ЛК

1. 4ЛЕКЦ
-ШУТИС Е нээлттэй Сургууль

2. КОМПЬЮТЕРИЙН ХЭРЭГЛЭЭ БА
ФАЙЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
 Үйлдлийн системийн тухай
 Windows 7 үйлдлийн системийн давуу талууд
 Windows 7 үйлдлийн системийн боломжууд
 Дэлгэцийн элементүүдтэй ажиллах
 Файл, хавтастай ажиллах
 Хайлт хийх
 Компьютерийн системийн тохируулга хийх
 Хэвлэх төхөөрөмжтэй ажиллах

3. ?Үйлдлийн систем гэж юу вэ
• Үйлдлийн систем (Operating System OS) бол
компьютерийн техник хангамж болон компьютерт
холбогдсон төхөөрөмжүүдийг удирдах, хэрэглээний
програм хангамжид зориулсан үйлдлүүдээр хангаж
өгөх үүрэгтэй компьютерийн хамгийн чухал
програмуудын нэг бөгөөд хэрэглэгч компьютер
хоёрыг холбож компьютер ашиглах бүх л үйлдлийг
гүйцэтгэх боломж олгодог програм хангаж юм.
• Персональ компьютерт зориулсан DOS, OS/2,
Windows, Mac OS X, Linux гэх мэт үйлдлийн
системүүдийг нэрлэж болно.

4. Үйлдлийн системүүд нь дараах
.ангилалд хуваагддаг
• .Олон хэрэглэгчийн үйлдлийн систем Энэ нь
хэд хэдэн хэрэглэгч нэг цаг хугацаанд програм
ажиллуулахыг зөвшөөрдөг.
• .Олон үйлдэлт үйлдлийн систем Хэд хэдэн
төв процессор дээр програм ажиллуулахыг
дэмждэг.
• .Нэгээс илүү програм ажиллуулах Энэ нь хэд
хэдэн програм ажиллуулахыг зөвшөөрдөг:
• .Тогтмол хугацаанд ажиллах Тогтмол
хугацаанд хүсэлт илгээх. DOS, UNIX гэх мэт
үйлдлийн систем нь тогтмол хугацаанд ажиллах
бус ерөнхий зориулалтаар ашиглагдах үйлдлийн
системүүд юм.

5. MS WINDOWS 7
Windows 7 үйлдлийн систем нь компьютерийн ачааллах
хурдыг багасгахад ихээхэн анхаарсан бөгөөд компьютер
асах, унтрах, дахин ачааллах болон үйлдэл гүйцэтгэх
хурд нь багассан зэргээс харж болно.
Windows 7 үйлдлийн системийн ялгаатай
хувилбарууд
• Windows 7 Enterprise/Ultimate – Windows 7 үйлдлийн
системийн бүх онцлогийг багтаасан хувилбар
• Windows 7 Professional – Албан болон хувийн
хэрэгцээнд шаардлагатай бүх боломжуудыг агуулсан
бөгөөд сүлжээнд ажиллах, сервертэй холбогдох
боломжтой.

6. MS WINDOWS 7
• Windows 7 Home Premium – Компьютерийн бүхий л
хүчин чадлыг дээд зэргээр ашиглах боломжийг
олгоно.
• Windows 7 Home Basic – Хүчин чадал багатай
компьютерт тохирсон өдөр тутамд ашиглахад
зориулагдсан хувилбар.
• Windows 7 Starter Edition – Бага оврын зөөврийн
компьютер болон хязгаарлагдмал хүчин чадал бүхий
компьютерт ашиглахад зориулагдсан энгийн
хувилбар
Windows 7 үйлдлийн системийн аль хувилбарыг
ашиглаж байгааг Start цэсний Control Panel/System
команд сонгож харах боломжтой.

8. Windows 7 үйлдлийн системийн шинэ
боломж, давуу тал
• Хурдан ажиллагаатай, компьютерийн хүчин чадлыг
нөхцөл байдалдаа тохируулан ашиглах боломжтой.
Shut down, Sleep командууд нь хялбар, хурдан бөгөөд
эрчим хүчний хэмнэлттэй.
• Нээхээс өмнө Taskbar буюу ажлын мөрөнд байрлах
цонхнуудыг урьдчилан харах боломжтой.

9. Зөөврийн компьютерт ашиглахад илүү тохиромжтой
нэг үйлдэл нь батерейг үр ашигтай зарцуулах боломж
юм. Дэлгэц нь мэдрэгчтэй компьютерт ашиглах
боломжтой.
Jump list буюу
Файлын жагсаалт.
Сүүлд дуудаж
ашигласан файлыг
нээх хялбар.

10. Start цэсэнд байрлах
Search programs and files
бичиглэл бүхий цонхонд
шаардлагатай програм,
файлын нэрийг
бичсэнээр хурдан
хугацаанд олох
боломжтой.
Devices and Printers
гадаад төхөөрөмж болон
хэвлэгч. Гадаад
төхөөрөмжийг удирдах
боломжоор илүү
хангагдсан байдаг.

11. • Device Stage. Гар утас, камер, принтер, MP3 болон
бусад төхөөрөмжүүдийг компьютерт холбох үед
төхөөрөмжүүдийн зураг болон мэдээллийг үзүүлэх
бөгөөд тохируулахад шаардлагатай командууд бүхий
дэлгэц нээгдэнэ.

12. Theme. Дэлгэцийн зураг, бусад элементүүдийг сонгох.
Windows 7 системийн давуу талуудын нэг нь дэлгэцийн
дэвсгэр өнгөний олон сонголт, эффектүүд, дэлгэц
амраах програм

13. Дэлгэцийн элементүүд
• Desktop. Windows үйлдлийн систем ачаалагдахад
нээгдэх дэлгэц.
• Start menu. Програм эхлүүлэх үндсэн цэс бөгөөд энд
компьютерт суулгасан програмууд, түгээмэл
хэрэглэгддэг програмын дүрс зураг хадгалагдана.
• Taskbar: Ажлын мөр. Нээлттэй байгаа програмын
цонхнуудын хооронд шилжих, харагдах байдлыг
тохируулах үүрэгтэй.
• Icon. Програмын дүрс зураг. 2 хэлбэртэй байх бөгөөд уг
файл, програм, хавтас эх хэлбэрээр эсвэл дүрс зургаар
дэлгэцэнд байрлаж болно.
• Desktop Gadget. Дэлгэцийн нэмэлт элемент. Windows
XP, 7 гэх мэт үйлдлийн системийн орчинд дэлгэцийн
нэмэлт элементүүдийг бий болгосон. Жнь: цаг, хуанли,
цаг агаарын мэдээ

14. Дэлгэцийн доод хэсэгт байрлах хэвтээ зурвасыг
ажлын мөр буюу Taskbar гэнэ.
•Start цэсийг нээх товчлуур
•Start цэсний баруун талаас эхлэн ашиглаж байгаа
програмууд болон хэрэглэгчид өдөр тутам
шаардлагатай байдаг програмын дүрс зургууд
байрлана.
•Баруун хэсэгт цаг, он сар өдөр болон бусад чухал
шаардлагатай тохируулгын хэсгийг байрлуулсан
байна
Taskbar – Ажлын мөр

15. Taskbar– ажлын мөрийг тохируулах
• Ажлын мөрийг нуух, ил гаргах, түгжих
• Ажлын мөрөнд байрлах цонхны хэмжээг
тохируулах
• Ажлын мөрөнд байрлах цонхны харагдах
байдлыг тохируулах
• Start цэсийг тохируулах: цэсэнд байрлах
програмын жагсаалт, тоо гэх мэт
• Ажлын мөрөнд дүрслэх командын хэрэгслийн
мөрийг сонгох
09/25/15

16. Start цэс бол компьютерийн програмуудыг ажиллуулах,
хавтас нээх, тохируулга хийх үндсэн хэрэгсэл юм. Энэ нь
тодорхой програм, хавтас, тохируулга бүхий
жагсаалтуудыг агуулдаг учраас цэс гэж нэрлэдэг.
Start цэсийг ашиглан дараах үйлдлүүдийг гүйцэтгэнэ.
• Програмуудыг эхлүүлэх
• Түгээмэл ашиглагддаг хавтасуудыг нээх
• Програм, файл, хавтас хайх
• Компьютерийн тохируулгуудыг гүйцэтгэх
• Windows үйлдлийн системийн талаар тусламж авах
• Компьютерийг унтраах
• Өөр хэрэглэгчийн горим руу шилжих
Start Menu - Програм эхлүүлэх цэс

17. • Зүүн гар талд үзүүлэх хэсэгт компьютерт хадгалагдаж
байгаа програмын жагсаалтыг үзүүлнэ. All Programs
командыг сонгож компьютерт суулгасан бусад програмын
нэр бүхий цэс нээгдэнэ.
• Search programs and files. Зүүн талын самбарын доод
хэсэгт байрлах цонхонд ашиглахыг хүссэн програм,
файлыг хайх үүрэгтэй цонх байрлана. Search programs
and files цонхонд ашиглах програм, файлын нэрийг бичиж
эхлэхэд л хайх програм ажиллах бөгөөд хайх түлхүүрт
тохирох файл, програмын нэрийг төрлөөр ангилж
харуулна.
• Баруун талын самбарт түгээмэл хэрэглэгддэг хавтас,
тохируулга хийх командууд, компьютерийг унтраах
үйлдлийг гүйцэтгэх команд байрлана
Start цэс гурван үндсэн хэсгээс бүрдэнэ

18. 1. Шинээр програм суулгасан
үед тухайн програмын дүрс
зураг All Programs цэсний
жагсаалтад нэмэгдэнэ.
2. Байнга ашигладаг
програмын дүрс зураг Start
цэсний зүүн гар талд байрлах
ба шинээр програм нээхэд энэ
цэсэнд нэмэгдэж орно.
Цэсэнд байрлаж байсан
програмын аль нэг нь
ашигласан хугацаанаас
хамааран цэснээс хасагдана.
Start цэсэнд байрлах програмын цонх
өөрчлөгдөх хоёр шалтгаан байна.

19. • Personal folder - Хэрэглэгч өөрийн компьютерт
систем суулгах үед хэрэглэгчийн өгсөн нэр
бөгөөд энэ нь My Documents, My Music, My
Pictures, My Videos хавтсуудыг агуулж байдаг.
• Documents - Энэ сонголтоор файлын сан руу
хандах бөгөөд Documents library хавтсанд
хадгалагдах текст файл, хүснэгтийн файл,
илтгэл танилцуулга гэх мэт хэрэглэгчийн зүгээс
үүсгэсэн файлуудтай ажиллана.
• Pictures - Зургийн файлын санг нээх уг санд
хадгалагдаж байгаа зураг, график файлуудтай
ажиллана.
Start цэсний баруун талын самбарт байрлах цэс Windows
үйлдлийн системийн хэрэглэгчдийн түгээмэл хэрэглэдэг
команд, програм, хавтасуудыг нээх холбоосуудыг
багтаадаг. Үүнд:

20. • Music - Энэ сонголтоор Music library
нэртэй аудио файлын санг нээх бөгөөд
аудио төрлийн файл ажиллуулж дуу,
бичлэг сонсоно.
• Games - Windows үйлдлийн системийн
багц програм болж компьютерт суудаг
програмуудын нэг бол тоглоомууд
бөгөөд энэ сонголтоор тэдгээрийн
ашиглах боломжтой болно. Энэ нь
хэрэглэгчийг хулганатай харьцаж
сурахад дэмжлэг үзүүлэх зорилготой
юм.

21. • Computer - Компьютерт холбогдсон
төхөөрөмжүүд, диск хөтлөгчүүд,
камер, хэвлэх төхөөрөмж, сканнер
болон бусад гадаад төхөөрөмжүүдтэй
ажиллах команд юм.
• Control Panel - Control Panel
сонголтоор үйлдлийн системийн
орчинд шаардлагатай тохируулга
хийх, шинээр програм суулгах,
програмыг устгах, сүлжээний
тохируулга хийх, хэрэглэгчийн эрхийг
тохируулах гэх үйлдлийг гүйцэтгэх
програмыг ачаална.
09/25/15

22. • Devices and Printers - Компьютерт
суулгасан хэвлэх төхөөрөмж, вэб камер
гэх мэт бусад төхөөрөмжийг хянах,
удирдах, тохируулга үүрэгтэй цэс.
• Default Programs - Windows үйлдлийн
системийн багцад орон үйлдлийн
системийн орчинд ажиллах
програмуудыг интернэтээс нэмж суулгах
үед энэ сонголтыг ашиглана.
• Help and Support - Тусламж авах
цэснээс Windows үйлдлийн системийг
ашиглахтай холбоотой бүх мэдээллийг
хайх цонхонд оруулсан түлхүүр үгний
дагуу сонгож ашиглах боломжтой.

23. • Start цэс дээр
хулганы баруун
товчийг (Mouse2)
дарна. Properties
команд сонгоно
• Taskbar дээр Mouse2
дарж Properties
команд сонгоно.
• Start цэснээс Control
Panel сонгож Taskbar
and Start Menu
команд сонгоно.
Ажлын мөрийг тохируулах цонхыг нээх:

24. • Lock the taskbar - Ажлын мөрийг цоожлох. Энэ команд
сонгож ажлын мөрийг зөөх, ажлын мөрөнд байрлуулсан
програмын дүрс зургийг зөөх боломжгүй болно.
• Auto-hide the taskbar - Ажлын мөрийг автоматаар нуух.
Энэ тохиолдолд Start цэс хулганаар дөхөж очиход
нээгдэх бөгөөд бусад тохиолдолд дэлгэцэнд харагдахгүй
байна.
• Use small icon - Ажлын мөр дээр програмын дүрс зургийг
жижгээр үзүүлнэ.
• Taskbar location on screen - Ажлын мөрийн дэлгэцэн дэх
байрлалыг сонгох цэсний командуудыг ашиглана.
• Taskbar buttons - Ажлын мөр дээрх цонхнуудын харагдах
байдлыг тохируулах цэсний командуудтай ажиллана.
Taskbar and Start Menu Properties цонхонд:

25. Start цэсэнд байрлах хайх цонх компьютерээс
хэрэгтэй зүйлээ олж авах хамгийн хялбар арга
юм. Файл, хавтас, програм хаана хадгалагдаж
байх нь чухал биш бөгөөд хайх цонхонд бичиж
өгсөн нэрний дагуу Documents, Pictures, Music,
Desktop гэх мэт бүх л хавтас дотроос хайлт хийж
үр дүн нь маш хурдан гарч ирнэ. Мөн и-мэйл
захидал, зурвас, харилцдаг хүмүүсийн
жагсаалтаас ч хайлтыг гүйцэтгэнэ.
Хайлт хийх

26. Хайлт хийх цонхонд хэрэгтэй програм, файлынхаа
нэрийг бичээд үр дүнг харах боломжтой.
Хайх цонхонд оруулж байгаа түлхүүр үгээр:
• Хайх цонхонд бичсэн үгээр
эхэлсэн, файл програмын
нэрэнд орсон бүх файл,
хавтас, програмуудыг олно.
• Файлын агуулгад орсон бол
тэдгээр файлуудыг хайх.
• Хайлтын түлхүүр үг файлын
талаарх мэдээлэлд орсон бол
тэдгээр файлуудыг хайх
• See more results командыг
дарж хайлтын үр дүнг
дэлгэрэнгүй харах

27. Start цэсний баруун доод талд Shut down, Switch
user, Log off, Lock, Restart, Sleep, Hibernate
командуудыг ашиглах цэс байрлана.
SHUT DOWN сонголт

28. • Switch user - Ашиглаж байгаа програмыг хаахгүйгээр
хэрэглэгчийг солих
• Log off - Хэрэглэгчийн ашиглаж байгаа бүх програмыг
хааж компьютерийн системд нэвтэрч орох горимд
шилжинэ
• Lock- Компьютерийг түгжих
• Restart - Бүх програмыг хааж Windows үйлдлийн
системийг унтраах бөгөөд дахин эхлүүлнэ
• Sleep - Хэрэглэгчийн ажиллаж байгаа горимыг хадгалан
компьютерийн тэжээлийн хамгийн бага ашиглалтад
шилжих бөгөөд хурдан хугацаанд дахин ашиглалтын
горимд шилжинэ.
• Hibernate - Хэрэглэгчийн ажиллаж байгаа горимыг
хадгалан компьютерийг унтраана. Компьютерийг
асаахад Windows үйлдлийн систем хэрэглэгчийн
ажиллаж байсан горимыг сэргээнэ

29. Taskmanager :ашиглах
Ctrl+Alt+Delete товчийг
хамтад нь дараад, нээгдэх
цонхноос Start task manager
сонголтыг дарна. Нээгдэх
цонхны:
Applications – Нээлттэй ажиллаж
байгаа програмуудын жагсаалт
Processes – Үйлдлийн системийн
ямар процессууд ажиллаж байгаа
жагсаалт
Services – Ямар сервисүүд
ажиллаж байгаа
Performance – CPU, RAM хэр
09/25/15
ачаалагдаж байгаа талаарх мэдээлэл
Nerworking – Сүлжээнд ямар холболтоор ямар ачааллатай ажиллаж
байгаа
Users – Ямар хэрэглэгч нэвтэрч орсон мэдээлэл

30. Програм файлыг дүрсэлж үзүүлж байгаа жижиг зургуудыг
Icon гэж нэрлэх бөгөөд үндсэн дэлгэц болон бусад
байрлалд файл програмыг нээхэд хялбар болгож
ашигладаг үйлдлийн системийн нэг чухал ойлголт юм.
Icon буюу дүрс зургийг:
• Файл, програмын дүрс зураг
• Дэлгэцэнд нэмж оруулах, хасах, дүрслэх зургийг
солих боломжтой.
• Ямар төрлийн програм дээр үүсгэснийг дүрсэлж
үзүүлэх файлын төрөл гэж ойлгож болох юм.
Файл, хавтас, програмыг - Төлөөлөх дүрс
зураг Icon

31. ,Файлын өргөтгөл файлын төрөл
Файл хавтасны нэр нь 255 хүртэл тэмдэгтүүд байж болно.
Үүнд доорх тэмдэгтүүд орохгүй.
09/25/15
Файлын өргөтгөл буюу төрөл нь 3-4 тэмдэгтээс бүрдэх
бөгөөд энэ нь тухайн файл ямар програм дээр
үүсгэгдсэн болон ямар төрлийн програм нээж,
ажиллуулах боломжтой талаар мэдээлэл өгнө.
Файлын нэр, өргөтгөл нь цэгээр тусгаарлагддаг.

32. Exe, com – Програм суулгах эх файл болон өөрийгөө
ачаалдаг програм, вирус зэрэг байдаг.
Gif, Jpg, Png – Зургийн файлын өргөтгөлүүд
Html – Вэб хуудасны өргөтгөл
Mdb – MS Access-ын өгөгдлийн баазын өргөтгөл
Doc, Docx - MS Word-ын текст файлын өргөтгөлүүд
Rtf – Reach text box MS Word дээр боловсруулагдсан
файлын өргөтгөл
Xls, Xlsx – MS Excel-ын хүснэгтэн файлын өргөтгөлүүд
Pdf – Adobe Acrobat Reader дээр нээгдэх баримтын
өргөтгөл
Txt – Текст файлын өргөтгөл
Mpg, Avi, Mov – Видео файлуудын өргөтгөлүүд
Zip, Rar, Cab–Архивалсан, шахсан файлын өргөтгөлүүд
Tmp, Temp – Түр зуурын файлын өргөтгөл09/25/15

33. Дэлгэц дээрх дүрсүүдийг зөөх, хуулах, устгах, шинээр
үүсгэх, эрэмбэлэх, нууцлах боломжтой.
Windows үйлдлийн системийн дэлгэцэнд байрлах
элементүүдийн нэг бол Recycle bin буюу устгасан
файлуудыг түр хадгалах хэрэгсэл бөгөөд устгасан
файлуудыг сэргээх боломжтой байдаг. Устгасан
файлуудыг сэргээх шаардлагагүй гэж үзвэл хогийн савыг
цэвэрлэнэ.
-Дүрс зураг дээр хийх үйлдлүүд Icon

34. • Хуанли
• Цаг
• Цаг агаарын мэдээ
• Хөдөлгөөнт альбом
-Дэлгэцийн нэмэлт элементүүд
Desktop Gadget

35. Windows 7 үйлдлийн системийн орчинд файлын сан буюу
Libraries нэртэй хавтсыг ашиглан файл, хавтсыг зохион
байгуулах боломжтой.
•Documents library - Бичиг баримтын сан. Энэ санд текст
боловсруулах програмын файл, хүснэгтэн мэдээлэл,
илтгэлийн файл болон бусад хэрэглэгчийн үүсгэсэн
файлууд хадгалагдана. Файлын санд хадгалагдаж байгаа
файлууд нь My Documents хавтаст хадгалагдаж байдаг.
•Pictures library - Зургийн сан. Зургийн санд бүх төрлийн
зургийн програм дээр нээж унших зориулалттай файлууд,
дижитал камер, скайнер болон бусад хэрэгсэлүүд
ашиглан үүсгэсэн файлууд хадгалагдана. Зургийн санд
хадгалагдаж байгаа файлууд My Pictures хавтаст
хадгалагддаг.
Файлын сан ашиглах

36. • Music library - Дууны сан. Энэ санд хадгалагдаж
байгаа файлууд хөгжим, дуу, аудио файлууд,
интернэтэс татаж авсан болон компакт дискэнд
хадгалагдсан файлаас авсан файлууд
хадгалагдана. Дууны санд хадгалагдаж байгаа
файлууд My Music хавтсанд хадгалагдана
• Videos library - Видео файлын сан. Бүх төрлийн
видео файлыг зохион байгуулж хадгалсан энэ
сангийн файлууд нь My Video хавтсанд
хадгалагдах бөгөөд дижитал камераас авсан,
интернэтээс татаж авсан файлууд хадгалагдана.

37. Анхаарал тавьсанд баярлалаа