Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
trêng ®¹i häc má - ®Þa chÊt
vò ngäc bÝch
®Ò tµi: ®Æc ®iÓm ®Þa sinh th¸i thµnh phè s¬n la. ThiÕt
kÕ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i hîp vÖ sinh phôc vô xö lý
chÊt th¶i r¾n ®« thÞ thµnh phè s¬n la ®Õn n¨m 2030.
thêi gian thi c«ng 12 th¸ng.
®å ¸n tèt nghiÖp

GVHD: TrÇn ThÞ Thanh Thuû
Hµ néi - 2009
2

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
trêng ®¹i häc má - ®Þa chÊt
vò ngäc bÝch
®Ò tµi: ®Æc ®iÓm ®Þa sinh th¸i thµnh phè s¬n la. ThiÕt
kÕ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i hîp vÖ sinh phôc vô xö lý
chÊt th¶i r¾n ®« thÞ thµnh phè s¬n la ®Õn n¨m 2030.
thêi gian thi c«ng 12 th¸ng.
Chuyªn ngµnh: §Þa sinh th¸i vµ C«ng nghÖ m«i trêng
M· sè:
®å ¸n tèt nghiÖp
Gi¸o viªn híng dÉn:
KS TrÇn ThÞ Thanh Thuû
hµ néi - N¨m 2009
3

môc lôc
Trang
Trang phô b×a
Môc lôc
Danh môc çc ký hiÖu, çc ch÷ viÕt t¾t
Danh môc çc b¶ng
Danh môc çc h×nh vÏ, ®å thÞ
Më ®Çu
PhÇn 1: PhÇn chung vµ chuyªn m«n
Ch¬ng 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
1.2. §Þa h×nh
1.3. KhÝ hËu
1.4. M¹ng thuû v¨n
1.5. D©n sè - kinh tÕ x· héi
Ch¬ng 2. §Æc ®iÓm ®Þa sinh th¸i khu vùc nghiªn cøu
2.1. §Æc ®iÓm çc hÖ sinh th¸i
2.2. §Æc ®iÓm çc hÖ sinh th¸i s«ng hå chÝnh trong khu vùc
2.3. §Æc ®iÓm líp thæ nhìng, líp phñ
2.4. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt
2.5. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt thuû v¨n
2.6. §Æc ®iÓm m«i trêng kh«ng khÝ
Ch¬ng 3. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®« thÞ
3.1. Kh¸i niÖm chung
3.2. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i trªn thÕ giíi
3.3. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp ë ViÖt Nam
3.4. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¶n lý chÊt th¶i r¾n ë TP S¬n La
PhÇn 2. PhÇn thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n chi phÝ
Ch¬ng 4. C«ng t¸c thu thËp tµi liÖu
4.1. Môc ®Ých, nhiÖm vô
4.2. Khèi lîng tµi liÖu cÇn thu thËp
4

4.3. Ph¬ng ph¸p thu thËp
4.4. Ph¬ng ph¸p chØnh lý tµi liÖu thu thËp
Ch¬ng 5. C«ng t¸c kh¶o s¸t thùc ®Þa
5.2. Khèi lîng c«ng t¸c
5.3. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh
5.4. Ph¬ng ph¸p chØnh lý tµi liÖu
Ch¬ng 6. C«ng t¸c thÝ nghiÖm
6.1. ThÝ nghiÖm ®o ®¹c vµ thÝ nghiÖm hiÖn trêng
6.2. ThÝ nghiÖm trong phßng
Ch¬ng 7. ThiÕt kÕ vµ lùa chän c«ng nghÖ ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n
7.1. Môc ®Ých nhiÖm vô
7.2. C¬ së tiÒn ®Ò thiÕt kÕ
7.3. Quy tr×nh kü thuËt
7.4. Lùa chän vµ tÝnh to¸n d©y chuyÒn c«ng nghÖ
7.5. BiÖn ph¸p thi c«ng
7.6. Gi¶i ph¸p xö lý sù cè
7.7. TÝnh to¸n chi phÝ vËn hµnh vµ gi¸ thµnh cho mét ®¬n vÞ m3
r¸c
ch«n lÊp
Ch¬ng 8. TÝnh to¸n dù trï nh©n lùc vµ kinh phÝ
kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
tµi liÖu tham kh¶o
Danh môc c¸c ký hiÖu, c¸c ch÷ viÕt t¾t
1. CTR : chÊt th¶i r¾n
2. CTRSH : chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t
3. BCL : b·i ch«n lÊp
4. TP : Thµnh phè
5. TG : thêi gian
6. §.gi¸ : ®¬n gi¸
7. T.tiÒn : thµnh tiÒn
5

Danh môc çc b¶ng
Danh môc çc b¶ng Trang
B¶ng 6.1- KÕt qu¶ quan tr¾c m«i trêng kh«ng khÝ, bôi b·i r¸c b¶n P¸t
x· ChiÒng NgÇn
B¶ng 6.2- KÕt qu¶ quan tr¾c tiÕng ån b·i r¸c b¶n P¸t - x· ChiÒng NgÇn
B¶ng 6.3- KÕt qu¶ ph©n tÝch m«i trêng níc
B¶ng 6.4- B¶ng tæng hîp chØ tiªu c¬ lý çc líp ®Êt
6

B¶ng 7.1- Tiªu chuÈn th¶i r¸c trung b×nh
B¶ng 7.2- Dù b¸o khèi lîng chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t ph¸t sinh cña
Thµnh phè S¬n La ®Õn n¨m 2030
B¶ng 7.3- Ph©n lo¹i quy m« b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®« thÞ
B¶ng 7.4- Çc tiªu chÝ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng b·i ch«n lÊp ë
TP S¬n La theo TCVN 6696-2000
B¶ng 7.5- Çc ph¬ng ph¸p xö lý r¸c th¶i
B¶ng 7.6- Ph©n « ch«n lÊp trong b·i ch«n lÊp
B¶ng 7.7- §é dèc çc « ch«n lÊp, m¸i dèc taluy ®µo çc « ch«n lÊp.
B¶ng 7.8- §Æc tÝnh c¬ b¶n cña r¸c th¶i ®« thÞ
B¶ng 7.9- Khèi lîng ít, khèi lîng kh« cña thµnh phÇn r¸c
B¶ng 7.10- Thµnh phÇn ho¸ häc cña r¸c th¶i ®« thÞ
B¶ng 7.11- Khèi lîng riªng cña çc nguyªn tè
B¶ng 7.12- Khèi lîng ít, khèi lîng kh« theo ph©n hñy chËm
B¶ng 7.13- Khèi lîng cña tõng nguyªn tè
B¶ng 7.14- Khèi lîng riªng cña çc nguyªn tè
B¶ng 7.15- Thµnh phÇn mol cña çc nguyªn tè
B¶ng 7.16- KÕt cÊu chèng thÊm mÆt v¸ch hè
B¶ng 8.1- B¶ng dù kiÕn thêi gian thi c«ng BCL
B¶ng 8.2- B¶ng tÝnh kinh phÝ khu phô trî BCL
Danh môc çc h×nh vÏ
Danh môc çc h×nh vÏ Trang
H×nh 1.1- VÞ trÝ dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n hîp vÖ
sinh cho Thµnh phè S¬n La
H×nh 3.1- C¬ së h¹ tÇng xö lý r¸c ë Singapore
H×nh 3.2- B·i ch«n lÊp r¸c Semakau - Singapore
H×nh 3.3- B·i r¸c th¶i b¶n Khoang (®ang sö dông) - S¬n La
H×nh 5.1- M¸y lÊy mÉu kh«ng khÝ
7

H×nh 7.1- M« h×nh ch«n lÊp
H×nh 7.2- GiÕng thu khÝ th¶i
H×nh 7.3- MÆt c¾t hè thu níc r¸c
H×nh 7.4- S¬ ®å d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý níc r¸c
H×nh 7.5- S¬ ®å hÖ thèng xö lý níc r¸c bËc I
H×nh 7.6- MÆt c¾t líp lãt ®¸y
H×nh 7.7- MÆt c¾t líp phñ bÒ mÆt
më ®Çu
Trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, víi tèc ®é ®« thÞ ho¸ ngµy cµng t¨ng
vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çc ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ du lÞch kÐo theo
…
møc sèng cña ngêi d©n ngµy cµng cao dÉn ®Õn n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò míi, nan gi¶i
trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng vµ søc khoÎ cña céng ®ång d©n c. Lîng chÊt th¶i
r¾n ph¸t sinh tõ nh÷ng ho¹t ®éng sinh ho¹t cña ngêi d©n ngµy mét nhiÒu h¬n, ®a
d¹ng h¬n vÒ thµnh phÇn vµ ®éc h¹i h¬n vÒ tÝnh chÊt.
Song hiÖn nay c«ng t¸c qu¶n lý vµ xö lý chÊt th¶i r¾n (CTR) sinh ho¹t t¹i hÇu
hÕt çc tØnh, thµnh phè ë níc ta, trong ®ã cã TP S¬n La ®Òu cha ®¸p øng ®îc çc yªu
cÇu vÖ sinh vµ b¶o vÖ m«i trêng. Do h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, kü thuËt nªn hÇu
hÕt CTR ®« thÞ ®îc thu gom, vËn chuyÓn ®Õn ®æ vµo b·i ch«n lÊp mµ kh«ng cã biÖn
8

ph¸p xö lý chèng thÊm vµ thu gom khÝ. ChÝnh bëi vËy ®· dÉn tíi hµng lo¹t çc hËu
qu¶ vÒ m«i trêng g©y « nhiÔm trÇm träng ®èi víi nguån níc ngÇm, níc mÆt vµ
kh«ng khÝ xung quanh khu vùc b·i ch«n lÊp, lµm suy gi¶m chÊt lîng m«i trêng
sèng, kÐo theo nh÷ng nguy h¹i vÒ søc khoÎ céng ®ång. §iÒu ®ã khiÕn cho viÖc lùa
chän vµ thiÕt kÕ, x©y dùng mét hÖ thèng xö lý CTR hîp vÖ sinh cho TP S¬n La trë
thµnh mét viÖc hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
HiÖn nay mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p xö lý CTR ®îc coi lµ kinh tÕ nhÊt c¶
vÒ ®Çu t ban ®Çu còng nh qu¸ tr×nh vËn hµnh lµ xö lý CRT theo ph¬ng ph¸p ch«n lÊp
hîp vÖ sinh. §©y lµ ph¬ng ph¸p xö lý CTR phæ biÕn ë çc quèc gia ®ang ph¸t triÓn,
thËm chÝ ®èi víi nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn vµ còng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña
thµnh phè S¬n La. Do ®ã ®å ¸n: §Æc ®iÓm ®Þa sinh th¸i Thµnh phè S¬n La.
“
ThiÕt kÕ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i hîp vÖ sinh phôc vô xö lý chÊt th¶i ®« thÞ cho
Thµnh phè S¬n La ®Õn n¨m 2030. Thêi gian thi c«ng 12 th¸ng” ®îc thùc hiÖn
nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng do CTR hiÖn nay, ®ång thêi gi¶i
quyÕt søc Ðp ®èi víi viÖc ph¸t sinh CTR trong t¬ng lai vµ nhÊt lµ b¶o vÖ nguån níc,
kh«ng khÝ, vµ søc khoÎ cña ngêi d©n xung quanh khu vùc b·i ch«n lÊp vµ Thµnh
phè.
Thêi gian lµm ®å ¸n tõ ngµy 17 th¸ng 3 ®Õn ngµy 31 th¸ng 5 n¨m 2009.
§å ¸n gåm 2 phÇn vµ 8 ch¬ng theo tr×nh tù nh sau:
PhÇn 1: PhÇn chung vµ chuyªn m«n
Ch¬ng 1. §iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn khu vùc nghiªn cøu
Ch¬ng 3. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n ®« thÞ
PhÇn 2: PhÇn thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n kinh phÝ
Ch¬ng 6. C«ng t¸c thÝ nghiÖm
Ch¬ng 7. ThiÕt kÕ vµ lùa chän c«ng nghÖ ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n
Ch¬ng 8. TÝnh to¸n dù trï nh©n lôc vµ kinh phÝ
Trong suèt 05 n¨m häc trªn ghÕ nhµ trêng §¹i häc Má - §Þa chÊt, t«i ®· ®îc
çc thÇy c« trong trêng ®Æc biÖt lµ çc thÇy c« trong Bé m«n §Þa sinh th¸i vµ C«ng
nghÖ m«i trêng ®· tËn t×nh chØ d¹y, truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u vÒ chuyªn
ngµnh lµm nÒn t¶ng cho chóng t«i ph¸t triÓn.
9

Trong thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi tèt nghiÖp t«i còng nhËn ®îc rÊt nhiÒu sù
quan t©m vµ gióp ®ì cña quý thÇy c« trong Bé m«n §Þa sinh th¸i vµ C«ng nghÖ m«i
trêng. T«i xin ch©n thµnh bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn quý thÇy c«. §Æc biÖt t«i
xin c¶m ¬n vµ ch©n thµnh bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c« TrÇn ThÞ Thanh Thuû
®· tËn t×nh híng dÉn t«i trong suèt thêi gian thùc hiÖn ®å ¸n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi, th¸ng 6 n¨m 2009
Sinh viªn thùc hiÖn
Vò Ngäc BÝch
10

PhÇn 1: phÇn chung vµ chuyªn m«n
11

Ch¬ng 1. §iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn
khu vùc nghiªn cøu
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
Thµnh phè S¬n La lµ thñ phñ cña tØnh S¬n La, cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ
33.005 ha, chiÕm 2,32% diÖn tÝch cña toµn tØnh. Thµnh phè S¬n La n»m trªn
trôc ®êng quèc lé 6 Hµ Néi - Lai Ch©u - §iÖn Biªn, çch Hµ Néi 320 km vÒ
phÝa T©y B¾c; çch c¶ng hµng kh«ng Nµ S¶n 15 km vµ çch c«ng tr×nh thñy
®iÖn S¬n La h¬n 30 km.
To¹ ®é ®Þa lý: 21ol5' - 21o30' vÜ ®é b¾c, 103o45' - l04o00' kinh ®é ®«ng:
PhÝa B¾c gi¸p huyÖn Mêng La;
PhÝa §«ng vµ §«ng Nam gi¸p huyÖn Mai S¬n;
PhÝa T©y Nam gi¸p huyÖn ThuËn Ch©u.
TP S¬n La cã chiÒu dµi trung b×nh 24 km, chiÒu réng trung b×nh 14 km. TP
n»m ë h¹ lu suèi NËm La, lµ n¬i tËp trung çc c¬ quan, çc ®Çu mèi giao th«ng quan
träng, lµ trung t©m cña tØnh S¬n La vµ vïng T©y B¾c.
H×nh 1.1 - B¶n ®å vÞ trÝ ®Þa lý cña thµnh phè S¬n La
12

1.2. §Þa h×nh
Thµnh phè S¬n La n»m trªn cao nguyªn S¬n La, ®é cao trung b×nh 700 - 800
m so víi mÆt níc biÓn. §Þa h×nh bÞ ph©n c¾t s©u vµ m¹nh, chñ yÕu lµ ®åi nói, giao
th«ng ®i l¹i tíi çc b¶n thuéc çc x· cßn khã kh¨n.
1.3. KhÝ hËu
KhÝ hËu cña TP S¬n La mang tÝnh chÊt chung cña vïng ¸ nhiÖt ®íi giã mïa
vïng nói, mïa ®«ng l¹nh kh«, mïa hÌ nãng Èm ma nhiÒu. §Æc ®iÓm c¬ b¶n khÝ hËu
cña S¬n La lµ sù trïng hîp mïa nãng víi mïa ma, mïa l¹nh víi mïa kh«, ph©n chia
thµnh hai mïa râ rÖt: mïa ma tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9, mïa kh« tõ th¸ng 10 ®Õn
th¸ng 3 n¨m sau, lu«n chÞu ¶nh hëng cña giã T©y. §ã lµ kÕt qu¶ cña yÕu tè ®Þa h×nh
ë ®é cao ®Þa lý vµ híng T©y B¾c - §«ng Nam cña çc d·y nói vµ hai dßng s«ng §µ,
s«ng M· t¹o nªn.
- NhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh n¨m: 19,5oC
- NhiÖt ®é tèi cao tuyÖt ®èi: 40,4oC.
- NhiÖt ®é tèi cao trung b×nh: 30oC
- NhiÖt ®é tèi thÊp tuyÖt ®èi: 8oC
- §é Èm trung b×nh n¨m: 85%
- Lîng ma trung b×nh n¨m: 1.346 mm
- Lîng ma cao nhÊt 83,5 mm; thÊp nhÊt 20 mm. Lîng ma chñ yÕu tËp trung vµo 3
th¸ng (6, 7, 8), chiÕm 85% lîng ma c¶ n¨m.
- VËn tèc giã trung b×nh n¨m: 1,1 m/s.
- ¸p lùc giã Wo= 65 daN/m2
.
- Tæng sè giê n¾ng trung b×nh n¨m: 1.961 giê
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÖt ®é trung b×nh n¨m cã xu híng t¨ng, ®é Èm
gi¶m song nh×n chung khÝ hËu vµ thêi tiÕt vÉn thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
1.4. M¹ng thuû v¨n
Thµnh phè S¬n La cã 25 km suèi NËm La ch¶y qua, mÆt suèi thÊp h¬n mÆt ®Êt
canh t¸c g©y khã kh¨n cho viÖc cung cÊp níc tíi tiªu v× thÕ trong nh÷ng n¨m qua
thµnh phè ®· ®Çu t x©y dùng hÖ thèng ®Ëp ng¨n níc vµ hÖ thèng m¬ng ®Ó dÉn níc
phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng tiªu tho¸t lò níc mÆt cho
thµnh phè còng ®· vµ ®ang ®îc hoµn chØnh.
Ngoµi ra, thµnh phè S¬n La cßn cã suèi níc kho¸ng nãng ë má b¶n Moßng
x· Hua La cã lu lîng 12 l/s, hiÖn ®ang ®îc nh©n d©n khai th¸c kinh doanh t¾m níc
nãng.
13

1.5. D©n sè kinh tÕ x· héi
–
1.5.1. D©n sè
Thµnh phè S¬n La bao gåm 6 x· vµ 6 phêng, ®Õn n¨m 2006 d©n sè lµ trªn 77
ngµn ngêi, trong ®ã d©n sè ®« thÞ chiÕm 63,6%. Tû lÖ t¨ng c¬ häc d©n sè cao lµm
cho d©n sè cña thµnh phè t¨ng nhanh. Dù b¸o d©n sè TP sÏ lªn tíi 94.700 ngêi vµo
n¨m 2010 (cã xÐt ®Õn viÖc t¨ng c¬ häc d©n sè do khëi c«ng c«ng tr×nh thuû ®iÖn S¬n
La vµo n¨m 2005). MËt ®é d©n c b×nh qu©n 7.057 ngêi/km2
.
Sè d©n trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm gÇn 60% d©n sè cña thµnh phè.
Thµnh phè S¬n La gåm 12 d©n téc anh em: Kinh, Th¸i, M«ng, Sinh Mun, M-
êng, Dao, Kh¬ Mó, La Ha, Kh¸ng, Tµy, Hoa, Lµo cïng sinh sèng. §Õn n¨m 2006,
thµnh phè cã 88% hé gia ®×nh, 62% tæ, b¶n, tiÓu khu ®¹t tiªu chuÈn v¨n hãa.
1.5.2. Kinh tÕ - x· héi
a. Kinh tÕ
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, TP S¬n La ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ mäi mÆt,
tèc ®é ®« thÞ ho¸ t¨ng nhanh. N¨m 2005, TP S¬n La ®· ®îc c«ng nhËn lµ ®« thÞ lo¹i
III (t¹i QuyÕt ®Þnh sè 1894/Q§-BXD ngµy 06/10/2005 cña Bé trëng Bé X©y dùng).
Tuy nhiªn, nh×n chung TP S¬n La hiÖn nay vÉn cßn trong t×nh tr¹ng l¹c hËu, c¬ së
kinh tÕ kü thuËt còng nh ®éng lùc ph¸t triÓn ®« thÞ cßn yÕu, kh«ng ®¶m b¶o çc tiªu
chuÈn ph¸t triÓn ®« thÞ trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, sù t¨ng trëng
kinh tÕ cha c©n ®èi víi t¨ng trëng vÒ d©n sè.
b. Gi¸o dôc ®µo t¹o
ChÊt lîng gi¸o dôc toµn diÖn, c«ng t¸c cñng cè duy tr× m¹ng líi trêng líp,
huy ®éng häc sinh trong ®é tuæi ®Õn trêng, ®Çu t n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt
bÞ trêng häc,... cña thµnh phè S¬n La ngµy cµng ®îc n©ng cao, ®¸p øng kÞp thêi yªu
cÇu gi¸o dôc ®Æt ra. §Õn n¨m 2002, 100% çc x·, phêng cña thµnh phè ®· cã trêng
häc tõ MÇm non ®Õn THCS. Thµnh phè ®· ®îc c«ng nhËn ®¹t chuÈn quèc gia vÒ phæ
cËp gi¸o dôc tiÓu häc – xãa mï ch÷ tõ n¨m 1997, n¨m 2003 ®¹t chuÈn quèc gia vÒ
phæ cËp gi¸o dôc THCS vµ ®ang tiÕn hµnh phæ cËp bËc trung häc. §Õn th¸ng 6 n¨m
2006, thµnh phè S¬n La ®· cã 7 trêng häc ®îc c«ng nhËn lµ trêng ®¹t chuÈn quèc
gia.
c. Y tÕ
M¹ng líi y tÕ ph¸t triÓn ®¸p øng ®îc yªu cÇu phôc vô kh¸m ch÷a bÖnh cho
nh©n d©n çc x·, phêng cña thµnh phè. §Õn n¨m 2006, 100% sè x· ®· cã tr¹m y tÕ
(trong ®ã cã 67% tr¹m y tÕ x·, phêng cã b¸c sü), cã 3 tr¹m y tÕ ®¹t chuÈn quèc gia.
14

2.1. §Æc ®iÓm çc hÖ sinh th¸i
2.1.1. Tµi nguyªn rõng
S¬n La lµ mét trong nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch rõng vµ ®Êt cã kh¶ n¨ng ph¸t
triÓn l©m nghiÖp kh¸ lín (chiÕm 73% diÖn tÝch tù nhiªn), ®Êt ®ai phï hîp víi nhiÒu
lo¹i c©y, cã ®iÒu kiÖn x©y dùng hÖ thèng rõng phßng hé vµ t¹o çc vïng rõng kinh tÕ
hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao. Rõng S¬n La cã nhiÒu thùc vËt quý hiÕm, cã çc khu ®Æc
dông cã gi¸ trÞ ®èi víi nghiªn cøu khoa häc vµ phôc vô du lÞch sinh th¸i trong t¬ng
lai. HiÖn nay diÖn tÝch rõng cña S¬n La lµ 480.057 ha, trong ®ã rõng tù nhiªn lµ
439.592 ha, rõng trång 41.047 ha. §é che phñ cña rõng ®¹t kho¶ng 40%, cßn thÊp
so víi yªu cÇu - nhÊt lµ ®èi víi mét tØnh cã ®é dèc lín, ma tËp trung theo mïa, l¹i cã
vÞ trÝ lµ m¸i nhµ phßng hé cho ®ång b»ng B¾c Bé, ®iÒu chØnh nguån níc cho thuû
®iÖn Hoµ B×nh... S¬n La cã 4 khu rõng ®Æc dông b¶o tån thiªn nhiªn: Xu©n Nha
(Méc Ch©u) 38.000 ha, Sèp Cép (S«ng M·) 27.700 ha, Copia (ThuËn Ch©u) 9.000
ha, Tµ Xïa (B¾c Yªn) 16.000 ha.
Theo sè liÖu kiÓm kª cña §oµn §iÒu tra quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh
S¬n La, tr÷ lîng rõng hiÖn cã lµ 16,5 triÖu m3
gç vµ 202,3 triÖu c©y tre nøa, chñ yÕu lµ
rõng tù nhiªn. Rõng trång cã tr÷ lîng gç 154 ngµn m3
vµ 220 ngµn c©y tre nøa. Toµn
tØnh cßn 651.980 ha ®Êt cha sö dông (chiÕm 46,4 % tæng diÖn tÝch tù nhiªn), trong ®ã
®Êt cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn n«ng, l©m nghiÖp kho¶ng 500.000 ha (phÇn lín dïng cho
ph¸t triÓn l©m nghiÖp). §©y còng lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸, mét thÕ m¹nh cho
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tØnh. Khi x©y dùng xong thuû ®iÖn S¬n La, sÏ cã mét
phÇn rõng vµ ®Êt rõng bÞ ngËp (kho¶ng 2.451 ha), trong ®ã chñ yÕu lµ rõng phßng
hé. NhiÖm vô quan träng lµ ph¶i tËn thu gç trong lßng hå níc khi níc ngËp vµ sau
®ã trång rõng phßng hé däc theo hai bªn S«ng §µ vµ toµn lu vùc ®Ó b¶o vÖ nguån n-
íc cho c«ng tr×nh thuû ®iÖn quan träng nµy.
2.1.2. Tµi nguyªn ®éng, thùc vËt
Thùc vËt rõng : HÖ thùc vËt ë S¬n La cã 161 hä, 645 chi vµ kho¶ng 1.187
loµi, bao gåm c¶ thùc vËt h¹t kÝn vµ h¹t trÇn, thùc vËt nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi vµ «n ®íi.
Tiªu biÓu cã çc hä nh lan, dÎ, tÕch, sa mu, tö vi, d©u... Çc hä cã nhiÒu loµi nh cóc,
cãi, ®Ëu, ba m¶nh vá, long n·o, hoa m«i, r¸y, ngò gia b×, d©u, cµ phª, lan, cam, na,
b«ng, vang, dÎ.... Çc loµi thùc vËt quý hiÕm gåm cã p¬ mu, th«ng tre, l¸t hoa, b¸ch
15

xanh, nghiÕn, chß chØ, du sam, th«ng hai l¸, th«ng ba l¸, d©u, dæi, trai, sÕn, ®inh h-
¬ng, ®inh thèi, sa nh©n, thiªn niªn kiÖn, ngò gia b×, ®¼ng s©m, hµ thñ «, trai. Nh÷ng
thùc vËt quý hiÕm cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng cã p¬ mu, th«ng tre, l¸t hoa, b¸ch
xanh, nghiÕn, chß chØ, th«ng ba l¸, dæi, ®inh h¬ng, ®inh thèi, trai.
§éng vËt rõng : §· thèng kª ®îc thµnh phÇn çc loµi ®éng vËt rõng lu vùc
s«ng §µ, s«ng M·, chñ yÕu trong çc rõng ®Æc dông nh Xu©n Nha, Sèp Cép, Tµ
Xïa, Mêng Th¸i, NËm Gi«n nh sau: Thó cã 101 loµi, trong 25 hä, thuéc 8 bé; Chim
cã 347 loµi, trong 47 hä, thuéc 17 bé; Bß s¸t cã 64 loµi, trong 15 hä thuéc 2 bé; L-
ìng thª cã 28 loµi, trong 5 hä, thuéc 1 bé. Çc loµi ph¸t triÓn nhanh nh dói, nhÝm,
don, chim, r¾n. Nh÷ng loµi ®éng vËt quý hiÕm ®îc ghi trong s¸ch ®á nh: Voi, bß
tãt, vîn ®en, voäc x¸m, voäc m¸ tr¾ng, voäc quÇn ®ïi, hæ, b¸o, gÊu, cÇy v»n, chã
sãi, sãc bay, cu li, chån mùc, dói n©u, lîn rõng, vîn, gÊu, r¸i ç, s¬n d¬ng, khØ, niÖc
n©u, niÖc má vµng, c«ng, gµ l«i tÝa, gµ tiÒn, tª tª, hång hoµng, tr¨n, kú ®µ, r¾n hæ
mang, r¾n c¹p nong, rïa çc lo¹i.
2.2. §Æc ®iÓm ®Þa sinh th¸i s«ng hå chÝnh trong khu vùc
S¬n La lµ mét tØnh cã tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn níc víi 35 suèi lín; 2 s«ng lín
lµ s«ng §µ dµi 280 km víi 32 phô lu vµ s«ng M· dµi 90 km víi 17 phô lu; 7.900 ha
mÆt níc hå Hoµ B×nh vµ 1.400 ha mÆt níc ao hå. MËt ®é s«ng suèi 1,8 Km/km2
nh-
ng ph©n bè kh«ng ®Òu, s«ng suèi cã ®é dèc lín, nhiÒu th¸c ghÒnh do ®Þa h×nh nói
cao, chia c¾t s©u. Dßng ch¶y biÕn ®æi theo mïa, biªn ®é dao ®éng gi÷a mïa ma vµ
mïa kh« kh¸ lín. Mïa lò thêng diÔn ra tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 10 trong n¨m nhng
diÔn ra sím h¬n ë çc nh¸nh thîng lu vµ muén h¬n ë h¹ lu. Cã ®Õn 65 - 80% tæng l-
îng dßng ch¶y trong n¨m tËp trung trong mïa lò nµy. ViÖc khai th¸c thÕ m¹nh tµi
nguyªn níc phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ cÇn thiÕt vµ cÊp
b¸ch.
Thµnh phè S¬n La cã 25 km suèi NËm La, mÆt suèi thÊp h¬n mÆt ®Êt canh
t¸c lµ vÊn ®Ò khã kh¨n cho viÖc cung cÊp níc tíi tiªu, v× thÕ trong nh÷ng n¨m qua,
thµnh phè ®· ®Çu t x©y dùng hÖ thèng ®Ëp ng¨n níc vµ hÖ thèng kªnh m¬ng ®Ó dÉn
níc phôc vô c«ng t¸c tíi tiªu.
16

2.3. §Æc ®iÓm líp thæ nhìng, líp phñ
2.3.1. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt
Thµnh phè S¬n La cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 33.005 ha, trong ®ã: ®Êt
n«ng nghiÖp lµ 6.892 ha, ®Êt l©m nghiÖp 14.490 ha, ®Êt chuyªn dïng lµ 956 ha, ®Êt ë
d©n c n«ng th«n lµ 272 ha, ®Êt ®« thÞ lµ 221 ha vµ ®Êt cha sö dông lµ 10.174 ha. §Êt
®ai t¬ng ®èi ph× nhiªu, mÇu mì, tÇng canh t¸c dÇy. Tuy nhiªn ®Êt s¶n xuÊt bÞ chia
c¾t, manh món, kh«ng thuËn lîi cho ¸p dông c¬ giíi ho¸. Híng tíi cÇn khai th¸c hÕt
diÖn tÝch ®Êt b»ng vµ mét phÇn ®Êt ®åi nói cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c©y
c«ng nghiÖp dµi ngµy nh cµ phª, chÌ, c©y ¨n qu¶, cho trång cá ch¨n nu«i ®¹i gia sóc,
vµ ph¸t triÓn m¹nh nu«i trång, khai th¸c thuû s¶n.
2.3.2. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt c«ng tr×nh khu vùc nghiªn cøu
Trong khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp ®· tiÕn hµnh khoan kh¶o s¸t ®Þa
chÊt c«ng tr×nh 05 lç khoan víi chiÒu s©u nghiªn cøu 14m. Khu vùc nghiªn cøu ®îc
chia thµnh çc líp ®Êt sau:
a. Líp 1:
§Êt lÊp: §Êt sÐt pha mµu n©u vµng, lÉn d¨m s¹n, t¶ng, tr¹ng th¸i dÎo mÒm.
Líp nµy n»m ngµy trªn bÒ mÆt ë hÇu hÕt çc lç khoan kh¶o s¸t víi bÒ dµy thay ®æi
tõ 2 – 5m (HK2). Çc chØ tiªu c¬ lý c¬ b¶n xem chi tiÕt trong b¶ng 6.4 (B¶ng tæng
hîp chØ tiªu c¬ lý çc líp ®Êt).
b. Líp 2:
§Êt sÐt pha, mµu x¸m n©u, x¸m ghi, tr¹ng th¸i dÎo cøng ®Õn nöa cøng. Líp
nµy ph¸t hiÖn ë tÊt c¶ ë çc hè khoan víi ®é s©u mÆt líp thay ®æi tõ 2,0 – 5,0m.
§©y lµ líp ®Êt cã bÒ dµy trung b×nh thay ®æi tõ 3 ®Õn 5 m. Çc chØ tiªu c¬ lý c¬ b¶n
xem chi tiÕt trong b¶ng 6.4 (B¶ng tæng hîp chØ tiªu c¬ lý çc líp ®Êt).
c. Líp 3:
§Êt sÐt pha mµu x¸m n©u x¸m xanh tr¹ng th¸i cøng. Líp ®Êt nµy gÆp t¹i tÊt
c¶ çc hè khoan víi bÒ dµy cha x¸c ®Þnh do tÊt c¶ çc lç khoan ®Òu kÕt thóc t¹i líp
®Êt nµy. Çc chØ tiªu c¬ lý c¬ b¶n xem chi tiÕt trong b¶ng 6.4 (B¶ng tæng hîp chØ
tiªu c¬ lý çc líp ®Êt).
17

2.4. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt
Trong khu vùc thµnh phè S¬n La, tØnh S¬n La b¾t gÆp trÇm tÝch cña hÖ tÇng
Cß Nßi (T1cn), hÖ tÇng §ång Giao (T2a®g) vµ hÖ tÇng NËm Th¼m (T2lnt). §Æc ®iÓm
chi tiÕt cña çc hÖ tÇng nh sau:
2.4.1. HÖ tÇng Cß Nßi (T1cn)
TrÇm tÝch hÖ tÇng Cß Nßi (T1cn) thuéc Giíi Mesozoi (MZ), HÖ Trias (T),
Thèng h¹ (T1) ph©n bè ë phÝa T©y víi diÖn tÝch kho¶ng 6 km2
. ë phÝa §«ng hÖ tÇng
tiÕp xóc kiÕn t¹o víi ®¸ v«i hÖ tÇng §ång Giao, ranh giíi tiÕp xóc lµ ®øt g·y ph©n
khèi, cßn phÝa Nam chuyÓn tiÕp lªn hÖ tÇng §ång Giao. §¸ bÞ çc ®øt g·y chia c¾t
vµ bÞ nÐn Ðp, nhiÒu chç bÞ biÕn vÞ rÊt m¹nh mÏ. §¸ bÞ phong ho¸ m¹nh mÏ, nhiÒu n¬i
phong ho¸ thµnh sÐt hoÆc phong ho¸ dë dang, do vËy ®¸ gèc Ýt lé. §¸ thêng cã thÕ
n»m ®¬n nghiªng, c¾m vÒ phÝa T©y Nam víi gãc dèc 30÷500
. Ranh giíi kh«ng râ,
ranh giíi trªn chuyÓn tiÕp lªn hÖ tÇng §ång Giao, chiÒu dµy hÖ tÇng lín h¬n 420m.
Dùa vµo ®Æc ®iÓm th¹ch häc cã thÓ chia hÖ tÇng thµnh 3 tËp :
- TËp 1 (T1cn1) ph©n bè ë §åi Dµi víi thµnh phÇn chñ yÕu lµ ®¸ phiÕn sÐt,
phiÕn sÐt chøa çt bét mµu x¸m lôc cã kiÕn tróc sÐt biÕn d cÊu t¹o ®Þnh híng, xen Ýt
líp ®¸ v«i sÐt, ®¸ v«i vi h¹t, ®¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa bét xen Ýt líp ®¸ v«i, sÐt v«i
bÞ Ðp phiÕn kiÕn tróc vi h¹t, cÊu t¹o ®Þnh híng cã mµu x¸m, x¸m vµng. ChiÒu dµy
tËp lín h¬n 150m, chuyÓn tiÕp lªn tËp 2. §Æc ®iÓm th¹ch häc chi tiÕt:
+ §¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa çt cã kiÕn tróc sÐt biÕn d, cÊu t¹o ®Þnh híng.
Thµnh phÇn kho¸ng vËt sÐt, clorit, sericit: 74,5÷95%; h¹t vôn lµ th¹ch anh 5%, silic
3%, plagioclas kho¶ng 1%, (ç biÖt 20%), biotit 0÷1%.
+ §¸ v«i sÐt cã kiÕn tróc Èn tinh ®Õn h¹t nhá, cÊu t¹o ®Þnh híng. Kho¸ng vËt
calcit > 92%, ngoµi ra cßn sÐt, sericit, clorit, th¹ch anh, quÆng Ýt.
Ngoµi ra, cßn ph¸t hiÖn çt kÕt ®a kho¸ng nhá ®Õn võa, thµnh phÇn h¹t vôn
80÷90% gåm chñ yÕu lµ plagioclas 60÷70%, çc m¶nh vôn kh¸c gåm th¹ch anh,
silic, quarzit phun trµo acit 20÷25%, xi m¨ng 5÷15% kiÓu tiÕp xóc, lÊp ®Çy gåm
clorit, sericit, silic, sÐt.
- TËp 2 (T1cn2) cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ ®¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa bét cã
kiÕn tróc sÐt biÕn d, sÐt bét biÕn d, cÊu t¹o ®Þnh híng, xen bét kÕt ®a kho¸ng, çt kÕt
®a kho¸ng h¹t nhá mµu tÝm gô, xen líp máng hoÆc thÊu kÝnh ®¸ v«i vi h¹t, ®¸ phiÕn
18

sÐt, phiÕn sÐt chøa bét çt kÕt ®a kho¸ng mµu tÝm gô xen mét vµi líp sÐt v«i, ®¸ v«i
ph©n líp máng víi chiÒu dµy 120m. §Æc ®iÓm th¹ch häc chi tiÕt:
+ §¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa bét thêng bÞ Ðp m¹nh cã kiÕn tróc sÐt biÕn d
hoÆc sÐt bét biÕn d, cÊu t¹o ®Þnh híng. Thµnh phÇn kho¸ng vËt sÐt, sericit, clorit: 76-
96%; plagioclas (thuêng bÞ sericit ho¸): 1÷20%; th¹ch anh: 30÷32%; calcit : 0÷3%;
quÆng Ýt; silic: 0÷1% ®«i khi cßn cã epidot.
+ Çt kÕt ®a kho¸ng h¹t nhá bÞ Ðp m¹nh, kiÕn tróc çt víi xi m¨ng c¬ së, tiÕp
xóc hoÆc lÊp ®Çy, cÊu t¹o ®Þnh híng. Thµnh phÇn h¹t vôn: 75÷88%; xi m¨ng:
12÷25%. Thµnh phÇn h¹t vôn thêng lµ plagioclas: 58÷75%; felspat kali Ýt ®Õn 12%;
th¹ch anh < 5%, m¶nh vôn silic 1÷3%, m¶nh vôn ®¸ phun trµo acit 0,5÷1%, m¶nh
vôn ®¸ quarzit vµ ®¸ phiÕn sericit 2,5÷3,6%. §«i chç gÆp kho¸ng vËt zircon, epidot,
quÆng Ýt ®Õn 0,5%. Çc h¹t çt thêng gãc c¹nh, bµo trßn kÐm kÝch thíc
0,25÷0,1mm, mét sè h¹t çt thµnh phÇn silic cã kÝch thíc tíi 0,3mm, ph©n bè ®ång
nhÊt s¾p xÕp ®Þnh híng. Thµnh phÇn xi m¨ng : sÐt, sericit, clorit 7÷10%, calcit 5%.
+ Bét kÕt ®a kho¸ng bÞ Ðp, kiÕn tróc bét víi xi m¨ng c¬ së, cÊu t¹o ®Þnh híng.
Thµnh phÇn h¹t vôn 75%, xi m¨ng 25%. H¹t vôn lµ plagioclas kho¶ng 62%, th¹ch
anh 6%, m¶nh vôn lµ ®¸ silic 3%, calcit 3,5%, felspat kali Ýt. Ngoµi ra cßn cã apatit,
epidot, quÆng. Xi m¨ng lµ sÐt, sericit, clorit.
- TËp 3 (T1cn3) cã thµnh phÇn lµ ®¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa çt bét mµu
x¸m, x¸m sÉm, x¸m lôc xen Ýt líp ®¸ v«i sÐt, ®¸ v«i, ®¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa bét
mµu x¸m Ýt sÐt v«i, ®¸ v«i ph©n líp máng bÞ biÕn vÞ m¹nh. KiÕn tróc vi h¹t mµu
x¸m, x¸m lôc chuyÓn tiÕp lªn tËp 1 cña hÖ tÇng §ång Giao (T2a®g1). ChiÒu dµy cña
tËp 150m. §Æc ®iÓm th¹ch häc :
+ §¸ phiÕn sÐt, phiÕn sÐt chøa bét cã kiÕn tróc sÐt biÕn d, cÊu t¹o ph©n phiÕn,
®Þnh híng. Thµnh phÇn kho¸ng vËt: sÐt, sericit, clorit: 84÷98%, th¹ch anh Ýt ®Õn
15%, plagioclas vµ silic 1÷8,5%, quÆng Ýt.
+ §¸ phiÕn sÐt chøa çt bét thêng cã thµnh phÇn kho¸ng vËt lµ sÐt, sericit,
clorit 81÷93%, ngoµi ra cßn cã th¹ch anh 3÷3,5%, plagioclas 1,5÷15%, vôn silic
1%. Çc h¹t vôn gãc c¹nh s¾p xÕp ®ång nhÊt, ®Þnh híng, kÝch thíc 0,05÷0,1mm.
+ §¸ v«i sÐt thêng bÞ Ðp, cµ n¸t, kiÕn tróc Èn tinh ®Õn vi h¹t, cÊu t¹o ®Þnh híng,
thµnh phÇn kho¸ng vËt: calcit 74÷93%, sÐt, clorit 5÷15%, th¹ch anh 1÷3%.
19

Trong çc líp ®¸ phiÕn sÐt, sÐt v«i cã tËp hîp ho¸ th¹ch cóc ®¸: Pseudoceltites
sp., Myalina sp., ch©n r×u: Uniorites, Caralensis, Tay Cuén kÝch thíc nhá:
Paleonuclula sp., tuæi Olenec.
2.4.2. HÖ tÇng §ång Giao (T2a®g)
TrÇm tÝch hÖ tÇng §ång Giao (T2a®g) thuéc thèng trung (T2), bËc Anisi (T2a)
chiÕm khèi lîng lín trong vïng. Chóng lé ra víi diÖn tÝch 7 km2
, thµnh phÇn chñ
yÕu lµ ®¸ carbonat ph©n bè thµnh d¶i kh«ng liªn tôc theo ph¬ng T©y B¾c - §«ng
Nam vµ bÞ nhiÒu ®øt g·y cïng ph¬ng chia c¾t, thÕ n»m cña ®¸ thêng ®æ vÒ phÝa
Nam, T©y Nam víi gãc dèc 30÷500
, rÊt Ýt n¬i ®æ vÒ phÝa §«ng B¾c. Trong ®¸ v«i cã
xen çc líp hoÆc thÊu kÝnh dolomit cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp, mét sè n¬i ®¸ bÞ hoa ho¸
yÕu. Cã thÓ chia hÖ tÇng thµnh çc tËp th¹ch häc sau :
- TËp 1 (T2a®g1): §¸ cña tËp nµy chuyÓn tiÕp lªn çc ®¸ cña tËp 3 hÖ tÇng Cß
Nßi (T1cn3). Thµnh phÇn lµ ®¸ v«i ph©n líp máng ®Õn võa mµu x¸m, x¸m tro, x¸m
®en xen Ýt líp ®¸ sÐt v«i, v«i sÐt mµu x¸m lôc ph©n líp máng, bÞ Ðp phiÕn. KiÕn tróc
Èn tinh ®Õn vi h¹t. Trong çc líp ®¸ sÐt v«i chøa ho¸ th¹ch Gastrapoda (Vò Khóc,
2000) cã chøa Foraminifera thuéc lo¹i Endoteba ex. gr controvensa b¶o tån tèt
(mÉu 885, T¹ Hoµ Ph¬ng, 2000). ChiÒu dµy tËp 200÷250m. Thµnh phÇn th¹ch häc:
calcit 98,5÷100%, plagioclas < 1%, th¹ch anh < 0,5%, oxit s¾t vµ vi h¹t quÆng Ýt.
- TËp 2 (T2a®g2) chuyÓn lªn tËp 1 (T2a®g1) víi thµnh phÇn lµ ®¸ v«i mµu x¸m,
x¸m sÉm, x¸m s¸ng ph©n líp võa ®Õn dµy hoÆc d¹ng khèi, kiÕn tróc vi h¹t ®Õn h¹t
nhá, mét sè n¬i bÞ hoa ho¸ yÕu, mét sè líp cã dÊu vÕt giun bß, xen çc tËp hoÆc thÊu
kÝnh ®¸ v«i dolomit vµ dolomit dµy 15 ®Õn lín h¬n 50m. §¸ v«i dolomit vµ dolomit
thêng cã mµu x¸m, x¸m s¸ng tr¾ng ®ôc ph©n líp võa ®Õn dµy. Trong çc líp ®¸ v«i
ë nói Hai cã chøa ho¸ th¹ch Leiophyllites sp. (mÉu 10, Vò Khóc, 2000) cho tuæi
Olenec ®Õn Anisi. ChiÒu dµy tËp 550÷660m. Thµnh phÇn th¹ch häc: calcit
96÷100%, Ýt th¹ch anh, sÐt... ®¸ dolomit cã thµnh phÇn kho¸ng vËt: dolomit < 62%;
calcit 38%.
- TËp 3 (T2a®g3) gåm chñ yÕu lµ ®¸ v«i ph©n líp dµy ®Õn khèi cã mµu x¸m,
x¸m s¸ng, kiÕn tróc vi h¹t ®Õn h¹t nhá, trªn mÆt ®¸ v«i thêng ®îc tr¸ng bëi líp sÐt
rÊt máng mµu lôc vµng. ë mét sè n¬i ven r×a ®øt g·y ®¸ bÞ biÕn chÊt thµnh ®¸ v«i
hoa ho¸ yÕu. §©y lµ tËp ®¸ v«i s¹ch, chÊt lîng tèt, thµnh phÇn calcit gÇn 100%.
ChiÒu dµy tËp lín h¬n 300m.
20

Çc ®¸ cña hÖ tÇng ë khu vùc §ång Giao n»m chuyÓn tiÕp lªn çc ®¸ cña hÖ
tÇng Cß Nßi, chøa ho¸ th¹ch Leiophillites sp. cã tuæi tõ Olenec ®Õn Anisi. Do vËy,
çc t¸c gi¶ xÕp çc mÆt c¾t vµo hÖ tÇng §ång Giao.
2.4.3. HÖ tÇng NËm Th¼m (T2lnt)
HÖ tÇng NËm Th¼m (T2lnt) thuéc thèng trung (T2), bËc Ladin (T2l) do NguyÔn
Xu©n Bao (1970) x¸c lËp ë vïng NËm Th¼m ®Ó chØ çc thµnh t¹o trÇm tÝch lôc
nguyªn xen Ýt carbonat n»m chuyÓn tiÕp trªn hÖ tÇng §ång Giao.
Thµnh phÇn gåm sÐt kÕt, sÐt v«i, bét kÕt v«i mµu x¸m, x¸m ®en, x¸m vµng, cÊu
t¹o ph©n d¶i thanh, bÞ phong ho¸ rÊt m¹nh mÏ. Trong çc líp bét kÕt b¸n phong ho¸
mµu x¸m cã pyrit x©m t¸n vµ chøa ho¸ th¹ch Posidonia sp. indet (MÉu 151, Vò
Khóc, 2000) tuæi Trias gi÷a. Thµnh phÇn th¹ch häc cña sÐt kÕt (l¸t máng 151),
clorit, sericit, sÐt tµn d: 99%; Çc kho¸ng vËt kh¸c (th¹ch anh, muscovit, calcit,
quÆng) Ýt. §¸ bÞ biÕn chÊt yÕu, phÇn lín thµnh phÇn sÐt bÞ t¸i kÕt tinh cho tËp hîp vi
vÈy mÞn clorit, sericit lÉn lén kh«ng ph©n biÖt ranh giíi. BÒ dµy kho¶ng 30m.
2.5. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt thñy v¨n
N»m trªn vïng cao nguyªn ®¸ v«i cã nhiÒu hang cact¬, thµnh phè S¬n La cã
nhiÒu m¹ch nhá níc ngÇm cã tr÷ lîng lín vµ ph©n bè rÊt phøc t¹p, trong ®ã hang
T¸t Toßng lµ nguån cung cÊp níc sinh ho¹t chÝnh cho ngêi d©n ®« thÞ S¬n La.
Qua çc tµi liÖu nghiªn cøu níc díi ®Êt hiÖn cã trªn diÖn tÝch tØnh S¬n la cã 2
d¹ng tån t¹i cña níc díi ®Êt lµ nãc lç hæng vµ níc khe nøt, khe nøt cact¬.
2.5.1. D¹ng tån t¹i cña níc díi ®Êt
2.5.1.1. Níc lç hæng
Thuéc d¹ng níc lç hæng gåm çc trÇm tÝch hçn hîp kh«ng ph©n chia hÖ thø
t (Q). Trong çc trÇm tÝch bë rêi níc lç hæng mang ®Æc ®iÓm thñy lùc cña tÇng chøa
níc kh«ng ¸p. Çc trÇm tÝch bëi rêi lµ mét hÖ thèng thñy lùc ngÇm kh«ng liªn tôc.
§ã lµ thùc thÓ bÊt ®ång nhÊt bao gåm nh÷ng vËt liÖu, thÊm vµ çch níc xen kÏ nhau
cïng víi chiÒu dÇy, diÖn ph©n bè kh«ng liªn tôc. Mùc níc ngÇm trong çc trÇm tÝch
nµy thêng s©u kh«ng qu¸ 5m, biªn ®é mùc níc dao ®éng theo mïa vµ nguån cung
cÊp chñ yÕu lµ níc ma. VÒ chÊt lîng níc lç hæng thêng thuéc lo¹i níc nh¹t (M tõ
0,2-0,5g/l) vµ cã lo¹i h×nh ho¸ häc chñ yÕu lµ Bicarbonat- canxi-natri
2.5.1.2. Níc khe nøt-khe nøt cact¬
Níc khe nøt, khe nøt cact¬ ®îc tån t¹i trong çc khèi ®¸ nøt nÎ, çct¬ thuéc
çc thµnh t¹o bazan, phun trµo, çc trÇm tÝch cacbonat, trÇm tÝch lôc nguyªn. Níc
khe nøt mang ®Æc tÝnh thñy lùc cña níc ch¶y rèi, nã kh«ng n»m trong mét hÖ thèng
21

thñy lùc ngÇm liªn tôc. Sù ph©n bè cña níc khe nøt, khe nøt cact¬ mang tÝnh côc bé
víi sù h×nh thµnh çc khèi nøt nÎ chøa níc, çc bån chøa níc t¸ch biÖt nhau bëi çc
®Êt ®¸ Ýt nøt nÎ, çch níc hoÆc thÊm níc rÊt yÕu.
Níc ngÇm trong çc lo¹i ®Êt ®¸ nµy cã ®é giÇu thay ®æi (tïy thuéc vµo møc
®é nøt nÎ cña ®¸). Víi ®é s©u mùc níc thêng gÆp tõ 5 ®Õn 10m (ë vïng ®Þa h×nh
b»ng ph¼ng) vµ trªn 10m (ë vïng sên dèc).
Çc tÇng chøa níc khe nøt thêng cã ¸p côc bé, khi n»m díi çc líp çch níc
vµ kh«ng cã ¸p khi ®¸ gèc lé ra trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh.
VÒ chÊt lîng nãi chung níc khe nøt thuéc lo¹i níc nh¹t (M biÕn ®æi tõ 0,1-
0,8g/l).
Nguån bæ sung vµ tiªu tho¸t cña níc khe nøt còng t¬ng tù nh níc lç hæng
®éng th¸i cña níc khe nøt biÓn ®æi theo mïa.
Ngoµi çc tÇng chøa níc trong tØnh cßn cã nh÷ng thÓ ®Þa chÊt rÊt nghÌo níc
(hoÆc thùc tÕ coi nh çch níc).
2.5.2. §Æc ®iÓm cña çc tÇng chøa níc
2.5.2.1. TÇng chøa níc lç hæng
ë tØnh S¬n La, tÇng chøa níc lç hæng ®îc h×nh thµnh trong çc trÇm tÝch bë
rêi §Ö tø. Çc ®Êt ®¸ thuéc tÇng nµy cã diÖn ph©n bè hÑp, tËp trung chñ yÕu trong
çc thung lòng s«ng suèi, çc thung lòng gi÷a nói cña çc vïng ®¸ v«i vµ kh«ng liªn
tôc c¶ vÒ chiÒu réng ®Õn chiÒu s©u. BÒ dÇy tÇng chøa níc thêng nhá h¬n 10m. §Êt
®¸ trong tÇng nµy cã nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau nh aluvi, proluvi, eluvi bao gåm:
…
sÐt, bét, çt cuéi, sái vµ t¶ng thµnh phÇn ®a kho¸ng, chän läc kÐm.
Lu lîng thu ®îc ë çc nguån lé vµ çc giÕng móc thÝ nghiÖm thêng cã Q tõ
0,01- 0,2l/s.
Níc trong çc trÇm tÝch nµy cã mÆt tho¸ng tù do, víi mùc níc thêng çch
mÆt ®Êt tõ 3 ®Õn 5 m. §éng th¸i thay ®æi theo mïa. Nguån bæ xung cho tÇng nµy
chñ yÕu lµ níc ma vµ ND§ cña çc ®Þa tÇng xung quanh n»m cao h¬n nã. MiÒn
tho¸t lµ m¹ng líi x©m thùc ®Þa ph¬ng.
KÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn hãa häc çc mÉu níc trong tÇng nµy cã ®é pH
tõ 6,7 - 7,5.
Tæng kho¸ng M tõ 0,2 ®Õn 0,5l/s, thuéc níc nh¹t vµ kiÓu níc chñ yÕu lµ
Bicarbonat-canxi-natri.
22

Nh×n chung, qua çc tµi liÖu thu thËp ®îc cho thÊy ND§ trong tÇng nµy
nghÌo, ph©n bè kh«ng liªn tôc, nguyªn nh©n chÝnh lµ diÖn ph©n bè nhá hÑp c¶ vÒ
chiÒu réng ®Õn chiÒu s©u. Çc líp ®Êt ®¸ bë rêi cã kh¶ n¨ng chøa níc tèt nh çt cuéi
sái l¹i kh«ng dÇy, ph©n bè gi¸n ®o¹n ven çc bê s«ng suèi vµ ë nh÷ng ®Þa h×nh ven
nói d¹ng nãn phãng vËt. Cßn phÇn lín çc trÇm tÝch trong tÇng nµy lµ bét sÐt, sÐt bét
pha d¨m s¹n çt.
Tãm l¹i, níc lç hæng trong çc trÇm tÝch hÖ thø t kh«ng ph©n chia (Q) thuéc
tØnh S¬n La thuéc tÇng nghÌo níc, kh¶ n¨ng khai th¸c ND§ trong tÇng nµy thêng
chØ ®¸p øng ®îc víi nh÷ng yªu cÇu nhá cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng qua çc giÕng ®µo
dïng cho sinh ho¹t hµng ngµy.
2.5.2.2. TÇng chøa níc khe nøt- khe nøt çct¬
a. TÇng giÇu níc (T2a®g)
Çc trÇm tÝch hÖ tÇng §ång Giao ph©n bè réng r·i, t¹o thµnh d¶i kÐo dµi theo
híng T©y B¾c - §«ng Nam trªn cao nguyªn S¬n La vµ Méc Ch©u.
Níc trong tÇng ®îc tån t¹i trong çc khe nøt cact¬ cña ®¸ v«i, ®«i chç cã xen
kÑp mét vµi líp máng sÐt v«i. CÊu t¹o ph©n líp dµy ®Õn d¹ng khèi, møc ®é nøt nÎ-
cact¬ ph¸t triÓn m¹nh c¶ vÒ bÒ mÆt lÉn chiÒu s©u.
Qua tæng hîp tµi liÖu kh¶o s¸t çc nguån lé, çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm §CTV
trong çc giÕng khoan cho thÊy ®é giÇu níc trong tÇng nµy tïy thuéc vµo møc ®é
ph¸t triÓn hang hèc cact¬ n¬i cact¬ ph¸t triÓn m¹nh, çc nguån lé, çc ®iÓm thÝ
nghiÖm cho lu lîng lín ®Õn rÊt lín, ngîc l¹i cã n¬i cact¬ kÐm ph¸t triÓn lu lîng thÊy
rÊt nhá.
TÝnh chÊt ph¸t triÓn hang hèc cact¬ tû träng tÇng nh×n chung kh¸ phøc t¹p c¶
vÒ chiÒu s©u lÉn diÖn ph©n bè.
Theo chiÒu s©u chóng ph¸t triÓn m¹nh ë ®é s©u 80 ®Õn 100m. Trong kho¶ng
nµy cã thÓ chia ra 2 bËc:
- BËc 1 : tõ 10 ®Õn 25m.
- BËc 2 : tõ 40 ®Õn 80m.
Níc trong tÇng nµy thuéc lo¹i níc kh«ng ¸p. §éng th¸i cña níc dao ®éng
theo mïa. Mùc níc ngÇm trong çc lç khoan thêng gÆp çch mÆt ®Êt 5 ®Õn 25m. Lu
lîng thu ®îc ë çc nguån lé cho thÊy: Q > 1l/s chiÕm 37%, Q: 0,1-1l/s chiÕm 32%,
23

cßn l¹i cã Q < 0,1l/s. Tµi liÖu thÝ nghiÖm ë 38 lç khoan cã tû lu lîng q > 1l/sm
chiÕm 62%.
Theo diÖn ph©n bè ®¸ v«i n»m ë khu vùc Nµ S¶n, H¸t Lãt, çc hang hèc cact¬
thêng ë d¹ng ngõng nghØ, trong hµng cã çc vËt liÖu sÐt lÊp nhÐt nªn lîng níc kÐm
phong phó nh çc lç khoan 3, NT2, NT16 kÕt qña thÝ nghiÖm cho q = 0,003 -
0,02l/sm. Ngîc l¹i däc quèc lé 6 tõ Cß Nßi ®Õn Méc Ch©u cact¬ ph¸t triÓn m¹nh l-
îng níc trong tÇng rÊt giÇu çc Lk thÝ nghiÖm cho q = 1,5-5l/sm. Nguån cung cÊp
nµy chñ yÕu lµ níc ma vµ níc díi ®Êt cña çc ®Þa tÇng xung quanh cã ®Þa h×nh n»m
cao h¬n nã.
VÒ chÊt lîng níc ®îc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph©n tÝch 275 mÉu níc cã tæng
kho¸ng M biÕn ®æi tõ 0,1 ®Õn 1g/l, thêng lµ 0,2 ®Õn 0,5g/l. Thuéc lo¹i níc nh¹t. §é
pH thêng tõ 7,0 ®Õn 8,0 thuéc lo¹i níc trung tÝnh ®Õn kiÒm yÕu. Lo¹i h×nh hãa häc
cña níc kh¸ ®ång nhÊt thuéc lo¹i níc Bicarbonat-canxi-natri-kali hoÆc Bicarbonat-
canxi-magiª.
§¸nh gi¸ chung tÇng T2a®g thuéc tÇng giÇu níc, chÊt lîng níc ®¶m b¶o yªu
cÇu cung cÊp cho sinh ho¹t.
b. Çc tÇng chøa níc trung b×nh
Çc tÇng chøa níc trung b×nh tån t¹i trong çc khe nøt cact¬ thuéc çc ®Þa
tÇng C-P1, D2pb, PR1, ε1sp
Çc ®Êt ®¸ chøa níc cña çc tÇng nµy chñ yÕu ph©n bè ë huyÖn Phï Yªn
thuéc phÝa §«ng cña tØnh S¬n La. Thµnh phÇn th¹ch häc gåm: ®¸ v«i, ®¸ v«i
®olomit, ®«i chç xen kÑp sÐt v«i, v«i silic. CÊu t¹o ph©n líp ®Õn d¹ng khèi. Qua tµi
liÖu kh¶o s¸t cho thÊy ®Êt ®¸ ë ®©y cact¬ ph¸t triÓn t¹o nªn bÒ mÆt ®Þa h×nh hiÓm trë
çc dßng mÆt tha thêng mÊt dßng vÒ mïa kh«. KÕt qu¶ thu ®îc ë çc nguån lé cã Q
> 1l/s chiÕm 32%, Q: 0,1-1l/s chiÕm 65% cßn l¹i cã Q < 0,1l/s. Mùc níc çch mÆt
®Êt tõ 2,5 ®Õn 5m.
Níc díi ®Êt ®îc tµng tr÷ trong çc khe nøt cact¬ thuéc d¹ng níc kh«ng ¸p,
®éng th¸i thay ®æi theo mïa, mïa ma mùc níc díi ®Êt n«ng vµ mËt ®é çc nguån lé
dµy víi lu lîng lín. Ngîc l¹i vÒ mïa kh« mùc níc xuèng s©u, çc nguån lé Ýt vµ lu l-
îng ë nhiÒu ®iÓm chØ díi d¹ng thÊm rØ.
Nguån cung cÊp níc chñ yÕu lµ níc ma vµ níc díi ®Êt cña çc ®Þa tÇng xung
quanh n»m cao h¬n nã, vÒ mïa kh« níc hå s«ng §µ còng lµ nguån bæ sung cho çc
tÇng nµy. MiÒn tho¸t lµ m¹ng líi x©m thùc ®Þa ph¬ng nh suèi Kho¸ng, s«ng Bøa…
24

Thµnh phÇn hãa häc cña níc ®îc ph©n tÝch ë 157 mÉu cã tæng kho¸ng hãa M
= 0,1-0,5g/l thuéc lo¹i níc nh¹t. Lo¹i h×nh hãa häc cña níc lµ Bicarbonat-canxi-
natri hoÆc Bicarbonat- canxi-magiª.
§¸nh gi¸ chung çc tÇng chøa níc nµy cã ®é giÇu níc trung b×nh song vÒ
diÖn ph©n bè cña chóng thêng r¶i r¸c thµnh nh÷ng d¶i hÑp, kh«ng liªn tôc. Cho nªn
cÇn ph¶i nghiªn cøu thªm vÒ quy luËt ph¸t triÓn cact¬.
c. Çc tÇng nghÌo níc
Trong çc tÇng chøa níc nghÌo ®îc tån t¹i trong çc khe nøt thuéc çc ®Þa
tÇng K2yc, T2lmt, T2lnt, T2®l, T1vn, T1cn, P2yd, P2ct, D3bc, D1bn, D1sm, D1-2tk, D1np, S
- D, O3-S1sv, ε2-O3bk, ε2sm.
§Êt ®¸ chøa níc thuéc çc tÇng nµy chiÕm kho¶ng 1/2 diÖn tÝch toµn tØnh, lé
thµnh tõng d¶i kÐo dµi theo híng T©y B¾c - §«ng Nam, ph©n bè r¶i r¸c trong toµn
tØnh. Thµnh phÇn ®Êt ®¸ chøa níc bao gåm: bét kÕt, phiÕn sÐt, çt kÕt, cuéi kÕt, ®¸
v«i, sÐt v«i ®¸ phun trµo vµ çc ®¸ biÕn chÊt n»m xen kÏ nhau bÞ vß nhµu uèn nÕp
m¹nh.
Qua çc tµi liÖu kh¶o s¸t cho thÊy mËt ®é xuÊt lé níc trong çc ®Þa tÇng nµy
kh«ng ®Òu. Lu lîng ë çc ®iÓm lé thêng nhá.
Çc ®iÓm lé cã lu lîng Q > 1,0l/s chiÕm 12%, Q = 0,1 - 1,0l/s chiÕm 21%
cßn l¹i phÇn lín lu lîng ë çc nguån lé cã Q < 0,1l/s. Tµi liÖu thÝ nghiÖm ë 10 giÕng
khoan cho tû lu q = 0,01 - 0,2l/sm chiÕm 70%.
Nguån cung cÊp chñ yÕu lµ níc ma níc mÆt vµ ND§ cña çc ®Þa tÇng l©n
cËn. MiÒn tho¸t lµ çc m¹ng líi x©m thùc ®Þa ph¬ng nh suèi TÊc, suèi Kho¸ng, NËm
Pµn, NËm SËp. Níc trong çc tÇng thuéc d¹ng kh«ng ¸p, nhng mét vµi n¬i thuéc
tÇng Yªn Ch©u (K2yc) còng gÆp mét sè ®iÓm díi d¹ng ¸p lùc yÕu. §éng th¸i thay
®æi theo mïa. Mùc níc çch mÆt ®Êt tõ 3 ®Õn 10m.
Qua ph©n tÝch 487 mÉu níc cho thÊy tæng kho¸ng hãa M = 0,1-1,0g/l phÇn
lín cã M: 0,3-0,5g/l, thuéc lo¹i níc nh¹t vµ níc chñ yÕu cã tªn lµ Bicarbonat-canxi-
natri.
Tãm l¹i qua çc tµi liÖu thu thËp ®îc vÒ ®iÒu kiÖn §CTV cho thÊy d¹ng tån
t¹i níc trong çc khe nøt thuéc çc ®Þa tÇng nµy nghÌo. Víi bÒ dÇy ®¸ nøt nÎ thêng
gÆp tõ 20 ®Õn 60m.
25

2.5.3. Çc thÓ ®Þa chÊt rÊt nghÌo níc
Trong ph¹m vi tØnh, çc thÓ ®Þa chÊt rÊt nghÌo níc bao gåm çc ®Þa tÇng:
N1hm, Knt, J-K1, … T1tl, T3mn, S2bh, ε3 , PR3-ε1nc2-3 vµ çc thµnh t¹o x©m nhËp phun
trµo.
DiÖn ph©n bè cña çc thµnh t¹o ®Þa chÊt nµy n»m r¶i r¸c trong toµn tØnh.
Thµnh phÇn th¹ch häc chñ yÕu gåm: ®¸ phiÕn th¹ch anh, phiÕn sÐt, bét sÐt, granit,
plagiogranit, tuf, ®¸ v«i serixit.
Lu lîng thu ®îc ë çc nguån lé cã Q < 0,01l/s chiÕm kho¶ng 67% cßn l¹i
33% cã Q > 0,01l/s. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ë 171 lç khoan ®Òu cã tû lu lîng q<
0,01l/sm. Níc ë ®©y ®îc tån t¹i trong çc khe nøt kh«ng liªn tôc, cã ¸p côc bé ë
nh÷ng tÇng cã ®¸ dolomit, ®¸ hoa bÞ phñ líp çch níc phÝa trªn. Mùc níc dao ®éng
theo mïa râ rÖt vµ thêng çch mÆt ®Êt 5-15m theo ®é dèc ®Þa h×nh. Nguån cung cÊp
níc cho çc thµnh t¹o nµy chñ yÕu lµ níc ma ngoµi ra cßn ®îc bæ sung thªm níc
trong tÇng ®¸ v«i T2a®g n»m cao h¬n nã. MiÒn tho¸t lµ m¹ng líi x©m thùc ®Þa ph-
¬ng. KÕt qu¶ ph©n tÝch 127 mÉu cho thÊy tæng kho¸ng hãa M < 1g/l cã tªn níc
chung lµ níc Bicarbonat-natri-canxi.
2.6. §Æc ®iÓm m«i trêng kh«ng khÝ
Nh×n chung khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c th¶i B¶n P¸t – x·
ChiÒng NgÇn cã m«i trêng kh«ng khÝ t¬ng ®èi trong lµnh, cha cã hiÖn tîng « nhiÔm
m«i trêng do ®©y lµ khu vùc n»m gÇn thung lòng, çch xa khu d©n c. H¬n n÷a khu
vùc nµy còng cha cã sù ph¸t triÓn vÒ c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ kh«ng cã
lµng nghÒ nµo ho¹t ®éng trong khu vùc.
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i trêng kh«ng khÝ t¹i khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i
ch«n lÊp chóng t«i ®· tiÕn hµnh quan tr¾c, lÊy mÉu 8 mÉu bôi vµ khÝ. KÕt qu¶ quan
tr¾c m«i trêng kh«ng khÝ khu b·i r¸c B¶n P¸t – x· ChiÒng NgÇn xem chi tiÕt trong
b¶ng 6.1 vµ 6.2.
26

Ch¬ng 3. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp
chÊt th¶i r¾n ®« thÞ
3.1. Kh¸i niÖm chung
3.1.1. ChÊt th¶i r¾n
3.1.1.1. §Þnh nghÜa
ChÊt th¶i r¾n (Solid Waste) lµ toµn bé çc lo¹i vËt chÊt ®îc con ngêi lo¹i bá
trong çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña m×nh (bao gåm çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, çc
ho¹t ®éng sèng vµ duy tr× sù tån t¹i cña céng ®ång ) trong ®ã quan träng nhÊt lµ
…
çc lo¹i chÊt th¶i sinh sinh ra tõ çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng sèng.
R¸c lµ thuËt ng÷ ®îc dïng ®Ó chØ chÊt th¶i r¾n cã h×nh d¹ng t¬ng ®èi cè ®Þnh,
bÞ vøt bá tõ ho¹t ®éng cña con ngêi. R¸c sinh ho¹t hay chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t lµ mét
bé phËn cña chÊt th¶i r¾n ®îc hiÓu lµ chÊt th¶i r¾n ph¸t sinh tõ çc ho¹t ®éng thêng
ngµy cña con ngêi.
3.1.1.2. Çc nguån ph¸t sinh chÊt th¶i sinh ho¹t
ChÊt th¶i r¾n sinh ho¹t ph¸t sinh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau; chóng kh¸c nhau
vÒ sè lîng, kÝch thíc, ph©n bè vÒ kh«ng gian. ViÖc ph©n lo¹i çc nguån ph¸t sinh
chÊt th¶i ®ãng vai trß quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý CTR. CTR sinh ho¹t cã thÓ
ph¸t sinh trong ho¹t ®éng ç nh©n còng nh trong ho¹t ®éng x· héi nh tõ çc khu d©n
c, chî, nhµ hµng, kh¸ch s¹n, c«ng ty, v¨n phßng vµ çc nhµ m¸y c«ng nghiÖp. Mét
çch tæng qu¸t CTR sinh ho¹t ë TP S¬n La ®îc ph¸t sinh tõ çc nguån sau:
Khu d©n c: CTR tõ khu d©n c phÇn lín lµ çc lo¹i thùc phÈm d thõa hay h
háng nh rau, qu¶..; bao b× hµng ho¸ (giÊy vôn, gç, v¶i , cao su, PE, PP, thuû tinh,
tro ), mét sè chÊt th¶i ®Æc biÖt nh
… (®å gç gia dông, bãng ®Ìn, ®å nhùa, thuû tinh),
chÊt th¶i ®éc h¹i nh chÊt tÈy röa (bét giÆt, bét tÈy tr¾ng ), thuèc diÖt c«n trïng, n
… íc
xÞt phßng b¸m trªn çc r¸c th¶i.
Khu th¬ng m¹i: Chî, siªu thÞ, cöa hµng, nhµ hµng, kh¸ch s¹n, khu vui ch¬i
gi¶i trÝ, tr¹m b¶o hµnh, tr¹m dÞch vô.. khu v¨n phßng (trêng häc, viÖn nghiªn cøu,
khu v¨n ho¸, v¨n phßng chÝnh quyÒn ), khu c«ng céng (c«ng viªn..) th¶i ra çc lo¹i
…
thùc phÈm (hµng ho¸ h háng, thøc ¨n d thõa tõ nhµ hµng kh¸ch s¹n), bao b×, tro…
Khu x©y dùng: Nh çc c«ng tr×nh ®ang thi c«ng, çc c«ng tr×nh c¶i t¹o, n©ng
cÊp th¶i ra çc lo¹i s¾t thÐp vôn, v«i v÷a g¹ch vì, gç, èng dÉn, dÇu
… …
27

Khu c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp: CTR sinh ho¹t ®îc th¶i ra tõ çc ho¹t ®éng
sinh ho¹t cña c«ng nh©n, çn bé viªn chøc ë çc xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, çc c¬ së
s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. ë khu vùc n«ng nghiÖp chÊt th¶i ®îc th¶i ra chñ yÕu
lµ: l¸ c©y, cµnh c©y, x¸c gia sóc, thøc ¨n gia sóc thõa hay h háng; chÊt th¶i ®Æc biÖt
nh: thuèc s¸t trïng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u ®îc th¶i ra cïng víi bao b× ®ùng çc ho¸
chÊt ®ã.
3.1.1.3. ¶nh hëng cña chÊt th¶i r¾n ®èi víi m«i trêng
Xö lý chÊt th¶i, bao gåm çc ho¹t ®éng t¸i sö dông, t¸i chÕ, thu gom, xö lý tiªu
huû, lµ kh©u rÊt quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¹o lËp mét hÖ thèng
qu¶n lý chÊt th¶i hiÖu qu¶ ®Ó gi¶m thiÓu çc rñi ro ®èi víi m«i trêng vµ søc khoÎ
con ngêi. MÆc dï nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng cña nhiÒu c«ng ty m«i trêng ®« thÞ
t¹i çc ®Þa ph¬ng ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ, ph¬ng thøc tiªu huû chÊt th¶i sinh
ho¹t ®· ®îc c¶i tiÕn nhng r¸c th¶i vÉn cßn lµ mèi hiÓm ho¹ ®èi víi søc khoÎ vµ m«i
trêng.
a. ¶nh hëng ®Õn m«i trêng ®Êt
Çc chÊt th¶i h÷u c¬ sÏ ®îc vi sinh vËt ph©n hñy trong m«i trêng ®Êt trong hai
®iÒu kiÖn hiÕu khÝ vµ kþ khÝ. Khi cã ®é Èm thÝch hîp sÏ t¹o ra hµng lo¹t çc s¶n
phÈm trung gian, cuèi cïng h×nh thµnh çc chÊt kho¸ng ®¬n gi¶n, níc, CO2, CH4…
Víi mét lîng r¸c th¶i vµ níc rß rØ võa ph¶i th× kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña m«i tr-
êng ®Êt sÏ ph©n hñy çc chÊt nµy trë thµnh çc chÊt Ýt « nhiÔm hoÆc kh«ng « nhiÔm
Nhng víi lîng r¸c th¶i lín vît qu¸ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña ®Êt th× m«i trêng
®Êt sÏ trë nªn qu¸ t¶i vµ bÞ « nhiÔm. Çc chÊt « nhiÔm nµy cïng víi kim lo¹i nÆng,
çc chÊt ®éc h¹i vµ çc vi trïng theo níc trong ®Êt ch¶y xuèng tÇng níc ngÇm lµm «
nhiÒm tÇng níc nµy.
b. ¶nh hëng ®Õn m«i trêng níc
§èi víi çc b·i r¸c ®¸y b·i kh«ng cã líp thÊm, sÏ sôt lón hoÆc líp chèng thÊm
bÞ thñng…çc chÊt « nhiÔm sÏ thÊm s©u vµo níc ngÇm, g©y « nhiÔm cho tÇng níc vµ
sÏ rÊt nguy hiÓm nÕu nh con ngêi sö dông tÇng níc nµy phôc vô cho ¨n uèng sinh
ho¹t. Ngoµi ra, chóng cßn cã kh¶ n¨ng di chuyÓn theo ph¬ng ngang, rØ ra bªn ngoµi
b·i r¸c g©y « nhiÔm nguån níc mÆt. Kh«ng nh÷ng thÕ níc rß rØ cßn cã thÓ chøa çc
hîp chÊt h÷u c¬ ®éc h¹i nh: çc chÊt h÷u c¬ bÞ halogen hãa, çc hydrocarbon ®a
28

vßng th¬m... Chóng cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y ®ét biÕn gen, g©y ung th nÕu thÊm
vµo tÇng níc ngÇm hoÆc níc mÆt, x©m nhËp vµo chuçi thøc ¨n, g©y hËu qu¶ v« cïng
nghiªm träng cho søc kháe, sinh m¹ng cña con ngêi hiÖn t¹i vµ c¶ thÕ hÖ con ch¸u
mai sau.
c. ¶nh hëng ®Õn m«i trêng kh«ng khÝ
Çc lo¹i r¸c th¶i dÔ ph©n hñy (nh thùc phÈm, tr¸i c©y háng…) trong ®iÒu kiÖn
nhiÖt ®é vµ ®é Èm thÝch hîp (nhiÖt ®é tèt nhÊt lµ 350
vµ ®é Èm 70 - 80%) sÏ ®îc çc
vi sinh vËt ph©n hñy t¹o ra mïi h«i vµ nhiÒu lo¹i khÝ « nhiÔm kh¸c cã t¸c ®éng xÊu
®Õn m«i trêng ®« thÞ, søc kháe vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ngêi.
d. ¶nh hëng ®Õn c¶nh quan vµ søc kháe con ngêi
ChÊt th¶i r¾n ph¸t sinh tõ çc khu ®« thÞ, nÕu kh«ng ®îc thu gom vµ xö lý ®óng
çch sÏ g©y « nhiÔm m«i trêng ¶nh hëng xÊu ®Õn søc kháe céng ®ång d©n c vµ lµm
mÊt mü quan.
Thµnh phÇn chÊt th¶i r¾n rÊt phøc t¹p, trong ®ã cã chøa çc mÇm bÖnh tõ ng-
êi hoÆc gia sóc, çc chÊt th¶i h÷u c¬, x¸c sóc vËt chÕt…t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho ruåi,
muçi, chuét…sinh s¶n vµ l©y lan mÇm bÖnh cho ngêi, nhiÒu lóc trë thµnh dÞch. Mét
sè vi khuÈn, siªu vi khuÈn, ký sinh trïng…tån t¹i trong r¸c cã thÓ g©y bÖnh cho con
ngêi nh: bÖnh sèt rÐt, bÖnh ngoµi da, dÞch h¹ch, th¬ng hµn, phã th¬ng hµn, tiªu ch¶y,
giun s¸n, lao…
Ph©n lo¹i, thu gom vµ xö lý r¸c kh«ng ®óng quy ®Þnh lµ nguy c¬ g©y bÖnh
nguy hiÓm cho c«ng nh©n vÖ sinh, ngêi bíi r¸c, nhÊt lµ khi gÆp ph¶i çc chÊt th¶i
r¾n nguy h¹i tõ y tÕ, c«ng nghiÖp nh: kim tiªm, èng chÝch, mÇm bÖnh, PCB, hîp chÊt
h÷u c¬ bÞ halogen hãa…
3.1.1.4. Çc ph¬ng ph¸p xö lý chÊt th¶i r¾n
a. Ph¬ng ph¸p nhiÖt
- §èt r¸c: Lµ giai ®o¹n xö lý cuèi cïng ®îc ¸p dông cho mét lo¹i r¸c nhÊt
®Þnh kh«ng thÓ xö lý b»ng çc biÖn ph¸p kh¸c. Ph¬ng ph¸p thiªu huû r¸c thêng ®îc
¸p dông ®Ó xö lý çc lo¹i r¸c th¶i cã thµnh phÇn dÔ ch¸y. Thêng ®èt b»ng nhiªu liÖu
ga hoÆc dÇu trong çc lß ®èt chuyªn dông víi nhiÖt ®é trªn 10000
C.
- NhiÖt ph©n: Lµ çch dïng nhiÖt ®é cao vµ ¸p suÊt tro ®Ó ph©n huû r¸c thµnh
çc khÝ ®èt hoÆc dÇu ®èt, cã nghÜa lµ sö dông nhiÖt ®èt. Qu¸ tr×nh nhiÖt ph©n lµ mét
29

qu¸ tr×nh kÝn nªn Ýt t¹o khÝ th¶i « nhiÔm, cã thÓ thu håi nhiÒu vËt chÊt sau khi nhiÖt
ph©n. ThÝ dô: mét tÊn r¸c ë Hoa Kú sau khi nhiÖt ph©n cã thÓ thu håi 2 gallons dÇu
nhÑ, 5 gallons h¾c Ýn vµ nhùa ®êng, 25 pounds chÊt amonium sulfate, 230 pounds
than, 133 gallons chÊt láng rîu. TÊt c¶ çc chÊt nµy ®Òu cã thÓ t¸i sö dông nh nhiªn
liÖu.
- KhÝ ho¸: Qu¸ tr×nh khÝ ho¸ bao gåm qu¸ tr×nh ®èt ch¸y mét phÇn nhiªn liÖu
carton ®Ó hoµn thµnh mét phÇn nhiªn liÖu ch¸y ®îc giµu CO2, H2 vµ mét sè
hy®rocarbon no, chñ yÕu lµ CH4. KhÝ nhiªn liÖu ch¸y ®îc sau ®ã ®îc ®èt ch¸y trong
®éng c¬ ®èt trong hoÆc nåi h¬i. NÕu thiÕt bÞ khÝ ho¸ ®îc vËn hµnh ë ®iÒu kiÖn ¸p
suÊt khÝ quyÓn sö dông kh«ng khÝ lµm t¸c nh©n g©y oxy ho¸, s¶n phÈm cuèi cïng
cña qu¸ tr×nh khÝ ho¸ lµ khÝ n¨ng lîng thÊp chøa CO, CO2, H2, CH4 vµ N2 h¾c Ýn cha
CTR vµ chÊt tr¬ chøa s½n trong nhiªn liÖu vµ chÊt láng gièng nh dÇu nhiÖt ph©n.
b. Ph¬ng ph¸p xö lý sinh häc
- ñ hiÕu khÝ: ñ r¸c hiÕu khÝ lµ mét c«ng nghÖ ®îc sö dông réng r·i vµo
kho¶ng 2 thËp kû gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ ë çc níc ®ang ph¸t triÓn nh Trung Quèc, ViÖt
Nam.
C«ng nghÖ ñ r¸c hiÕu khÝ dùa trªn sù ho¹t ®éng cña çc vi khuÈn hiÕu khÝ ®èi
víi sù cã mÆt cña oxy. Çc vi khuÈn hiÕu khÝ cã trong thµnh phÇn r¸c kh« thùc hiÖn
qu¸ tr×nh oxy ho¸ cacbon thµnh ®ioxitcacbon CO2. Thêng th× chØ sau 2 ngµy, nhiÖt
®é r¸c ñ t¨ng lªn kho¶ng 450
C vµ sau 6 – 7 ngµy ®¹t tíi 70 – 750
C. NhiÖt ®é nµy
®¹t ®îc chØ víi ®iÒu kiÖn duy tr× m«i trêng tèi u cho vi khuÈn ho¹t ®éng, quan träng
nhÊt lµ kh«ng khÝ vµ ®é Èm.
Sù ph©n huû khÝ diÔn ra kh¸ nhanh, chØ sau kho¶ng 2 - 4 tuÇn lµ r¸c ®îc ph©n
huû hoµn toµn. Çc vi khuÈn g©y bÖnh vµ c«n trïng bÞ ph©n huû do nhiÖt ®é ñ t¨ng
cao. Bªn c¹nh ®ã, mïi h«i còng bÞ huû nhê qu¸ tr×nh huû hiÕu khÝ. §é Èm ph¶i ®îc
duy tr× tèi u ë 40 – 50%, ngoµi kho¶ng nµy qu¸ tr×nh ph©n huû ®Òu bÞ chËm l¹i.
- ñ yÕm khÝ: C«ng nghÖ ñ yÕm khÝ ®îc sö dông réng r·i ë Ên §é (chñ yÕu ë
quy m« nhá). Qu¸ tr×nh ñ nµy nhê vµo sù ho¹t ®éng cña çc vi khuÈn yÕm khÝ. C«ng
nghÖ nµy kh«ng ®ßi hái chi phÝ ®Çu t ban ®Çu tèn kÐm, song nã cã nh÷ng nhîc ®iÓm
sau:
- Thêi gian ph©n huû l©u, thêng lµ 4- 12 th¸ng
30

- Çc vi khuÈn g©y bÖnh thêng tån t¹i víi qu¸ tr×nh ph©n huû v× nhiÖt ®é
ph©n huû thÊp.
- Çc khÝ sinh ra tõ qu¸ tr×nh ph©n huû lµ khÝ methane vµ khÝ sunfuahydro
g©y mïi khã chÞu.
c. Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp
- §æ thµnh ®èng hay b·i hë: §©y lµ ph¬ng ph¸p cæ ®iÓn ®· ®îc loµi ngêi ¸p
dông tõ rÊt l©u ®êi. Ngay c¶ trong thêi kú Hy L¹p vµ La M· cæ ®¹i çch ®©y kho¶ng
500 n¨m tríc c«ng nguyªn, ngêi ta ®· biÕt ®æ r¸c bªn ngoµi têng çc thµnh luü, l©u
dµi vµ díi híng giã. Cho ®Õn nay ph¬ng ph¸p nµy vÉn cßn ®îc ¸p dông ë nhiÒu n¬i
kh¸c nhau trªn thÕ giíi. §Æc biÖt lµ t¹i Thµnh phè S¬n La, tØnh S¬n La, ph¬ng ph¸p
xö lý CTR chØ lµ ®æ thµnh ®èng.
Cã thÓ nãi ®©y lµ ph¬ng ph¸p rÎ tiÒn nhÊt, tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy l¹i ®ái
hái thªm diÖn tÝch b·i th¶i lín, do vËy ë çc thµnh phè ®«ng d©n c vµ quü ®Êt khan
hiÕm th× nã sÏ trë thµnh ph¬ng ph¸p ®¾t tiÒn céng víi nhiÒu nhîc ®iÓm nªu trªn
- Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp hîp vÖ sinh: Ch«n lÊp hîp vÖ sinh lµ mét ph¬ng ph¸p
kiÓm so¸t sù ph©n huû cña chÊt th¶i r¾n khi chung ®îc ch«n nÐn vµ phñ lÊp bÒ mÆt.
CTR trong b·i ch«n lÊp sÏ bÞ ran r÷a nhê qu¸ tr×nh ph©n huû sinh häc bªn trong ®Ó
t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng lµ çc chÊt giµu dinh dìng nh axit h÷u c¬, çc hîp chÊt
amon vµ mét sè khÝ nh CO2, CH4.
Nh vËy ch«n lÊp hîp vÖ sinh chÊt th¶i r¾n ®« thÞ võa lµ ph¬ng ph¸p tiªu huû
sinh häc, võa lµ biÖn ph¸p kiÓm so¸t çc th«ng sè chÊt lîng m«i trêng trong qu¸
tr×nh ph©n huû chÊt th¶i khi ch«n lÊp.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc nhiÒu ®« thÞ trªn thÕ giíi ¸p dông trong qu¸ tr×nh xö lý
r¸c th¶i. ThÝ dô ë Hoa Kú trªn 80% lîng r¸c th¶i ®« thÞ ®îc xö lý b»ng ph¬ng ph¸p
nµy; hoÆc ë çc níc Anh, NhËt B¶n Ng
… êi ta còng h×nh thµnh çc b·i ch«n lÊp r¸c
vÖ sinh theo kiÓu nµy.
3.1.2. B·i ch«n lÊp vµ çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn m«i trêng tõ sù h×nh thµnh b·i
ch«n lÊp
ViÖc x©y dùng mét b·i ch«n lÊp cÇn ph¶i ®îc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ mét çch
kü lìng bëi ph¹m vi ¶nh hëng cña b·i r¸c ®Õn m«i trêng rÊt réng, l©u dµi vµ nÕu
kh«ng ®îc kiÓm so¸t ®óng møc sÏ g©y nh÷ng hËu qu¶ lín, khã cã thÓ kh¾c phôc ®-
îc. Çc t¸c ®éng cña b·i r¸c ®Õn m«i trêng thêng lµ kÕt qu¶ cña çc qu¸ tr×nh biÕn
31

®æi lý hãa vµ sinh häc x¶y ra t¹i b·i r¸c vµ khu vùc l©n cËn. Çc t¸c ®éng nµy ®îc
tr×nh bµy tãm t¾t díi ®©y:
3.1.2.1. T¸c ®éng tíi m«i trêng níc
Mét trong nh÷ng mèi ®e däa lín nhÊt ®èi víi m«i trêng t¹i çc b·i ch«n lÊp
r¸c lµ kh¶ n¨ng « nhiÔm m«i trêng do níc rß rØ. Nh×n chung, níc r¸c nÕu bÞ rß rØ sÏ
t¸c ®éng m¹nh ®Õn chÊt lîng ®Êt vµ níc ngÇm còng nh níc mÆt n¬i bÞ níc r¸c ch¶y
vµo. V× vËy, gi÷ an toµn nguån níc vµ vÖ sinh m«i trêng lµ vÊn ®Õn quan träng khi
x©y dùng b·i ch«n lÊp.
Níc r¸c (níc rß rØ) lµ níc ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh ph©n hñy r¸c trong b·i r¸c vµ
ch¶y qua tÇng r¸c. Níc r¸c chøa chÊt r¾n l¬ löng, çc thµnh phÇn hßa tan cña r¸c vµ
çc s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph©n hñy r¸c do ho¹t ®éng cña vi sinh vËt. Thµnh phÇn
cña níc r¸c phô thuéc vµo thµnh phÇn cña r¸c, cña giai ®äan ph©n hñy ®ang diÔn
tiÕn, ®é Èm cña r¸c còng nh quy tr×nh vËn hµnh b·i ch«n lÊp r¸c.
Níc th¶i tõ b·i ch«n lÊp r¸c cã chøa çc chÊt h÷u c¬ vµ v« c¬ (®Æc biÖt lµ çc
kim lo¹i nÆng) lµ nguån « nhiÔm rÊt lín. Níc th¶i nµy cã nång ®éc çc chÊt « nhiÔm
rÊt cao thêng gÊp 20 - 30 lÇn níc th¶i b×nh thêng . Tuy nhiªn nång ®é çc chÊt «
nhiÔm sÏ gi¶m dÇn theo thêi gian vµ tõ n¨m thø 3 trë ®i cßn rÊt thÊp. T¸c ®éng cô
thÓ nh sau:
- T¸c ®éng tíi nguån níc mÆt: Sù « nhiÔm çc nguån níc mÆt nh s«ng hå,
suèi, m¬ng cã thÓ x¶y ra t¹i khu vùc khi x©y dùng b·i ch«n lÊp CTR. Nguyªn nh©n
cña sù g©y « nhiÔm lµ do níc th¶i tõ r¸c ch¶y trµn hoÆc ch¶y theo chç tròng, lîng n-
íc nµy sÏ mang theo nång ®é « nhiÔm rÊt cao.
Níc th¶i tõ b·i ch«n lÊp víi nång ®é « nhiÔm rÊt cao, nÕu kh«ng ®îc xö lý sÏ
g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn chÊt lîng nguån níc mÆt trong khu vùc. Níc th¶i cña b·i ch«n
lÊp sÏ ®æ vµo çc con kªnh r¹ch, con m¬ng vµ ch¶y qua ruéng cuèi cïng sÏ ®æ vµo
nguån níc mÆt cña khu vùc b·i ch«n lÊp. T¸c ®éng nµy ®îc coi lµ lín nhÊt nªn nhÊt
®Þnh ph¶i cã biÖn ph¸p ng¨n ngõa h÷u hiÖu.
- T¸c ®éng tíi nguån níc ngÇm : T¸c ®éng cña níc thÊm tõ b·i r¸c ®èi víi
nguån níc ngÇm lµ hÕt søc quan träng. ¥ nh÷ng khu vùc lîng ma thÊp (vïng kh«)
th× ¶nh hëng cña níc thÊm tõ b·i r¸c lµ kh«ng ®¸ng ng¹i, nhng ®èi víi çc khu vùc
cã lîng ma trung b×nh n¨m cao th× çc ¶nh hëng xÊu lµ cã thÓ x¶y ra. Çc chÊt trong
níc th¶i thÊm tõ b·i ch«n lÊp cã thÓ ph©n ra lµm 4 lo¹i sau:
32

- Çc ion vµ nguyªn tè th«ng thêng nh: Ca, Mg, Fe, Na …
- Çc kim lo¹i nÆng cã vÕt nh: Mn, Cr, Ni, Pb, Cd
- Çc hîp chÊt h÷u c¬ thêng ®o díi d¹ng TOC hoÆc COD vµ chÊt h÷u c¬
riªng biÖt nh phenol
- Çc vi sinh vËt.
¶nh hëng cña çc chÊt h÷u c¬ trong níc ngÇm sÏ rÊt l©u dµi do tèc ®é «xy
hãa chËm trong níc ngÇm (oxy hßa tan Ýt). Ngoµi ra çc kim lo¹i nÆng vµ vi sinh vËt
cã thÓ thÊm qua ®¸y vµ thµnh b·i xuèng níc ngÇm. Níc ngÇm bÞ « nhiÔm sÏ kh«ng
thÝch hîp lµm nguån níc cÊp cho t¬ng lai. B¶n chÊt cña ®Þa tÇng vµ dßng ch¶y, níc
ngÇm sÏ më réng sù « nhiÔm theo çc vect¬ tõ b·i th¶i xuèng níc ngÇm. Mét vµi
chÊt cã tÝnh bÒn hãa häc vµ mét vµi chÊt kh«ng bÒn trong m«i trêng cña níc ngÇm.
ViÖc ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh chóng rÊt khã do ®ã cÇn nhiÒu giÕng gi¸m s¸t vµ ph©n
tÝch mÉu ®Þnh kú.
3.1.2.2. T¸c ®éng ®Õn m«i trêng kh«ng khÝ
KhÝ th¶i ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh ph©n hñy r¸c chñ yÕu bao gåm hydro vµ
cacbonic trong giai ®äan ®Çu vµ mªtan, cacbonic trong çc giai ®äan tiÕp theo.
Thµnh phÇn cña khÝ b·i r¸c dao ®éng rÊt lín vµ thay ®æi trong suèt thêi gian ho¹t
®éng. Thµnh phÇn chÝnh cña khÝ b·i r¸c lµ CH4 vµ CO2 ngoµi ra cßn chøa rÊt nhiÒu
lo¹i khÝ kh¸c.
ViÖc ho¹t ®éng thêng xuyªn cña çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn c¬ giíi nÆng ®Ó
vËn chuyÓn r¸c vÒ b·i ch«n r¸c lu«n g©y nªn « nhiÔm bôi do hÖ thèng giao th«ng
gÇn khu vùc b·i r¸c chñ yÕu lµ ®êng ®Êt. Bôi ®Êt g©y ¶nh hëng ®Õn søc kháe, ®Õn
chÊt lîng cuéc sèng con ngêi, g©y t¸c h¹i ®Õn ®êng h« hÊp ®Æc biÖt lµ bÖnh phæi.
Çc h¹t bôi cã kÝch thíc trong kho¶ng 0,5 - 5µm lµ nguy hiÓm nhÊt. Khi çc h¹t bôi
nµy vµo phæi t¹o thµnh nh÷ng khèi gi¶ u, hiÖn tîng nµy t¹o thµnh çc phÇn x¬ h¹t
lan truyÒn vµ tiÕn triÓn theo tÝnh chÊt g©y bÖnh bôi phæi - silic. Bôi cßn ¶nh hëng
®Õn n¨ng suÊt vµ søc sèng cña c©y trång do lµm gi¶m qu¸ tr×nh quang hîp cña l¸.
3.1.2.3. T¸c ®éng ®Õn m«i trêng ®Êt
Tríc tiªn viÖc sö dông ®Êt lµm b·i ch«n lÊp r¸c ®· chiÕm rÊt nhiÒu diÖn tÝch
®Êt trong khu vùc. §Êt trong khu vùc b·i r¸c ph¶i chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña níc rß
33

rØ nÕu thÊm xuèng. Çc chÊt « nhiÔm th©m nhËp vµo ®Êt lµm thay ®æi tr¹ng th¸i ban
®Çu cña ®Êt, çc mÉu ®Êt xÐt nghiÖm ë phÇn lín çc b·i r¸c cho thÊy ®é mïn rÊt cao,
mét sè mÉu bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng vµ nh÷ng chÊt ®éc h¹i kh¸c. Sù thay ®æi tÝnh
chÊt cña ®Êt ¶nh hëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Çc ®éc tè tÝch tô trong ®Êt cã
thÓ chuyÓn sang c©y trång vµ sau ®ã lµ gia sóc g©y ra tÝch tô sinh häc ¶nh hëng ®Õn
ch¨n nu«i vµ søc kháe céng ®ång. Tuy nhiªn tuú thuéc vµo thµnh phÇn ®Êt ë khu vùc
x©y dùng b·i ch«n lÊp mµ møc ®é ¶nh hëng cña níc r¸c ®Õn m«i trêng lµ kh¸c nhau.
NÕu khu vùc x©y dùng ®îc ®Æt trªn mét nÒn ®Êt t¬ng ®èi tèt cã thµnh phÇn sÐt chiÕm
chñ yÕu th× kh¶ n¨ng thÊm cña çc chÊt « nhiÔm lµ thÊp. Nh vËy sù lan truyÒn çc
chÊt « nhiÔm ra çc vïng ®Êt xung quanh còng Ýt vµ kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr-
êng sÏ ®îc h¹n chÕ.
3.1.2.4. T¸c ®éng ®Õn çc hÖ sinh th¸i
Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ho¹t ®éng dù ¸n, ngoµi nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng lu
ý ®îc dù b¸o lµ çc chÊt « nhiÔm níc, kh«ng khÝ cßn cã t¸c ®éng g©y ¶nh h
… ëng
®Õn ®éng thùc vËt vµ hÖ thñy sinh ë khu vùc. Çc ¶nh hëng bao gåm:
- §èi víi thùc vËt c©y trång: HÇu hÕt çc chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ ®Òu cã t¸c
h¹i xÊu ®Õn thùc vËt, biÓu hiÖn chÝnh cña nã lµ lµm cho c©y trång chËm ph¸t triÓn.
- §èi víi ®éng vËt trªn c¹n: Nãi chung çc chÊt « nhiÔm do b·i r¸c g©y ra
®Òu rÊt nh¹y c¶m vµ cã h¹i ®Õn con ngêi vµ ®éng vËt. Tuy nhiªn b·i ch«n lÊp ®îc
çch ly vµ ®îc lÊp hµng ngµy, çch xa khu vùc d©n c vµ kh«ng cã ®éng vËt quý hiÕm
nªn çc ¶nh hëng lµ kh«ng ®¸ng kÓ.
- HÖ thñy sinh: Níc th¶i rß rØ tõ b·i r¸c cã chøa hµm lîng chÊt h÷u c¬, chÊt
r¾n l¬ löng cao lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù suy gi¶m nång ®é oxy hßa tan trong níc
do vi sinh vËt sö dông oxy hßa tan ®Ó ph©n hñy çc chÊt h÷u c¬. Ngoµi ra cßn ph¶i
kÓ ®Õn çc chÊt ®éc h¹i nh kim lo¹i nÆng cã trong ®Êt, níc sÏ g©y ¶nh hëng lín tíi
®éng thùc vËt.
3.1.2.5. T¸c ®éng tíi m«i trêng kinh tÕ x· héi
–
- T¸c ®éng ®èi víi c¬ së vËt chÊt kü thuËt: ViÖc x©y dùng b·i ch«n lÊp chÊt
th¶i r¾n sÏ lµm gia t¨ng mËt ®é giao th«ng trªn nh÷ng tuyÕn ®êng vµo b·i do xe vËn
34

chuyÓn r¸c di chuyÓn ra vµo b·i. V× vËy viÖc h×nh thµnh b·i ch«n lÊp CTR t¹i TP
¶nh hëng chñ yÕu lµ hÖ thèng giao th«ng khu vùc. Do viÖc vËn chuyÓn r¸c th¶i vµ
vËt liÖu phôc vô b·i ch«n lÊp. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ho¹t ®éng cña b·i ch«n
lÊp sÏ sö dông nguån n¨ng lîng, nguån níc, nguyªn nhiªn liÖu còng nh çc ph¬ng
tiÖn liªn l¹c cña Thµnh phè. Tuy nhiªn viÖc sö dông nµy lµ kh«ng ®¸ng kÓ.
- T¸c ®éng ®Õn c¶nh quan m«i trêng: T¸c ®éng ®Õn c¶nh quan m«i trêng do
viÖc x©y dùng b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Trong ®ã bao gåm
t¸c ®éng trùc tiÕp tõ b·i r¸c vµ gi¸n tiÕp do viÖc vËn chuyÓn chÊt th¶i ®Õn b·i ch«n
lÊp, c¶nh quan m«i trêng sÏ thay ®æi do thay ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt cña khu vùc,
ho¹t ®éng cña b·i sÏ t¹o ra tiÕng ån, mïi h«i cña r¸c, bôi sÏ lµm xÊu
… ®i c¶nh quan
m«i trêng khu vùc.
3.1.2.6. T¸c ®éng liªn quan ®Õn chÊt lîng cuéc sèng con ngêi
T×nh tr¹ng vÖ sinh t¹i b·i r¸c sÏ ¶nh hëng ®Õn søc khoÎ céng ®ång d©n c xung
quanh nÕu kho¶ng çch an toµn kh«ng ®îc thiÕt lËp. Çc chÊt ph¸t t¸n lµ mèi lo ng¹i
lín nhÊt, nh mïi h«i vµ çc thµnh phÇn giÊy vµ bÞch nilon cã nhiÒu trong r¸c cã thÓ
ph¸t t¸n ®i nhiÒu km2
vµ cã thÓ bay vµo nhµ d©n g©y mÊt vÖ sinh, ¶nh hëng ®Õn sinh
ho¹t hµng ngµy cña hä. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña b·i ch«n lÊp vµ sau
khi ®ãng cöa sÏ cã thÓ x¶y ra nh÷ng sù cè t¹i b·i ch«n lÊp nh sù cè ch¸y næ t¹i b·i,
çc sù cè m«i trêng, sù cè sôt trµn chÊt th¶i…
Methane lµ khÝ nhÑ h¬n kh«ng khÝ nªn nã sÏ cã xu híng di chuyÓn lªn trªn
®Ó tho¸t ra khÝ quyÓn, khi gÆp líp ch¾n, líp ®Êt ch«ng thÊm bao phñ trªn mÆt b·i
r¸c, nã sÏ len lái qua çc khe nøt cña bÒ mÆt ®Êt ®Ó tho¸t ra ngoµi. KhÝ methane cã
mÆt trong kh«ng khÝ víi nång ®é tõ 5 – 15% nã sÏ g©y ch¸y næ. Do ®ã, ch¸y næ lµ
mét mèi lo ng¹i lín cña b·i ch«n lÊp. B·i ch«n lÊp r¸c nÕu ®îc thiÕt kÕ hÖ thèng thu
gom khÝ th× çc kh¶ n¨ng g©y ch¸y næ sÏ ®îc h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt. Tuy nhiªn,
cÇn lu ý b¶o qu¶n vµ vËn hµnh thÝch hîp hÖ thèng dÉn khÝ gas cña b·i ch«n lÊp.
NÕu líp bao phñ trªn cïng cña b·i r¸c kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng chèng l¹i ma,
giã , mét thêi gian sau khi
… ®ãng cöa (vµi n¨m hoÆc hµng chôc n¨m) bÒ mÆt b·i sÏ
bÞ mßn. Còng cã trêng hîp b·i ch«n lÊp sau khi ®ãng cöa sÏ bÞ con ngêi hay ®éng
vËt ®µo bíi, lµm bÒ mÆt bao phñ cña líp chÊt th¶i lé ra, çc chÊt « nhiÔm ph©n t¸n
vµo kh«ng khÝ vµ vµo nguån níc. Líp bao phñ bÒ mÆt b·i r¸c còng cã thÓ bÞ ph¸ huû
do líp c©y trång phÝa trªn cã bé rÔ lín vµ s©u. Trong trêng hîp nµy, ngoµi viÖc chÊt
35

« nhiÔm bÞ ph¸t t¸n vµo m«i trêng kh«ng khÝ, níc, c©y trång còng sÏ hÊp thô çc
chÊt cã h¹i trong b·i ch«n lÊp.
Sù gi¶m thÓ tÝch r¸c kh«ng ®Òu: Thµnh phÇn r¸c trong hè ch«n lÊp rÊt kh¸c
nhau, tõ khã ph©n huû ®Õn dÔ ph©n huû, nªn tèc ®é ph©n huû r¸c kh«ng ®Òu. Do ®ã
g©y nªn sù gi¶m thÓ tÝch cña b·i th¶i kh«ng ®ång nhÊt, bÒ mÆt b·i r¸c bÞ lón víi c-
êng ®é kh¸c nhau g©y nªn çc vÕt nøt.
Sù sôt lón kiÕn t¹o: HiÖn tîng sôt lón kiÕn t¹o thêng x¶y ra víi çc b·i ch«n
lÊp x©y dùng trªn nªn ®Þa chÊt kh«ng æn ®Þnh (®Þa h×nh ph©n c¾t hay vïng ®Êt yÕu).
3.2. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp chÊt th¶i trªn thÕ giíi
Ch«n lÊp hîp vÖ sinh lµ mét ph¬ng ph¸p kiÓm so¸t sù ph©n huû cña chÊt th¶i
r¾n khi chung ®îc ch«n nÐn vµ phñ lÊp bÒ mÆt. CTR trong b·i ch«n lÊp sÏ bÞ tan r÷a
nhê qu¸ tr×nh ph©n huû sinh häc bªn trong ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng lµ çc chÊt
giµu dinh dìng nh axit h÷u c¬, çc hîp chÊt amon vµ mét sè khÝ nh CO2, CH4.
Nh vËy ch«n lÊp hîp vÖ sinh chÊt th¶i r¾n ®« thÞ võa lµ ph¬ng ph¸p tiªu huû
sinh häc, võa lµ biÖn ph¸p kiÓm so¸t çc th«ng sè chÊt lîng m«i trêng trong qu¸
tr×nh ph©n huû chÊt th¶i khi ch«n lÊp.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc nhiÒu ®« thÞ trªn thÕ giíi ¸p dông trong qu¸ tr×nh xö lý r¸c
th¶i. VÝ dô ë Hoa Kú trªn 80% lîng r¸c th¶i ®« thÞ ®îc xö lý b»ng ph¬ng ph¸p nµy;
hoÆc ë çc níc Anh, NhËt B¶n… còng h×nh thµnh çc b·i ch«n lÊp r¸c vÖ sinh theo
kiÓu nµy.
Singapore lµ mét níc nhá kh«ng cã nhiÒu ®Êt ®ai ®Ó ch«n lÊp r¸c nh nh÷ng
quèc gia kh¸c nªn ®· hä ®· xö lý r¸c b»ng viÖc kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p ®èt vµ ch«n
lÊp. C¶ níc Singapore cã 3 nhµ m¸y ®èt r¸c. Tuy nhiªn nh÷ng thµnh phÇn chÊt th¶i
r¾n kh«ng ch¸y ®îc hä ®em ch«n lÊp ë ngoµi biÓn. B·i ch«n lÊp r¸c SemaKau ®îc
x©y dùng b»ng çch ®¾p ®ª ng¨n níc biÓn ë mét ®¶o nhá ngoµi kh¬i Singapore. Tuy
nhiªn ®Ó ®em ®i ch«n lÊp, r¸c th¶i cña hä còng ®îc ph©n lo¹i t¹i çc trung t©m ph©n
lo¹i r¸c. ë ®©y r¸c th¶i còng ®îc ph©n lo¹i ra thµnh 2 thµnh phÇn lµ thµnh phÇn ch¸y
®îc vµ thµnh phÇn kh«ng ch¸y ®îc. Nh÷ng chÊt ch¸y ®îc ®îc chuyÓn tíi çc nhµ
m¸y xö lý ®èt r¸c cßn nh÷ng thµnh phÇn kh«ng ch¸y ®îc ®îc chuyÓn ®Õn çc c¶ng
trung chuyÓn, chë ra xµ lan vµ chuyÓn ®Õn b·i ch«n lÊp ë xa ngoµi kh¬i. Nh vËy çc
c«ng ®o¹n cña hÖ thèng qu¶n lý r¸c th¶i ë Singapore ho¹t ®éng rÊt nhÞp nhµng vµ ¨n
khíp nhau tõ kh©u thu gom, ph©n lo¹i vµ vËn chuyÓn.
36

H×nh 3.1- C¬ së h¹ tÇng
xö lý r¸c ë Singapore
H×nh 3.2- B·i ch«n lÊp r¸c
Semakau - Singapore
Nh vËy, nh÷ng u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p ch«n lÊp hîp vÖ sinh nµy cã thÓ kÓ
®Õn nh sau:
 Cã thÓ xö lý mét lîng lín CTR.
 Chi phÝ ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng cña b·i ch«n lÊp kh«ng qu¸ cao.
 Do bÞ nÐn chÆt vµ phñ ®Êt lªn trªn nªn çc lo¹i c«n trïng, chuét bä, ruåi muçi
khã cã thÓ sinh s«i n¶y në.
 Çc hiÖn tîng ch¸y ngÇm hay ch¸y bïng Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra, ngoµi ra cßn
gi¶m thiÓu ®îc mïi h«i thèi g©y « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ.
 Lµm gi¶m « nhiÔm m«i trêng níc ngÇm vµ níc mÆt.
 Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng b·i ch«n lÊp chóng ta cã thÓ thu håi khÝ
ga phôc vô ph¸t ®iÖn hoÆc çc ho¹t ®éng kh¸c.
 B·i ch«n lÊp lµ mét ph¬ng ph¸p xö lý CTR kh«ng ®ßi hái çc qu¸ tr×nh xö lý
kh¸c nh xö lý cÆn, xö lý çc chÊt kh«ng thÓ sö dông, lo¹i bá ®é Èm (trong ph-
¬ng ph¸p thiªu r¸c, ph©n huû sinh häc…
3.3. Tæng quan vÒ b·i ch«n lÊp ë ViÖt Nam
3.3.1. HiÖn tr¹ng ch«n lÊp chÊt th¶i ®« thÞ ë ViÖt Nam
Tõ tríc tíi nay, phÇn lín chÊt th¶i sinh ho¹t ë ViÖt Nam kh«ng ®îc tiªu huû
mét çch an toµn. H×nh thøc tiªu huû chÊt th¶i phæ biÕn vÉn lµ ®æ ë b·i r¸c lé thiªn
vµ trong sè nµy cã 49 b·i r¸c bÞ xÕp vµo sè nh÷ng ®Þa chØ g©y « nhiÔm nghiªm träng
37

nhÊt, cã kh¶ n¨ng g©y ra nh÷ng rñi ro ®èi víi m«i trêng vµ søc kháe con ngêi. ViÖt
Nam hiÖn nay cã trªn 150 b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n çc lo¹i, nhng trong sè ®ã phÇn
lín çc b·i ch«n lÊp lµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn cña b·i ch«n lÊp hîp vÖ sinh, chØ cã 17
®iÓm hîp vÖ sinh mµ phÇn lín ®Òu ®îc x©y dùng b»ng nguån vèn ODA. Çc b·i
ch«n lÊp ®îc vËn hµnh kh«ng ®óng kü thuËt vµ b·i r¸c lé thiªn ®· g©y ra nhiÒu vÊn
®Ò m«i trêng cho d©n c quanh vïng nh níc r¸c lµm « nhiÔm nguån níc mÆt vµ níc
ngÇm, g©y « nhiÔm kh«ng khÝ, lµ æ ph¸t sinh ruåi, muçi, chuét, bä ®· lµm t¨ng tû
…
lÖ ngêi bÞ m¾c çc bÖnh vÒ da, hoÆc ®êng tiªu ho¸ vµ h« hÊp.
3.3.1.1. HiÖn tr¹ng çc BCL chÊt th¶i ë thµnh phè Hå ChÝ Minh
HiÖn nay trªn thµnh phè, ch«n lÊp lµ gi¶i ph¸p phæ biÕn nhÊt ®Ó xö lý chÊt
th¶i trªn thµnh phè cã h¬n 100 b·i ch«n lÊp lín nhá kh¸c nhau. Çc b·i ch«n lÊp
®ang ë hiÖn tr¹ng:
+ §a sè çc b·i r¸c kh«ng ®îc x©y dùng thiÕt kÕ theo quy ®Þnh, nhiÒu b·i chØ lµ sö
dông ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh chç lâm ®Ó ®æ r¸c;
+ Çc b·i ®Òu kh«ng cã hÖ thèng thu gom vµ xö lý níc r¸c, khi r¸c sau khi ®æ kh«ng
®îc phñ lÊp kû g©y bèc mïi vµ t¹o ®iÒu kÖn h×nh thµnh çc æ con trïng g©y bÖnh.
+ NhiÒu b·i ®îc ®Æt ë vÞ trÝ kh«ng thÝch hîp, cã ®Þa h×nh cao h¬n khu vùc d©n c vµ
s«ng (kªnh) nªn khi níc ma xuèng kÐo theo çc chÊt b¸n tõ b·i r¸c.
+ Çc b·i r¸c thêng ch«n nhiÒu lo¹i chÊt th¶i víi nhau kÓ c¶ chÊt th¶i y tÕ, chÊt th¶i
nguy h¹i ®iÒu ®ã ®ang lµ mèi nguy c¬ tiÒm Èm ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ con ngêi.
3.3.1.2. HiÖn tr¹ng çc BCL chÊt th¶i ë thÞ x· Phan Rang - Th¸p Chµm
T¹i thÞ x· Phan Rang - Th¸p Chµm, chÊt th¶i r¾n ®îc xö lý b»ng ph¬ng ph¸p
ch«n lÊp. Toµn bé lîng r¸c thu ®îc ®a ra ch«n lÊp t¹i b·i Cµ §ó theo ph¬ng thøc tù
do. §©y lµ mét b·i r¸c tù nhiªn, réng kho¶ng 25.400 m2
, çch trung t©m thÞ x· 7 km,
®· sö dông tõ nhiÒu n¨m nay (tríc 1975). Qua ®iÒu tra thùc tÕ cho thÊy, b·i ch«n lÊp
nµy kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh. Ph¬ng ph¸p ch«n lÊp kh«ng ®óng quy çch, l¹i ë
gÇn khu d©n c (çch 150 - 500 m). V× vËy, b·i r¸c ®· g©y ¶nh hëng nghiªm träng tíi
søc khoÎ nh©n d©n khu vùc xung quanh còng nh c«ng nh©n lµm viÖc t¹i b·i. HiÖn
nay b·i ch«n lÊp Cµ §ó ®· ®Çy, lîng r¸c ®æ vµo b·i ph¶i xö lý b»ng ph¬ng ph¸p ®èt
thñ c«ng t¹o ra mïi khã chÞu còng nh çc khÝ ®éc h¹i nh dioxin, furan do nhiÖt ®é
…
®èt thÊp.
38

Ngoµi b·i r¸c Cµ §ó, xen lÉn trong çc khu d©n c ë 13 x·, phêng cã trªn 10
b·i tù nhiªn víi tæng diÖn tÝch 4000 m2 tån t¹i tõ l©u ®êi, cha cã biÖn ph¸p gi¶i
quyÕt h÷u hiÖu, hiÖn ®ang g©y « nhiÔm m«i trêng ë møc b¸o ®éng.
3.3.1.3. HiÖn tr¹ng çc BCL chÊt th¶i ë thµnh phè Thanh Hãa
T¹i Thµnh phè Thanh Ho¸, tríc n¨m 2002, r¸c th¶i ®îc xö lý b»ng çch ®em
®i ch«n lÊp t¹i b·i r¸c §«ng H¬ng. Tuy nhiªn, r¸c th¶i sau khi chuyÓn ®Õn kh«ng ®-
îc xö lý theo ®óng quy tr×nh vµ kü thuËt cña b·i ch«n lÊp hîp vÖ sinh, mµ chi mang
tÝnh chÊt xö lý s¬ bé nªn bèc mïi h«i thèi, g©y « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. §Æc
biÖt, níc tõ b·i r¸c ngÊm xuèng ®Êt g©y « nhiÔm ®Êt, nguån níc mÆt còng nh níc
ngÇm trong Thµnh phè.
Tõ n¨m 2002, Thµnh phè ®· ®Çu t x©y dùng khu xö lý míi t¹i phêng Phó
S¬n víi tæng diÖn tÝch mÆt b»ng 41.885 m2
vµ tæng vèn ®Çu t lµ 14,5 tû ®ång. Quy
tr×nh xö lý t¹i b·i ®îc thùc hiÖn nh sau:
R¸c th¶i sau khi ®îc thu gom tõ Thµnh phè sÏ vËn chuyÓn b»ng xe chuyªn dông vÒ
b·i. T¹i b·i, r¸c sÏ ®îc ®a sang khu ñ sau ®ã trén víi v«i bét, ph©n xÝ bïn ë çc bÓ tù
ho¹i vµ ho¹t chÊt khö mïi. R¸c ®æ trong khu ñ theo tõng l« ë trªn mÆt ®îc phñ mét
líp mïn r¸c th« dÇy 30cm. Sau khi l« ñ ®· ®Çy r¸c th× chuyÓn sang ñ ë l« tiÕp theo.
Thêi gian ñ tèi thiÓu lµ 12 th¸ng, sau ®ã r¸c ®· ñ ®îc ®a ra ph©n lo¹i:
+ S¾t thÐp, thuû tinh, chai lä, nilon, nhùa .. sÏ ®îc lµm s¹ch vµ ®a ®Õn çc c¬ së
s¶n xuÊt ®Ó t¸i sö dông l¹i.
+ Çc vËt phÈm h÷u c¬, cµnh l¸, c©y que ®· ¶i nhng cha ph©n huû thµnh mïn…
sÏ ®îc chuyÓn l¹i khu ñ r¸c lµm líp phñ mÆt trªn çc l« ñ r¸c míi.
+ Mïn r¸c mÞn ®îc ®ãng bao PE ®a ®Õn çc c¬ së s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp
lµm ph©n bãn.
+ Çc vËt phÈm th¶i lo¹i kh«ng thÓ ph©n huû nh x¬ng, sõng, çc lo¹i chÊt dÎo
kh«ng thÓ t¸i sö dông sÏ ®
… îc ch«n vÜnh viÔn t¹i khu ch«n lÊp.
Tuy nhiªn, hiÖn t¹i b·i r¸c ®ang ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt xö lý th« s¬, r¸c
th¶i ®îc mang ®Õn vµ ®æ vµo çc «, chØ cã h×nh thøc phun chÕ phÈm khö mïi, sau ®ã
dïng m¸y ñi dån r¸c mµ kh«ng cã h×nh thøc xö lý nµo kh¸c.
MÆc dï ®· ®îc ®Çu t thiÕt bÞ cho kh©u ph©n lo¹i sau khi ñ t¹i b·i nhng cho
®Õn nay, bé phËn nµy vÉn kh«ng ho¹t ®éng ®îc, v× vËy khèi lîng r¸c dù kiÕn sÏ ®îc
ph©n lo¹i vµ tËn dông lµm ph©n bãn hoÆc t¸i chÕ vÉn gi÷ nguyªn, céng thªm khèi l-
39

îng r¸c ph¸t th¶i cña thµnh phè ngµy cµng gia t¨ng, do ®ã, b·i xö lý dù kiÕn sÏ ho¹t
®éng trong thêi h¹n 10 n¨m nhng chØ míi ®i vµo ho¹t ®éng h¬n 2 n¨m th× diÖn tÝch
trèng cßn l¹i cßn l¹i rÊt Ýt, chØ kho¶ng 10%. §Õn cuèi n¨m 2006, b·i ®· kh«ng cßn
chç trèng ®Ó chøa r¸c. MÆt kh¸c, mÆc dï hiÖn t¹i b·i r¸c Phó S¬n cã vÞ trÝ çc khu
d©n c gÇn nhÊt Ýt nhÊt lµ 600m, tuy nhiªn, trong t¬ng lai, khi quy ho¹ch diÖn tÝch ®Êt
Thµnh phè më réng th× vÞ trÝ cña b·i r¸c Phó S¬n kh«ng cßn phï hîp, ph¶i di dêi ®Õn
n¬i kh¸c.
3.3.1.4. HiÖn tr¹ng BCL chÊt th¶i ë ThÞ x· Cao B»ng
ThÞ x· Cao B»ng hiÖn cha cã c«ng nghÖ xö lý r¸c th¶i, do vËy sù « nhiÔm cña
b·i r¸c Khuæi KÐp - B·i r¸c cò cña thÞ x· t¹i ®åi Khau Phiªng ®· ë møc b¸o ®éng.
B·i ®æ r¸c th¶i t¹i ®åi Khau Phiªng lµ c«ng tr×nh thi c«ng ®îc C«ng ty M«i tr-
êng §« thÞ tiÕn hµnh theo ®óng ®å ¸n thiÕt kÕ, vµ ®· ®îc çc ngµnh nghiÖm thu ®Ó ®-
a b·i r¸c vµo sö dông. Trong ®iÒu kiÖn x· héi ë Cao B»ng t¹i thêi ®iÓm ®ã, dù ¸n
®¸nh gi¸ r»ng ®Þa ®iÓm ®åi Khau Phiªng t¬ng ®èi hîp lý vÒ mäi mÆt, xa ®Çu nguån
níc, ®Þa ®iÓm d©n c (d©n c chØ sèng ë trong nh÷ng vïng l©n cËn khu x©y dùng b·i
r¸c kho¶ng çch gÇn nhÊt tõ ®Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n ®Õn nhµ d©n 2 km); DiÖn tÝch
mÆt b»ng chÝnh réng 3,5 ha theo tiªu chuÈn, tuy nhiªn cßn h¬i hÑp, nhng cã thÓ ph¸t
triÓn xung quanh ®¹t tíi 5 ha.
Theo thiÕt kÕ dù ¸n x©y dùng b·i r¸c n¨m 1996: toµn bé mÆt b»ng chøa r¸c
chØ cÊu t¹o b»ng nÒn ®Êt ®îc g¹t ph¼ng, nh½n, mÆt chç ®¾p ®Êt dïng xe lu lÌn chÆt
víi hÖ sè K = 0,95. §êng néi bé trong khu vùc b·i dµi 229 m, cã kÕt cÊu mÆt ®êng
bª t«ng sái. Cø 5 m chiÒu dµi cã 1 khe co gi·n réng 10 cm lãt çt dµy 50. §Ó ng¨n
çch sù ph¸ ho¹i cña sóc vËt nh: tr©u, bß vµ ®Ó gi¶m nång ®é bôi tõ b·i r¸c sang
…
khu vùc l©n cËn, mét hµng rµo bao quanh khu vùc b·i ®îc x©y dùng b»ng g¹ch cã 2
lo¹i:
− Lo¹i kÕt hîp r·nh cã tæng chiÒu dµi 330 m
− Lo¹i kh«ng cã kÕt hîp r·nh cã tæng chiÒu dµi 672 m
Thùc tÕ cho thÊy b·i r¸c Khuæi KÐp chØ lµ b·i ®æ r¸c cña thÞ x· chø kh«ng
ph¶i lµ b·i xö lý r¸c th¶i. Bëi vËy, çc hËu qu¶ vÒ m«i sinh x¶y ra trong khu vùc b·i
r¸c chØ lµ hÖ qu¶ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Tuy míi ®æ ®îc kho¶ng 1/10 c«ng suÊt nhng
cha ®Þnh híng ®îc c«ng nghÖ xö lý r¸c, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng x©y dùng n¨m 1995
40

®· xuèng cÊp nhanh chãng, quy tr×nh ®æ th¶i kh«ng thùc hiÖn ®óng ®îc nh trong b¸o
ço kh¶ thi x©y dùng ®· ®Ò ra, g©y « nhiÔm m«i trêng trong vµ ngoµi khu vùc.
3.3.1.5. HiÖn tr¹ng BCL chÊt th¶i ë Hµ Néi
HiÖn nay, CTR cña thµnh phè Hµ Néi chñ yÕu ®îc xö lý t¹i Khu liªn hîp xö
lý chÊt th¶i Nam S¬n – Sãc S¬n. ViÖc thiÕt kÕ vµ x©y dùng b·i xö lý vµ ch«n lÊp
chÊt th¶i c«ng nghiÖp (CTCN) víi diÖn tÝch tÝch 5,15 ha n»m trong khu Liªn hiÖp xö
lý chÊt th¶i r¾n Nam S¬n - Sãc S¬n - Hµ Néi nh»m xö lý vµ ch«n lÊp chÊt th¶i c«ng
nghiÖp ph¸t sinh ®Õn n¨m 2010 trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi mét çch an toµn.
B·i xö lý vµ ch«n lÊp chÊt th¶i nµy ®îc ®Æt ë phÝa B¾c cña khu Liªn hiÖp xö
lý chÊt th¶i r¾n Nam S¬n, gåm çc h¹ng môc ®Ò xuÊt:
+ B·i ch«n lÊp: réng 1,0 ha, gåm çc « d¹ng hµo cã m¸i che. Dù kiÕn ch«n lÊp
120.000 m3
chÊt th¶i.
+ Khu xö lý trung gian: 4.992 m2
, gåm: Khu vùc dµnh lµm s©n lu chøa chÊt th¶i
cha ®îc xö lý; khu vùc giµnh cho thiÕt bÞ tiÕp nhËn chÊt th¶i láng; chÊt th¶i r¾n; khö
níc; lß ®èt mini; thiÕt bÞ trung hßa; thiÕt bÞ æn ®Þnh/hãa r¾n; lu chøa chÊt th¶i r¾n ®·
®îc hãa r¾n.
+ Khu lu chøa t¹m thêi: 3.840 m2
+ ¤ ch«n lÊp chÊt th¶i ®Æc biÖt: 1.280 m2
.
+ Khu hµnh chÝnh: 1.000 m2
(nhµ hµnh chÝnh, phßng thÝ nghiÖm, khu t¾m vµ vÖ
sinh cho nh©n viªn, phßng ¨n tra, nhµ kho, nhµ xëng b¶o dìng thiÕt bÞ, nhµ xe vµ çc
thiÕt bÞ chuyªn dông).
+ Kho lu chøa chÊt th¶i cha ®îc xö lý: 3.840 m2
+ Khu nhµ b¶o vÖ, tr¹m c©n xe: 49 m2
+ Tr¹m röa xe: 50 m2
+ Vïng ®Öm: 7.530 m2
bao gåm hµng rµo, d¶i c©y xanh, ®êng bao, r·nh thu gom
níc ma vµ níc mÆt.
+ HÖ thèng ®êng néi bé: 5.100 m2
+ Khu vùc ph¸t triÓn trong t¬ng lai: 17.656 m2
+ Khu phô trî.
3.3.2. HiÖn tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i r¾n ë TP S¬n La
41

3.3.2.1. Tæ chøc
C«ng ty M«i trêng §« thÞ S¬n La lµ ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý r¸c th¶i
cña TP x· S¬n La.
C¬ cÊu tæ chøc cña C«ng ty: C«ng ty tæ chøc thµnh çc ®éi qu¶n lý ®« thÞ t¹i
10 huyÖn thÞ (riªng huyÖn Sèp Cép ®ang thµnh lËp ®éi qu¶n lý) lµm nhiÖm vô vÖ
sinh m«i trêng vµ qu¶n lý ®« thÞ. Cã tæ thu gom r¸c d©n lËp t¹i çc thÞ tø.
3.3.2.2. Nh©n sù
Tæng sè çn bé c«ng nh©n viªn lµm nhiÖm vô vÖ sinh m«i trêng: 220 ngêi.
3.3.2.3 Ph¬ng tiÖn thu gom vµ vËn chuyÓn chÊt th¶i r¾n:
Xe chë chÊt th¶i r¾n: 11 xe (thÞ x· cã 6 xe, çc huyÖn cã 5 xe), trong ®ã cã 3
xe ®· hÕt thêi gian sö dông, 2 xe ®ang chê thµnh lý. Çc xe ®· cò.
Cã 9 xe c«ng n«ng cò. Xe ®Èy tay cã 96 çi (thÞ x· cã 56 çi, çc huyÖn cã
40 çi). Thïng chøa r¸c cã 107 çi.
Xe hót ph©n: 1 çi
3.3.2.4. B·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n
HiÖn t¹i, TP S¬n La chØ cã duy nhÊt 01 b·i r¸c lé thiªn ®ang ho¹t ®éng,
kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh m«i trêng lµ b·i r¸c B¶n Khoang (H×nh 3.3):
+ G©y mÊt mü quan ®èi víi c¶nh quan m«i trêng çc khu vùc l©n cËn;
+ Khi ®æ thµnh ®èng r¸c sÏ lµ m«i trêng thuËn lîi cho çc lo¹i ®éng vËt gÆm
nhÊm, çc lo¹i c«n trïng, çc vi sinh vËt g©y bÖnh sinh s«i n¶y ná g©y nguy hiÓm
cho søc khoÎ con ngêi;
+ B·i r¸c hë bÞ ph©n huû l©u ngµy sÏ rØ níc t¹i nªn vïng lÇy léi, Èm ít vµ tõ
®ã h×nh thµnh çc dßng níc rß rØ ch¶y thÊm vµo çc tÇng ®Êt bªn díi, g©y « nhiÔm
nguån níc ngÇm hoÆc t¹o thµnh dßng ch¶y trµn g©y « nhiÔm nguån níc mÆt;
+ B·i r¸c hë sÏ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ do qu¸ tr×nh ph©n huû r¸c t¹o thµnh
çc khÝ cã mïi h«i thèi. MÆt kh¸c ë çc b·i r¸c hë cßn cã thªm hiÖn tîng ch¸y ngÇm
hay cã thÓ ch¸y thµnh ngän löa sÏ g©y nguy hiÓm vµ « nhiÔm kh«ng khÝ.
Çc chÊt « nhiÔm trong níc rß rØ gåm çc chÊt ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh
ph©n huû sinh häc, ho¸ häc, nh×n chung møc ®é « nhiÔm trong níc rß rØ kh¸ cao:
- COD: tõ 3000 - 45.000 mg/l
42

- N-NH3: tõ 10 - 800 mg/l
- BOD5: tõ 2000 - 30.000 mg/l
- TOC (Carbon h÷u c¬ tæng céng): 1500 - 20.000 mg/l
H×nh 3.3- B·i r¸c th¶i b¶n Khoang (®ang sö dông) - S¬n La
3.4. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¶n lý chÊt th¶i r¾n ë TP S¬n La
Trong c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t trªn ®Þa bµn TP S¬n La cßn tån
t¹i rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh:
- ViÖc ph©n lo¹i r¸c th¶i cha ®îc quan t©m, ®iÒu nµy cã thÓ thÊy t¹i b·i r¸c cña TP,
thµnh phÇn chÊt th¶i sinh ho¹t, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, kh« ít... ®îc ®æ th¶i
chung víi nhau;
- PhÇn lín chÊt th¶i r¾n t¹i TP vÉn cha ®îc xö lý ®óng quy ®Þnh mµ míi chØ lµ ®æ
thµnh b·i hë. V× vËy viÖc « nhiÔm m«i trêng ®Êt, níc, kh«ng khÝ lµ kh«ng thÓ tr¸nh
khái;
43

- HÖ thèng thu gom vµ vËn chuyÓn r¸c cßn thiÕu vµ s¬ sµi, cha ®¶m b¶o thu gom
toµn bé lîng r¸c th¶i ph¸t sinh trªn ®Þa bµn;
- Cha cã b·i ch«n lÊp chÊt th¶i hîp vÖ sinh, cha cã c¬ së chÕ biÕn chÊt th¶i r¾n. ViÖc
qu¶n lý chÊt th¶i r¾n cßn l¹c hËu vµ kÐm hiÖu qu¶.
44

PhÇn 2. PhÇn thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n chi phÝ
45

Qua phÇn trªn ta thÊy vÊn ®Ò nãng báng hiÖn nay trong c¶ níc nãi chung vµ
TP S¬n La nãi riªng lµ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng do r¸c th¶i ®« thÞ g©y ra, cã nhiÒu
nguyªn nh©n, trong ®ã nguyªn nh©n chñ yÕu lµ cha cã n¬i ch«n lÊp phï hîp vµ ®¶m
b¶o ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i trêng còng nh yªu cÇu vÒ kü thuËt ®Ó ®¶m b¶o vÒ m«i tr-
êng vµ søc khoÎ cña ngêi d©n.
V× vËy ®Ó x©y dùng ®îc b·i ch«n lÊp chÊt th¶i hîp vÖ sinh cho TP S¬n La ta
cÇn ph¶i tiÕn hµnh thu thËp sè liÖu, kh¶o s¸t thùc ®Þa, lÊy mÉu, ph©n tÝch tõ ®ã cã c¬
së tÝnh to¸n còng nh dùa vµo çc tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Ó thiÕt kÕ b·i ch«n
lÊp ®óng tiªu chuÈn, hîp vÖ sinh nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra.
ViÖc thu thËp tµi liÖu cã ý nghÜa quan träng trong viÖc cung cÊp nh÷ng sè
liÖu c¬ b¶n gióp cho ngêi thiÕt kÕ cã c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ tæng quan còng nh ®a ra ®îc
ph¬ng híng gi¶i quyÕt, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p thiÕt kÕ phôc vô cho viÖc quy ho¹ch x©y
dùng b·i ch«n lÊp.
4.2. Khèi lîng tµi liÖu thu thËp
 Çc v¨n b¶n ph¸p quy chung cña Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng cã liªn quan ®Õn
vÊn ®Ò qu¶n lý vÖ sinh m«i trêng ®èi víi chÊt th¶i r¾n;
 Çc v¨n b¶n vµ çc quy ®Þnh ®èi víi viÖc x©y dùng BCL chÊt th¶i r¾n hîp vÖ
sinh;
 Çc sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, ®Êt, khÝ tîng
thuû v¨n;
 Çc d÷ liÖu vÒ hiÖn tr¹ng vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña TP S¬n
La giai ®o¹n 2005 – 2030;
 Tµi liÖu vÒ ®Þa lý – kinh tÕ – x· héi vµ nh©n v¨n, tèc ®é ph¸t sinh chÊt th¶i,
tû lÖ thu gom, thµnh phÇn r¸c th¶i, vµ çc vÊn ®Ò liªn quan kh¸c;
 TCVN 6696-2000: ChÊt th¶i r¾n - b·i ch«n lÊp hîp vÖ sinh yªu cÇu chung vÒ
b¶o vÖ m«i trêng;
46

 Çc Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i trêng (TCVN) vµ Tiªu chuÈn x©y dùng
ViÖt Nam 261 – 2001 - B·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n - Tiªu chuÈn thiÕt kÕ.
4.3. Ph¬ng ph¸p thu thËp
Çc tµi liÖu thu thËp t¹i Së Tµi nguyªn vµ M«i trêng S¬n La nh: b¶n ®å quy
ho¹ch sö dung ®Êt Thµnh phè S¬n La ®Õn 2020, b¸o ço hiÖn tr¹ng m«i trêng hµng
n¨m cña tØnh. Thu thËp tõ C«ng ty M«i trêng ®« thÞ S¬n La çc tµi liÖu vÒ lîng r¸c
ph¸t sinh, thµnh phÇn r¸c, tû träng, hiÖn tr¹ng thu gom vµ xö lý r¸c trªn ®Þa bµn
thµnh phè S¬n La. Thu thËp tõ UBND thµnh phè S¬n La çc sè liÖu vÒ d©n sè, ®iÒu
kiÖn tù nhiªn: ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, ®Êt, khÝ tîng thuû v¨n; hiÖn tr¹ng vµ quy
ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph¬ng. Çc tµi liÖu nµy cã thÓ thu thËp ë
d¹ng file, photo copy hoÆc scan.
Thu thËp tõ internet çc v¨n b¶n vµ çc quy ®Þnh ®èi víi viÖc x©y dùng BCL
chÊt th¶i r¾n hîp vÖ sinh; çc Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i trêng, çc m« h×nh BCL
chÊt th¶i r¾n hîp vÖ sinh…
4.4. Ph¬ng ph¸p chØnh lý tµi liÖu thu thËp
Tµi liÖu thu thËp tõ rÊt nhiÒu nguån kh¸c nhau nªn cÇn ph¶i tiÕn hµnh chØnh
lý b»ng ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch tµi liÖu, lËp kÕ ho¹ch nghiªn cøu, lªn b¶n
®å, øng dông tin häc trong qu¸ tr×nh xö lý, tæng hîp vµ ph©n tÝch sè liÖu, so s¸nh víi
çc tiªu chuÈn ViÖt Nam vµ viÕt b¸o ço, cô thÓ nh sau:
 Ph¬ng ph¸p LiÖt kª: liÖt kª tÊt c¶ çc nguån tµi liÖu thu thËp ®îc, bao gåm
çc tµi liÖu g×? nguån gèc ?
 Ph¬ng ph¸p thèng kª: thèng kª tÊt c¶ çc tµi liÖu thu thËp ®îc theo çc môc
®Ých sö dông vµ s¾p sÕp thµnh hÖ thèng.
 Ph¬ng ph¸p so s¸nh : so s¸nh çc tµi liÖu thu thËp ®îc víi nhau, víi çc tiªu
chuÈn vµ çc tµi liÖu kh¸c.
 Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ : sau khi so s¸nh çc tµi liÖu víi nhau cÇn lo¹i trõ çc tµi
liÒu ®· cò, vµ çc tµi liÖu kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i.
 Ph¬ng ph¸p chän läc : çc th«ng cÇn ®îc chon läc cho phï hîp víi yªu cÇu
vµ kh«ng bÞ trïng nhau.
47

Ngoµi çc tµi liÖu thu thËp ®îc th× c«ng t¸c kh¶o s¸t thùc ®Þa kh«ng thÓ thiÕu
®îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thiÕt kÕ x©y dùng b·i ch«n lÊp chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t.
C«ng t¸c thùc ®Þa lµ ph¬ng ph¸p thùc tiÔn g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n tÝch, nhËn xÐt
vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan nhÊt vÒ vÇn ®Ò m«i trêng xung
quanh khu vùc ®ã. C«ng t¸c thùc ®Þa còng gióp ta cã thÓ h×nh dung ra viÖc ¸p dông
gi÷a lý thuyÕt ®· häc víi thùc tÕ, mét çch cô thÓ h¬n do ®ã yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi
sinh viªn khi ®i kh¶o s¸t thùc tÕ cÇn ph¶i tÝch cùc b¸m s¸t vµo çc khÝa c¹nh vµ çc
vÊn ®Ò quan t©m.
5.2. Khèi lîng c«ng t¸c
Çc c«ng t¸c chñ yÕu lµ:
 Kh¶o s¸t ®Þa h×nh, chôp ¶nh, quan s¸t, ghi chÐp vµ miªu t¶ trong khu vùc b·i
ch«n lÊp ;
 X¸c ®Þnh vÞ trÝ to¹ ®é, ®¸nh dÊu vÞ trÝ x©y dùng b·i ch«n lÊp trªn b¶n ®å;
 X¸c ®Þnh çc vÞ trÝ lÊy mÉu, ®Ó ®¸nh gi¸ mét çch kh¸ch quan nhÊt vÒ çc
vÊn ®Ò m«i trêng trong vµ xung quanh khu vùc x©y dùng b·i ch«n lÊp …
LÊy mÉu m«i trêng
- §o nhanh mét sè chØ tiªu: pH, nhiÖt ®é, ®é ån;
- LÊy 08 mÉu ®¸nh gi¸ chÊt lîng m«i trêng kh«ng khÝ;
- LÊy 04 mÉu níc trong b·i r¸c vµ vïng phô cËn;
- LÊy mÉu ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p khoan kh¶o s¸t §Þa chÊt c«ng tr×nh.
5.3. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh
5.3.1. X¸c ®Þnh to¹ ®é vÞ trÝ çc c«ng tr×nh
Dïng m¸y ®Þnh vÞ GPS mini Trimble ®é chÝnh x¸c cao, GPS Garmin cÇm tay
®Ó x¸c ®Þnh täa ®é khu vùc dù ¸n, täa ®é çc ®iÓm lÊy mÉu ®Ó ®¸nh dÊu trªn b¶n ®å,
chôp ¶nh çc khu vùc dù kiÕn x©y dùng nh: Khu vùc ch«n lÊp, khu vùc ®æ r¸c, khu
cæng, nhµ nghØ ca... §ång thêi tiÕn hµnh miªu t¶ b»ng trùc quan xung quanh khu
ch«n lÊp, ghi chÐp vµo nhËt ký.
48

5.3.2. LÊy mÉu kh«ng khÝ
Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh lÊy mÉu theo tiªu chuÈn. Quy tr×nh lÊy mÉu phô thuéc
vµo tõng lo¹i th«ng sè cÇn ®o ®¹c.
5.3.2.1. §èi víi mÉu khÝ
Quy tr×nh lÊy mÉu:
H×nh 5.1- M¸y lÊy mÉu kh«ng khÝ
Dïng m¸y lÊy mÉu kh«ng khÝ mang ra thùc ®Þa, vËn hµnh m¸y, m¸y sÏ nÐn
vµ hót kh«ng khÝ sau ®ã t¸ch ra tõng lo¹i khÝ, b¬m vµo çc b×nh hÊp thô chøa çc
dung dÞch hÊp thô riªng ®èi víi tõng lo¹i khÝ cÇn lÊy mÉu, sau ®ã b¶o qu¶n mÉu
trong çc b×nh hÊp thô vµ göi ®i ph©n tÝch ë çc phßng thÝ nghiÖm.
5.3.2.2. LÊy mÉu bôi l¬ löng
- Dông cô: §Çu lÊy mÉu, m¸y lÊy mÉu khÝ cã lu lîng lín, ®ång hå bÊm gi©y, panh
kÑp, çi läc bôi chuyªn dông sîi thuû tinh ®ùng trong bao kÐp b»ng giÊy can kü
thuËt. ChuÈn bÞ çi läc theo TCVN 5067 – 1995.
49

- TiÕn hµnh: Dïng panh kÑp l¾p çi läc vµo ®Çu hót cña thiÕt bÞ lÊy mÉu thÓ tÝch bÐ
(Low Volume air Sampler SL – 15) cña NhËt. L¾p ®Çu hót vµo hÖ thèng hót. Ghi
®Þa ®iÓm, thêi gian lÊy mÉu vµo sæ, ghi sè hiÖu bao giÊy. BËt m¸y vµ ghi thêi ®iÓm
lÊy mÉu. ChØnh lu lîng hót ë møc tõ 18 – 20 lit/phót. Sau ®ã lÊy mÉu ra theo tr×nh
tù ngîc l¹i vµ cÊt vµo hép b¶o qu¶n. Ghi l¹i çc th«ng sè nhiÖt ®é, ¸p suÊt khÝ quyÓn
t¹i thêi ®iÓm ®o vµo sæ nhËt ký quan tr¾c hoÆc phiÕu lÊy mÉu.
5.3.2.3. §o tiÕng ån
Sö dông m¸y ®o Integating Sound Leven Meter NL-04 cña NhËt ®Ó tiÕn hµnh
x¸c ®Þnh ®é ån cña khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c th¶i sinh ho¹t.
5.3.3. LÊy mÉu níc
- LÊy mÉu t¹i çc ®iÓm sau: Ao níc b¶n P¸t, mã níc b¶n P¸t, hå níc b¶n Noong La,
Mã níc b¶n Noong La
- Dông cô: Chai nhùa 0,5 lÝt, giÊy quú ®Ó ®o nhanh pH, axit pha lo·ng ®Ó gi÷ mÉu,
nhiÖt kÕ ®o nhiÖt ®é
- TiÕn hµnh: Mçi n¬i ta lÊy mét mÉu ®Ó ph©n tÝch, ta sóc chai lÊy mÉu thËt s¹ch vµ
sóc röa chai b»ng chÝnh níc lÊy mÉu, sau ®ã cho axit pha lo·ng vµo chai, lÊy ®Çy
chai níc kh«ng cho kh«ng khÝ vµo, ®Ëy chÆt, ghi ký hiÖu mÉu, ghi thêi gian ®Þa
®iÓm, çc th«ng sè m«i trêng xung quanh vµo sæ nhËt ký thùc ®Þa
5.3.4. LÊy mÉu ®Êt
C«ng t¸c khoan lÊy mÉu vµ thÝ nghiÖm gióp ta biÕt ®îc cét ®Þa tÇng cña khu
vùc, çc tÇng ®Êt ®¸ vµ mèi quan hÖ gi÷a çc tÇng ®Êt ®¸ vµ gi÷a tÇng níc ngÇm víi
níc hå. Qua c«ng t¸c khoan kh¶o s¸t ta còng biÕt ®îc çc hÖ thèng karst vµ çc ®øt
g·y nÕu cã. Bªn c¹nh lÊy mÉu khoan ®Ó m« t¶ ®Þa tÇng ta còng cÇn lÊy mÉu khoan
®Ó lµm thÝ nghiÖm thÊm, thÝ nghiÖm nÐn lón, x¸c ®Þnh ®é Èm cña ®Êt...
TiÕn hµnh lÊy mÉu theo ph¬ng ph¸p khoan kh¶o s¸t ®Þa chÊt c«ng tr×nh, ®é
s©u 14 m, thµnh 3 líp cô thÓ t¹i çc tuyÕn dù kiÕn thiÕt kÕ « ch«n lÊp, dùa theo kÕt
qu¶ kh¶o s¸t s¬ bé vµ quy m« c«ng tr×nh ®Ó bè trÝ sè lîng çc lç khoan thÝch hîp,
nh vËy ë ®©y ta sÏ bè trÝ 5 lç khoan (01 lç khoan ë ngay trong b·i ch«n lÊp, 02 lç
khoan n»m xung quanh b·i, 01 lç khoan ë bªn ngoµi çch b·i 100m vµ 01 lç khoan
çch b·i 300m) (thÓ hiÖn trong b¶n vÏ sè
50

5.4. Ph¬ng ph¸p chØnh lý tµi liÖu
Sè liÖu sau khi thu thËp, ®o ®¹c, lÊy mÉu, ph©n tÝch th× cÇn ph¶i ®îc ph©n tÝch
b»ng nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó lo¹i trõ çc sai sè.
- Ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh çc sai sè cña sè liÖu ®o ®¹c:
+ §iÒu chØnh l¹i çc sè liÖu chÝnh thøc (hÖ sè vµ çc yÕu tè m«i trêng). Ph©n tÝch
®èi s¸nh chuçi sè liÖu thu ®îc víi çc sè liÖu ®· cã vÒ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng t¬ng
tù trong khu vùc.
+ Ph©n tÝch thèng kª nh tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh, ®é lÖch chuÈn, xem chuçi sè liÖu thu
®îc cã ®¸ng tin cËy kh«ng.
+ Ph©n tÝch t¬ng quan víi mét chuçi sè liÖu chuÈn ®· cã tríc ®Ó ph¸t hiÖn sai sè hÖ
thèng.
- Ph©n tÝch t¬ng quan sau khi lo¹i trõ çc sai sè th«:
+ Lùa chän çc sè liÖu kh«ng cã sai sè th«
+ Lùa chän çc sè liÖu ®Æc trng theo néi dung cÇn xem xÐt
+ TÝnh t¬ng quan gi÷a çc chuÈn sè liÖu cña çc vÞ trÝ, tõ ®ã cã thÓ tÝnh ®Õn kh¶
n¨ng lo¹i trõ vÞ trÝ ®· ®o ra khái ch¬ng tr×nh quan tr¾c.
+ X¸c ®Þnh vÞ trÝ cÇn ph¶i bæ sung trong quan tr¾c vÒ sau, hoÆc çc d÷ liÖu cÇn ph¶i
cã trong çc quan tr¾c m«i trêng vÒ sau, hoÆc ngay sau ®ã.
- Liªn kÕt sè liÖu ®· thu ®îc víi çc nguån « nhiÔm hoÆc çc biÕn ®éng khu
vùc:
+ Xem xÐt ®èi s¸nh chuÈn sè liÖu thu ®îc víi t¸c ®éng cña çc nguån « nhiÔm trªn
mÆt ®Êt (vÞ trÝ nguån).
+ Xem xÐt ¶nh hëng cña çc yÕu tè khÝ tîng tíi sè liÖu ( trêi ma, trêi n¾ng, thêi
gian).
+ Xem xÐt ¶nh hëng cña çc yÕu tè ®Þa h×nh c¶nh quan tíi chuçi sè liÖu.
TÊt c¶ çc th«ng tin trªn cho phÐp ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña chuçi sè liÖu ®· cã vµ
kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ch¬ng tr×nh quan tr¾c (vÞ trÝ, thêi gian ®o).
- LËp b¸o ço tæng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®èi tîng. ë ®©y tËp trung vµo çc
®iÓm:
51

+ Ph«ng m«i trêng cña çc yÕu tè xÐt (nång ®é bôi ph«ng).
+ Çc gi¸ trÞ cùc ®¹i cña yÕu tè m«i trêng
+ Quan hÖ gi÷a çc sè liÖu ®o ®¹c víi çc yÕu tè m«i trêng cÇn quan tr¾c.
+ So s¸nh çc chuçi sè liÖu víi tiªu chuÈn m«i trêng.
+ Kh¶ n¨ng ®a ra çc chØ tiªu kiÓm so¸t « nhiÔm.
52

Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030

Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030

Similar to Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030 (20)

More from nataliej4

More from nataliej4 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Thiết Kế Bãi Chôn Lấp Chất Thải Hợp Vệ Sinh Phục Vụ Xử Lý Chất Thải Rắn Đô Thị Thành Phố Sơn La Đến Năm 2030