2. Ардчилалын хэлбэр.

3. Ардчилалын тухай онолууд.

4. Ардчилалын үндсэн шинж , зарчимууд.

5. Ардчилалын давуу болон сул талууд.

6. Ардчилалын үе шат, давалгаа.

8. Ардчилалын хэлбэр Ардчилалын хэлбэрийг шууд ба төлөөөлөлийн гэсэн хоёр үндсэн хэлбэртэй. Шууд ардчилал :иргэд нь сонгогдсон буюу тохилогдсон албан тушаалтнаар дамжуулалгүй нийгмийн аливаа асуудлыг шийдвэрлэхэд өөрсдөө биеэр оролцдог. Үүний: Давуу тал нь:-Аливаа асуудлаар бүх иргэд саналаа илэрхийлэх боломжтой. -Хэн нэгэн хүн хэтэхий их эрх мэдэл эдлэхээс сэргийлдэг. -Иргэдийн улс төрд оролцох идэвх, сонирхол өсдөг. Сул тал нь: -Төийн бодлого, шийдвэр боловсруулаххад их хугацаа шаарддаг, цаг алдах явдал гадаг. -Ийм тогтолцоо нь харьцангуй цөөн хүн хамарсан нөхцөлд л хэрэгжүүлэхэд тохиромжтой. Харин улс үндэстний түвшинд , тухайлбал иргэн бүр төр, засгийн шийдвэр гаргах бүхий л үйл ажиллагаанд шууд оролцож шийдвэр гаргана гэвэл төвөгтэй.

9. Төлөөллийн ардчилал нь Иргэд улс төрийн шийдвэр гаргах , хууль боловсруулах , түүнийг хэрэгжүүлэх үйл явцдаа иргэдээсээ төлөөлөж албан тушаалтныг сонгож түүгээрээ дамжуулан засаглыг хэрэгжүүлэх хэлбэрийг хэлдэг. Үүний: Давуу тал нь:-Нийгэмд улс төрийн тогтвортой вайдал , дэг журмыг илүү хангадаг. -Нийгмийн бүлэг , давхрааны хэт ялгаал, эсвэл тэгшитгэх байдлаас нийгмийн хамгаалдаг. -Нийгэм, улс төрийн тогтолцоог мэргэшиж, туршлагажсан хүмүүс удирдан зохион байгуулдаг. -Улс төрийн хариуцлагыг өндөржүүлдэг зэрэг болно. Сул тал нь: -Иргэд төрийн хэрэгт шууд оролцохгүй тул улс төрийн идэвх буурах талтай. -Төлөөлөгчид нь бүрэн эрх мэдэлтэй ба удаан хугацаагаар сонгоддог. -Төлөөлөгчид нь иргэдийн санал бодлын тэр болгон бүэн илэрхийлдэггүй.

11. Элитийн онол

12. Олон ургальч ардчилалын онолууд ихээхэн дэлгэрсэн юм.

13. Ардчилалын тухай сонгодог үзэл санаа. Энэ үзэл санааны гол зарчим нь:

14. Төрийн засаглалыг хэрэгжүүлэхэд ард түмэн нийтээрээ оролцох эрхтэй байх.

15. Олон түмэн өөрсдийн төр засгаа сонгож бий болгох эрхтэй

16. Төр нь хүний нэр төр, эрх чөлөө, өмч хөрөнгийг хамгаалах

17. Улс төрийн амьдралд иргэд тэгш эрхтэй оролцохоос гадна авъяас чадвараа хөгжүүлэх үүднээс хүн бүр тэгш бололцоотой гэсэн зарчмыг баримтлах

18. Хүний эрх бол хэнээс ч үл хамаарах жам ёсны зүйл мөн зэрэг үзэл санаанууд юм. Ардчилалын тухай энэхүү сонгодог үзэл санааг өнөөдрийг хүртэл хаана ч бүрэн төгс хэрэгжүүлж чадаагүй юм.

20. Элит нь улс орныг захирдаг аль нэг талаараа шалагрсан давуу талтай хүмүүсээс бүрдэж ердийн олон түмнээс ялгардаг.

21. Элит дан ганц хувийн сонирхолд автдаггүй, харин ч нийгмийн хэрэгцээ, олон түмний аж амьдралын үзүүлэлт зэрэг олон зүйлийг шийдвэр гаргахдаа зайлшгүй харгалзаж,ардчилалыг бататган хамгаалах үүргийг гүйцэтгэнэ.

23. Нийгмийн доторхи бүлэг хэсгүүд /элитүүд/ өөр хоорондоо өрсөлдөн олон түмний дэмжлэг авах замаар төрийн эрхийг ээлжлэн барих ба элитэд олон түмний санаа бодол,сонгууль зэрэг хэрэгслээс нөлөөлөх боломжтой.

24. Нийгмийн доторх санаа бодлын илэрхийлэл болсон улс төрийн нам,бүлгүүдийн үүргийг чухалчлан үздэг.

25. Төрийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхэд нийгмийн янз бүрийн нам,бүлгүүдийг тэгш оролцуулах замаар тэдгээрийн ашиг сонирхолыг зөв зохицуулан нийгмийн нэгдэл байдлыг хангаж,тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх улс төрийн хэрэгсэл гэж үздэг.

27. Иргэдийн улс төрийн оролцоо.Иргэд төрийн хэрэгт оролцох нь тэдний эрх төдийгүй иргэнийхээ хувьд хүлээж байгаа ёс суртахууны үүрэг юм.иргэдийн зүгээс сайн дурын үндсэн дээр улс төрийн системийн бүх түвшинд шийдвэр гаргах үйл явцад нөлөөлөх зорилгоор явуулж буй бүхий л ажиллагааг улс төрийн оролцоо гэж ойлгодог.

29. нийтэд тайлагнах,ил тод байх ёс.Төрийн өндөр албан тушаалтнууд ард түмнээсээ сонгогдон удирдах эрхийг авдаг учраас эргээд тэдэнд ажлаа тайлагнах нь ардчилалын зарчим бөгөөд ил тод байдлыг хангаж байгаа хэрэг юм.

30. Олон намын тогтолцоо . Олон намын тогтолцоотой байна гэдэг нь нэгээс дээш нам улс төрийн амьдралд идэвхитэй оролцож, тодорхой үүрэг гүйцэтгэнэгэсэн үг.Олон намын тогтолцоо нь олон ургальч үзлийг хөгжүүлэх сурвалж болж,сонгогдод олон нам , нэр дэвшигч,улс төрийн бодлогын хувилбараас өөрт ашигтай сонгох боломж олгодог.

31. Хуулинд захирагдах ёс.Хуулинд захирагдах ёс гэдэг нь хүн бүр хуулийг сахин,түүнийг зөрчвөл хариуцлага хүлээнэ гэсэн үг. Ардчилалын нөхцөлд хууль нь хүн бүхэнд ижил үйлчлэх бөгөөд ерөнхийлөгч,жирийн иргэн хэн ч бай хуулийс гадуур байх ёсгүй.

33. Ардчилалд бас сул тал бий. Аливаа байгуулгад хэт өндөр шаардлага тавьж болдоггүй хуулиар бүгдийг зохицуулж эрх,эрх чөлөөг хангана гэж заасан хэдийг,аюулгүй байх эрхийг хангаж чаддаггүй.Ардчиллыг буруу хөгжүүлбэл улс орны хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг.

34. Ардчиллын үе,шат давалгаа. ХХ зуунаас эхлэн ардчилсан дэглэмийн тоо алгуур өгч эхэлсэн бөгөөд судлаачдын хувьд ардчиллын давалгаа гэж ярихад хүргэж байна. Эхний давалгаа нь: XIX зуунй эхээр АНУ-д үүсч дэлхийн 1-р дайны дараа оргилдоо хүрчээ.Үүний үр дүнд гучаад оронд ардчилсан төр улс байгуулагджээ. Хоёрдогч давалгаа нь: 40,50-иад он эхэлж Индонезиос Сири хүртэл 30 гаруй орон ардчиллыг сонгосон юм.Энэ нь фашизмыг ялсан болон колонийн эсрэг хөдөлгөөнтэй холбоотой.Мөн Грек,Чили зэрэг зарим улсууд цэргийнхний дэглэм тогтож ардчиллаас ухрах хандлага бий болж байв. Гуравдагч давалгаа нь :Грек /1974/,Португал /1975/,Испани /1977/-д өвторитар дэглэмийг устгаснаар эхэлжээ.Улмаар латин Америк, зүүн өмнөд Азийн зарим улсыг хамарч,эцэст нь 1980-аад оны сүүлээр социалист гэгдэж байсан улсуудад авторитар дэглэм сүйрч ардчилсан засаглалыг сонгосоноор ардчиллын үйл явц ид өрнөлтийн үедээ байна.

35. Дүгнэлт Ардчиллыг судалж мэдсэнээр бид ардчилал юуг судалдаг гэдгийг мэдэх болно.Ардчилал дотор юу байдаг дотроо ямар мэдээлэлтэй байдгийг мэдэж болно.