг төгсгөнө.

Хичээлийн сэдэв: Өгөгдлийн сангийн тухай ойлголт
Хичээлийн зорилго: Өгөгдлийн сангийн тухай ойлголт хэрэгцээ шаардлгандаа
 Өгөгдлийн сан боловсруулах таниулах
 Өгөгдлийн сангийн үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Текстэн мэдээлэл боловсруулах харах
 Өгөгдлийн сангийн тухай
 Өгөгдлийн санд тайлан бэлтгэх

Арга зүй:
Өгөгдлийн сангийн тухай
ойлголт гэж юу вэ? Хэдэн
ангилдаг
бүтээлгэх
15
Сурагчид компьютерийн
үзүүлэлтүүдийн талаар өгч
авах.
хөгжүүлэх
15
бичүүлэх
бичиж.
ойлголт яаж сайжруулах
талаар бичиж авах.
авна.

Өгөгдлийн сангийн тухай ойлголт:
Дээрх асуудлуудыг шийдвэрлэх нэг боломж нь тухайн мэдээллийг хэрэлэгчид
хэрэгцээтэй хэлбэрээр боловсруулсан өгөгдлийн сантай байх явдал юм. Эхний
тохиолдолд сургуулийн номын сангийн номын талаарх болон байрлалын
мэдээллийг агуулсан электрон каталогитой байсан бол цэцэг каталогийн
өгөгдлийн сангаас номын нэрээр хайлт хийж, байрлалыг цаг алдалгүй мэдэх
боломж байлаа. Та бүхэн мэдээлэл боловсруулах олон технологийг мэддэг
болсон. Тухайлбал, бичиг баримт боловсруулах, тооцоолол боловсруулах, илтгэл
танилцуулга боловсруулах, интернэт болон цахим шуудангийн үйлчилгээ авах
зэрэг технологиудыг мэдээлэл боловсруулахдаа чадварлаг хэрэглэдэг болсон нь
дамжиггүй. Тэгвэл өмнө авч үзсэн мэдээллийг боловсруулахад та бүхий үзсэн
ямар технологи ашиглан хийх вэ? Энэхүү асуудлыг шийдвэрлэхэд өгөгдлийн сан
боловсруулах технологийг ашигладаг. Өгөгдийн сан гэдэг нь тодорхой бүтэцтэй,
хоорондоо логик холбоо бүхий мэдээллийн цугуулга юм. Нөгөө талаас, тодолхой
бүтэцтэй хоорндоо уялдаа холбоотой хүснэгтэн мэдээллүүдийг агуулсан файл юм.
Тухайлбал, сурагчдын бүртгэл нь дараах нэн тэргүүнд хэрэгцээт мэдээллүүдийг
агуулж байдаг. үүнд: эцэг/эхийн нэр, сурагчийн нэр, нас, хүйс, регистерийн
дугаар, эцийн ажилын газар, эцийн утас, эхийн ажилын газар, эхийн утас, гэрийн
утас, гэрийн хаяг, сурагчдын утас гэх мэт. Өгөгдлийн сангийн энгийн жишээ нь
сурагчдын мэдээллийг агуулсан цахим хүснэгт (тухайлбал, MS excel програм дээр
хийсэн )юм.
Өгөгдлийн сан удирдах систем (DBMS, Database management system)-
өгөгдлийн санг үүсгэх, өгөгдлийг оруулах, боловсруулах зориулалт бүхий цогц
програм хангамж юм. Өгөгдлийн сан удирдах програм хангамжууд олон бий.
Тухайлбал, MS Assess, MySQL, MS SQL, Orgcle гэх мэт.
Хүснэгт (Table)- хоорондоо уялдаа бүхий мэдээллийг агуулагч. Хүснэгт мөр болон
баганаас тогтоно. Хүснэгтийн нэг мөр (талбар) нь хоорондоо уялдаа бүхий
мэдээллийг, багана (бичлэг) нь ижил төрлийн мэдээллийг агуулна.

Талбар (Field) өгөгдлийн сангийн хүснэгтийн багана нь ижил төрлийн мэдээллийг
агуулах бөгөөд түүнийг талбар гэдэг.
Бичлэг (record)- өгөгдлийн сангийн хүснэгтийн нэг мөрөнд бичигдсэн хоорондоо
хамааралтай өгөгдлүүд юм. Тухайлбал, өмнөх хүснэгтэд буй чимгээгийн нэр
мөрөнд зөвхөн түүний нас, хүйс, эцэг эхийн хаяг гэх мэт холбоотой өгөгдлүүд байх
болно. Эдгээр мэдээллийг чимгээгээс салгаж болохгүй бөгөөд өгөгдлийн сангийн
нэг бичлэг юм.
Эрэмбэлэгдсэн талбар (index)
- Талбар ижил төрлийн өгөгдлүүдийг агуулаж байдаг. Хүснэгтийн ямар нэг
талбарын агуулж буй өгөгдлийг өсөхөөр эсвэл буурахаар эрэмбж тогтоож
өгснийг тухайн талбаараар эрэмбэлэх гэдэг.талбарт эрэмбэ тогтоож
өгснөөр өгөгдлийн санд хайлт хийх, шүүлт хийхэд хялбар болно.
Өгөгдлийн сангийн хүснэгтийг хэд хэдэн талбараар нэгэн зэрэг эрэмбэлж
болно.

Хичээлийн сэдэв: Өгөгдлийн сан үүсгэх ба зохион байгуулах
Хичээлийн зорилго: Өгөгдлийн сан үүсгэх ба зохион байгуулах
, хэрэгцээ шаардлгандаа нийцүүлэн практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
 Өгөгдлийн сан боловсруулах таниулах
 Өгөгдлийн сангийн үндсэн боловсруулах үүргийг тайлбарлах
 Өгөгдлийн сан үүсгэх ба зохион байгуулах
Арга зүй:

Өгөгдлийн сан үүсгэх ба
зохион байгуулах
бүтээлгэх
15
авах.
хөгжүүлэх
15
харицуулан хийлгэж.
бичүүлэх
Текстэн мэдээлэл
боловсруулах яаж
авах.
авна.

Өгөгдлийн сан үүсгэх ба зохион байгуулах
Өгөгдлийн санг удирдах систем нь дараах үндсэн дөрвөн үйл ажиллагааг хийдэг
байхаар бүтээгдсэн байдаг. Үүнд:
 Өгөгдлийн сангийн хүснэгт бүтэцийг тодорхойлох, хүснэгтийг үүсгэх
 Өгөгдлийн сангийн оролтын зохиомж боловсруулах, өгөгдөл оруулах,
 Өгөгдлийн сангаас хэрэгцээт мэдээллийг гарган авах асуулга
боловсруулах,
 Өгөдлийн сангаас хэрэгцээт мэдээллийн тайлан боловсруулах зэрэг
болон.
Өгөгдлийн санг үүсгэхийн тулд түүний хүснэгтийн бүтцийг тодорхойлно. Хамгийн
энгийн өгөгдлийн сан нь нэг хүснэгттэй байна. Жишээлбэл, ердийн гар утсан дээрх
утасны жагсаалт нь нэр ( Frist name), овог (Last name ), утасны дугаар (Phone
number), гэсэн талбарууд бүхий өгөгдлийн сан юм. Ингээд бүгдээрээ
найзуудынхаа утасны жагсаалтын өгөгдлийг санг дэс дугаар, нэр, сургууль, утасны
дугаар гэсэн тайлбаруудтай, нэг хүснэгтэй байхаар байгуулья. Хэрэв илүү
мэдээлэл шаардлагатай гэвэл талбар нэмэн тодорхойлж болон. Өгөгдлийн сан
үүсгэхэд хийх үндсэн алхамуудыг MS ACCESS програм дээр жишээлэн авч үзье.
Дэс дугаар:
Төрөл: AutoNumber
Нэр талбарын нэр: ner
Бичвэрийн урт: 50
Сургуулийн дугаар: талбарын нэр: surguuli
Төрөл: text
Бичвэрийн урт:50 (Field size)
Утасны дугаар: талбарын нэр:utas
Төрөл: Number ( Long Integer) байна. Ингээд өгөгдлийн сангийн хүснэгтийнхээ
бүтцийг тодорхойлж дууслаа. Хүснэгтээ Phone Tbl гэж нэрлэе.

Өгөгдлийн санд боловсруулалт хийх
Өгөгдлийн санд хичнээн хэмжээний мэдээлэл байхаас үл хамааран түүнд шинэ
мэдээлэлр нэмэг хэрэгцээт мэдээллийг хайж олох гарган авах нъ төвөгтэй зүйл
биш юм.тухайлбал утасны жагсаалтын өгөгдлийн санд номин гэсэн нэр оролцсон
суралцагчдын мэдээллийг ялган авъя.үүнийг дараах үйлдлийн дарааллаар
xийнэ.үүнд:
[Create] цэсний [Query design] командыг сонгоход хүснэгтийг сонгох хүсэлт бүхий
цонх гарч ирнэ. Энэхүү цонхноос хайлт (шүүлт) хийх хүснэгт (манай жишээн дээр
PhoneTlb)-ээс сонгоод [Add] товчийг сонгоно. Ингэхэд лавлагаа (Query) ны цонх
нээгдэнэ. Хүснэгтээс хайлт хийх болон хайлтын үр дунд харуулах талбаруудаа
асуулгын цонхны доод хэсгийн [Field] талбарт оруулна. Ингэхдээ хүснэгтийн
харгалзах талбарыг сонгон чирж эсвэл талбарын нэр дээр давхар товшилт хийж
оруулсанаар талбарыг агуулж буй хүснэгтийн нэр Table талбарт автоматаар гарах
болно. Sort талбарт тухайн талбарын утгыг эрэмбэлэх (Ascending-өсөхөөр,
Descending- буурахааар ) бол түүнийгээ заана. Show талбарыг сонгосноор
хайлтын үр дүнг хангасан бичлэг дэх тухайн талбарын өгөгдөл харагдах
болно.criteria (хоёр нөхцөл зэрэг шалгах бол ог талбарыг ашиглана ) талбарт
шүүлтийнхээ нөхцөлийг бичиж өгнө өгөгдлийн санд буй бичлэгүүдээс нэрэнд
олохын тулд Ner талбарт Like “*номин*” гэж оруулсан байна.
Эдгээр нэр томьёоны цаана хэрэглэгдэж байгаа гол обьект нь тодорхой
онцлогтойгоор бүтээгдсэн өгөгдлийн сан байдаг юм шүү дээ.
Өгөгдлийн санд хайлт шүүлт хийхээс гадна өөр олон үйлдлүүд хийж болон.
Тухайлбал, өгөгдлийн санд талбаруудын тоон өгөгдлүүдийн нийлбэрийг олох,
дундажийг олох гэх мэтээр утгаа тооцоолон боддог. Ийм талбарыг тооцоологдох
талбар гэдэг.

Өгөгдөлийн сан гэдэг нь бүтцэд оруулан зохион байгуулсан өгөгдлийн
цуглуулга юм. Ингэснээр өгөгдлийг компьютрийн программаар боловсруулах
тухайлбал эрэмбэлэх хайх удирдах боломж бүрддэг. Мөн өгөгдөлийн сан нь
талбар болон бичлэг бүхий бүтэцлэгдсэн мэдээллийг агуулсан физик файл
юм.талбар болон бичлэг нь өгөгдлийн сангийн хүснэгтийг бий болгодог.
Б).Сургуулийн
нэр талаар
Phone
нэр Сургуулийн нэр Утасны дугаар
Хадбаатар 1 дүгээр сургууль 89-88-88-88-88
Цагаан 2 дүгээр сургууль 77-45-56-52
Болормаа 3 дүгээр сургууль 55-23-56-23
Батабаатар 4 дүгээр сургууль 12-456-25-63
сүрэн 5 дүгээр сургууль 10-425-456-42
батаар
11 дүгээр
сургууль
14-45-55-155
А). Утасны
жагсаалт
хүснэгт
В)
Батбаатарын
талаарах
бичлэг
Талбар ....:өгөгдлийн сангийн хүснэгтийн бүтцийн нэгжийг талбар гэдэг. Хүснэгтэд
агуулагдаг мэдээллийн бүтцийг талбараар тодорхойлж өгдөг талбар нь хүснэгтийн
багана юм.

Хичээлийн сэдэв: Үзүүлэн бэлгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн
Хичээлийн зорилго: Үзүүлэн бэлгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн
, хэрэгцээ шаардлгандаа нийцүүлэн практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
 Үзүүлэн бэлгэх ба дуун, хөдөлгөөнт таниулах
 Хөдөлгөөнт үүргийг тайлбарлах
 Үзүүлэн бэлгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн
 Хөдөлгөөн дүрсэн тухай
 үзүүлэн бэлтгэх тухай

Арга зүй:
Үзүүлэн бэлгэх ба дуун,
хөдөлгөөнт дүрсэн хэрхэн
бүтээлгэх
15
авах.
хөгжүүлэх
15
бичүүлэх
хөдөлгөөнт дүрсэн
хөдөлгөөнт яаж
авах.
авна.

Үзүүлэн бэлгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн
Бид бүхэн өмнөх ангиудад илтгэл, танилцуулга бэлтгэх програмыг судалсан
билээ. Зарим нэг тохиолдолд хийж буй зүйлээ тодорхой, хялбар болгох нь илүү
үр дүнтэй байдаг.нэг ижил загварын танилцуулга хийх шаардлага шарвал яах вэ?
Жишээлбэл слайд бүрт байгуулагын эсвэл сургуулийн лого, хуудасны дугаар,
огноо оруулах гэх мэт. Хэрэв энэ аргыг мэдэхгүй бол бид хуудас бүрт хийж цаг
алдах болно. Компьютерийн эерэг ба сөрөг нөлөөллийн талаар танилцуулга
бэлтгэх төсөл хэрэгжүүлье.
1.нүүр хуудас хийх
Алхам 1. [power point] програмаа нээж, [design] цэснээс сонголт хийгэ.
Алхам 2. Танилцуулгы н сэдэв, илтгэгчийн нэр, огноог arial фонтоор бичнэ.
(Аливаа бичвэрийг үүсгэхдээ UNICODE ашиглаарай. )

Алхам 2. Дараах зурагт үзүүлсэн бичвэрийг оруулан.
3.үндсэн хуудас
Зураг дүрс оруулж, слайдыг илүү сонирхолтой болгох алхам 1. [insert] цэсийг
сонгоход зурагт үзүүлсэн сонголтууд гарч ирэх ба [ClipArt] хэсгийг идэвхжүүлж,
бэлэн байдаг тайлбар зургийг оруулна.

Хичээлийн сэдэв: Зураг боловсруулалт
Хичээлийн зорилго: Зураг боловсруулалт хэрэгцээ шаардлгандаа нийцүүлэн
практик дадалд сургахад чиглэгдэнэ.
 зураг таниулах
 Зураг боловсруулалт үүргийг тайлбарлах
 Зураг боловсруулалт Зураг боловсруулалт гэж юу вэ?
 Зургийн тухай
 Зураг боловсруулалт тайлан
бэлтгэх
 Зураг боловсруулалт тухай
ойлголт

Арга зүй:
Зураг боловсруулалт
бүтээлгэх
15
авах.
хөгжүүлэх
15
харицуулан хийлгэж.
бичүүлэх
Зураг боловсруулалт яаж
авах.
авна.

Зураг боловсруулалт
Дасгал ажил болон жишээ дээр ашиглах зургийн файлыг татаж авна уу?
1. Вэб браузерийг эхлүүж, http://skedrive.live.com / хаягаар орно.
2. Login дээр дарж,
 Нууц үг :123456
 И-мэйл: pdelgerjiv@hotmail.com гэж оруулан login-ийг дарж нэвтэрнэ.
3. Зураг фолдер дотрох зургуудийг өөрийн компьютер рүү хуулж авна.
Жишээ 1
Зураг фолдер доторх жишээ 1.jpg зургийг ашиглан дараах байдлаар
засварлаж, zasvar1.jpg нэрээр хадгалцгаая
 Арьсыг зөөлрүүлнэ.
 Нүд, уруул, үсийг зөөлрүүлэхгүй. Хөмсгийг бага зэрэг зөөлүүнэ.
 Батгыг арилгана
Ашиглах файл:
Photoshop extended- ийг эхлүүлж, зургийг хадгалсан фолдер рүү шилжин, зургийн
файлыг нээнэ.
1. Br-ийг товших эсвэл [file] [browse in bridge]-ийг товшино.
2. [folder tab]-ыг товшин зурагийг хадгалсан фолдер рүү шилжинэ.
3. Агуулгын цонх дотроос jishee1.jpg файлын жижигрүүлсэн зураг дээр давхар
товшино.
Зураг уншигдан баримтын цонх дотор гарч ирнэ.

Сamera Raw програм
Дүрс
мэдрэгч
Adobe photoshop програм
Түхий
өгөгдөл
цэвршүүлэх
jPEG
гэх мэт
Adobe photoshop нь Adobe систем компани бүтээсэн зургийг засварлах
зориулалттай програм юм. 2003онд Adobe photoshop8 гэж нэрлэлгүй Adobe
photoshop creative suite (CS) гэж нэрлэх болсон. Adobe photoshop CS5 нь Adobe
photoshop-ын 12-р туурвал (редакц) юм.
Adobe photoshop ба Adobe photoshop extended гэсэн 2 янзаар Adobe photoshop -
ыг бүтээсэн. Adobe photoshop extended нь нэмэлт функцүүдтэй. Design
standard нь Adobe photoshop-ыг бол adobe-н бусад бүх creative suite нь Adobe
photoshop extended-г агуулдаг.

Ээлжит хичээлийн
хөтөлбөр
Хичээл заах анги: 9 дугаар анги
Хичээлийн сэдэв: Веб хуудас интернет ашиглах
Хичээлийн зорилго: Веб хуудас интернет ашиглах, хэрэгцээ шаардлгандаа
 Веб хуудас интернет ашиглах таниулах
 Интернет ашиглах үүргийг тайлбарлах
 Интернеттэй харах
 Веб хуудас интернет ашиглах
тухай
 үзүүлэлт тайлан бэлтгэх
 Веб хуудас интернет ашиглах
тухай ойлголт

Арга зүй:
Веб хуудас интернет
ашиглах
Суралцагчид багшийн
тавьсан асуултанд хариулт
өгч харилцан ярилцах.
бүтээлгэх
10
үзэх гол зүй бол хангамж
үзүүлэлт
Техник хангамж үзүүлэлт
талаар өгч харилцан ярилцаж
хөгжүүлэх
15
Веб хуудас харицуулан
хийлгэж. Сурагчидын
сууж буй мэдээлэл
боловсруулах бичүүлэх
Өөрсдийн сууж буй Веб
хуудас үзүүлэлт бичих.
Веб хуудас интернет
ашиглах
яаж сайжруулах талаар
бичиж авах.
авна.

Веб хуудас интернет ашиглах
Компьютерийн сүлжээ:
Хоёр болон түүнээс дэш Компьютерүүдийг хооронд нь тусгай дүрэм болон
мэдээлэл дамжуулах төхөөрөмж, хэрэгслийн тусламжтайгаар холбож сүлжээ
үүсгэснээр мэдээллийн нөөц бялгийг хамтран хэрэглэж болдог тухай өмнөх ангид
судалсан билээ.
Дэвшилтэт судалгааны төслүүдийн агентлагийн сүлжээ (ARPANET Advanced
Research projects Agency Network) нь дэлхийн анхны Компьютерийн
Сүлжээ байв. 1960 –аад оны тавигдсан загваруудын дагуу сүлжээг 1969 оноос
хөгжүүлж эхэлжээ.
1978 онд олон улсын стандачлалын байгууллагаас (OSI –OPEN system
interconnection) нэгэн төрлийн бус төхөөрөмжүүдийг хэрхэн холбохыг харуулсан
сүлжээний багц загварыг боловсруулсан гаргажээ. Энэхүү загварууд нь
Компьютерийн сүлжээний үндсэн дүрэс болдог.
Сүлжээгээр мэдээлэл дамжих хурд:
Мэдээллийн багтамжийг бит, байтаар хэмждэг болохыг та нар мэддэг болсон.
Мэдээлэл солилцох, мэдээлэл дамжих хурдыг мөн энэ хэмжүүрээр хэмжинэ.
Сүлжээгээр нэг секундэд дамжиж байгаа битийн тоог мэдээлэл дамжих ххурд
гэнэ.
Холболтын арга:
Сүлжээнд холбогдсон төхөөрөмжүүдийг холбоход хэрэглэсэн техник хангамж,
программ хангамжийн технологиудаар нь Компьютерийн сүлжээг ангилж болно.

Утстай холболтын технологи:
 мушгиа утас- мушгиа утас нь тусгаарлагдсан хоёр зэс утсыг хооронд нь
мушгисан ердийн телефон утасны шугам бөгөөд яриа, өгөгдлийг
дамжуулахад хэрэглэнэ. Дамжуулалы н хурд нь секундэд 2 сая битээс 100
сая бит хүртэл байна.
 Коаксиаль кабель кабелийн телевиз, албан байгууллага, сургуултд дотоод
сүлжээ байгуулахад түгээмэл ашиглагддаг. Дамжууллы н хурд нь секундэд
200саяаас 500 сая бит байна.
 Шилэн кабель – хамгаалах зориулалттай давхаргуудаар бүрэгдсэн нэг
буюу олон тооны шилэн мяндсан утаснаас тогтоно. Иймээс ч дамжууллын
хурд нь секундэд хэдэн триллион битэд хүрэх боломжтой.

Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд 9-р анги мэдээлэлзүй

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (7)

Similar to Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд 9-р анги мэдээлэлзүй

Similar to Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд 9-р анги мэдээлэлзүй (20)

Ээлжит хичээлийн хөтөлбөрүүд 9-р анги мэдээлэлзүй