Инженер бус ажилтангуудад зориулсан AutoCAD програмыг хэрэглэх, барилгын ажлын зураг уншиж, ойлгох чадавхи олгох сургалт /байгууллагын дотоод хэрэгцээнд/ 2014 оны 9 дүгээр сар - AutoCAD програмын тухай - Хоёр хэмжээст объект үүсгэх - Хоёр хэмжээст объект засварлах - Зурагт хэмжээс тавих - Зураг хэвлэх

1. AutoCAD програмыг
хэрэглэх, барилгын
ажлын зураг уншиж,
ойлгох чадавхи олгох
сургалт
Зургийн инженер Б.Адилбиш

2. I ХЭСЭГ-АГУУЛГА
AutoCAD програмын тухай
Хоёр хэмжээст объект үүсгэх
Хоёр хэмжээст объект засварлах
Зурагт хэмжээс тавих
Зураг хэвлэх

3. AutoCAD програмын тухай
Autodesk компанийн 1982
оноос хойш өнөөг хүртэл 29
хувилбар гаргасан зураг
төслийн автоматжуулалтын
програм.

4. AutoCAD – ын ажлын талбар
Menu Bar-Цэсийн мөр
Toolbar-Хэрэгслийн самбар
Command Prompt Area-Командын мөр
Status line-Төлөвийн мөр
Зураг зурах ажлын талбар

5. Menu Bar-öýñíèé ìөð
AutoCAD ñèñòåìä öýñíèé ¿íäñýí 3 õýëáýð áèé.
Öýñíèé ìºð. Windows îðчíû õýðýãëýýíèé ïðîãðàìóóäàä áàéõ
File, Edit, View, Insert, Format, Tools, Window, Help
öýñíýýñ ãàäíà AutoCAD-èéí Draw, Dimension, Modify гэх
мэт цýñ áàéðëàíà. Öýñ á¿ð íü ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãýýðýý
á¿ëýãëýãäñýí êîìàíäóóäûí íýðñèéí æàãñààëò áîëîí
äýëãýãääýã.
Æèøýý íü: Draw öýñíèé êîìàíäóóäààð ãåîìåòð ä¿ðñèéã çóðàõ,
Modify öýñíèé êîìàíäóóä íü ãåîìåòð ä¿ðñèéã çàñâàðëàõ,
Dimension öýñíèé êîìàíäóóä íü çóðàãò õýìæýý òàâèõ
¿¿ðýãòýé.
Äýëãýöèéí öýñ. AutoCAD-èéã àчààëàõàä äýëãýöèéí öýñ èë
õàðàãäàõã¿é. Ò¿¿íèéã Tools>Options>Display
äàðààëëààð èë ãàðãàæ òàâèíà.

6. Command Prompt Area-Êîìàíäûí ìөð
AutoCAD ïðîãðàìòàé àæèëëàõ õàðèëöàõ õàìãèéí
чóõàë õýñýã þì. AutoCAD ïðîãðàììààñ ºãч áàéãàà
çààâðûí äàãóó àæèëëàõàä áîëíî. Øààðäëàãàòàé
êîìàíäàà ººðºº îðóóëæ áîëîõ õýñýã áºãººä êîìàíä
òóñ á¿ðèéí òîâчëóóðóóäûã àøèãëàí õóðäàí,
õÿëáàð àæèëëàõ áîëîìæòîé.

7. Зургийн горим
Зургийн горимыг доорх байдлаар асааж, унтрааж болно.
• Төлвийн мөрний товчлуурыг хулганаар товших
• Гарны харгалзах товчлуур ашиглах
Команд Товч-
луур
Асаах/ унтраах
SNAP F9 SNAP командын өгсөн алхамаар курсор үсрэлттэй шилжинэ.
GRID F7 GRID командын алхамаар тор татна.
ORTHO F8 Координатын Х, Y тэнхлэгтэй параллелиар курсор шилжинэ.
POLAR
F10
Туйлын мөр
OSNAP F3 Объектын холбоос цэг
TRAICKING F11
Чиглэл
UCS DYN F6 Курсорын динамик дүрслэл
DYN F12 Координатын динамик оруулалт
LWT LWEIGHT командаар зураасны өргөний ялгааг харах

8. Çóðãèéí
áàéãóóëàëòыг
ºíäºð
íàðèéâчëàëòàé
ã¿éöýòãýõýä
Object Snap
õýðýãñëèéí
ñàìáàðûí õîëáîîñ
öýã¿¿ä òóñëàõ
áîëíî.
OBJECT OSNAP ХЭРЭГСЛИЙН САМБАР

9. Òîâчëóóð Ãîðèì Òàéëáàð
Endpoint
Ãóðâàí õýìæýýñò áèå, õ¿ðýý, íóì, õýðчìèéí
¿ç¿¿ðèéí öýãòýé õîðëáîíî.
Midpoint Íóì áîëîí õýðчèìèéí äóíäàæ öýãòýé õîëáîíî.
Intersection Õî¸ð îáúåêòûí îãòëîëöëûí öýãòýé õîëáîíî.
Apparent
Intersection
Îãòîðãóéä ñîëáèñîí õî¸ð îáúåêòûã äýëãýö äýýð
îãòëîëöîæ õàðàãäàõ öýãòýé õîëáîíî. Ãóðâàí
õýìæýýñò îáúåêòîä õýðýãëýãäýíý.
Extension
Íóì áîëîí øóãàìíû ¿ðãýëæëýë äýýðõè öýãòýé
õîëáîíî.
OBJECT OSNAP ХЭРЭГСЛИЙН САМБАР

10. Center
Ýëëèïñ áîëîí òîéðãèéí òºâòýé (ýëëèïñ áîëîí òîéðãèéã çààæ
ºãºõºä òºâ íü îëäîíî.) õîëáîíî.
Quadrant
Á¿òýí òîéðîã íóì ýñâýë òýäãýýðèéí íóìûí çàõûí öýãòýé (0, 90,
180, 270 ãðàäóñóóäààð) õîëáîíî.
Tangent ªãñºí öýãýýñ òîéðîã ýñâýë òîéðãèéí íóìä ø¿ðãýãч òàòíà.
Perpendicul
ar
Øóëóóí, òîéðîã, ýëëèïñ, ìóðóé øóãàмаíä ºãñºí öýãýýñ íîðìàëü
òàòíà.
Parallel Çààñàí øóëóóíòàé ïàðàëëåëü îáúåêò áàéãóóëíà.
Insertion
Ãàäíààñ ðîóóëæ èðñýí òåêñò áîëîí áëîêèéí îðóóëö èðñýí öýãòýé
õîëáîíî.
Node Point (Öýã) êîìàíäààð áàéãóóëñàí öýãòýé õîëáîíî.
Nearest
Øóëóóí, òîéðîã íóì äýýð êóðñîðòîé õàìãèéí îéð áàéãàà öýãòýé
õîëáîíî.
OBJECT OSNAP ХЭРЭГСЛИЙН САМБАР

11. Õýìæèõ íýãæèéã òîõèðóóëàõ
Õýìæèõ íýãæèéã
òîõèðóóëахдаа Drawing Units
õàðèëöàõ öîíõûã àøèãëàí
õýìæèõ íýãæèéí òºðºë áà
íàðèéâчëàëûí òîõèðãîî õèéõ
äàðààëàë:
1. Öýñíèé ìºðèéí Format>Unit
äàðààëëààð Drawing Units
õàðèëöàõ öîíõûã íýýíý.

12. 2. Drawing Units õàðèëöàõ öîíõíû Length (øóãàìàí
õýìæýý) õýñãèéí Type æàãñààëòààñ Decimal
(àðàâòûí ñèñòåì) õýìæèõ íýãæèéí òºðëèéã ñîíãîíî.
Ýíý æàãñààëòàíä áàéõ õýìæèõ íýãæèéí
òºðë¿¿ääèéã òîîчâîë:
a. Architectural – àðõèòåêòóðûí
b. Decimal – àðàâòûí
c. Fractional – áóòàðõàé,
d. Engineering – èíæåíåðèéí,
e. Scientific - ýðäýì øèíæèëãýýíèé,
3. Length õýñãèéí Precision õýñýãò õýìæýýíèé
óòãûí òàñëàëààñ õîéø îðîíã çààæ ºãíº.
4. Drawing Units õàðèëöàõ öîíõíû Angle (ºíöãºí
õýìæýý) õýñãèéí
Type æàãñààëòààñ Decimal Degrees
(àðàâòûí ãðàäóñ) õýìæèõ íýãæèéí òºðëèéã ñîíãîíî.
Ýíý æàãñààëòàíä áàéõ õýìæèõ íýãæèéí
òºðë¿¿äèéã òîîчâîë:
a. Decimal Degrees – àðàâíû ºíö㺺ð
b. Deg/Min/Sec – ãðàäóñ/ìèíóò/ñåêóíä
c. Grads – ãðàä
d. Radian – ðàäèàí
e. Surveyor is Units – òîïîãðàô íýãæ

13. ªíöãèéí íàðèéâчëàëûã Angle õýñãèéí Precision õýñýãò çààæ ºãíº.
5. Clockwise (Drawing Units õàðèëöàõ öîíõíû) ãýñýí ¿ãèéí ºìíºõ
æèæèã í¿äèéã òýìäýãëýýã¿é ¿åä öàãèéí ç¿¿íèé ýñðýã ºíöãèéí
íýìýõ óòãà, æèæèã í¿äèéã òýìäãýëñýí ¿åä öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó
íýìýõ óòãà õàðãàëçàíà.
6. ªíöºã òîîëîõ чèãëýëèéã çààõ øààðäëàãàã¿é ãýæ ¿çâýë øóóä
“Ok” òîâчëóóðûã òîâøèõ áºãººä ýíý ¿åä õýðýãëýãчèéí êîîðäèíàòûí
ñèñòåìèéí Õ òýíõëýãèéí íýìýõ чèãëýëýýñ ýõýëæ ºíöãèéã òîîëíî.
Õýðýâ ºíöºã òîîëæ ýõëýõ чèãëýëèéã çààõ øààðäëàãàòàé áîë
Drawing Units õàðèëöàõ öîíõíû Direction òîâчëóóðûã òîâøèõîä
Direction Control õàðèëöàõ öîíõ íýýãäýíý.
Ýíý öîíõíû чèãëýë¿¿äèéí (Eart, North, West ...) ºìíºõ æèæèã
í¿äèéã òýìäýãëýí “Ok” òîâчëóóðûã òîâøèõîä òýð чèãëýëýýñ ºíöºã
òîîëîõ áîëíî.
Eart – ç¿¿í North – õîéä West – áàðóóí
South - ºìíºä
Õýðýâ äóðûí чèãëýë ñîíãîõîîð áîë Other
ãýñýí ñîíãîëò õèéãýýä òîéðóóëæ çóðñàí
õýñýãò ºíö㺺 îðóóëàõ, ýñâýë Angle
òîâчëóóð äýýð òîâøèí чèãëýëèéã çààæ ºãч
áîëíî.

14. ХОЁР ХЭМЖЭЭСТ ОБЪЕКТ ҮҮСГЭХ
Draw цэсний командууд эсвэл draw
хэрэгслийн мөрний командуудыг
ашиглан хоёр хэмжээст объектуудыг
үүсгэнэ.
Draw цэсний командууд
Draw хэрэгслийн мөр

15. Line коммандаар хэрчим зурах
Draw toolbar:
Draw menu -> Line
Command: LINE
Командын мөрөнд line бичиж оруулна.
Specify first point:
1. Хэрчимийн эхлэлийн цэгийг сонгоно.
Specify next point or [Undo]:
2. Хэрчимийн дараагийн цэгийг сонгоно.
Specify next point or [Undo]:
3. Space, enter болон esc товчнуудын аль нэгээр үйлдлийг
дуусгах эсвэл дараагийн цэгийг зааж үргэлжлүүлэн зурах.
1
2
3

16. Rectangle коммандаар тэгш өнцөгт зурах
Draw toolbar:
Draw menu -> Rectangle
Command: RECTANGLE
Коммандын мөрөнд rectangle гэж бичиж оруулсан байна.
Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:
Диагнолын эхний цэгийг сонгоно.
Specify other corner point or [Area/Dimensions/Rotation]:
Space, enter болон esc товчнуудын аль нэгийг даран үйлдлийг дуусгана.
Chamfer Fillet
Elevation-z тэнхлэг дагууд байрлах цэг.
Thickness-z тэнхлэг дагуух зузаан.
Width-хавтгай дахь зузаан.

17. Modify toolbar:
Draw menu: circle
Command: CIRCLE
Командын мөрөнд circle гэж бичиж оруулах.
Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:
Тойргийн төв цэгийг сонгоно.
Тойргийн радисыг 10 гэж өгсөн байна.
Specify radius of circle or [Diameter]: 10
Үйлдэл дуусгах.
3P-тойргийн 3 цэгийг зааж өгөх
2P-диаметрийн үзүүрүүдийг зааж өгөх
Ttr(tan tan radius)-шүргэх 2 объект болон радиус өгөх
Circle коммандаар тойрог зурах

18. Draw toolbar:
Draw menu: arc
Command: ARC
Командын мөрөнд arc гэж бичээд enter дарах.
Arc creation direction: Counter-clockwise (hold Ctrl to switch
direction).
Specify start point of arc or [Center]:
Нумын эхлэлийн цэгийг зааж өгнө.
Specify second point of arc or [Center/End]:
Нумын төгсгөлийн цэгийг зааж өгнө.
Нумын муруйлтыг зааж өгнө.
Specify end point of arc:
Үйлдэл дуусгах.
Arc коммандаар нум зурах
1 2
3

19. Revision Cloud коммандаар хүрээ зурах
Draw toolbar:
Draw menu: revision cloud
Command: REVCLOUD
Командын мөрөнд revcloud гэж бичээд enter дарах.
Command: REVCLOUD
Minimum arc length: 5.0000 Maximum arc length: 5.0000 Style: Normal
Specify start point or [Arc length/Object/Style] <Object>: Object
Оbject гэж бичээд enter дарах.
Select object:
Хүрээ үүсгэх объектоо сонгоно.
Reverse direction [Yes/No] <No>: no
No гэж бичээд enter дарах.
Revision cloud finished.
Үйлдэл дуусгах.
Arch length-нумын уртыг заах.
Reverse direction-хүрээлсэн нумыг дотогш чиглүүлэх.

20. Draw toolbar:
Draw menu: Hatch
Command entry: hatch
• Type-зурааслах аргыг сонгох
• Pattern-график тэмдэглэгээ сонгох
• Swatch-график тэмдэглэгээг үзүүлнэ
• Angle-график тэмдэглэгээг эргүүлэх
өнцөг
• Scale-график тэмдэглэгээн масштаб
• Add: Pick points-зурааслах хүрээн
дотор цэг заах
• Add: Select objects-зурааслах хүрээг
сонгох
Hatch коммандаар хүрээг зурааслах

21. Table коммандаар хүснэгт үүсгэх
Draw toolbar:
Draw menu: Table
Command entry: table
• Table style-үүсгэсэн
хүснэгтээс
сонгох
• Preview-хүснэгтийг
үзүүлнэ
• Columns: баганын
тоо
• Column width:
баганын
өргөн
• Data rows: мөрийн
тоо
• Row height: мөрийн
өндөр
• Insert options-гаднаас хүснэгт оруулах сонголтууд
• Specify insertion point-хүснэгт байрлуулах цэг сонгох
• Specify window- Баганын тоо, мөрийн өндөр заасан хүснэгт

22. ХОЁР ХЭМЖЭЭСТ ОБЪЕКТ ЗАСВАРЛАХ
Modify цэсний командууд эсвэл
modify хэрэгслийн мөрний
командуудыг ашиглан хоёр хэмжээст
объектуудыг засварлана.
Modify цэсний командууд
Modify хэрэгслийн мөр

23. Erase коммандаар объект устгах
Modify toolbar:
Modify menu: Erase
Command: ERASE
Командын мөрөнд erase гэж бичиж оруулах.
Select objects: 1 found
Устгах объектыг сонгох.
Select objects:
Enter, space bar эсвэл esc товчнуудын нэгийг дарж үйлдлийг
дуусгах.

24. Modify toolbar:
Modify menu: offset
Command: COPY
Командын мөрөнд copy гэж бичиж оруулах.
Select objects: 1 found
Олшруулах объектыг сонгох.
Select objects:
Enter товчыг дарж үйлдлийг үргэлжлүүлэх.
Current settings: Copy mode = Multiple
Specify base point or [Displacement/mOde] <Displacement>:
Олшруулах объектийн аль нэг цэгийг сонгох.
Specify second point or [Array] <use first point as displacement>:
Объектийг байрлуулах цэгийг сонгох.
Specify second point or [Array/Exit/Undo] <Exit>:
Enter, space болон esc товчнуудын аль нэгийг дарж үйлдлийг дуусгах.
Copy коммандаар олшруулах

25. Modify toolbar:
Modify menu: mirror
Command: MIRROR
Командын мөрөнд mirror гэж бичиж оруулах.
Select objects: 1 found
Толин олшруулалт хийх объектыг сонгох.
Select objects: Specify first point of mirror line: Specify second point of
mirror line: <Ortho on>
Толин олшруулалт хийх шугамын эхний цэг сонгох.
Эгц шугам татхын тулд F8 товчийг дарна.
Толин олшруулалт хийх шугамын дараагийн цэг сонгох.
Erase source objects? [Yes/No] <N>:
Enter, space болон esc товчнуудын аль нэгийг дарж үйлдлийг дуусгах.
Yes гэвэл анхны объект устана.
No гэвэл анхны объект устахгүй.
Mirror коммандаар толин олшруулалт

26. Modify toolbar:
Modify menu: offset
Command: OFFSET
Командын мөрөнд offset гэж бичиж оруулах.
Current settings: Erase source=No Layer=Source OFFSETGAPTYPE=0
Specify offset distance or [Through/Erase/Layer] <Through>: 10
Төсөөтэй хувиргах зайг 10 гэж өгсөн байна.
Select object to offset or [Exit/Undo] <Exit>:
Төсөөтэй хувиргах объектыг сонгох.
Specify point on side to offset or [Exit/Multiple/Undo] <Exit>:
Төсөөтэй хувиргах талаа сонгох.
Select object to offset or [Exit/Undo] <Exit>: e
Enter, space bar болон esc товчнуудын аль нэгийг дарж үйлдлийг
дуусгах.
Offset коммандаар төсөөтэй хувиргах
1 2

27. Modify toolbar:
Modify menu: Rotate
Command: Rotate
Командын мөрөнд rotate гэж бичиж оруулах.
Current positive angle in UCS: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=0
Select objects: Specify opposite corner: 1 found
Эргүүлэх объектыг сонгоно.
Select objects:
Specify base point:
Тойруулан эргүүлэх нэг цэг сонгоно.
Specify rotation angle or [Copy/Reference] <90>: 90
Эргүүлэх өнцгөө оруулж өгнө.
Command: Specify opposite corner or [Fence/WPolygon/CPolygon]:
Command: *Cancel*
Esc товчыг дарж үйлдлийг дуусгах.
Rotate коммандаар объектийг эргүүлэх

28. Modify toolbar:
Modify menu: Trim
Command: Trim
Командын мөрөнд trim гэж бичиж оруулах.
Current settings: Projection=UCS, Edge=Extend
Select cutting edges ...
Таслах хэрчимээ сонгоно.
Select objects or <select all>: 1 found
Select objects:
Select object to trim or shift-select to extend or
[Fence/Crossing/Project/Edge/eRase/Undo]:
Таслагдах хэрчимээ сонгоно.
Select object to trim or shift-select to extend or
[Fence/Crossing/Project/Edge/eRase/Undo]: *Cancel*
Esc товчыг дарж үйлдлийг дуусгах.
Trim коммандаар хэрчмийг тасдах
Тасдахын өмнө
Тасдасны дараа

29. Modify toolbar:
Modify menu: Extend
Command: EXTEND
Командын мөрөнд extend гэж бичиж оруулах.
Current settings: Projection=UCS, Edge=Extend
Select boundary edges ...
Select objects or <select all>: Specify opposite corner: 1 found
Хэрчим сунгаж тулгах объектоо сонгоно.
Enter товч дарна.
Select objects:
Select object to extend or shift-select to trim or
[Fence/Crossing/Project/Edge/Undo]:
Сунгах хэрчимээ сонгоно.
Select object to extend or shift-select to trim or
[Fence/Crossing/Project/Edge/Undo]: *Cancel*
Esc товчыг дарж үйлдлийг дуусгах.
Extend коммандаар хэрчмийг сунгах
Сунгахын өмнө
Сунгасны дараа

30. Dimension toolbar:
Dimension menu: Extend
Command: DLI DIMLINEAR
Командын мөрөнд dli гэж бичиж оруулах.
Specify first extension line origin or <select object>:
Хэмжээний эхний цэгийг сонгоно.
Specify second extension line origin:
Хэмжээний дараагийн цэгийг сонгоно.
Хэмжээний шугамыг байрлуулах зайг зааж өгнө.
Specify dimension line location or
[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]:
Dimension text = 20.0000
Үйлдэл дуусна.
Linear коммандаар хэмжээ тавих

31. Dimension toolbar:
Dimension menu: Aligned
Command: DIMALI DIMALIGNED
Командын мөрөнд dimali гэж бичиж оруулах.
Specify first extension line origin or <select object>:
Хэмжээний эхний цэгийг сонгоно.
Specify second extension line origin:
Хэмжээний дараагийн цэгийг сонгоно.
Хэмжээний шугамыг байрлуулах зайг зааж өгнө.
Specify dimension line location or
[Mtext/Text/Angle]:
Dimension text = 5.0000
Үйлдэл дуусна.
Aligned коммандаар хэмжээ тавих

32. Dimension toolbar:
Dimension menu: Arc Length
Command: DAR DIMARC
Командын мөрөнд dar гэж бичиж оруулах.
Select arc or polyline arc segment:
Хэмжээ тавих нумыг сонгоно.
Хэмжээний шугамыг байрлуулах зайг зааж өгнө.
Specify arc length dimension location, or
[Mtext/Text/Angle/Partial]:
Dimension text = 2.6832
Үйлдэл дуусна.
Arc Length коммандаар хэмжээ тавих

33. Dimension toolbar:
Dimension menu: Radius
Command: DRA
DIMRADIUS
Командын мөрөнд dra гэж бичиж оруулах.
Select arc or circle:
Хэмжээ тавих радиусыг сонгоно.
Хэмжээний шугамыг байрлуулах зайг зааж өгнө.
Dimension text = 1.0000
Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
Үйлдэл дуусна.
Radius коммандаар хэмжээ тавих

34. Dimension toolbar:
Dimension menu: Angular
Command: DAN DIMANGULAR
Командын мөрөнд dan гэж бичиж оруулах.
Select arc, circle, line, or <specify vertex>:
Хэмжээ тавих өнцгийн эхний хэрчмийг сонгоно.
Select second line:
Хэмжээ тавих өнцгийн дараагийн хэрчмийг сонгоно.
Хэмжээний шугамыг байрлуулах зайг зааж өгнө.
Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle/Quadrant]:
Dimension text = 45
Үйлдэл дуусна.
Angular коммандаар хэмжээ тавих

35. Standard toolbar:
File menu: Plot
Command: Plot
Командын мөрөнд plot гэж бичээд enter дарах.
Зураг хэвлэх

36. Цаасны хэмжээ
Хэвлэх хэсэг
Байрлал заах
Хэвлэх төрөл
Хэвлэх масштаб
Принтер сонгох
Сонголт хадгалах
Зураг хэвлэх

37. II ХЭСЭГ-АГУУЛГА
Барилгын зураг, ажлын зураг
Байгуулалт унших тактик
Огтлол унших тактик
График тэмдэглэгээ
БА зураг, таних тэмдэглэгээ
ББ зураг, таних тэмдэглэгээ

38. БАРИЛГЫН ЗУРАГ
 БАРИЛГЫН ЭСКИЗ ЗУРАГ
• БАРИЛГА АРХИТЕКТУР
 БАРИЛГЫН АЖЛЫН ЗУРАГ
 ГАДНА ШУГАМ СҮЛЖЭЭНИЙ ЗУРАГ
• ГАДНА ДУЛААН /ГД/
• УСАН ХАНГАМЖ, АРИУТГАХ ТАТУУРГА
• ГАДНА ЦАХИЛГААН /ГЦ/
• ГАДНА ХОЛБОО /ГХ/

39. БАРИЛГЫН АЖЛЫН ЗУРАГ
1. БАРИЛГА АРХИТЕКТУР /БА/
2. БАРИЛГА БҮТЭЭЦ /ББ/
3. ХАЛААЛТ САЛХИВЧ /ХС/
4. ЦЭВЭР БОХИР УС /ЦБУ/
5. ЦАХИЛГААН /ХТ, ДГ/
ХҮЧИТ ТӨХӨӨРӨМЖ,
ДОТОР ГЭРЭЛТҮҮЛЭГ
6. ХОЛБОО ДОХИОЛОЛ /ХД/
7. ГАЛЫН ДОХИОЛОЛ /ГД/
8. АВТОМАТИК УДИРДЛАГА /АУ/

40. БАЙГУУЛАЛТ
Цонхыг дайруулан барилгыг хэвтээ гадаргуугаар зүсэж
дээд талаас нь харсан байдал гэж ойлгоно.

41. БАЙГУУЛАЛТ УНШИХ ТАКТИК
• Тэнхлэгүүдийг олж харах
• Тэнхлэгүүдийн хоорондох зайг унших

42. БАЙГУУЛАЛТ УНШИХ ТАКТИК
• Үндсэн даацын хана /багана/-уудыг олж харах
• Өрөөнүүдийг хооронд нь тусгаарласан хамар
хануудыг олж харах

43. БАЙГУУЛАЛТ УНШИХ ТАКТИК
• Хаалга, цонх, шат, тагт зэргийг олж харах
• Сантехникийн хэрэгслүүд, тавилга зэргийг олж харах

44. БАЙГУУЛАЛТ УНШИХ ТАКТИК
• Дотор хэмжээнүүдийг олж унших
• Гадна хэмжээнүүдийг олж унших

45. ОГТЛОЛ
Барилгыг босоо хавтгайгаар зүсэж нэг талаас
харсан байдлыг зүсэлт /огтлол/ гэж ойлгоно.

46. ОГТЛОЛ УНШИХ ТАКТИК
• Түвшин-
гүүдийг
олж
унших
• Хаалга,
цонхны
хэмжээс
үүдийг
унших

47. ОГТЛОЛ УНШИХ ТАКТИК
• Тэнхлэг олж
унших
• Бичиглэлүү-
дийг олж
унших
• График
тэмдэглэгээ
олж унших
/материал
мэдэх/

48. ГРАФИК ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

49. ГРАФИК ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

50. БУЛАНГИЙН ХҮСНЭГТ

51. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГ
• ЕТ маркын ерөнхий төлөвлөгөөний иж бүрдэл
зураг
• Байгуулалт, хэсэгчилсэн байгуулалт
• Огтлол
• Нүүр тал
• Гадна, дотор хана
• Цонхны түүвэр
• Хаалганы түүвэр
• Шалны тодорхойлолт, түүвэр
• Шат
• ТХ маркын технологийн байгуулалтын иж бүрдэл
• Интерер дизайны ажлын зургийн иж бүрдэл

52. ТАЙЛБАР БИЧИГ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ /БА/
Давхрын
тоо, талбай,
хүчин чадал,
төлөвлөлт,
хана, дээвэр,
шат, лифт,
цонх, хаалга,
шал, тааз,
гадна засал,
дотор засал,
консолын
дулаалга
зэрэг
зүйлсийн
бүрэн
тайлбар
бичигдэнэ.

53. Ерөнхий төлөвлөгөөний
зургийн иж бүрдэл
1. Эргэн тойрны барилгуудтай хамт
үзүүлнэ. /том масштаб/
2. Эргэн тойрны барилгуудтай хамт
үзүүлнэ. /бага масштаб/
3. Явган зам, ногоон байгууламж,
гэрэлтүүлэг, усан оргилуур гэх
мэт тохижилтын элементүүдийг
үзүүлнэ.
4. Зэргэлдээх барилгууд, авто
болон явган зам, инженерийн
шугам сүлжээ зэргийн
хоорондын зай, хэмжээг үзүүлнэ.
5. Байгаа түвшин, төлөвлөлтийн
түвшинг шаардлагатай бүх цэгт
үзүүлнэ.
6. Барилгын эргэн тойрны талбайн
газар шорооны ажлын ухаас,
асгаасын хэмжээг заасан зураг.

54. БАЙРШЛЫН ТОЙМ
Тухайн барилгын эргэн тойрны барилга, байгууламжтай хамт үзүүлнэ. /том
масштаб/

55. ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

56. ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Эргэн тойрны
барилга,
байгууламжуу-
дыг таних
тэмдэг,
тодорхойлол-
тын хамт нэг
бүрчлэн
жагсаан
тэмдэглэсэн
байдаг.

57. БАЙГУУЛАЛТ
Байгуулалт унших тактикаа ашиглан байгуулалтыг уншина уу.

58. ОГТЛОЛ
Огтлол унших тактикаа ашиглан огтлолыг уншина уу.

59. НҮҮР ТАЛ
Фасад /facade/ Франц хэлнээс үүссэн Орос үг бид нүүр тал гэж хөрвүүлэн ашиглаж байна.

60. ХАНЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ
Ханын бүтэц, материалын нэр, зузаан зэргийг огтлолын хамт үзүүлнэ.

61. ЦОНХНЫ ТҮҮВЭР
Цонхны шилний марк, хүрээний материал, онгойлт, суулгах нүхний хэмжээ зэргийг үзүүлнэ.

62. ХААЛГАНЫ ТҮҮВЭР
Хаалганы самбар, хүрээний материал, онгойлт, суулгах нүхний хэмжээ зэргийг үзүүлнэ.

63. ШАЛНЫ ТОДОРХОЙЛОЛТ
Шалны бүтэц, материал зузаан, талбайн хэмжээ зэргийг огтлолын хамт үзүүлнэ.

64. ТЕХНОЛОГИЙН БАЙГУУЛАЛТ
Үйлдвэрийн барилгад технологийн, орон сууцанд тавилгын байгуулалт.

65. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ

66. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ

67. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ

68. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ

69. БАРИЛГА АРХИТЕКТУРЫН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ

70. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГ*
• Суурь
• Суурийн байгуулалт, огтлол
• Суурийн арматурлал
• Рам
• Рамын хэв
• Рамын арматурлал
• Хучилт
• Хучилтын хэв
• Хучилтын арматурлал
• Шат
• Ялуу, ханын тор
*Төмөр бетон бүтээц

71. ТАЙЛБАР БИЧИГ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ /ББ/
Буурь
хөрс,
суурь,
даацын
үндсэн
бүтээц,
хана, шат,
хучилт,
ялуу, рам
зэргийн
бүрэн
тайлбар
бичигдэнэ.

72. СУУРИЙН БАЙГУУЛАЛТ
Суурийн хэлбэр хэмжээ, сууринд гарах инженерийн шугам сүлжээний нүх зэргийг үзүүлнэ.

73. ОГТЛОЛ
Суурийн буцаан дүүргэлт, суурь суух түвшин, зоорийн давхарын ханын бүтэц зэргийг үзүүлнэ.

74. БАГАНЫН АРМАТУРЛАЛ
Багананд орох
арматур, бетоны
хэмжээ, огтлолын
хэмжээ, арматурын
маталт, нугалах
өнцөг, зөруулгийн
урт зэргийг үзүүлнэ.

75. ДАМНУРУУНЫ АРМАТУРЛАЛ
Дамнуруунд орох арматур, бетоны хэмжээ, огтлолын хэмжээ, арматурын
маталт, нугалах өнцөг, зөруулгийн урт зэргийг үзүүлнэ.

76. ХУЧИЛТЫН ХЭВ
Хучилтын зузаан, огтлол, түвшин, хучилтанд гарах нүхний хэмжээ зэргийг үзүүлнэ.

77. ХУЧИЛТЫН АРМАТУРЛАЛ
Хучилтын арматуруудын маталт, бетоны хэмжээ, арматурын жин зэргийг үзүүлнэ.

78. ШАТ
Шатны байгуулалт, огтлол, түвшин зэргийг үзүүлнэ.

79. ШАТ
Шатны арматуруудын маталт, бетоны хэмжээ, арматурын жин зэргийг үзүүлнэ.

80. ЯЛУУ, ХАНЫН ТОРНЫ БАЙГУУЛАЛТ
Хаалга, цонхны дээр тавих ялууны хэмжээ, байршил, түвшин зэргийг үзүүлнэ.

81. ЯЛУУ, ХАНЫН ТОРНЫ БАЙГУУЛАЛТ
Ханыг бэхлэх бэхэлгээ, торны урт, алхам, жин зэргийг үзүүлнэ.

82. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
ЦУТГАМАЛ ТӨМӨР БЕТОН
*Барилга байгууламж ба бүтээц
элементүүдийг дүрслэх тэмдэглэгээ.
MNS 3335: 2013

83. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
ЦУТГАМАЛ ТӨМӨР БЕТОН
*Барилга байгууламж ба бүтээц элементүүдийг дүрслэх тэмдэглэгээ. MNS 3335: 2013

84. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
МОДОН БҮТЭЭЦ

85. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
МОДОН БҮТЭЭЦ

86. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
МОДОН БҮТЭЭЦ

87. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
МОДОН БҮТЭЭЦ

88. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
ГАН БҮТЭЭЦ

89. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
ГАН БҮТЭЭЦ

90. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
БООЛТ
*Барилга байгууламж ба бүтээц элементүүдийг дүрслэх тэмдэглэгээ.
MNS 3335: 2013

91. БАРИЛГА БҮТЭЭЦИЙН ЗУРАГНЫ ТАНИХ ТЭМДЭГ
ШИРЭЭЛТ
*Барилга
байгууламж ба
бүтээц
элементүүдийг
дүрслэх
тэмдэглэгээ.
MNS 3335:
2013

92. ЦААШИД БИЕ ДААН СУДЛАХ
• Ажлын зургийн булангийн хүснэгт ба
ерөнхий өгөгдлийн тэргүүн хуудасны
загвар, БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТ,
НИЙТИЙН АЖ АХУЙН ҮНДЭСНИЙ ТӨВ,
УБ, 2007 ОН
• Барилгын шугам зураг, Л.В.Барсуков, УБ,
1972 ОН
• Барилгын зураг. Барилга байгууламжийн
зураг төслийн стандартын тогтолцоо
MNS 3757.1-2013

93. ЦААШИД БИЕ ДААН СУДЛАХ
• Барилгын зураг. Барилга байгууламжийн
зураг төслийн баримт бичигт хийх хяналт
MNS 3757.2-2013
• Барилгын зураг. Ажлын зургийн ерөнхий
өгөгдөл MNS 3757-4: 2013
• Барилгын зураг. Техникийн төсөл ба
ажлын зурагт тавих ерөнхий шаардлага
MNS 3757-3: 2013
• Барилгын зураг. Барилга бүтээцийн
зурагт тавих ерөнхий шаардлага MNS
3505: 2013

94. ЦААШИД БИЕ ДААН СУДЛАХ
• Барилгын зураг. Ган бүтээцийн зураг
төсөл боловсруулах дүрэм MNS
2560:2013
• Барилгын зураг. Төмөр бетон бүтээцийн
арматурлалтын зурагт хийх тэмдэглэгээ.
MNS ISO 3766:2013
• Барилга байгууламж ба бүтээц
элементүүдийг дүрслэх тэмдэглэгээ. MNS
3335: 2013

95. ЦААШИД БИЕ ДААН СУДЛАХ
• Барилга бүтээцийн зураг Д.Баттогтох
Улаанбаатар 2012 он

96. АНХААРАЛ
ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА.

97. АСУУЛТ, ХАРИУЛТ