2. LÍPIDOS
Os lípidos son biomoléculas orgánicas formadas sempre por carbono, C, hidróxeno, H,
nalgúns casos por fósforo, nitróxeno, xofre e, en menor proporción, de osíxeno.
Clasificáronse, segundo conteñan ácidos graxos ou non na súa estrutura molecular, en
saponificables e insaponificables.

3. Non son solubles
en auga e en
disolventes polares
Propiedades
Son solubles en
disolventes apolares
LÍPIDOS
·Combustible
Funcións ·Forma de reserva enerxética
biolóxicas ·Illante e protectora
·Compoñentes fundamentais
da membrana biolóxica
Simples (grasas, aceites,cera)
Clasificación
Complexos (fosfolípidos, glucolípidos
Sulfolípidos, lipolípidos, aminolípidos)

4. ÁCIDOS GRAXOS
Trátase de ácidos orgánicos monocarboxílicos que teñen unha cadea hidrocarbonada lineal e
un grupo carboxilo terminal (..-CH2 – CH2- ..), este grupo dálle o carácter ácido. O número
de átomos de carbono é par, os máis abundantes teñen sobre dezaseis carbonos. Estes ácidos
forman parte de lípidos complexos. Hai dous grupos: saturados e insaturados.
Son moléculas anfipáticas, diferéncianse dúas zonas: a zona polar hidrófila, representada
polo grupo carboxílico, e zona apolar hidrófoba, representada pola cadea hidrocarbonada.
Este carácter anfipático fai que cando están nun medio acuoso formen monocapas
superficiais, bicapas ou micelas, xa que se dispoñen orientadas co grupo hidrófilo dirixido
cara á auga, mentres que a rexión hidrófoba se afasta dela. Exemplo:

5. Ácidos graxos esenciais
Son aqueles que sendo imprescindibles, o organismo é incapaz de sintetizalos, polo
que teñen que ser aportados polos alimentos. Na dieta é imprescindible un aporte de
dous grupos de ácidos graxos poliinsaturados:
Os omega-3 (Ω-3) son os que teñen un enlace dobre entre os carbonos 3 e 4
(comezando polo extremo metilo, o oposto ao grupo carboxilo).
Os omega-6 (Ω-6) teñen un dobre enlace entre os carbonos 6 e 7.
Atópanse amplamente distribuídos nos alimentos que constitúen a dieta humana en
calquera parte do mundo, especialmente nos alimentos vexetais, e principalmente
nas sementes. Por exemplo, araquidónico:

6. Tipos de ácidos graxos
Saturados: non presentan dobres Insaturados: teñen algún dobre enlace
enlaces entre os carbonos da cadea entre os carbonos da cadea
hidrocarbonada, teñen temperaturas hidrocarbonada, teñen temperatura de
de fusión elevadas, e nunha fusión máis baixa que os saturados, e a
temperatura ambiente son líquidos. Hai
temperatura ambiente son sólidos. dous grupos: monoinsaturados, só teñen
un dobre enlace, e poliinsaturados,
varios dobres enlaces.

7. LÍPIDOS DE RESERVA ENERXÉTICA E PROTECTORA
Acilglicéridos: son ésteres de ácidos graxos e glicerina. Fórmanse ó
esterificarse moléculas de ácidos graxos con algún grupo alcohólico de
glicerina. Poden ser monoacilglicéridos, diacilglicéridos e triacilglicéridos, que
son graxas neutras apolares solubles en auga.
R-OH (alcol) + HOOC-R’ (ácido carboxílico) ↔ R-O-CO-R’ (éster) + H2O (auga)
As graxas a temperatura ambiente poden ser: líquidas, aceites que conteñen
ácidos graxos insaturados na molécula; sólidas, sebos ou manteigas que
conteñen ácidos graxos saturados na molécula.

8. ➢ Funcións das graxas:
 Reserva enerxética (Os ácidos graxos son un combustible moi eficiente para a respiración
celular porque as súas cadeas alifáticas son case a forma máis reducida posible da materia orgánica.)
 Illante térmico (Illante térmico entre o corpo e o medio exterior.)
 Protección mecánica (Os tecidos graxos internos actúan como envoltura e protección dos
órganos, por exemplo o tecido adiposo que envolve os órganos da cavidade abdominal.)
 Protección externa (Protección exterior da pel e das formacións cutáneas como pelos e plumas,
formando parte, xunto con ceras, das secrecións sebáceas da pel.)
 Nutritiva (Compoñente nutritivo dos ovos e do leite, onde que están presentes en forma de
emulsión.)
 Almacenamento de substancias nocivas ( As substancias tóxicas que non poden ser
eliminadas polo sistema urinario por ser insolubles e que tampouco poden ser metabolizadas polo
fígado mantéñense apartadas do metabolismo mediante a súa acumulación nos tecidos graxos.)

9. ➢ Hidrólise dos triacilglicéridos:
A hidrólise é a separación da glicerina e dos ácidos graxos. É a reacción inversa da
esterificación, polo que se precisan tres moléculas de auga. Esta reacción é
catalizada polas enzimas lipases. Poden sufrir hidrólise de dous tipos:
• Hidrólise encimática: Catalízana os lipases, que están presentes nos zumes
dixestivos; os encimas rompen os enlaces éster do triacilglicérido e obtéñense
tres ácidos graxos e unha molécula de glicerina.
• Hidrólise química ou saponificación en quente: O triacilglicérido trátase cunha
base (NaOH ou KOH), os sales forados denomínanse xabóns.
SAPONIFICACIÓN:

10. Céridos ou ceras: fórmanse ó esterificarse un ácido graxo de cadea longa cun
monoalcohol. Normalmente son sólidos e insolubles en auga, xa que os dous
extremos son hidrófobos. Teñen función impermeabilizante e protectora. Están
moi difundidos entre os animais e os vexetais, nos que forman láminas que
impermeabilizan a pel, as follas.. Estrutura dunha cera:
O
R–C HO – CH2 – (CH2)n – CH3
OH
Monoalcohol
Ácido graxo Esterificación
O
H2O
R – C – O – CH2 – (CH2)n - CH3
Auga
Cera

11. LÍPIDOS ESTRUTURAIS DAS MEMBRANAS
A base estrutural de todasa s membranas celulares é unha bicapa lipídica. As
bicapas son formacións de moléculas anfipáticas que se dispoñen enfrontadas
polas súas rexións hidrófobas, que quedan cara ó interior da estrutura, mentres
que as zonas hidrófilas se situan cara ó exterior en contacto coa auga.
Fosfolípidos: conteñen na súa molécula ácido fosfórico; fórmanse por un ou
dous ácidos graxos, un alcohol, unha molécula de ácido fosfórico e un
composto polar; son moléculas anfipáticas.
➢ Fosfoglicéridos: derivados do ácido fosfatídico, fórmanse ó esterificarse o
ácido fosfórico do ácido fosfatídico cun composto polar.
➢ Esfingolípidos: teñen esfingosina na súa molécula, fórmanse pola unión
dunha ceramida a unha molécula de ácido fosfórico e a un aminoalcohol.
Bicapa lipídica

12. Glicolípidos: conteñen un ou máis glícidos, poden ser monosacáridos ou
oligosacáridos. Fórmanse ó unirse a ceramida co glícido mediante o enlace
O-glicosídico; non conteñen ácido fosfórico. Localízanse na monocapa externa
das membranas. A fracción glícida forma parte do glicocálix. Estes compostos
constitúen parte dos receptores celulares. Diferéncianse dous grupos:
➢ Cerebrósidos: teñen un só azucre, normalmente glicosa ou galactosa, unida
á ceramida.
➢ Gangliósidos: o glícido que se une á ceramida é un oligosacárido,
frecuentemente, ramificado. Son habituais nas membranas do cerebro.
Exemplo:

13. Esterois: Lípidos insaponificables. A súa estrutura é a dun núcleo esterano que
ten catro aneis fusionados: tres deles con seis carbonos e un con cinco; no
carbono 3 leva un grupo hidroxilo e unha cadea alifática de oito carbonos no
carbono 17.
O máis importante é o colesterol: forma parte das membranas celulares dos
animais modulando a súa fluidez; é unha molécula anfipática, cunha rexión
hidrófila pequena, representada polo grupo hidroxilo, e unha rexión hidrófoba,
que é o resto da molécula. Se se atopa en exceso no torrente sanguíneo
deposítase en forma de placas nas paredes das arterias, e orixina o que se
coñece como arteriosclerose.
Membrana:

14. TERPENOS
Son polímeros derivados do isopreno (2-metil-1,3-butadieno) cos monómeros
unidos en estruturas lineais ou cíclicas.Algúns son substancias coloreadas,
debido á presenza na súa molécula de dobres enlaces conxugados.
➢ Monoterpenos: formados por dous isoprenos, a maioría das
esencias vexetais, como o mentol.
➢ Sesquiterpenos: presentan tres isoprenos, como o farnesol.
➢ Diterpenos: conteñen catro isoprenos, como o fitol, que forma
parte da clorofila, e as vitaminas A, E e K.
➢ Triterpenos: teñen seis unidades de isopreno, como o escualeno.
➢ Tetraterpeno: constitúense por oito isoprenos. Como os
carotenoides, que son pigmentos vexetais responsables da cor de
diferentes partes das plantas, interveñen na fotosíntese;
comprenden as xantofilas e os carotenos.
➢ Politerpenos: conteñen moitas unidades de isopreno, como o
caucho

15. ESTEROIDES
Son derivados do composto policíclico esterano. O esterano cun grupo
hidroxilo no carbono 3 é o esterol, base estrutural de todo este grupo. Os
esteroides tamén teñen sempre senllos grupos metilo nos carbonos 10 e 13 e un
substituínte longo no carbono 17. Destacan polas súas funcións non estruturais:
Vitamina D: a vitamina D ou calciferol regula a absorción e o metabolismo do
calcio e do fósforo. Existe unha variedade de formas desta vitamina, presentes
nos alimentos ou produto do seu metabolismo: D1,D2,D3 … A vitamina D3
fórmase por acción da radiación ultravioleta solar sobre o colesterol na pel. Esta
vitamina D3 é imprescindible para a fixación do calcio no esqueleto dos
vertebrados, e temos que obtela dos alimentos ou da síntese na pel.

16. Ácidos biliares: son derivados do colesterol (ou, en certo sentido, residuos do
metabolismo do colesterol) sintetizados no fígado, estes únense aos
aminoácidos glicina e taurina antes de ser transportados á vesícula biliar. Aí
forman as sales biliares, necesarias para a emulsión das graxas no duodeno e
para a acción das lipasas pancreática e intestinal.

17. Hormonas esteroideas: derivan do colesterol, hai dous grupos.
➢ Hormonas adrenocorticais: prodúcense na codia das cápsulas suprarrenais.
➢ Hormonas sexuais: orixínanse nos órganos sexuais, regulan o seu
funcionamento e a aparición dos caracteres sexuais secundarios.