238 LUẬN CHỨNG KHOA HỌC VỀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - SINH THÁI VÀ DU LỊCH ĐẢO CÙ LAO CHÀM

1. BKH&CN
§HKHTN,
§HQGHN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQGHN
Békhoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr× nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i
trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M· sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi
B¸o c¸o chuyªn ® Ò
luËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch
®¶o Cï Lao chµm
Chñ tr×: GS.TS Lª §øc Tè
Hµ Néi, 3-2005

2. BKH&CN
§HKHTN,
§HQGHN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQGHN
Békhoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr× nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i
trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M· sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi
B¸o c¸o chuyªn ® Ò
luËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch
®¶o Cï Lao chµm
C¸c t¸c gi¶: GS.TS Lª §øc Tè
GS.TSKH Lª §øc An
PGS.TS §Æng V¨n Bµo
PGS.TS Chu V¨n Ngîi
TS Lª TrÇn ChÊn
TS NguyÔn Minh HuÊn
ThS NguyÔn Thanh S¬n
TS §ç C«ng Thung
TS NguyÔn Huy YÕt
Ths TrÞnh Lª Hµ
GS.TSKH NguyÔn V¨n Tr−¬ng
TS Vò Ngäc Quang
Hµ Néi, 3-2005

3. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn
TT Hä vµ tªn Chøc danh,
häc vÞ,
Néi dung tham gia §¬n vÞ c«ng t¸c
1 Lª §øc Tè GS.TS Chñ nhiÖm ®Ò tµi, chñ tr×
vÊn ®Ò kinh tÕ-sinh th¸i
vµ du lÞch
Tr−êng §¹i häc KHTN,
§HQG Hµ Néi
2 Lª §øc An GS.TSKH Chñ tr× vÊn ®Ò §Þa chÊt,
®Þa m¹o
ViÖn §Þa Lý
3 §Æng V¨n Bµo PGS.TS §Þa m¹o vµ vÊn ®Ò quy
ho¹ch
§H KHTN, §HQG HN
4 Lª TrÇn ChÊn TS Thùc vËt ViÖn §Þa Lý
5 TrÞnh Lª Hµ Ths Kinh tÕ-m«i tr−êng §H KHTN, §HQG HN
6 NguyÔn Minh HuÊn TS KhÝ t−îng Thñy v¨n, ®éng
lùc
§H KHTN, §HQG HN
7 Chu V¨n Ngîi PGS.TS §Þa chÊt m«i tr−êng §H KHTN, §HQG HN
8 Vò Ngäc Quang TS Thæ nh−ìng ViÖn §Þa Lý
9 NguyÔn Thanh S¬n ThS Tµi nguyªn n−íc trªn ®¶o §H KHTN, §HQG HN
10 §ç C«ng Thung TS Sinh vËt vïng biÓn quanh
®¶o
Ph©n ViÖn HDH H¶i
Phßng
11 NguyÔn V¨n Tr−¬ng GS.TSKH Sinh th¸i ViÖn Kinh tÕ-Sinh th¸i
12 NguyÔn Huy YÕt TS HÖ sinh th¸i han h« Ph©n ViÖn HDH H¶i
Phßng

10. PhÇn thø nhÊt
§iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn
®¶o Cï lao chµm

11. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
10
Ch−¬ng 1
§Æc ®iÓm ®Þa chÊt vµ ®Þa m¹o
1.1. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt
1.1.1. Cï Lao Chµm - mét thµnh viªn trong chuçi c¸c khèi ®¸ hoa c−¬ng
h×nh c¸nh cung B¹ch M· - H¶i V©n - S¬n Trµ - Cï Lao Chµm - Hßn ¤ng
Cï Lao Chµm lµ phÇn kÐo dµi vÒ ®«ng nam cña khèi ®¸ granit (®¸ hoa c−¬ng)
B¹ch M·-H¶i V©n-S¬n Trµ, mµ c¸c nhµ ®Þa chÊt gäi lµ “phøc hÖ H¶i V©n”, ®−îc
h×nh thµnh c¸ch ®©y kho¶ng 230 triÖu n¨m. Chóng ®−îc lé trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt vµ
t¹o ®Þa h×nh nói trªn ®¶o nhê qu¸ tr×nh vËn ®éng n©ng lªn cña vá Tr¸i §Êt däc c¸c
®øt g·y kiÕn t¹o theo ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam.
Khèi ®¸ hoa c−¬ng Cï Lao Chµm bao gåm c¸c ®¸ granit kiÒm ®a d¹ng vÒ cÊu
t¹o vµ ®é h¹t. Ngoµi c¸c ®¸ h¹t th« chiÕm diÖn tÝch chñ yÕu cßn cã c¸c khèi ®¸
granit h¹t trung, ®¼ng th−íc h¬n, r¾n ch¾c h¬n vµ th−êng t¹o nªn nh÷ng gê nói, mòi
®¸ trªn ®−êng bê. Khèi ®¸ granit víi ®é sÇn lín lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù neo
b¸m cña ®µn chim YÕn.
Ngoµi ®¸ hoa c−¬ng, ë Cï Lao Chµm cßn b¾t gÆp r¶i r¸c c¸c m¶nh sãt l¹i
d¹ng “thÓ tï” cña lo¹i ®¸ biÕn chÊt ph©n líp. C¸c khèi ®¸ biÕn chÊt nµy mÆc dï cã
diÖn tÝch kh«ng lín song ®· t¹o nªn sù ®a d¹ng cña c¶nh quan sinh th¸i víi c¸c
cung bê lâm tho¶i cã tÇng ®Êt vµng ®á dµy thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña thùc vËt.
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt ë Cï Lao Chµm vµ l©n cËn (Lª §øc An vµ nnk,
2002) cho thÊy n¬i ®©y lµ mét khèi ®¸ hoa c−¬ng bÞ nÐn Ðp m¹nh (h×nh 1.1). VÒ
nguån gèc, ®¸ hoa c−¬ng ë Cï Lao Chµm vµ c¸c hßn ®¶o nhá bao quanh thuéc vÒ
granit khèi nói B¹ch M·-H¶i V©n-S¬n Trµ. C¸c khèi ®¸ nªu trªn cã d¹ng kÐo dµi
h×nh c¸nh cung theo ph−¬ng gÇn víi t©y-®«ng ë H¶i V©n, råi h¬i chÕch t©y b¾c-
®«ng nam ë S¬n Trµ vµ chuyÓn h¼n sang t©y b¾c-®«ng nam ë Cï Lao Chµm trªn
mét chiÒu dµi kho¶ng 80 km.
VÒ th¹ch häc, c¸c khèi ®¸ nµy gåm granit biotit, muscovit h¹t võa vµ lín víi
®¸ m¹ch lµ aplit, pegmatit, th¹ch anh turmalin… Thµnh phÇn kho¸ng vËt chÝnh cña
chóng lµ: plagioclas, felspat kali, th¹ch anh, biotit, muscovit. C¸c kho¸ng vËt phô cã
zircon, apatit, granat, turmalin… Thµnh phÇn ho¸ häc chñ yÕu lµ: SiO2 = 70-75%,
K2O ÷ Na2O = 5-8%, c¸c nguyªn tè vi l−îng gåm Ti, Mn, Ga, Zn, Be, Ba… §¸ bÞ
biÕn ®æi sau magma m¹nh mÏ felspat ho¸, muscovit ho¸ vµ thµnh t¹o c¸c m¹ch
th¹ch anh - disten, th¹ch anh muscovit. Tuæi ®ång vÞ cña phøc hÖ H¶i V©n lµ 250 vµ
138 triÖu n¨m.
Chi tiÕt h¬n, cã thÓ chia ho¹t ®éng magma ë ®©y thµnh hai pha x©m nhËp thùc
thô vµ pha ®¸ m¹ch sau ®ã. §¸ pha 1 chiÕm diÖn tÝch chñ yÕu cña ®¶o víi phæ biÕn
®¸ granit-biotit, ®¸ pha 2 gåm granit biotit cã muscovit, granit alaskit gÆp ë s−ên t©y

12. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
11
nam cña ®¶o d−íi d¹ng d¶i, t¹o nªn c¸c sèng nói (c¸c “d«ng”) kÐo dµi theo ph−¬ng
®«ng b¾c-t©y nam vµ th−êng kÕt thóc lµ c¸c mòi nh« cña ®−êng bê biÓn. Pha ®¸
m¹ch t¹o c¸c m¹ch ®¸ dµy ®Õn vµi mÐt, kÐo dµi hµng chôc mÐt gåm granit-aplit,
pegmatoit-turmalin, th¹ch anh-turmalin.
H×nh 1.1: B¶n ®å §Þa chÊt ®¶o Cï Lao Chµm
Tuy nhiªn ë Cï Lao Chµm ngoµi ®¸ granit ta cßn b¾t gÆp r¶i r¸c ®©y ®ã, ®Æc
biÖt lµ ë s−ên t©y nam cña ®¶o, c¸c m¶ng sãt l¹i d¹ng thÓ tï sau qu¸ tr×nh bãc mßn
l©u dµi hµng chôc triÖu n¨m cña mét lo¹i ®¸ biÕn chÊt ph©n líp. ChÝnh c¸c ®¸ biÕn
chÊt nµy ®· bÞ khèi x©m nhËp granit H¶i V©n-Cï Lao Chµm tiªm nhËp, xuyªn qua
vµo thêi ®iÓm kho¶ng 250-150 triÖu n¨m tr−íc ®©y. §ã lµ c¸c ®¸ phiÕn gneis, phiÕn
biotit, ®¸ phiÕn th¹ch anh-felspat-mica… cã thÓ thuéc hÖ tÇng A - V−¬ng (540 – 465
triÖu n¨m tr−íc) cßn ®−îc l−u gi÷ l¹i.
BÒ mÆt c¸c ®¸ granit vµ biÕn chÊt nªu trªn chÞu sù ph¸ huû m¹nh mÏ vµ liªn tôc
cña m«i tr−êng khÝ hËu nhiÖt ®íi (m−a, giã, nhiÖt ®é, ®é Èm,…) vµ t¸c ®éng cña thÕ
giíi sinh vËt ®· trë thµnh mÒm bë vµ thµnh t¹o líp vá phong ho¸ - giai ®o¹n qu¸ ®é
®Ó t¹o líp thæ nh−ìng.

13. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
12
S¶n phÈm phong ho¸ phæ biÕn nhÊt trªn ®¶o lµ vá saprolit, ph©n bè trªn toµn bé
c¸c s−ên dèc (th−êng > 20o
). Trªn c¸c bÒ mÆt ®Ønh, vai nói hoÆc yªn ngùa t−¬ng ®èi
b»ng ph¼ng b¾t gÆp vá sialit, cßn ë c¸c vïng thÊp tho¶i ch©n nói phÝa t©y nam ®¶o
cã ph¸t triÓn vá sialferit vµ ferosialit. Vá saprolit lµ c¸c s¶n phÈm vôn th« gåm chñ
yÕu lµ c¸t s¹n th¹ch anh, felspat lÉn Ýt sÐt x¸m vµng, cßn gi÷ ®−îc cÊu tróc cña ®¸
gèc. C¸c vá sialit vµ sialferit hoÆc ferosialit ë ®©y th−êng cã lÉn nhiÒu thµnh phÇn
c¸t th¹ch anh trong líp sÐt máng mµu nh¹t hoÆc ®èm vµng.
Còng cÇn ghi nhËn lµ trªn ®¶o Cï Lao Chµm cßn ph¸t triÓn kh¸ réng r·i c¸c
trÇm tÝch bë rêi ®−îc h×nh thµnh trong kû §Ö Tø (c¸ch ®©y kho¶ng 1,8 triÖu n¨m),
trong ®ã cã c¸c lë tÝch ®Æc tr−ng cho c¸c s−ên ®¸ granit. Theo nguån gèc cã thÓ chia
ra c¸c ph©n vÞ: lë tÝch-s−ên tÝch, lò tÝch-lë tÝch, s−ên tÝch-lò tÝch vµ c¸c thµnh t¹o
nguån gèc biÓn. C¸c lë tÝch-s−ên tÝch t¹o thµnh c¸c d¶i tÝch tô ë d−íi ch©n c¸c s−ên
dèc víi c¸c t¶ng l¨n kÝch th−íc kh¸c nhau vµ ®· bÞ phong ho¸ m¹nh mÏ cïng víi c¸c
vËt liÖu vôn th« vµ sÐt, dµy 1-3 m hoÆc h¬n. C¸c lò tÝch ph©n bè h¹n chÕ ë cöa c¸c
khe suèi t¹m thêi, hoÆc trong c¸c tròng hÑp. TrÇm tÝch biÓn ë ®é cao 40-60m ®−îc
ph¸t hiÖn ®Çu tiªn ë Cï Lao Chµm, ngay phÝa ®«ng nam B·i Lµng, cã thÓ cã tuæi
Pleistocen trung (300-400 ngh×n n¨m) cã ý nghÜa rÊt quan träng trong nghiªn cøu
chÕ ®é t©n kiÕn t¹o vµ dao ®éng mùc n−íc biÓn trong c¸c thêi kú b¨ng hµ vµ gian
b¨ng. Di tÝch biÓn nµy gåm cuéi sái th¹ch anh, kÝch th−íc 1 -2 cm ®Õn 3 cm, ®é mµi
mßn tõ kÐm ®Õn rÊt tèt. C¸c thÒm c¸t biÓn cao 4-6 m vµ c¸c tÝch tô biÓn vòng vÞnh ë
c¸c B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i Chång, B·i B×m, B·i H−¬ng ®−îc thµnh t¹o liªn quan tíi
®ît biÓn tiÕn cùc ®¹i Holocen trung (5000 - 6000 n¨m tr−íc ®©y). Phæ biÕn h¬n c¶ lµ
c¸c b·i c¸t tuæi Holocen muén vµ hiÖn ®¹i lÊp ®Çy c¸c cung bê lâm cña c¸c b·i tõ
B·i B¾c ®Õn B·i H−¬ng. C¸c b·i hÑp, ®é tr−ëng thµnh kÐm (B·i B¾c, B·i XÐp) cÊu
t¹o bëi c¸c h¹t th« h¬n.
1.1.2 Cï Lao Chµm - tÊm g−¬ng ph¶n chiÕu c¸c ho¹t ®éng kiÕn t¹o: khe
nøt, ®øt g·y, chuyÓn ®éng khèi t¶ng
Tr¶i qua lÞch sö biÕn ®éng hµng tr¨m triÖu n¨m, víi nh÷ng pha kiÕn t¹o th¨ng
trÇm cña vá Tr¸i §Êt, khèi granit Cï Lao Chµm ®· bÞ chia c¾t m¹nh bëi c¸c ®øt
g·y vµ khe nøt kiÕn t¹o. HÖ thèng ®øt g·y vµ khe nøt trong c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt
cña vïng nghiªn cøu ph¸t triÓn theo 3 ph−¬ng chÝnh: t©y b¾c-®«ng nam, ®«ng b¾c-
t©y nam vµ ¸ kinh tuyÕn. Trong mçi thµnh t¹o ®Þa chÊt, t¹i c¸c vÞ trÝ kiÕn t¹o kh¸c
nhau th× khe nøt còng ph¸t triÓn kh¸c nhau c¶ vÒ ph−¬ng, gãc c¾m vµ nhiÒu tÝnh
chÊt kh¸c. C¸c hÖ thèng khe nøt vµ ®øt g·y nµy quyÕt ®Þnh tíi ph−¬ng chung cña
c¸c d·y nói, ph−¬ng cña ®−êng bê vµ c¸c thung lòng, khe suèi. Nh×n tæng thÓ, h×nh
th¸i chung cña ®¶o Cï Lao Chµm cã d¹ng khèi víi gãc c¹nh râ rµng, ph¶n ¸nh kh¸
râ vai trß cña ho¹t ®éng kiÕn t¹o trong viÖc t¹o nªn b×nh ®å ®Þa h×nh t¹i ®©y.
Sù giao nhau cña c¸c khe nøt, ®øt g·y t¹o ®iÒu kiÖn cho sù më réng c¸c thung
lòng, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¸c hå chøa n−íc (nh− ë trªn s−ên
khèi nói Hßn BiÒn).
C¸c khe nøt kiÕn t¹o trªn ®¸ granit, d−íi t¸c ®éng cña sãng biÓn, m−a, giã ®·
®−îc më réng, t¹o nªn c¸c hang cã h×nh thï vµ kÝch th−íc kh¸c nhau, phï hîp víi
sinh th¸i cña ®µn chim yÕn. Ven r×a c¸c b·i c¸t biÓn, c¸c khe nøt nµy t¹o c¸c hang,
hèc s©u, t¹o c¶nh ®Ñp th¬ méng, huyÒn ¶o cho kh¸ch du lÞch.

14. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
13
VÒ mÆt ®Þa chÊt khu vùc, Cï Lao Chµm n»m ë r×a phÝa b¾c cña ®Þa khèi
Kontum, lµ mãng ®¸ kÕt tinh cæ nhÊt §«ng D−¬ng, bÞ ho¹t ho¸ magma - kiÕn t¹o
m¹nh trong Paleozoi vµ Mesozoi. Trong Kainozoi, vïng nµy n»m trong ®íi r×a cña
miÒn sôt lón vµ t¸ch gi·n vá Tr¸i §Êt h×nh thµnh BiÓn §«ng. S¸t phÝa ®«ng b¾c Cï
Lao Chµm lµ phÇn cuèi cña bån tròng s«ng Hång sôt lón rÊt m¹nh (>10 km). C¸c
chuyÓn ®éng t©n kiÕn t¹o cña vïng chñ yÕu lµ c¸c chuyÓn ®éng khèi t¶ng vµ vßm-
khèi t¶ng c¸c ph−¬ng kh¸c nhau, võa cã tÝnh kÕ thõa võa míi t¹o.
D¶i lôc ®Þa ven biÓn vµ biÓn n«ng ven bê §µ N½ng - Qu¶ng Nam cã thÓ chia
thµnh 3 ®íi cÊu tróc d¹ng khèi t¶ng: 1) ®íi n©ng m¹nh §¹i Léc - QuÕ S¬n ë phÝa
®«ng víi c¸c nói cao trªn 1000m; 2) ®íi sôt lón ®Þa hµo §µ N½ng - Héi An víi ®Þa
h×nh ®ång b»ng, cã mãng ®¸ gèc n»m s©u ®Õn 250m; vµ 3) ®íi n©ng ®Þa luü S¬n Trµ
- Cï Lao Chµm víi sù bãc lé thÓ x©m nhËp granit (vèn cã ®é s©u lóc sinh thµnh
kho¶ng 4 - 6m), t¹o ®Þa h×nh nói thÊp 500m næi trªn biÓn.
Trong thùc thÓ ®Þa chÊt vïng nghiªn cøu tån t¹i c¸c hÖ thèng ®øt g·y vµ khe
nøt víi 3 ph−¬ng chÝnh lµ t©y b¾c - ®«ng nam, ®«ng b¾c - t©y nam vµ ¸ kinh tuyÕn.
Chóng quyÕt ®Þnh tíi ph−¬ng chung cña c¸c d·y nói, ph−¬ng cña ®−êng bê vµ c¸c
thung lòng, khe suèi. Cã thÓ nãi hÇu hÕt c¸c ®o¹n bê biÓn v¸ch ®øng, c¸c mòi nh«,
khe lâm, s−ên dèc ë Cï Lao Chµm ®Òu cã vai trß cña ®øt g·y, khe nøt t¸c ®éng.
ChÝnh h×nh th¸i chung cña Cï Lao Chµm víi d¹ng khèi vµ gãc c¹nh râ rµng ®· ph¶n
¸nh ®Çy ®ñ vai trß cña c¸c ho¹t ®éng kiÕn t¹o trong viÖc t¹o nªn b×nh ®å ®Þa h×nh t¹i
®©y. HÖ ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c - ®«ng nam phæ biÕn nhÊt trªn ®¶o Cï Lao Chµm vµ
vïng biÓn kÕ cËn, ®ã lµ: c¸c ®øt g·y B·i B¾c, §ång Chïa, B·i Chång - B·i H−¬ng,
vµ ®Æc biÖt lµ ®øt g·y b·i biÓn ph©n c¸ch Hßn Giµi víi Cï Lao Chµm. HÖ ®øt g·y,
khe nøt ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam phæ biÕn ë s−ên t©y, t©y nam nói Hßn BiÒn, Tôc
C¶, nhÊt lµ trªn s−ên - v¸ch phÝa ®«ng nam nói Tôc C¶, t¹o c¸c hang cao vµ dèc
®øng - n¬i c− tró cña c¸c ®µn yÕn sµo. HÖ ®øt g·y, khe nøt ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn thÓ
hiÖn râ trªn ®Þa h×nh, ®−êng bê, khe suèi, s−ên v¸ch dèc ®øng: ®«ng B·i XÐp, ®«ng
nói Tôc C¶, b¾c Hßn BiÒn, t©y Hßn §¹i…
1.1.3 §Æc ®iÓm thµnh phÇn vËt chÊt
T×m hiÓu thµnh phÇn vËt chÊt trong cÊu tróc ®Þa chÊt cña ®¶o sÏ gióp chóng ta
hiÓu ®Çy ®ñ h¬n vÒ c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c c¶nh quan sinh th¸i n¬i ®©y. Nh−
trªn ®· nªu, tham gia vµo cÊu t¹o nÒn t¶ng r¾n cña ®¶o Cï Lao Chµm chñ yÕu lµ c¸c
®¸ x©m nhËp axit thuéc phøc hÖ H¶i V©n (γ Τ3 hv) cã tuæi kho¶ng 230 triÖu n¨m.
C¸c ®¸ biÕn chÊt cã diÖn ph©n bè hÑp h¬n, th−êng lµ c¸c thÓ tï trong khèi x©m nhËp.
Däc bê biÓn phÝa t©y ®¶o cßn cã ph©n bè c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch bë rêi tuæi §Ö tø.
a) C¸c thµnh t¹o x©m nhËp phøc hÖ H¶i V©n
Phøc hÖ H¶i V©n ®−îc NguyÔn Xu©n Bao vµ Huúnh Trung x¸c lËp vµ m« t¶
khèi chuÈn H¶i V©n. Trªn s¬ ®å kiÕn tróc h×nh th¸i, cã thÓ thÊy khèi x©m nhËp nµy
cã sù ph©n bè d¹ng kÐo dµi ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn t¹i d·y nói H¶i V©n, chuyÓn sang
ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam t¹i b¸n ®¶o S¬n Trµ. Mét diÖn ®¸ng kÓ cña thÓ x©m nhËp
nµy bÞ ch×m d−íi ®¸y biÓn, råi l¹i ®−îc lé ra vµ t¹o nªn ®Þa h×nh nói cã ph−¬ng kÐo
dµi theo ph−¬ng chung t©y b¾c-®«ng nam. C¸c ®¸ cña phøc hÖ nµy chñ yÕu thuéc
nhãm axit, gåm hai pha: x©m nhËp thùc thô vµ ®¸ m¹ch.

15. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
14
Pha 1 lµ pha x©m nhËp chÝnh, chiÕm phÇn lín diÖn tÝch ®¶o. T¹i phÇn r×a khèi
(phÝa t©y, t©y nam ®¶o), ®¸ bÞ nÐn Ðp vµ cÊu t¹o ®Þnh h−íng m¹nh. PhÇn trung t©m
cña khèi (gÇn ®Ønh t¹i ®¶o Cï Lao Chµm), ®¸ bÞ nÐn Ðp yÕu h¬n, ®«i n¬i cã d¹ng
khèi. §¸ cã kiÕn tróc nöa tù h×nh h¹t trung ®Õn th«, mét sè n¬i cã kiÕn tróc d¹ng
porphyr, ban tinh lµ felspat cã mÇu tr¾ng nÒn h¹t trung. Trong pha 1, ®¸ granit-biotit
chiÕm khèi l−îng chñ yÕu, cã mÇu x¸m tr¾ng, cÊu t¹o ®èm hoÆc d¶i ®Þnh h−íng yÕu
®Õn d¹ng gneis, Ýt n¬i gÆp cÊu t¹o khèi. §¸ cã kiÕn tróc h¹t trung ®Õn th«, cã n¬i gÆp
kiÕn tróc d¹ng porphyr víi ban tinh felspat mÇu tr¾ng x¸m, kÝch th−íc 0,5-1cm, nÒn
h¹t trung nöa tù h×nh. Thµnh phÇn kho¸ng vËt gåm plagioclas chiÕm 13,9-35,1%,
felspat kiÒm 24,1-45,7%, th¹ch anh 25,1-35,7%, biotit 5,6-15,2%, muscovit 0,9-
4,2%, ngoµi ra cßn c¸c kho¸ng vËt apatit, zircon, turmalin ilmenit, granat, silimanit.
Mét sè n¬i hµm l−îng muscovit t¨ng cao, ®¸ chuyÓn sang granit hai mica. Khi hµm
l−îng felspat kiÒm gi¶m, plagioclas t¨ng cao, th¹ch anh còng ®−îc gi¶m, ®¸ chuyÓn
sang grano®iorit. Trong c¸c ®¸ nµy, l−îng biotit th−êng ®−îc t¨ng cao nªn ®¸ xÉm
mÇu h¬n. Tuy nhiªn, t¹i mét vµi n¬i, trong ®¸ gnanit biotit cã hµm l−îng biotit t¨ng
tõ 12,4-28,3% còng lµm ®¸ trë thµnh xÉm mµu.
§¸ pha 2 Ýt phæ biÕn h¬n c¸c ®¸ cña pha 1. Trªn s−ên t©y ®¶o Cï Lao Chµm
gÆp c¸c thÓ nhá d¹ng kÐo dµi. ChÝnh c¸c thÓ x©m nhËp d¹ng tuyÕn nµy t¹o nªn nhiÒu
"d«ng" nói kÐo dµi ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam ë s−ên t©y cña ®¶o vµ nhiÒu khèi nµy
®· gãp phÇn t¹o nªn c¸c mòi nh« trªn ®−êng bê biÓn. Thµnh phÇn th¹ch häc c¸c ®¸
lo¹i nµy gåm granit biotit cã muscovit, granit alaskit h¹t nhá mÇu x¸m tr¾ng, cÊu t¹o
gneis yÕu hoÆc khèi tr¹ng. C¸c ®¸ pha 2 xuyªn c¾t c¸c ®¸ pha mét vµ ë gÇn ranh giíi
ph¸t triÓn m¹nh mÏ greisen ho¸ vµ t¹i khu vùc b¾c-t©y b¾c B·i H−¬ng cßn gÆp kh¸
phæ biÕn c¸c m¹ch pegmatit chøa turmalin. T¹i ®íi ngo¹i tiÕp xóc, trong c¸c ®¸ pha
1 h×nh thµnh c¸c ban biÕn tinh felpat kali cã kÝch th−íc tõ 2-5mm. T¹i Hßn Giai cßn
xuÊt hiÖn c¸c c¸c ban tinh felspat cã ®−êng kÝnh trªn 1 cm. C¸c ban biÕn tinh t¹i khu
vùc nói Tôc C¶ còng nh− c¸c ®¶o nhá kh¸c lµm t¨ng ®é sÇn cña ®¸, lµ ®iÒu kiÖn cho
chim yÕn b¸m ®Ëu thuËn lîi.
Pha ®¸ m¹ch kh¸ phæ biÕn, gåm c¸c m¹ch réng vµi cm ®Õn vµi mÐt, kÐo dµi
hµng chôc mÐt theo c¸c ph−¬ng kh¸c nhau, thµnh phÇn gåm granitaplit, pegmatoit-
turmalin, turmalin + th¹ch anh, ®«i khi m¹ch cã d¹ng khóc dåi hoÆc thÊu kÝnh.
§¸ng chó ý lµ c¸c ®¸ m¹ch kh¸ phæ biÕn t¹i c¸c khu vùc ph©n bè c¸c thÓ tï ®¸
phiÕn, c¸c ®íi dËp vì kiÕn t¹o ph−¬ng t©y b¾c - ®éng nam vµ ®«ng b¾c - t©y nam.
T¹i ®©y, ®¸ còng bÞ phong ho¸ m¹nh mÏ h¬n vµ h×nh thµnh tÇng phong ho¸ giµu sÐt
vµ cã mµu s¾c ®á h¬n c¸c n¬i kh¸c.
b) C¸c thµnh t¹o biÕn chÊt
Trong ph¹m vi Cï Lao Chµm, c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch biÕn chÊt cã diÖn ph©n
bè kh«ng réng, thËm chÝ khã cã thÓ khoanh ®Þnh ®−îc c¸c diÖn cô thÓ trªn b¶n ®å v×
chóng chØ lµ c¸c thÓ tï cã kÝch th−íc kh¸c nhau trong khèi granit. Còng nhËn thÊy
r»ng, ®¸ biÕn chÊt d¹ng c¸c thÓ tï nµy ph©n bè chñ yÕu ë phÇn r×a phÝa t©y nam ®¶o
vµ do ®é bÒn v÷ng lý ho¸ kÐm h¬n ®¸ granit nªn chóng th−êng gãp phÇn h×nh thµnh
c¸c cung bê lâm cña ®¶o. Thµnh phÇn th¹ch häc cña c¸c thÓ tï kh¸ phøc t¹p: ®¸
greis, ®¸ phiÕn kÕt tinh, phiÕn biotit, granitogneis, phiÕn th¹ch anh-felspat-mica-
silimanit... kÝch th−íc vµi dm3
®Õn vµi tr¨m mÐt khèi, cã h×nh thï k× dÞ vµ n»m theo
ph−¬ng nÐn Ðp chung cña ®¸ granit. T¹i khu vùc B·i Chång gÆp ®¸ biÕn chÊt bÞ

16. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
15
micmatit ho¸ m¹nh, t¹o nªn c¸c v©n d¶i ®éc ®¸o. §Æc ®iÓm nµy còng cã thÓ ®−îc
giíi thiÖu cho kh¸ch du lÞch vÒ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn lµm nãng ch¶y vµ t¸i ph©n bè,
cÊu t¹o l¹i vËt chÊt ë d−íi s©u, nay l¹i ®−îc lé ra trªn b·i biÓn (h×nh 1.2, 1.3). T¹i
c¸c khu vùc lé ®¸ biÕn chÊt, tÇng vá phong ho¸ th−êng giµu sÐt h¬n vµ cã mµu ®á
vµng. C¸c mÆt c¾t tèt nhÊt ®−îc quan s¸t t¹i t©y b¾c vµ ®«ng nam B·i H−¬ng.
H×nh 1.2: §¸ Granit bÞ biÕn ®æi m¹nh ë phÝa b¾c b·i Chång
H×nh 1.3: HiÖn t−îng micmatit ho¸ trong ®¸ biÕn chÊt t¹i khu vùc B·i Chång

17. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
16
c) Vá phong ho¸
Vá phong ho¸ g¾n liÒn víi thæ nh−ìng vµ c¸c ®iÒu kiÖn h×nh thµnh, b¶o tån
chóng, liªn quan chÆt chÏ víi c¸c nh©n tè thµnh t¹o nh− nÒn ®¸ mÑ, ®iÒu kiÖn ®Þa
h×nh, c¸c ®Æc tr−ng khÝ hËu, sù tån t¹i cña thÕ giíi sinh vËt vµ cuèi cïng lµ yÕu tè
thêi gian. Sù tån t¹i cña c¸c s¶n phÈm phong ho¸ trªn ®¶o Cï Lao Chµm còng ph¶n
¸nh kh¸ râ mèi quan hÖ trªn.
S¶n phÈm phong ho¸ phæ biÕn nhÊt trªn ®¶o lµ vá saprolit trªn ®¸ granit, míi
chØ ®−îc h×nh thµnh trong giai ®o¹n ban ®Çu cña tiÕn tr×nh phong ho¸. Chóng ph©n
bè kh¸ phæ biÕn trªn c¸c s−ên cã ®é dèc trªn 200
. Trong mÆt c¾t cña vá, bªn d−íi
líp thæ nh−ìng lµ c¸c s¶n phÈm vôn th« gåm chñ yÕu lµ c¸t s¹n th¹ch anh, felspat
lÉn Ýt sÐt x¸m vµng, cßn gi÷a ®−îc cÊu tróc cña ®¸ gèc. Còng nhËn thÊy ®Æc tr−ng
trong vá saprolit cña vïng nhiÖt ®íi lµ cã sù kÕt hîp ®¸ng kÓ cña phong ho¸ ho¸ häc
bªn c¹nh phong ho¸ c¬ häc vµ sù giµu lªn cña kho¸ng vËt sÐt vµ c¸c oxit s¾t vµ
nh«m, t¹o nªn mµu vµng cña vá.
C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn kho¸ng vËt trong vá phong ho¸ saprolit trªn
®¸ granit t¹i Cï Lao Chµm ®−îc dÉn ra ë b¶ng 1.1.
B¶ng 1.1: Thµnh phÇn kho¸ng vËt (%) trong s¶n phÈm saprolit
trªn ®¸ granit t¹i ®¶o Cï Lao Chµm
CÊp h¹t (mm)
MÉu 1 MÉu 2STT Kho¸ng vËt
0,05-0,1 0,1-0,25 0,05-0,1 0,1-0,25
1 C¸c kho¸ng vËt nÆng 0,02 0,9 0,1 0,1
2 Mica 24,3 36,2 0,6 2,1
3 Pyroxen 1,1 - - -
4 Amphibol 0,9 - 0,6 -
5 Epidot (trong KV nÆng) 24,6 8,3 20,1 8,3
6 Ilmenit (trong KV nÆng) 2,9 8,5 2,4 4,2
7 Zircon (trong KV nÆng) 37,2 22,4 53,1 7,3
8 Turmalin(trong KV nÆng) 7,4 17,4 10,4 44,8
9 Granat 0,8 - - -
10 Hematit (trong KV nÆng) - - 12,8 31,2
11 Limonit - 1,5 - -
12 Th¹ch anh 45,3 59,3 20,0 60,2
13 M¶nh sÐt, mica - 1,9 - 3,6
14 Felspat 49,1 35,1 19,5 27,9
Kho¸ng vËt sÐt trong mÆt c¾t vá saprolit trªn ®¸ granit t¹i ®¶o Cï Lao Chµm
øng víi cÊp h¹t 1-10 µm, chñ yÕu gåm hydromica (31-66%) vµ kaolinit (69-34%).
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña cÊp h¹t sÐt trong s¶n phÈm
saprolit cho thÊy sù −u tréi cña oxit nh«m vµ tæng l−îng kiÒm (Na2O + K2O) so víi
c¸c khu vùc kh¸c cña hÖ thèng ®¶o ven bê (HT§VB) ViÖt Nam (b¶ng 1.2). §Æc tÝnh
nµy liªn quan víi ®¸ mÑ giµu nh«m cña phøc hÖ H¶i V©n.
Trªn s−ên t©y cña ®¶o Cï Lao Chµm vá kiÓu litoma ph©n bè kh¸ réng r·i c¸c
bÒ mÆt san b»ng kiÓu pedimen vµ c¸c bÒ mÆt thÒm mµi mßn ë c¸c ®é cao kh¸c nhau.
MÆc dï c¸c bÒ mÆt nguyªn sinh còng nh− vá phong ho¸ trªn chóng ®· bÞ biÕn ®æi

18. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
17
®¸ng kÓ bëi qu¸ tr×nh röa tr«i, x©m thùc bëi dßng ch¶y cña xø nhiÖt ®íi, song vÉn cã
thÓ quan s¸t c¸c mÆt c¾t cña kiÓu vá nµy däc c¸c taluy ®−êng c¾t qua chóng. C¸c
mÉu ph©n tÝch nguyªn khèi lÊy trong mÆt c¾t vá litoma t¹i ®©y cho thÊy sù −u tréi
cña thµnh phÇn SiO2 (68-77%), l−îng oxit nh«m ®¹t 11-14% vµ oxit s¾t ba tõ 2,8
®Õn 5,8% (b¶ng 1.3). Quan s¸t ngoµi trêi còng nh− kÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu còng cho
thÊy l−îng oxit s¾t vµ nh«m t¨ng cao h¬n trong ®íi litoma n»m d−íi líp thæ nh−ìng,
mét sè n¬i trong ®íi nµy cßn gÆp kÕt vãn oxit s¾t, t¹o nªn mµu vµng ®á cña vá
phong hãa. NÕu l−u ý r»ng tû lÖ th¹ch anh trong ®¸ granit t¹i ®©y ®¹t tíi 30-40% vµ
trong ®íi phong ho¸ chóng cßn t¨ng tíi trªn 45% th× cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh phong
ho¸ c¸c ®¸ granit trªn c¸c bÒ mÆt nghiªng tho¶i nµy diÔn ra m¹nh mÏ.
B¶ng 1.2: Tû lÖ (%) thµnh phÇn ho¸ häc c¸c s¶n phÈm phong ho¸
øng víi cÊp h¹t 1-10 µm
TT T−íng SiO2 TiO2 Al2O3 Fe2O3 P2O5 CaO MgO MnO Na2O K2O MKN Tæng
1 Thæ nh−ìng 50,02 0,33 26,11 4,00 0,08 0,50 0,37 0,06 0,50 4,88 13,13 99,98
2 S−ên tÝch 50,01 0,32 26,99 4,17 0,07 0,50 0,37 0,03 0,43 4,82 12,26 99,97
3 Saprolit 48,98 0,33 26,75 4,23 0,07 0,50 0,39 0,02 0,44 4,63 13,65 99,99
4 Saprolit 49,35 0,33 26,90 4,07 0,07 0,50 0,42 0,03 0,40 4,68 13,24 99,99
5 Saprolit 39,37 0,06 38,24 1,76 0,16 0,50 0,30 0,12 0,86 1,54 16,54 99,45
B¶ng 1.3: Tû lÖ (%) thµnh phÇn ho¸ häc c¸c s¶n phÈm phong ho¸ litoma
trong ®¸ granit trong mÉu nguyªn khèi
TT §íi SiO2 Al2O3 Fe2O3 FeO MnO MgO CaO Na2O K2O P2O5 MKN Tæng
1 Thæ nh−ìng 77,56 11,17 2,88 0,82 0,47 0,02 0,79 0,03 2,63 0,03 3,32 99,74
2 litoma 68,70 15,55 5,80 0,88 0,55 0,06 0,44 0,15 1,92 0,05 6,00 100,2
3 Saprolit 70,84 14,28 4,08 1,44 0,67 0,20 1,13 0,15 3,08 0,06 4,48 100,5
d) TrÇm tÝch §Ö tø
Theo c¸c tµi liÖu nghiªn cøu tr−íc ®©y th× thµnh t¹o bë rêi tuæi §Ö tø ph©n bè
chñ yÕu trªn c¸c bÒ mÆt ®Þa h×nh thÊp däc c¸c cung bê lâm. Tuy nhiªn, c¸c kÕt qu¶
kh¶o s¸t míi nhÊt cho thÊy trªn s−ên nói thÊp t¹i phÝa t©y ®¶o Cï Lao Chµm kh«ng
ph¶i chØ ®−îc cÊu t¹o tõ ®¸ granit phong ho¸, mµ thùc tÕ hÇu hÕt chóng ®Òu ®−îc
phñ bëi mét líp trÇm tÝch §Ö tø cã bÒ dµy kh¸c nhau, chñ yÕu lµ s¶n phÈm cña qu¸
tr×nh lë tÝch - ®Æc tr−ng cho s−ên cña c¸c khèi ®¸ granit. Theo nguån gèc thµnh t¹o,
mét c¸ch ph©n chia g¾n liÒn víi thµnh phÇn vËt chÊt, cã thÓ ph©n chia c¸c thµnh t¹o
§Ö tø ®¶o Cï Lao Chµm theo c¸c ph©n vÞ sau ®©y:
C¸c thµnh t¹o lë tÝch-s−ên tÝch (cdQ)
Nh− ®· nªu trªn, c¸c thµnh t¹o lë tÝch - s−ên tÝch chiÕm mét diÖn tÝch kh¸ réng
r·i t¹i s−ên t©y ®¶o. §ã lµ c¸c vËt liÖu ®−îc lë tõ c¸c s−ên dèc phÝa trªn, ®−îc æn
®Þnh vÞ trÝ mét c¸ch t−¬ng ®èi trªn c¸c s−ên tho¶i (10-20o
) hoÆc c¸c bÒ mÆt pedimen,
thÒm phÝa d−íi c¸c s−ên träng lùc. HÇu hÕt diÖn ph©n bè c¸c s−ên cã ®é dèc nµy
®Òu ®−îc phñ bëi mét ®íi t¶ng l¨n cã kÝch th−íc kh¸c nhau, ®−îc lÊp ®Çy bëi c¸c
t¶ng nhá h¬n vµ c¸c vËt liÖu vôn kh¸c dµy tõ 1-3m. TËp t¶ng l¨n granit nµy còng ®·
bÞ phong ho¸, phÇn trªn t¹o nªn líp thæ nh−ìng. ChÝnh sù phong ho¸ cña c¸c t¶ng vµ
vËt liÖu lÊp ®Çy lµ h¹t mÞn míi t¹o ®iÒu kiÖn gi÷ Èm cho tËp trÇm tÝch nµy vµ do vËy
trªn chóng míi cã thÓ ph¸t triÓn líp thùc vËt phong phó.

19. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
18
DÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt tËp trÇm tÝch thø sinh nµy lµ c¸c t¶ng granit cã kÝch
th−íc kh¸c nhau, cã thÓ ®−îc mµi trßn Ýt nhiÒu, s¾p xÕp mét c¸ch lén xén. Ph−¬ng
Ðp cña mçi t¶ng ®¸ granit th−êng cã h−íng c¾t vµo nhau. T¹i nhiÒu n¬i, tËp t¶ng l¨n
nµy phñ lªn tÇng phong ho¸ cña ®¸ granit vµ ranh giíi gi÷a chóng th−êng tån t¹i tËp
d¨m vôn th¹ch anh s¾c c¹nh - s¶n phÈm cña bÒ mÆt phong ho¸ cæ. T¹i phÝa ®«ng
nam B·i Lµng, tËp t¶ng nµy cßn phñ trªn líp cuéi s¹n th¹ch anh ®−îc mµi kh¸ trßn
cña thÒm biÓn cæ (h×nh 1.4).
H×nh 1.4: TrÇm tÝch coluvi víi c¸c t¶ng l¨n granit
phñ trªn s¶n phÈm phong ho¸ cña ®¸ gèc
C¸c thµnh t¹o lò tÝch-lë tÝch (pcQ)
Kh¸c víi thµnh t¹o lë tÝch-s−ên tÝch, c¸c trÇm tÝch thuéc kiÓu pcQ ph©n bè h¹n
chÕ däc c¸c khe suèi c¾t vµo s−ên khèi nói. Do chÞu t¸c ®éng cña ho¹t ®éng dßng
ch¶y vµo mïa m−a, c¸c vËt liÖu h¹t nhá Ýt ®−îc tån t¹i däc c¸c khe suèi víi sù −u
tréi cña vËt liÖu cã kÝch th−íc lín nµy.
C¸c thµnh t¹o s«ng-s−ên tÝch-lò tÝch (adpQ)
C¸c trÇm tÝch thuéc kiÓu nµy ph©n bè ë phÇn thÊp cña c¸c khe suèi, gi¸p víi
c¸c bÒ mÆt tÝch tô c¸t biÓn, t¹o nªn mét bÒ mÆt nghiªng tho¶i. VËt liÖu cÊu t¹o nªn
bÒ mÆt nµy cã sù ph©n dÞ tõ d−íi lªn trªn mçi mÆt c¾t vµ theo h−íng dßng ch¶y, theo
quy luËt mÞn dÇn. PhÇn d−íi cña c¸c mÆt c¾t vµ phÇn ®Ønh cña c¸c nãn phãng vËt
chñ yÕu lµ c¸c thµnh t¹o h¹t th« nh− t¶ng l¨n nhá, cuéi lín. Thµnh phÇn cña c¸c t¶ng
vµ cuéi vÉn chñ yÕu lµ ®¸ granit, ®é mµi trßn, chän läc kÐm. C¸c vËt liÖu lÊp ®Çy nhá
h¬n cã sù t¨ng lªn cña th¹ch anh, mét vµi hßn cuéi ®¸ quaczit. PhÇn trªn cña mÆt c¾t
hoÆc phÇn ®u«i cña nãn phãng vËt lµ c¸c thµnh t¹o h¹t nhá h¬n nh− c¸t s¹n, c¸t s¹n
lÉn bét sÐt mµu x¸m vµng. T¹i nhiÒu n¬i, ë phÇn cöa c¸c suèi kh¸ phæ biÕn vËt liÖu c¸t

20. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
19
s¹n th¹ch anh h¹t th«, ®é mµi trßn, chän läc kÐm. C¸c vËt liÖu nµy ®−îc bæ sung sau
mçi trËn m−a, lµ nguån vËt liÖu x©y dùng cã gi¸ trÞ trªn ®¶o (h×nh 1.5).
H×nh 1.5: Khai th¸c c¸t s¹n x©y dùng t¹i cöa khe suèi ë phÝa t©y B·i ¤ng
C¸c thµnh t¹o nguån gèc biÓn (mQ)
Theo thêi gian thµnh t¹o, c¸c tÝch tô biÓn ®−îc ph©n chia thµnh 3 thêi kú: trÇm
tÝch biÓn tuæi Pleistocen, trÇm tÝch biÓn tuæi Holocen gi÷a vµ trÇm tÝch biÓn tuæi
Holocen muén.
TrÇm tÝch biÓn tuæi Pleistocen gåm c¸c trÇm tÝch cßn ®−îc b¶o tån d¹ng sãt trªn
c¸c bÒ mÆt thÒm cao trªn 20m. Trong khu vùc nghiªn cøu, chóng phæ biÕn h¬n ë ®é cao
40-60m, ®−îc b¶o tån d−íi líp t¶ng l¨n granit nh− ®· nãi ë phÇn trªn. MÆt c¾t ®−îc
quan s¸t tèt nhÊt trªn taluy ®−êng « t«, c¸ch B·i Lµng kho¶ng 500m vÒ phÝa ®«ng nam.
Thµnh phÇn trÇm tÝch gåm cuéi sái th¹ch anh (30-40%) g¾n kÕt kh¸ tèt bëi c¸t bét mµu
vµng n©u. Cuéi sái cã ®−êng kÝnh trung b×nh 0,5-1,5 cm, ®é mµi trßn kh«ng ®ång nhÊt,
nhiÒu hßn mµi trßn rÊt tèt, song n»m c¹nh l¹i cã mét sè hßn kh¸c ®−îc mµi trßn kÐm.
Nh− vËy, tËp cuéi sái tuæi Pleistocen nµy hÇu nh− kh«ng ®−îc lé trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh,
song l¹i cã diÖn tån t¹i kh¸ phæ biÕn d−íi líp t¶ng l¨n. Ph¸t hiÖn vµ nghiªn cøu chóng
cã ý nghÜa quan trong trong viÖc lµm s¸ng tá lÞch sö h×nh thµnh c¸c bËc ®Þa h×nh thÊp
xung quanh ®¶o (h×nh 1.6).
TrÇm tÝch biÓn tuæi Holocen gi÷a gåm c¸c thµnh t¹o thÒm c¸t biÓn cao 4-6m vµ
thµnh t¹o tÝch tô biÓn-vòng vÞnh, liªn quan víi thêi kú biÓn tiÕn Holocen cùc ®¹i.
C¸c thµnh t¹o c¸t cña thÒm 4-6m ph©n bè ë khu vùc B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i
Chång, B·i B×m, B·i H−¬ng t¹o nªn mét bÒ mÆt t−¬ng ®èi ph¼ng vµ æn ®Þnh. TrÇm

21. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
20
tÝch chñ yÕu lµ c¸t h¹t trung mµu x¸m tr¾ng, x¸m vµng nh¹t, ®é mµi trßn, chän läc
tèt. Mét sè n¬i trong tËp c¸t cã sù tÝch luü oxit s¾t cho mµu vµng loang læ ®á.
H×nh 1.6: BÒ mÆt thÒm biÓn 40-60m víi tËp cuéi biÓn ®−îc b¶o tån d−íi c¸c t¶ng l¨n granit
t¹i ®«ng nam B·i Lµng (tr¸i) vµ cuéi sái th¹ch anh cña thÒm 40-60m (ph¶i)
C¸c thµnh t¹o tÝch tô biÓn-vòng vÞnh cÊu t¹o nªn c¸c bÒ mÆt b»ng ph¼ng cao 4-
5m, ph©n bè ë phÇn cöa c¸c khe suèi, th−êng ®−îc ng¨n c¸ch víi biÓn bëi c¸c thÒm
c¸t biÓn. DiÖn ph©n bè réng vµ ®iÓn h×nh nhÊt ®−îc quan s¸t t¹i thung lòng §ång
Chïa. MÆt c¾t trÇm tÝch ®Æc tr−ng bëi tËp h¹t th« n»m d−íi, gåm cuéi sái ®a thµnh
phÇn, trong ®ã cã trªn 30% cuéi th¹ch anh mµi trßn tèt, ®−îc ghi nhËn bëi vËt liÖu
lÊy lªn tõ c«ng tr×nh ®µo ©u thuyÒn t¹i Cï Lao Chµm. PhÇn trªn cña mÆt c¾t gåm c¸c
líp c¸t bét mµu x¸m ®en xen c¸c líp bét sÐt lÉn c¸t giµu vËt chÊt h÷u c¬.
TrÇm tÝch biÓn tuæi Holocen muén chñ yÕu lµ c¸c thµnh t¹o c¸t cÊu t¹o nªn c¸c
b·i biÓn hiÖn ®¹i, ph©n bè däc c¸c cung bê lâm. KÝch th−íc cña c¸c cung bê lâm
ph¶n ¸nh møc ®é tr−ëng thµnh cña ®−êng bê, ®ång thêi còng khèng chÕ ®Æc ®iÓm vÒ
thµnh phÇn cÊp h¹t cña trÇm tÝch. C¸c b·i biÓn t¹i cung bê lâm réng nh− B·i ¤ng,
B·i Lµng, B·i Chång, B·i H−¬ng th−êng ®−îc cÊu t¹o bëi c¸t h¹t trung ®Õn mÞn.
Tr¸i l¹i, c¸c cung bê lâm cã møc ®é tr−ëng thµnh kÐm nh− c¸c b·i biÓn thuéc B·i
B¾c, B·i XÐp l¹i ®−îc cÊu t¹o bëi c¸t h¹t th« h¬n (b¶ng 1.4). Trong mçi b·i còng
thÊy cã sù ph©n dÞ vÒ thµnh phÇn ®é h¹t: nÕu nh− ë phÇn trªn mÆt hÇu hÕt c¸c b·i chØ
gÆp c¸t h¹t trung ®Õn mÞn th× ë d−íi s©u chØ 10-15cm ®· gÆp c¸t h¹t trung ®Õn th«.
Do ¶nh h−ëng cña c¸c dßng ch¶y ven bê chñ yÕu cã h−íng ®«ng nam-t©y b¾c, ®é
h¹t ë phÝa ®«ng nam cña c¸c b·i còng th−êng th« h¬n ®é h¹t ë phÝa t©y b¾c. TÝnh
chÊt ph©n dÞ nµy ®−îc quan s¸t râ nhÊt t¹i B·i B¾c. VÒ thµnh phÇn kho¸ng vËt, bªn
c¹nh c¸c h¹t c¸t th¹ch anh chiÕm tû lÖ chñ yÕu, trong c¸c b·i c¸t cßn ph©n bè c¸c
kho¸ng vËt nÆng nh− ilmenit, ziricon, manhetit vµ c¸c kho¸ng vËt mica, epidot...

22. B¶ng 1.4: §Æc tr−ng c¬ häc cña c¸c b·i biÓn trªn ®¶o Cï Lao Chµm
KÝch th−íc (m)
(dµi/réng)
Tû lÖ % thµnh phÇn cÊp h¹t Th«ng sè trÇm tÝch
TT Khu vùc
B·i
biÓn
ThÒm c¸t
Sè
hiÖu
mÉu >2
mm
2-1
mm
1 - 0.8
mm
0.8 -
0.63
mm
0.63 -
0.5
mm
0.5 -
0.4
mm
0.4 -
0.315
mm
0.315
- 0.25
mm
0.25 -
0.2
mm
0.2 -
0.16
mm
0.16 -
0.1
mm
0.1 -
0.063
mm
<0.063
mm
So Sk Md
1. B·i B¾c 1 100/20 CL12 23.63 29.84 18.82 7.49 8.38 5.14 4.51 2.19 0 0 0 0 0 1.59 1.33 1.045
2. B·i B¾c 2 150/20 CL12/1 0 0 0 5.96 9.92 21.16 33.37 19.34 7.15 3.11 0 0 0 1.21 1.01 0.365
3. B·i B¾c 3 150/20 CL12/2 0 4.16 10.71 18.77 33.26 19.01 11.41 2.67 0 0 0 0 0 1.22 1.01 0.562
4. B·i B¾c 4 300/30 200/50 CL12/4 0 0 0 4.09 3 12.17 33.76 34.29 10.8 1.89 0 0 0 1.17 1.02 0.321
5. CL15/1 0 0 0 0 0 6.92 26.7 30.13 18.93 12.92 4.4 0 0 1.23 0.95 0.28
6. CL15/2 0 0 8.04 5.45 11.49 14.23 22.31 17.62 12.94 5.41 2.51 0 0 1.37 1.05 0.355
7. CL15/3 0 0 0 6.42 11.51 15.14 26.47 22.62 10.51 5.73 1.61 0 0 1.28 1.04 0.342
8. CL16/1 0 0 0 3.3 8.42 12.43 20.09 13.84 14.33 17.17 10.42 0 0 1.43 0.92 0.389
9. CL16/2 0 0 8.34 4.56 9.79 10.88 22.96 19.7 13.53 7.52 2.73 0 0 1.36 1.07 0.336
10. CL16/3 0 0 0 5.18 7.96 15.8 29.2 22.76 11.52 5.8 1.77 0 0 1.25 0.99 0.336
11. CL16/4 0 10.35 22.12 12.82 14.28 8.23 8.39 6.12 4.1 2.76 2.08 8.74 0 1.63 0.83 0.583
12.
B·i ¤ng 550/50 550/100
CL16/5 11.34 21.22 24.68 13.48 11.92 5.63 5.11 2.78 3.84 0 0 0 0 1.37 0.86 0.859
13. CL33 0 6.37 3.55 3.03 5.57 7.6 18.68 15.39 22.8 9.42 6.81 0.78 0 1.37 0.05 0.29
14. B·i Lµng 500/30 500/60 CL33/1 6.93 3.59 5.64 4.92 12.21 14.04 24.66 14.98 6.21 2.84 3.98 0 0 1.38 1.17 0.389
15. CL21/1 0 0 0 0 0 0 3.83 16.16 27.85 33.08 18 1.08 0 1.19 1.03 0.197
B·i XÐp 1 600/20 CL21/2 0 7.37 8.24 8.06 13.58 11.63 16.29 9.16 7.18 9.74 7.96 0.79 0 1.59 0.97 0.393
16.
B·i XÐp 2 200/20 150/40
17 CL11 0 0 7.44 9.77 34.96 24.09 16.45 5.02 2.26 0 0 0 0 1.21 0.93 0.507
18
B·i
Chång 450/40 400/50 CL11/1 0 3.1 6.02 8.35 18.65 24.29 23.77 10.58 2.62 2.61 0 0 0 1.27 1.02 0.439
19 B·i B×m 700/40 650/50 CL10 0 0 0 4.26 8.36 21.58 31.89 21.84 6.68 3.36 2.03 0 0 1.22 1 0.355
20 B·i
H−¬ng
450/40 400/60 CL9 0 6.52 23.95 23.69 17.84 7.49 5.38 2.58 1.61 10.94 0 0 0 1.34 0.9 0.659
21
§ÒtµiKC-09-12:LuËnchøngkhoahäcvÒm«h×nhph¸ttriÓnkinhtÕ-sinhth¸ivµdulÞchCïLaoChµm

23. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
22
1.1.4. Vµi nÐt vÒ t©n kiÕn t¹o
a) Kh¸i qu¸t chung
N»m ë r×a b¾c cña ®Þa khèi Kon Tum, mãng cña khu vùc nghiªn cøu ®−îc t¹o
nªn bëi c¸c ®¸ trÇm tÝch phun trµo, x©m nhËp cã tuæi Proterozoi-Paleozoi sím, bÞ
uèn nÕp vµ biÕn chÊt m¹nh mÏ t¹o nªn mãng kÕt tinh. Theo Ph¹m Huy Long (1995,
1999), vµo Paleozoi muén-Mezozoi sím, vïng lµ phÇn r×a phÝa ®«ng, ®«ng b¾c cña
miÒn ho¹t ®éng magma kiÕn t¹o m¹nh, ®−îc n©ng lªn vµ bÞ ho¹t hãa magma kiÕn
t¹o kiÓu r×a lôc ®Þa. Vµo Mezozoi muén vµ Kainozoi, vïng n»m trong ®íi r×a cña chÕ
®é rift BiÓn §«ng vµ lµ r×a phÝa ®«ng cña lôc ®Þa kiÓu ®iÓm nãng §«ng D−¬ng. C¸c
ho¹t ®éng kiÕn t¹o tÝch cùc trong giai ®o¹n nµy tæ hîp víi qu¸ tr×nh ngo¹i sinh liªn
quan víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ dao ®éng mùc n−íc ®¹i d−¬ng ®· t¹o nªn nh÷ng nÐt
c¬ b¶n cña ®Þa h×nh vµ trÇm tÝch, quy ®Þnh h−íng vµ c−êng ®é c¸c qu¸ tr×nh ®éng
lùc ngo¹i sinh hiÖn ®¹i vµ do vËy cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc quy ho¹ch l·nh thæ.
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp ®· cho thÊy c¸c ho¹t ®éng t©n kiÕn t¹o trong
ph¹m vi ®íi §µ N½ng nãi chung vµ khu vùc ®¶o Cï lao Chµm nãi riªng ®−îc b¾t ®Çu
tõ Miocen. Còng nh− c¸c n¬i kh¸c, c¸c chuyÓn ®éng t©n kiÕn t¹o ë ®©y thÓ hiÖn c¶
tÝnh kÕ thõa b×nh ®å cÊu tróc cæ (®ã lµ sù thèng trÞ cña c¸c chuyÓn ®éng khèi t¶ng vµ
vßm - khèi t¶ng ph©n ®íi theo chiÒu tõ b¾c xuèng nam vµ tõ t©y sang ®«ng), ®ång
thêi l¹i thÓ hiÖn tÝnh ph¸t triÓn míi thÓ hiÖn râ rµng nhÊt qua c¸c cÊu tróc ph−¬ng
kinh tuyÕn vµ ¸ vÜ tuyÕn. C¸c chuyÓn ®éng còng ph©n dÞ theo thêi gian, lóc m¹nh,
lóc yÕu dÉn tíi h×nh thµnh tÝnh ph©n bËc ®Þa h×nh vµ ph©n nhÞp cña c¸c bån trÇm
tÝch. BiÓu hiÖn râ nhÊt cña ho¹t ®éng t©n kiÕn t¹o vïng ven biÓn §µ N½ng - Cï Lao
Chµm lµ ho¹t ®éng ®øt g·y, kÌm theo lµ c¸c chuyÓn ®éng khèi t¶ng vµ vßm khèi
t¶ng.
Trªn b×nh ®å cÊu tróc chung cña d¶i ven biÓn Qu¶ng Nam - §µ N½ng, cã thÓ
thÊy ®−îc sù ph©n dÞ cña ho¹t ®éng kiÕn t¹o theo h−íng tõ lôc ®Þa ra biÓn. Cã thÓ
chia khu vùc thµnh ba ®íi cÊu tróc lµ: 1) ®íi n©ng m¹nh §¹i Léc - QuÕ S¬n ë phÝa
t©y víi sù h×nh thµnh c¸c nói cao trªn 1000m; 2) ®íi sôt lón d¹ng ®Þa hµo §µ N½ng -
Héi An t¹o nªn d¶i ®ång b»ng cïng tªn, mãng ®¸ gèc t¹i ®©y bÞ ch×m s©u trªn 250m,
c¸c thµnh t¹o §Ö tø t¹i ®ång b»ng còng cã bÒ dµy tõ vµi chôc mÐt tíi 100m; 3) ®íi
n©ng d¹ng ®Þa luü S¬n Trµ - Cï Lao Chµm víi sù bãc lé thÓ x©m nhËp granit phøc
hÖ H¶i V©n vµ t¹o ®Þa h×nh nói thÊp næi lªn trªn mÆt biÓn.
b) Khe nøt vµ ®øt g∙y kiÕn t¹o
HÖ thèng ®øt g·y vµ khe nøt trong c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt cña vïng nghiªn cøu
ph¸t triÓn theo 3 ph−¬ng chÝnh: t©y b¾c-®«ng nam, ¸ kinh tuyÕn vµ ®«ng b¾c-t©y
nam. Trong mçi thµnh t¹o ®Þa chÊt, t¹i c¸c vÞ trÝ kiÕn t¹o kh¸c nhau th× khe nøt còng
ph¸t triÓn kh¸c nhau c¶ vÒ ph−¬ng, gãc c¾m vµ nhiÒu tÝnh chÊt kh¸c. C¸c hÖ thèng
khe nøt vµ ®øt g·y nµy quyÕt ®Þnh tíi ph−¬ng chung cña c¸c d·y nói, ph−¬ng cña
®−êng bê vµ c¸c thung lòng, khe suèi. Nh×n tæng thÓ, h×nh th¸i chung cña ®¶o Cï
Lao Chµm cã d¹ng khèi víi gãc c¹nh râ rµng, ph¶n ¸nh kh¸ râ vai trß cña ho¹t ®éng
kiÕn t¹o trong viÖc t¹o nªn b×nh ®å ®Þa h×nh t¹i ®©y.
HÖ ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam phæ biÕn nhÊt trªn ®¶o Cï Lao Chµm vµ
vïng biÓn kÕ cËn. §ã lµ c¸c ®øt g·y trïng víi ph−¬ng kÐo dµi cña c¸c ®−êng bê biÓn
nh− B·i B¾c, ®øt g·y tõ B·i Chång tíi B·i H−¬ng vµ phÝa nam nói Tôc C¶, ®øt g·y

24. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
23
§ång Chïa t¹o nªn d¹ng tuyÕn ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam cña thung lòng §ång
Chïa, ngoµi ra ®øt g·y nµy cßn thÓ hiÖn kh¸ râ bëi c¸c d¶i tròng trªn s−ên vµ ®Ønh
nói Hßn §¹i. HÖ ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam ®· quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh thµnh
hµng lo¹t khe suèi theo ph−¬ng nµy t¹i hai s−ên phÝa t©y b¾c vµ ®«ng nam nói Hßn
§¹i. D¶i tròng víi c¸c ®−êng ®¼ng s©u ®¸y biÓn lín nhÊt khu vùc víi gi¸ trÞ 40-60m
cã d¹ng tuyÕn kÐo dµi ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam, t¹o nªn ranh giíi ph©n c¸ch gi÷a
Cï Lao Chµm víi Hßn Giµi còng lµ nh÷ng minh chøng kh¸ râ rµng cho ho¹t ®éng
cña mét ®íi ®øt g·y theo ph−¬ng nµy.
HÖ ®øt g·y ¸ kinh tuyÕn cã sù thÓ hiÖn kh¸ râ trªn ®Þa h×nh, chóng kh«ng
nh÷ng gãp phÇn h×nh thµnh hÖ thèng khe suèi cïng ph−¬ng mµ cßn t¹o nªn nhiÒu
®o¹n ®−êng bê vµ c¸c s−ên v¸ch dèc ®øng. BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ ®øt g·y t¹o nªn
®−êng bê vµ s−ên nói th¼ng ë ®«ng B·i XÐp, ®−êng bê dèc ®øng phÝa ®«ng nói Tôc
C¶. Hµng lo¹t khe suèi ë phÝa b¾c nói Hßn BiÒn còng cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn do
ph¸t triÓn däc hÖ thèng khe nøt nµy. T¹i phÝa t©y nói Hßn §¹i, däc hÖ ®øt g·y
ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ®· x¶y ra qu¸ tr×nh xiÕt Ðp m¹nh cña ®¸. C¸c ®¸ bÞ biÕn vÞ
m¹nh nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh phong ho¸ vµ t¹o ®Þa h×nh lâm s©u cña bê
biÓn. Däc theo ®íi ®øt g·y nµy còng lµ n¬i líp phñ thùc vËt ph¸t triÓn xanh tèt h¬n
c¸c khu vùc kÕ cËn (h×nh 1.7).
H×nh 1.7: §øt g·y ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn t¹i phÝa t©y ®Ønh 189 gãp phÇn t¹o nªn
hâm s©u cña bê biÓn vµ líp phñ thùc vËt t−¬i tèt h¬n c¸c khu vùc xung quanh
HÖ thèng ®øt g·y - khe nøt ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam phæ biÕn ë s−ên t©y - t©y
nam nói Hßn BiÒn, nói Tôc C¶. Sù kÕt hîp gi÷a hÖ thèng ®øt g·y nµy víi hÖ thèng
®øt g·y ¸ kinh tuyÕn vµ t©y b¾c-®«ng nam ë phÝa t©y nói Hßn BiÒn ®· gãp phÇn ph¸
hñy m¹nh c¸c khèi ®¸ granit, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ®æ lë vµ tÝch tô c¸c s¶n
phÈm ®æ lë, t¹o nªn sù nghiªng tho¶i cña ®Þa h×nh ë phÝa s−ên nµy, gãp phÇn t¹o nªn
c¸c khe suèi cã nhiÒu nh¸nh, ph¸t triÓn dµi ®Ó tËp trung n−íc. C¸c khe nøt ph−¬ng
®«ng b¾c-t©y nam kh¸ phæ biÕn trªn c¸c ®¸ t¹i s−ên v¸ch dèc ®øng phÝa ®«ng nam
nói Tôc C¶ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho sãng giã t¹o nªn c¸c hang kÐo dµi, cao vµ dèc
®øng, lµ níi c− tró cña ®µn yÕn sµo cã gi¸ trÞ nhÊt cña ®¶o (h×nh 1.8).

25. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
24
H×nh 1.8: HÖ thèng khe nøt ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam trong ®¸ granit
t¹i phÝa ®«ng nam nói Tôc C¶ - n¬i c− tró cña ®µn chim yÕn
1.2 ®Æc ®iÓm ®Þa m¹o
1.2.1 Cï Lao Chµm - mét ®iÓn h×nh tiªu biÓu nhÊt vÒ mÆt h×nh th¸i - c¶nh
quan cña mét ®¶o nói ®¸ granit trong hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam
§ång thêi víi ho¹t ®éng trong lßng Tr¸i §Êt, c¸c qu¸ tr×nh ngo¹i sinh víi sù
chi phèi cña nguån n¨ng l−îng MÆt Trêi gãp phÇn ®¸ng kÓ t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ
c¶nh quan cña ®¶o ®¸ granit - ®ã lµ sù h×nh thµnh c¸c s¶n phÈm phong ho¸ trªn khèi
®¸. NÐt chung cña phong ho¸ ®¸ granit cña xø nhiÖt ®íi lµ c¬ chÕ bãc vá ®Ó h×nh
thµnh tÇng phong ho¸ mÒm bë bäc ngoµi c¸c nh©n cÇu granit t−¬i, song sù tån t¹i
c¶nh quan ®Þa m¹o - thæ nh−ìng t¹i mçi khu vùc cã sù kh¸c biÖt. NÕu t¹i ®íi kh«
h¹n Nha Trang - B×nh ThuËn, trªn c¸c s−ên dèc däc Quèc lé 1A hÇu hÕt ®Òu chØ gÆp
c¸c t¶ng ®¸ lín nhá ngæn ngang th× t¹i Cï Lao Chµm, c¶nh quan cã sù kh¸c biÖt
®¸ng kÓ. §ã lµ s−ên v¸ch dèc ®øng lé tr¬ ®¸ khèi vµ mét vµi t¶ng d−êng nh− míi
®−îc t¸ch ra tõ khèi ®¸ lín ë s−ên ®«ng b¾c, lµ s−ên tho¶i víi líp phñ thùc vËt trªn
tÇng ®Êt vµng x¸m ë t©y nam. Tuy nhiªn, nÕu líp phñ thùc vËt bÞ tµn ph¸, trong thêi
gian kh«ng l©u, qu¸ tr×nh xãi mßn ®Êt bëi m−a cña xø nhiÖt ®íi Èm sÏ t¹o nªn mét
c¶nh quan hoang m¹c nh− B×nh ThuËn.
Ho¹t ®éng kiÕn t¹o cã tÝnh chu kú tæ hîp víi dao ®éng mùc n−íc ®¹i d−¬ng vµ
qu¸ tr×nh bãc mßn ®· t¹o nªn tÝnh ph©n bËc ®Þa h×nh cña ®¶o. MÆc dï cã s−ên dèc
vµ diÖn tÝch kh«ng lín, Cï Lao Chµm vÉn thÓ hiÖn tÝnh ph©n bËc kh¸ râ, nhÊt lµ ë
phÝa s−ên t©y nam cña ®¶o, víi c¸c bËc: <10m; 10-20m; 20-30m; 40-60m; 80-
120m; 180-220m vµ trªn 350m. C¸c bËc thÊp cã nguån gèc mµi mßn do biÓn vµ c¸c
bËc cao lµ di tÝch cña c¸c bÒ mÆt san b»ng.
Sau khi c¸c khèi ®¸ granit H¶i V©n-Cï Lao Chµm ®−îc bãc lé, kÓ tõ Kainozoi
(tõ 40-50 triÖu n¨m tr−íc tíi nay) t¸c ®éng cña tù nhiªn lªn chóng ®· ®Ó l¹i nhiÒu
dÊu Ên quan träng, ®ã lµ c¸c bËc ®Þa h×nh - mÆt san b»ng vµ c¸c thÒm biÓn.
MÆc dï ®Þa h×nh bÞ ph©n c¾t m¹nh, nh−ng t¹i Cï Lao Chµm vÉn tån t¹i mét tËp
hîp c¸c mÆt san b»ng kiÓu pediplen vµ pedimen: pediplen 400-500 m (Hßn BiÒn)

26. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
25
tuæi dù kiÕn Miocen muén (14 triÖu n¨m; pediplen 300-350 m (Hßn §¹i, nam Hßn
BiÒn) tuæi Pliocen sím (5 triÖu n¨m); pediplen 160-180m (c¸c yªn ngùa t©y b¾c vµ
®«ng nam ®¶o) tuæi Pliocen muén (3 triÖu n¨m); Pedimen 80-120 (s−ên B·i H−¬ng,
yªn ngùa ®«ng B·i Lµng…) tuæi Pleitocen sím (1,7 triÖu n¨m). C¸c mÆt san b»ng kÓ
trªn ph¶n ¸nh c¸c giai ®o¹n yªn tÜnh t−¬ng ®èi vÒ mÆt kiÕn t¹o trong Neogen-§Ö tø.
C¸c thÒm biÓn ph¶n ¸nh t¸c ®éng t−¬ng hç gi÷a biÓn vµ ®¶o, qu¸ tr×nh dao
®éng mùc n−íc biÓn trong mèi t−¬ng quan víi c¸c chuyÓn ®éng t©n kiÕn t¹o. ThÒm
mµi mßn 40-60m, tuæi Pleistocen gi÷a (400 ngh×n n¨m) mµ chøng cí lµ cuéi sái
th¹ch anh mµi mßn (®«ng B·i Lµng, B·i XÐp); thÒm mµi mßn 20-30 m (b¾c B·i
Lµng) tuæi ®Çu Pleistocen muén (125 ngh×n n¨m); thÒm mµi mßn - tÝch tô 10-15m
(§ång Chïa) tuæi gi÷a Pleistocen muén (50 ngh×n n¨m), thÒm tÝch tô c¸t biÓn 4-6m
(B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i Chång) tuæi Holocen gi÷a (5- 6 ngh×n n¨m).
C¸c dÊu Ên cßn sãt l¹i nªu trªn, cïng víi tµi liÖu ®Þa chÊt khu vùc cho phÐp
ph¸c dùng vµi nÐt vÒ mét lÞch sö ph¸t triÓn ®Çy biÕn ®éng trong qu¸ khø ë ®©y. Cã
thÓ nghÜ r»ng trong Paleogen vµ Neogen khu vùc nµy lµ lôc ®Þa bãc mßn (thuéc d·y
n©ng ®Þa luü H¶i V©n-Cï Lao Chµm) nh−ng sang §Ö tø lµ sù thay ®æi nhiÒu lÇn kÕ
tiÕp nhau cña lôc ®Þa m«i tr−êng vµ biÓn.
Sau giai ®o¹n yªn tÜnh t¹o peneplen §«ng D−¬ng vµo cuèi Eocen, b¾t ®Çu tõ
Oligocen (33 triÖu n¨m tr−íc) lµ giai ®o¹n ph©n dÞ kiÕn t¹o m¹nh mÏ, víi sù lÇn l−ît
h×nh thµnh c¸c bån tròng réng lín trªn thÒm lôc ®Þa vµ t¸ch gi·n ®¸y biÓn h×nh
thµnh BiÓn §«ng. Vµo ®Çu Miocen c¸c thung lòng s©u ®−îc h×nh thµnh vµ ®Õn
Miocen gi÷a t¹o thµnh c¸c pediplen kh¸ réng, hiÖn cßn sãt l¹i trªn c¸c ®Ønh khèi nói
granit trong vïng. Vµo ®Çu Miocen muén c¸c ho¹t ®éng n©ng khèi t¶ng ®· t¹o míi
nhiÒu khèi nói ®Þa luü vµ ®ång b»ng - ®Þa hµo (Héi An). Tõ gi÷a Miocen muén, qu¸
tr×nh san b»ng ®· mét lÇn n÷a t¹o ra c¸c pediplen míi, ph©n bè réng r·i mµ Hßn
BiÒn Cï Lao Chµm lµ mét di tÝch. Cuèi Miocen - ®Çu Pliocen ho¹t ®éng phun trµo
®· më ra mét thêi kú ph©n dÞ míi. Bazan vïng Ba Lµng An (tuæi 5,97 - 6,31 triÖu
n¨m) phñ lªn trªn c¸c bÒ mÆt pediplen vµ trÇm tÝch Miocen. Trong Pliocen tiÕp tôc
c¸c ho¹t ®éng n©ng khèi t¶ng vµ h¹ ®Þa hµo d¶i ven biÓn, xen kÏ víi c¸c thêi ®o¹n
yªn tÜnh, t¹o c¸c mÆt san b»ng d¹ng vai nói ë nhiÒu n¬i trong ®ã cã Cï Lao Chµm,
xung quanh Hßn BiÒn. Vá phong ho¸ cËn nhiÖt ®íi ferosialit còng ®· ®−îc thµnh t¹o
vµo thêi kú nµy.
Trong §Ö tø, ®Þa h×nh HT§VB ViÖt Nam ph¸t triÓn trong sù giao thoa cña hai
qu¸ tr×nh n©ng h¹ khèi t¶ng vµ dao ®éng mùc n−íc ®¹i d−¬ng trong c¸c chu kú b¨ng
hµ - gian b¨ng. §ît biÓn tiÕn ®Çu tiªn vµo Pleistocen gi÷a ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn
toµn khu vùc mµ ë Cï Lao Chµm ®· h×nh thµnh mét mÆt thÒm mµi mßn 40 - 60 m.
BiÓn lïi cuèi Pleistocen ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c¾t s©u vµ t¹o s−ên dèc vµ tiÕp
sau lµ giai ®o¹n biÓn tiÕn ®Çu Pleistocen muén t¹o mÆt thÒm mµi mßn 20 - 30m.
§ît biÓn tho¸i sau ®ã quy m« nhá ®· ®−îc tiÕp nèi ngay bëi ®ît biÓn tiÕn vµo
gi÷a Pleistocen muén t¹o thÒm mµi mßn - tÝch tô 10-15 m. Vµo cuèi Pleistocen ®ît
biÓn tho¸i m¹nh mÏ quy m« toµn cÇu lµm mùc n−íc ®¹i d−¬ng thÊp h¬n hiÖn nay
®Õn 100 m, t¹o cho phÇn lín thÒm lôc ®Þa ven bê tho¸t khái biÓn, c¸c ®¶o tån t¹i lµ
nh÷ng nói sãt, bÞ phong ho¸ ph¸ huû m¹nh mÏ. §ît biÓn tiÕn tiÕp theo - ®−îc gäi lµ
biÓn tiÕn Flandrianm mµ cùc ®¹i x¶y ra vµo 5000 - 6000 n¨m tr−íc, víi mùc n−íc
biÓn cao h¬n hiÖn nay 4 - 6 m ®· trµn ngËp toµn bé c¸c ®ång b»ng thÊp ven biÓn vµ

27. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
26
trªn ®¶o Cï Lao Chµm t¹o lËp c¸c thÒm c¸t cao 4 - 6 m. Sau ®ã biÓn rót víi c¸c dao
®éng nhá ®Ó tiÕn tíi mùc biÓn vµ bê biÓn hiÖn nay.
1.2.2 TÝnh bÊt ®èi xøng cña ®Þa h×nh ®¶o Cï Lao Chµm lµ s¶n phÈm cña
qu¸ tr×nh bãc mßn ®−îc ®Þnh h−íng bëi cÊu tróc ®Þa chÊt, t¹o nªn sù kh¸c biÖt
vÒ c¶nh quan sinh th¸i t¹i hai s−ên ®«ng b¾c vµ t©y nam ®¶o.
§Æc ®iÓm næi bËt cña ®Þa h×nh Cï Lao Chµm lµ tÝnh bÊt ®èi xøng: ®¶o ®Þnh
h−íng t©y b¾c - ®«ng nam víi s−ên ®«ng b¾c hÑp vµ dèc ®øng, s−ên t©y nam réng
vµ tho¶i h¬n. Bê biÓn s−ên ®«ng b¾c t¹o bëi c¸c ®o¹n bê th¼ng hoÆc h¬i cong, trïng
víi ®øt g·y vµ khe nøt, lµ c¸c v¸ch ®øng, tr¬ ®¸ gèc, cao ®Õn 100m hoÆc h¬n, ®ang
chÞu sù c«ng ph¸ m·nh liÖt cña biÓn, víi qu¸ tr×nh ®æ lë khèi t¶ng lín. Bê biÓn t©y
nam cña ®¶o l¹i t¹o bëi c¸c ®o¹n bê cong lâm xen víi c¸c mám nh«, t¹o thµnh c¸c
d¹ng vông, vÞnh nhá, víi tÝch tô c¸t lÊp ®Çy ®¸y cong lâm. Mét trong nh÷ng nguyªn
nh©n chÝnh t¹o nªn tÝnh bÊt ®èi xøng nµy chÝnh lµ sù nÐn Ðp, ®Þnh h−íng cña khèi ®¸
granit: s−ên dèc th−êng ph¸t triÓn ng−îc h−íng dèc vµ s−ên tho¶i ph¸t triÓn trïng
h−íng cña mÆt nÐn Ðp. TÊt nhiªn, vai trß cña sãng biÓn t¹i c¸c s−ên ®ãn giã còng
®ãng vai trß lín trong viÖc h×nh thµnh tÝnh bÊt ®èi xøng cña ®Þa h×nh nµy. D−íi ®©y
lµm râ thªm c¸c ®Æc ®iÓm cña ®Þa h×nh Cï Lao Chµm nh− mét ®Æc ®iÓm næi bËt.
Tr−íc hÕt, vÒ nguån gèc bê thÊy râ cã sù kh¸c biÖt: bê mµi mßn-ph¸ hñy ph©n
bè ë phÝa ®«ng, ®«ng b¾c vµ b¾c ®¶o, trong khi bê phÝa nam thuéc kiÓu xen kÏ tÝch
tô-mµi mßn. TÝnh bÊt ®èi xøng cña ®Þa h×nh Cï Lao Chµm cßn ®−îc ph¶n ¶nh trªn
b¶n ®å h−íng dèc: diÖn tÝch c¸c bÒ mÆt h−íng t©y nam chiÕm 31,7% trong khi
h−íng vÒ ®«ng b¾c chØ cã 24,1% tæng diÖn tÝch ®¶o.
Ph¶i thõa nhËn r»ng trong HT§VB ViÖt Nam, ®¹i ®a sè c¸c ®¶o ®Òu cã cÊu
tróc ®Þa h×nh bÊt ®èi xøng mµ nguyªn nh©n cã thÓ do cÊu tróc ®Þa chÊt, ho¹t ®éng
kiÕn t¹o vµ (hoÆc) qu¸ tr×nh biÓn. BÊt ®èi xøng cña ®Þa h×nh Cï Lao Chµm lµ sù kÕt
hîp gi÷a ho¹t ®éng n©ng kiÕn t¹o nghiªng vÒ t©y nam vµ sù c«ng ph¸ m·nh liÖt cña
biÓn ë phÝa ®«ng vµ ®«ng b¾c.
ë Cï Lao Chµm vµ vïng biÓn kÕ cËn còng thÓ hiÖn râ quy luËt bï trõ mu«n
thuë: s−ên cao, dèc - biÓn s©u vµ s−ên thÊp, tho¶i - biÓn n«ng. ThËt vËy, phÝa ®«ng
b¾c ®¶o víi s−ên nói cao vµ dèc th× ®¸y biÓn s©u tíi 40-50m vµ s©u h¬n víi ®−êng
®¼ng s©u 20m n»m gÇn s¸t bê ®¶o, phÝa t©y nam øng víi ®Þa h×nh thÊp tho¶i cña ®¶o,
®¸y biÓn chñ yÕu cã ®é s©u d−íi 20 m. §¸y biÓn phÝa nµy n«ng lµ do ë ®©y cã ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho tÝch tô vËt liÖu (c¸t, s¹n…) bëi Cï Lao Chµm nh− mét “®ª” ch¾n
sãng giã ®«ng-b¾c, hay nãi c¸ch kh¸c khu vùc nµy n»m trong “bãng sãng” mïa
®«ng cña Cï Lao Chµm.
TÝnh ph©n bÆc ®Þa h×nh còng lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña Cï Lao Chµm víi c¸c
bËc 20-40 m (c¸c mòi nh«), 100-120 m hoÆc 140 m (B·i H−¬ng, ®«ng B·i Lµng…),
160-180 m hoÆc 200 m (c¸c yªn ngùa), 300-320m (c¸c vai nói vµ mét sè chám
nói). C¸c ®¶o nhá vÖ tinh cña Cï Lao Chµm còng thÓ hiÖn c¸c bËc: 50 - 80 m (Hßn
Må, Hßn C«, Hßn Giµi), 180 - 200m (Hßn L¸, Hßn Tai, Hßn ¤ng).
Sù ph©n ho¸ m¹nh cña c¸c d¹ng ®Þa h×nh Cï Lao Chµm nh− trªn cã liªn quan
chÆt chÏ tíi c¸c qu¸ tr×nh t¸c ®éng cña biÓn vµ qóa tr×nh träng lùc, thÓ hiÖn ë chç:

28. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
27
- Cï Lao Chµm cã mét ®Þa h×nh qu¸ dèc: Ph©n tÝch ®Þnh l−îng ®é dèc Cï Lao
Chµm th«ng qua b¶n ®å ®é dèc cña ®¶o cho thÊy cÊp 20-30o
chiÕm 45,1% diÖn tÝch
®¶o; tiÕp ®Õn cÊp 30-45o
vµ lín h¬n chiÕm 22,7%, cÊp 12-20o
chiÕm 20,9%, cßn l¹i
c¸c cÊp 0-3o
, 3-8o
vµ 8-12o
chØ chiÕm 11,2%. Nh− vËy c¸c s−ên dèc trªn 20o
víi c¸c
bÒ mÆt bÞ t¸c ®éng m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh träng lùc chiÕm ®Õn 67,8% diÖn tÝch ®¶o.
- M« h×nh t¹o s−ên träng lùc ë Cï Lao Chµm lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña c¸c qu¸
tr×nh t¹o khe nøt, qu¸ tr×nh phong ho¸ ho¸ häc vµ xãi mßn do n−íc. Cô thÓ lµ:
T¹o khe nøt + Phong ho¸ + Xãi mßn → §æ lë
- M« h×nh t¹o s−ên - bê träng lùc cßn thªm yÕu tè biÓn:
T¹o khe nøt + Phong ho¸ + Xãi mßn + Sãng vç → §æ lë vµ tr−ît lë.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng d¹ng ®Þa h×nh c¨n b¶n ®¹i diÖn cho Cï Lao Chµm
chÝnh lµ ®Þa h×nh s−ên, v¸ch ®æ lë - mét ®iÓn h×nh cña ®¶o nói ®¸ granit trong
HT§VB ViÖt Nam.
1.2.3 C¸c kiÓu ®Þa h×nh
Nh»m phôc vô cho viÖc quy ho¹ch, ph¸t triÓn kinh tÕ tæng hîp ®¶o, c«ng t¸c
nghiªn cøu vµ lËp b¶n ®å ®Þa m¹o ®−îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c nguån gèc - lÞch
sö. §¶o Cï Lao Chµm cã sù tån t¹i cña 21 d¹ng ®Þa h×nh cã nguån gèc vµ tuæi kh¸c
nhau ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa m¹o (h×nh 1.9).
a) §Þa h×nh do qu¸ tr×nh bãc mßn tæng hîp
Qu¸ tr×nh bãc mßn tæng hîp cã quy luËt chung lµ sù giËt lïi vµ tho¶i ho¸ cña
s−ên, ®ång thêi t¹o ra ë ch©n s−ên mét bÒ mÆt nghiªng tho¶i t−¬ng øng víi mçi gèc
x©m thùc c¬ së. S¶n phÈm cña qu¸ tr×nh nµy lµ c¸c bÒ mÆt san b»ng vµ bÒ mÆt s−ên
víi ®é cao vµ ®é dèc kh¸c nhau. Trong ph¹m vi Cï Lao Chµm vµ c¸c hßn ®¶o nhá
xung quanh ph©n bè c¸c d¹ng ®Þa h×nh bãc mßn sau:
Nhãm c¸c bÒ mÆt san b»ng
MÆc dï ®Þa h×nh bÞ ph©n c¾t m¹nh, song trong ph¹m vi khèi nói t¹i Cï Lao
Chµm vÉn tån t¹i di tÝch c¸c bÒ mÆt san b»ng thuéc c¸c kiÓu pediplen vµ pediment
cã tuæi tõ Miocen muén ®Õn Pleistocen. §· x¸c ®Þnh ®−îc 4 bÒ mÆt lµ: 400-500m,
300-350m, 180-220m vµ 80-120m. BÒ mÆt pediplen cao 400-500m ®−îc dù kiÕn
tuæi Miocen tån t¹i trªn ®Ønh khèi nói Hßn BiÒn cao nhÊt ®¶o. BÒ mÆt pediplen cao
300-350m tuæi Pliocen sím tån t¹i d¹ng mÆt ®Ønh t¹i nói Hßn §¹i vµ d¹ng vai nói ë
s−ên t©y nam, nam nói Hßn BiÒn. BÒ mÆt pediplen cao 160-180 (180-200m) tån t¹i
d¹ng bÒ mÆt yªn ngùa t©y b¾c vµ ®«ng nam ®¶o. BÒ mÆt pediment cao 80-120m
(120-140m) tuæi Pleistocen sím t¹o c¸c mÆt b»ng kh¸ lín, ®Õn 10ha, ph©n bè trªn
s−ên ë b¾c B·i H−¬ng, ®Ønh nói nh« t©y b¾c ®¶o, s−ên vµ yªn ngùa ®«ng B·i Lµng.
Nhãm c¸c bÒ mÆt s−ên
- S−ên ®æ lë ®−îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh ®æ lë, ®Æc tr−ng cho nh÷ng khu vùc
®Þa h×nh næi cao cÊu t¹o b»ng c¸c ®¸ cøng r¾n, d¹ng khèi vµ bÞ dËp vì m¹nh. Mét
nh©n tè kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ sù ph©n c¾t ban ®Çu cña ®Þa h×nh bëi c¸c
m¸ng x©m thùc s©u hoÆc c¸c khe nøt lín do ®øt g·y. §¶o Cï Lao Chµm vµ c¸c ®¶o
nhá kh¸c lµ n¬i tËp trung kh¸ ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn nªn s−ên ®æ lë lµ nÐt ®Æc tr−ng

29. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
28
quan träng cña vïng nµy. C¸c s−ên ®æ lë ph©n bè réng r·i nhÊt ë phÝa s−ên ®«ng
b¾c cña ®¶o, ®ã lµ c¸c s−ên cã ®é dèc trªn 350
, nhiÒu n¬i lµ nh÷ng v¸ch dèc ®øng.
Líp phñ thùc vËt trªn c¸c s−ên nµy th−a thít, nhiÒu n¬i lé tr¬ ®¸ gèc r¾n ch¾c (h×nh
1.10). Trªn c¸c s−ên ®æ lë th−êng lé ra c¸c tÇng ®¸ cøng hoÆc bÞ phong ho¸ nhÑ,
thuËn lîi cho sù h×nh thµnh c¸c má vËt liÖu x©y dùng. T¹i phÇn thÊp cña s−ên, c¸c
t¶ng l¨n tËp trung thµnh tÇng dµy trªn bÒ mÆt pediment ph¸t triÓn d−íi ch©n c¸c
s−ên ®æ lë. ViÖc khai th¸c thñ c«ng vËt liÖu nµy kh¸ thuËn lîi nh−ng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ
khai th¸c c«ng nghiÖp cÇn ph¶i chó ý lµ d−íi tÇng t¶ng l¨n nµy th−êng lµ vá phong
ho¸ cã bÒ dµy lín ®−îc thµnh t¹o trong thêi kú Pleistocen sím - gi÷a.
H×nh 1.9: B¶n ®å ®Þa m¹o ®¶o Cï Lao Chµm

30. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
29
H×nh 1.10: S−ên dèc phÝa ®«ng b¾c ®¶o Cï Lao Chµm
- S−ên bãc mßn tæng hîp ®−îc thµnh t¹o do sù giËt lïi s−ên trong qu¸ tr×nh
pediment ho¸ hoÆc do tæng hîp c¸c qu¸ tr×nh lµm gi¶m ®é dèc s−ên ®Ó ®¹t tíi tr¹ng
th¸i c©n b»ng träng lùc. Qu¸ tr×nh ®Çu phÇn lín ®· diÔn ra trong giai ®o¹n Neogen
vµ ®Çu §Ö tø, qu¸ tr×nh sau ®ang x¶y ra vµ kh¸ phæ biÕn trong vïng khÝ hËu nhiÖt
®íi Èm nh− §µ N½ng - Cï Lao Chµm. VÒ mÆt h×nh th¸i, c¸c s−ên bãc mßn tæng hîp
®−îc chia thµnh d¹ng: ®é dèc < 200
, 20-300
vµ > 300
. C¸c d¹ng h×nh th¸i nµy cã mèi
quan hÖ chÆt chÏ víi thµnh phÇn ®Êt ®¸ vµ tuæi thµnh t¹o cña ®Þa h×nh.
S−ên bãc mßn cã ®é dèc < 200
ph©n bè t¹i phÇn thÊp nhÊt cña s−ên nói phÝa
t©y nam ®¶o. Trªn s−ên ph©n bè kh¸ réng r·i c¸c t¶ng l¨n ®¸ granit do sù ph¸ huû
träng lùc cña c¸c s−ên cao h¬n. S−ên ®−îc thµnh t¹o do sù h¹ thÊp s−ên dèc trong
qu¸ tr×nh t¹o bÒ mÆt pediment cao 80-100m ph©n bè ë phÇn ch©n s−ên nµy. Chóng
t¹o nªn d¹ng tr¾c diÖn g·y khóc cña s−ên khèi nói.
S−ên bãc mßn dèc trªn 20-30o
ph©n bè ë ®é cao lín h¬n. Bªn c¹nh c¸c khu
vùc cã tÝch tô ®¸ lë, trªn s−ên nµy cßn nhiÒu ®o¹n lé tr¬ ®¸ gèc. S−ên dèc trªn 300
ph©n bè xung quanh ®Ønh nói Hßn BiÒn.
b) §Þa h×nh dßng ch¶y
Trªn ph¹m vi ®¶o Cï Lao Chµm, nhãm ®Þa h×nh nguån gèc dßng ch¶y chñ yÕu
lµ c¸c d¹ng ®Þa h×nh do dßng ch¶y t¹m thêi.
Qu¸ tr×nh x©m thùc däc c¸c thung lòng s«ng vµ theo ®¸y c¸c khe suèi nhá lµ
®Æc tr−ng c¬ b¶n cña qóa tr×nh ngo¹i sinh trong c¸c vïng nhiÖt ®íi Èm. Sù chuÈn bÞ
vËt liÖu bëi ho¹t ®éng phong ho¸ kh¸ m¹nh trong ph¹m vi khèi nói t¹i ®¶o cµng thóc
®Èy qu¸ tr×nh nµy. Ho¹t ®éng x©m thùc th−êng ®−îc t¨ng c−êng däc c¸c ®íi dËp vì
kiÕn t¹o ®Ó t¹o nªn nh÷ng s−ên cã tr¾c diÖn th¼ng, dèc trªn 30o
vµ kÐo dµi trªn
kho¶ng c¸ch lín. Trªn c¸c s−ên nµy, qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vËt liÖu x¶y ra m¹nh lµm
lé tr¬ ®¸ cøng. Ho¹t ®éng ®æ lë th−êng x¶y ra m¹nh kÕ thõa vµo c¸c khe r·nh x©m
thùc nµy vµ ®èi víi ®¶o Cï Lao ChÇm, hÇu hÕt s−ên x©m thùc hiÖn t¹i ®Òu ®−îc lÊp
®Çy bëi c¸c t¶ng ®¸ granit kÝch th−íc lín.

31. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
30
T¹i phÇn cöa c¸c khe suèi cßn tån t¹i ®Þa h×nh tÝch tô nguån gèc hçn hîp aluvi-
deluvi-proluvi d¹ng nãn phãng vËt. C¸c bÒ mÆt th−êng nghiªng tho¶i tõ ch©n s−ên
®åi nói vÒ trung t©m tròng, nghiªng theo chiÒu dßng ch¶y vµ ®−îc thµnh t¹o ®ång thêi
víi c¸c thÒm s«ng suèi. VËt liÖu tÝch tô ®−îc ®−a ®Õn tõ c¸c s−ên kÕ cËn th−êng cã ®é
mµi trßn vµ ®é chän läc kÐm.
c) §Þa h×nh nguån gèc biÓn
C¸c d¹ng ®Þa h×nh do biÓn chiÕm diÖn tÝch chñ yÕu trªn c¸c khu vùc cña cung bê
lâm cña ®¶o, gåm c¸c thµnh t¹o thÒm biÓn vµ b·i biÓn thuéc c¸c thÕ hÖ kh¸c nhau.
ThÒm mµi mßn cao 40-60m, tuæi Pleistocen gi÷a ph©n bè chñ yÕu ë phÝa ®«ng
B·i XÕp, B·i Lµng vµ c¸c mòi nh« trªn bê biÓn phÝa t©y ®¶o. ThÒm nµy cã sù ph©n
bè cuéi sái th¹ch anh mµi trßn tèt, ®−îc b¶o tån d−íi líp t¶ng l¨n ®· ®−îc ®Ò cËp tíi
ë trªn
ThÒm mµi mßn-tÝch tô cao 20-30m, tuæi ®Çu Pleistocen muén cã diÖn ph©n bè
®iÓn h×nh t¹i phÝa b¾c-®«ng b¾c B·i Lµng, chóng bÞ ph©n c¾t t¹o ®Þa h×nh gß ®åi
tho¶i. Trªn thÒm nµy cßn gÆp nhiÒu t¶ng granit mµi trßn kÐm, nhiÒu n¬i ®¸ gèc bÞ
phong ho¸ laterit m¹nh, t¹o vá phong ho¸ mµu vµng n©u.
ThÒm mµi mßn-tÝch tô cao 10-15 m, tuæi cuèi Pleistocen muén lµ bËc ®Þa h×nh
chuyÓn tiÕp gi÷a c¸c thÒm 20-30m víi c¸c bÒ mÆt tÝch tô vòng vÞnh hoÆc thÒm tuæi
Holocen gi÷a, cã diÖn ph©n bè hÑp ë r×a thung lòng §ång Chïa. Trªn hÇu hÕt c¸c
diÖn tÝch nµy ®Òu gÆp tËp c¸t lÉn bét sÐt máng phñ lªn vá phong ho¸ cña ®¸ granit
(h×nh 1.11).
H×nh 1.11: §øt g·y §ång Chïa thÓ hiÖn thµnh d¹ng ®Þa h×nh h¬i lâm
trªn ®−êng ph©n thuû vµ s−ên phÝa t©y nói Hßn §¹i
ThÒm tÝch tô c¸t biÓn cao 4-6m tuæi Holocen gi÷a lµ hÖ ®ª c¸t vµ bÒ mÆt tÝch tô
vòng vÞnh tuæi Holocen gi÷a ®−îc thµnh t¹o trong thêi kú cùc ®¹i cña biÓn tiÕn
Flandrian, hiÖn tån t¹i trªn ®é cao tõ 4-6 mÐt. Sù ph©n bè kÒ nhau cña hai thµnh t¹o
nµy ®−îc quan s¸t t¹i khu vùc B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i Chång (h×nh 1.12, 1.13). §Æc
®iÓm cña chóng ®· ®−îc m« t¶ ë môc 1.1 (§Æc ®iÓm ®Þa chÊt).

32. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
31
BÒ mÆt b·i biÓn Holocen muén lµ c¸c b·i biÓn, mét d¹ng ®Þa h×nh ®Æc tr−ng vµ
t¹i Cï Lao Chµm cã nhiÒu nÐt ®éc ®¸o.
H×nh 1.12: B·i Lµng víi bê c¸t mÞn vµ c¸c mám nh« ®¸ gèc
H×nh 1.13: C¸c mám nh« ®¸ gèc t¹i B·i Chång

33. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
32
d) §Þa h×nh nh©n sinh
§Þa h×nh nh©n sinh th−êng g¾n vÒ vÞ trÝ kh«ng gian víi nh÷ng thµnh t¹o tù
nhiªn x¸c ®Þnh, song chÝnh chóng l¹i lµ mét trong ba nh©n tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi
qu¸ tr×nh ®éng lùc hiÖn ®¹i, lµ yÕu tè quan träng trong nghiªn cøu ®Þa m¹o phôc vô
quy ho¹ch l·nh thæ. Trong ph¹m vi ®¶o Cï Lao Chµm, nhãm nguån gèc nµy gåm
c¸c bÒ mÆt tÝch tô do ®µo ®Êt tõ ©u thuyÒn (h×nh 1.14), c¸c c«ng tr×nh ®−êng giao
th«ng vµ c¸c ®Ëp ch¾n n−íc xung quanh nói Hßn BiÒn.
H×nh 1.14: B·i «ng víi bê c¸t mÞn vµ b·i biÓn réng, ®Çu b·i lµ ®Þa h×nh
nh©n sinh do vËt liÖu lÊy tõ c«ng tr×nh ®µo ©u thuyÒn
1.2.4 LÞch sö ph¸t triÓn ®Þa h×nh
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®Þa h×nh khu vùc Cï Lao Chµm g¾n liÒn víi
lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa h×nh khu vùc §µ N½ng- Qu¶ng Ng·i, cã thÓ chia thµnh hai giai
®o¹n lín: Neogen vµ §Ö tø, mçi giai ®o¹n ®−îc ®Æc tr−ng bëi nhãm nh©n tè t¹o ®Þa
h×nh riªng vµ thÓ hiÖn b»ng nh÷ng kiÓu vµ d¹ng ®Þa h×nh kh¸c nhau. ViÖc nghiªn
cøu chóng sÏ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc lµm s¸ng tá c¸c tai biÕn tiÒm Èn
còng nh− gi¶i thÝch c¸c tai biÕn ®· tõng x¶y ra tr−íc ®©y.
a) Giai ®o¹n Neogen
Sau mét giai ®o¹n yªn tÜnh kiÕn t¹o kh¸ dµi víi qu¸ tr×nh peneplen ho¸ vµo
Paleogen, ®Çu Miocen, do ¶nh h−ëng cña t¸ch gi·n BiÓn §«ng, khu vùc nghiªn cøu
vµ l©n cËn b¾t ®Çu chÞu ¶nh h−ëng cña chÕ ®é chuyÓn ®éng kiÕn t¹o ph©n dÞ, h×nh
thµnh c¸c thung lòng s©u c¾t vµo bÒ mÆt san b»ng §«ng D−¬ng tuæi Paleogen. Cuèi
Miocen gi÷a, chÕ ®é yªn tÜnh kiÕn t¹o ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh san b»ng më
réng ®¸ng kÓ c¸c thung lòng vµ tròng võa thµnh t¹o, h×nh thµnh mét bÒ mÆt pediplen
réng lín xung quanh khèi nói sãt Ngäc Linh. PhÇn ®Ønh cña vßm x©m nhËp phøc hÖ
Bµ Nµ ë phÝa t©y thµnh phè §µ N½ng cã lÏ ®· ®−îc bãc lé trong thêi kú nµy. Di tÝch
cña bÒ mÆt san b»ng Miocen gi÷a hiÖn ®−îc b¶o tån trªn phÇn ®Ønh cao 1200-1400m

34. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
33
cña khèi nói Bµ Nµ, Chu Lai. §Þa hµo §¹i Léc-Héi An còng b¾t ®Çu ®−îc h×nh
thµnh.
§Çu Miocen muén lµ thêi kú ho¹t ®éng kh¸ m¹nh mÏ cña t©n kiÕn t¹o, ®ång
thêi víi chuyÓn ®éng n©ng khèi t¶ng - vßm vµ khèi t¶ng - ®Þa luü ®Ó t¹o nªn khèi
nói ë phÝa t©y ®ång b»ng ven biÓn lµ sù ph¸t triÓn tiÕp tôc cña khèi sôt ®Þa hµo §µ
N½ng - Héi An. Vµo gi÷a Miocen muén, sù yªn tÜnh t−¬ng ®èi t©n kiÕn t¹o ®· dÉn
tíi ho¹t ®éng bãc mßn kiÓu pediplen ho¸ m¹nh. Qu¸ tr×nh nµy mang ®i mét khèi
l−îng vËt liÖu lín, bãc lé s©u h¬n phÇn ®Ønh cña vßm x©m nhËp Bµ Nµ, §«ng L©m
vµ h×nh thµnh mét bÒ mÆt san b»ng kh¸ réng trªn khèi x©m nhËp nµy. C¸c ®Ønh cao
nhÊt cña ®¶o Cï Lao Chµm cã lÏ còng ®−îc bãc lé vµ h×nh thµnh trong thêi kú nµy.
Tròng §¹i Léc Héi An ®−îc tÝch tô trÇm tÝch h¹t mÞn, giµu vËt chÊt h÷u c¬ vµ vµi
líp than máng.
C¸c ho¹t ®éng t©n kiÕn t¹o ph©n dÞ m¹nh vµo cuèi Miocen muén kÌm theo
ho¹t ®éng phun trµo bazan däc c¸c ®íi t¸ch gi·n ë phÇn biÓn phÝa ®«ng Ba Lµng An
®· më ®Çu cho mét thêi kú t¹o ®Þa h×nh míi. C¸c thµnh t¹o bazan cã tuæi tuyÖt ®èi
tõ 5,97-6,31 triÖu n¨m nµy phñ lªn c¸c bÒ mÆt san b»ng vµ trÇm tÝch lôc nguyªn tuæi
Miocen. Trong thêi gian nµy, c¸c khèi t¶ng cña vïng nói tiÕp tôc ®−îc n©ng lªn vµ
ho¹t ®éng ph©n c¾t x©m thùc s©u thèng trÞ. ChÕ ®é kiÕn t¹o ph©n dÞ theo chu kú
trong Pliocen ®· dÉn tíi h×nh thµnh hai bÒ mÆt pediplen, hiÖn ®−îc b¶o tån d¹ng vai
nói xung quanh ®Ønh Hßn BiÒn. Tròng ®Þa hµo §¹i Léc-Héi An tiÕp tôc tÝch tô c¸c
trÇm tÝch cã tÝnh ph©n nhÞp víi sù thay ®æi t−íng tõ nãn phãng vËt ë phÝa t©y-t©y b¾c
(§¹i Léc, Thanh Quýt), t−íng cöa s«ng ven biÓn (VÜnh §iÖn) ®Õn biÓn ven bê (Cöa
§¹i-B×nh D−¬ng). §iÒu kiÖn cËn nhiÖt ®íi Èm tõ Pliocen sím ®Õn cËn nhiÖt ®íi «n
Hßa Êm trong Pliocen muén ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh phong ho¸ laterit trªn c¸c bÒ mÆt
san b»ng, h×nh thµnh vá ferosialit cã bÒ dµy lín.
b) Giai ®o¹n §Ö tø
LÞch sö ph¸t triÓn ®Þa h×nh cña giai ®o¹n §Ö tø ®−îc ®Æc tr−ng b»ng sù tæ hîp
cña hai qóa tr×nh kh¸c nhau lµ chuyÓn ®éng n©ng h¹ khèi t¶ng vµ dao ®éng mùc
n−íc ®¹i d−¬ng trong c¸c chu kú b¨ng hµ-gian b¨ng. Më ®Çu cho giai ®o¹n lµ ho¹t
®éng kiÕn t¹o ph©n dÞ m¹nh kÌm theo phun trµo bazan ph©n bè ë khu vùc Ba Lµng
An tØnh Qu¶ng Ng·i.
Sau thêi kú phun trµo bazan rÇm ré vµo Pliocen-Pleistocen sím, chÕ ®é yªn
tÜnh kiÕn t¹o vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh phong ho¸
laterit ®Ó t¹o nªn mét líp vá feralit víi sù tÝch luü s¾t vµ nh«m cao. Gi÷a
Pleistocen sím, c¸c ®øt g·y trong ph¹m vi miÒn nói vµ ®ång b»ng §µ N½ng l¹i tiÕp
tôc ph¸ huû m¹nh, ho¹t ®éng x©m thùc cña s«ng suèi däc chóng ®· t¹o nªn c¸c
thung lòng kh¸ s©u. Cuèi thêi kú nµy, qóa tr×nh pediment ho¸ ®· t¹o nªn c¸c tròng
bãc mßn kh¸ réng c¾t vµo s−ên c¸c khèi nói vµ b×nh ®å c¬ b¶n cña ®Þa h×nh vïng
nói ®· ®−îc x¸c ®Þnh, c¸c ho¹t ®éng vÒ sau chØ cã tÝnh chÊt ch¹m kh¾c trªn b×nh
®å nµy. ChuyÓn ®éng n©ng khèi t¶ng vµo cuèi Pleistocen sím ®· thóc ®Èy ho¹t ®éng
x©m thùc s©u, lµm t¨ng c−êng qu¸ tr×nh ®æ lë. Vµo ®Çu Pleistocen gi÷a, ®ît biÓn tiÕn
®Çu tiªn ®· ¶nh h−ëng tíi khu vùc. Trªn ®ång b»ng Qu¶ng Nam ®· tÝch tô trÇm tÝch
s«ng-biÓn cña hÖ tÇng MiÕu B«ng. Trªn ®¶o Cï Lao Chµm, trong ®iÒu kiÖn n©ng
chung, ho¹t ®éng cña biÓn chØ t¹o nªn c¸c thÒm mµi mßn hiÖn ph©n bè trªn ®é cao
40-60m víi líp cuéi biÓn kh¸ ®Æc tr−ng.

35. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
34
Cuèi Pleistocen gi÷a, biÓn lïi trong ®iÒu kiÖn kiÕn t¹o n©ng chung l¹i thóc ®Èy
ho¹t ®éng x©m thùc s©u vµ h×nh thµnh trÇm tÝch t−íng lßng cña thÒm s«ng bËc II.
Trªn d¶i ®ång b»ng ven biÓn, däc ®øt g·y s«ng Thu Bån, Cu §ª, Thóy Loan, Trµ
Khóc ®· h×nh thµnh c¸c thung lòng khoÐt s©u tíi 30 mÐt vµ còng ®−îc tÝch tô trÇm
tÝch h¹t th« t−íng lßng. §Çu Pleistocen muén, mét ®ît biÓn tiÕn míi cã ¶nh h−ëng
kh¸ lín tíi sù h×nh thµnh ®Þa h×nh vµ trÇm tÝch cña ®ång b»ng §µ N½ng-Qu¶ng Ng·i
vµ vïng ®¶o ven bê.
Sau biÓn tiÕn cùc ®¹i ®Çu Pleistocen muén x¶y ra qu¸ tr×nh biÓn tho¸i, song
®−êng bê n»m kh«ng xa vµ thêi kú bãc mßn kh«ng dµi, ho¹t ®éng cña biÓn tiÕn vµo
cuèi Pleistocen muén mang tÝnh kÕ thõa b×nh ®å cÊu tróc cæ. §¸y biÓn ®−îc san
ph¼ng trong thêi kú tr−íc t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh biÓn tiÕn h×nh thµnh c¸c bar
c¸t (bar ®¶o).
Cuèi Pleistocen muén, mét ®ît biÓn tho¸i cã quy m« toµn cÇu ®· cã ¶nh h−ëng
lín tíi khu vùc. Do mùc n−íc ®¹i d−¬ng thÊp h¬n mùc n−íc trung b×nh ®Õn 100m ®·
dÉn tíi sù ph©n c¾t x©m thùc s©u m¹nh, lßng s«ng Thu Bån, Trµ Bång, Trµ Khóc,
s«ng VÖ ®µo khoÐt s©u trªn 15m vµ ®−îc tÝch tô c¸c vËt liÖu h¹t th«, c¸c lßng s«ng
nµy cã thÓ cßn v−¬n xa h¬n tíi ph¹m vi gÇn c¸c ®¶o ven bê.
Trong thêi kú biÓn tiÕn Flandrian, l¹i mét lÇn n÷a c¸c cöa s«ng bÞ ®Èy vµo s©u.
DiÖn ngËp n−íc cña vòng vÞnh kh¸ réng, lÊn s©u vµo lôc ®Þa, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù
tÝch tô c¸c trÇm tÝch h¹t mÞn giµu sÐt vµ lÊp ®Çy c¸c m¸ng tròng ®−îc h×nh thµnh do
qu¸ tr×nh x©m thùc s©u tr−íc ®ã. Däc c¸c cung bê lâm cña ®¶o ®· ®−îc tÝch tô c¸c
thµnh t¹o c¸t biÓn. §−êng bê cña ®¶o vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc ®Þnh h×nh trong thêi gian
nµy. C¸c ho¹t ®éng cña biÓn trong Holocen muén chØ mang tÝnh kÕ thõa.
1.2.5 Thiªn nhiªn ®· ban tÆng Cï Lao Chµm c¸c tµi nguyªn du lÞch ®Þa
m¹o quý gi¸
a) C¸c b∙i biÓn tho¶i víi nÒn c¸t mÞn, s¹ch, n»m xen gi÷a c¸c mám nh« ®¸
víi nh÷ng nÐt ch¹m træ ®éc ®¸o
Tõ t©y b¾c xuèng ®«ng nam Cï Lao Chµm ph©n bè c¸c b·i biÓn nh−: B·i B¾c
(gåm 4 b·i nhá), B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i XÐp (gåm 3 b·i nhá), B·i Chång, B·i B×m,
B·i H−¬ng. KÝch th−íc c¸c b·i vµ vËt liÖu cÊu t¹o ®−îc dÉn ra ë b¶ng 1.4 trªn ®©y.
ChiÒu dµi c¸c b·i biÕn ®æi tõ 100m (B·i B¾c 1) ®Õn 700m (B·i B×m), chiÒu réng cña
c¸c B·i B¾c phæ biÕn lµ 20m, song c¸c B·i ¤ng, B·i Lµng, B·i H−¬ng do cã c¸c
thÒm c¸t bªn c¹nh b·i biÓn nªn ®· më réng thµnh t¹o b·i c¸t réng 40-50m. C¸c kÕt
qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn ®é h¹t vµ thµnh phÇn kho¸ng vËt c¸c b·i c¸t cho thÊy
chóng chñ yÕu lµ c¸t h¹t trung cã ®−êng kÝnh trung b×nh tõ 0,2 ®Õn 0,5mm. Thµnh
phÇn kho¸ng vËt cña c¸t chñ yÕu lµ th¹ch anh (>90%). T¹i B·i B¾c, l−îng vËt liÖu
vôn san h« t¨ng, trªn b·i biÓn cßn tËp trung nhiÒu vËt liÖu san h« ®−îc sãng ®−a tõ
®¸y biÓn lªn.
C¸c b·i c¸t ®−îc giíi h¹n bëi c¸c mòi nh« ®¸ gèc, ®ã lµ c¸c ®¸ cã thµnh phÇn
®a d¹ng, t¹o nªn sù phong phó cña h×nh th¸i. Trªn c¸c B·i B¾c, B·i Chång gÆp nhiÒu
khèi ®¸ lín ®−îc mµi trßn hoÆc n»m chång trªn nhau, t¹o nªn h×nh ¶nh mang tÝnh
biÓu t−îng cña Hßn Chång. T¹i B·i B¾c vµ phÝa ®«ng nam B·i H−¬ng, trªn nÒn ®¸
mµi mßn cßn xuÊt hiÖn nhiÒu hang tù nhiªn (h×nh 1.15, 1.16).

36. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
35
H×nh 1.15: B·i XÐp 1 víi bê c¸t mÞn, tho¶i. PhÝa ngoµi lµ c¸c b·i san h« trªn nÒn ®¸ cøng
H×nh 1.16: C¸c khe nøt cña khèi ®¸ granit t¹o c¶nh quan ®Þa h×nh ®éc ®¸o - mét d¹ng
tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cña ®¶o Cï Lao Chµm (B·i XÐp 1)
b) C¸c v¸ch ®¸ kú vÜ, khèi ®¸ ®a d¹ng vÒ h×nh thÓ
Kh«ng cã c¶nh quan karst nhiÖt ®íi hÊp dÉn nh− H¹ Long, Hµ Tiªn, nh−ng ë
Cï Lao Chµm l¹i cã c¸c d¹ng ®Þa h×nh phong ho¸, ph¸ huû tõ ®¸ granit. D−íi t¸c
®éng cña x©m thùc, bãc mßn vµ mµi mßn, c¸c khèi ®¸ ®· t¹o ra nh÷ng h×nh th¸i kh¸

37. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
36
hÊp dÉn vµ g©y Ên t−îng m¹nh. Cã thÓ h×nh t−îng ho¸ c¸c d¹ng ®Þa h×nh tù nhiªn
d¹ng th¸p, t−êng thµnh, ®¸ chång, th¸c n−íc, ®¸ ®æ vµ m¹ch n−íc ngÇm... thµnh c¸c
bµn cê, con voi, rïa, c¸, ®Çu ng−êi, t−îng ng−êi, trèng-m¸i... (h×nh 1.17, 1.18). Bê
®¶o Cï Lao Chµm lµ n¬i tËp trung ®iÓn h×nh vµ ®Çy ®ñ c¸c h×nh th¸i, yÕu tè cña mét
bê mòi ®¸ granit ®ang bÞ ph¸ huû m¹nh mÏ, d÷ déi bëi sãng vµ qu¸ tr×nh träng lùc:
v¸ch ®¸ cao ®Õn 100m, kÐo dµi hµng tr¨m mÐt; nh÷ng khèi ®¸ ®æ ë ch©n v¸ch, c¸c
mÆt clif vµ bench, c¸c mám sãt.
H×nh 1.17: C¸c khèi ®¸ ®· t¹o ra nh÷ng h×nh th¸i kh¸ hÊp dÉn
H×nh 1.18: V¸ch ®¸ cao

38. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
37
c) Hang YÕn
Hang cao nhiÒu chôc mÐt chñ yÕu ®−îc t¹o thµnh do khe nøt më trong ®¸
granit, kÕt hîp víi ®æ lë. Ph−¬ng cña c¸c khe nøt t¹o hang chñ yÕu lµ ®«ng b¾c–t©y
nam, t©y b¾c-®«ng nam, c¾m gÇn th¼ng ®øng, hoÆc nghiªng 60-70o
, ®Þa h×nh hiÓm
trë. Trªn Cï Lao Chµm, chim yÕn lµm tæ ë phÝa bê ®«ng nam cña ®¶o, n¬i cã ®−êng
bê ®Þnh h−íng b¾c-nam vµ n¬i ph¸t triÓn nhiÒu khe nøt lín (h×nh 1.19). Ngoµi ra ë
Hßn Tai vµ Hßn C« (Kh«) còng cã tæ yÕn.
H×nh 1.19: Hang yÕn t¹i mám ®¸ tr¬ träi
§iÒu kiÖn sinh th¸i (nh− vi khÝ hËu, sãng, giã, nhiÖt ®é, ®é Èm kh«ng khÝ trong
hang, ¸nh s¸ng) n¬i yÕn lµm tæ ch−a ®−îc râ, song vÒ mÆt ®Þa m¹o-®Þa chÊt cã thÓ
cã nhËn xÐt sau:
Tr−íc hÕt, yÕn lµm tæ ë nh÷ng n¬i hang ®¸ tr¬ träi, n¬i ®Çu sãng ngän giã, nhÊt
lµ t¹i c¸c hang cã ®¸y ngËp n−íc biÓn, ë c¸c ®¶o ®¸ biÖt lËp gi÷a biÓn ven bê, mµ
kh«ng gÆp trªn ®Êt liÒn, vµ cã thÓ kh«ng gÆp c¶ trªn c¸c b¸n ®¶o (vÊn ®Ò nµy cÇn t×m
hiÓu thªm ë b¸n ®¶o S¬n Trµ, tr−íc còng lµ ®¶o, cÊu t¹o bëi ®¸ granit). Ph¶i ch¨ng
®ã lµ c¸ch tù vÖ ®Ó b¶o tån nßi gièng, chèng l¹i mäi kÎ thï s¨n b¾t? hay ®©y lµ tËp
tÝnh, lµ m«i tr−êng sinh th¸i thÝch hîp cho ph¸t triÓn?
Trªn Cï Lao Chµm, chim yÕn lµm tæ t¹i bê ®«ng nam h−íng vÒ ®«ng, n¬i bê bÞ
ph¸ huû m¹nh do sãng giã. Do ®ã chØ n¬i ®©y (vµ c¸c ®o¹n bê tiÕp phÝa b¾c) lµ cã
nhiÒu v¸ch ®æ lë lín, cao nhiÒu chôc mÐt, cã khe nøt më lín, gÇn dèc ®øng, t¹o n¬i
c− tró vµ lµm tæ tèt cho chim yÕn. PhÝa §«ng ®¶o cßn lµ n¬i giã m¹nh, nhÊt lµ vµo
mïa giã ®«ng b¾c. Kh«ng biÕt cã ph¶i lµ yÕu tè sinh th¸i cÇn thiÕt hay kh«ng? Ph¶i
ch¨ng phÝa ®«ng ®¶o lµ n¬i khuÊt n¾ng buæi chiÒu nªn thuËn lîi cho sinh tr−ëng cña
chim yÕn? (ë Kh¸nh Hoµ, hang yÕn còng ph©n bè ë phÝa ®«ng cña mét sè ®¶o).
Theo c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi KT-03-08 (NguyÔn H÷u Phông, 1994)
cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt vÒ sinh th¸i chim yÕn hµng ë vïng ®¶o biÓn ven bê
ViÖt Nam nh− sau:

39. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
38
- ë ViÖt Nam cã hai loµi chim yÕn gièng Collocalia Gray cho tæ ¨n ®−îc lµ
Collocalia Fuciphaga Germaini Oustalet gäi lµ chim yÕn hµng vµ Collocalia maxima
(Hume) gäi lµ chim yÕn ®en, trong ®ã tæ cña chim yÕn hµng cã chÊt l−îng cao vµ
s¶n l−îng lín, rÊt cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®−îc c¸c n−íc trªn thÕ giíi −a chuéng vµ sö
dông ®Ó chÕ biÕn thùc phÈm cao cÊp.
- Chim yÕn hµng ph©n bè trªn c¸c ®¶o däc ven bê ViÖt Nam tõ Qu¶ng B×nh
®Õn Kiªn Giang, trong ®ã tæ yÕn ®−îc khai th¸c tËp trung ë c¸c tØnh Kh¸nh Hoµ,
B×nh §Þnh, Qu¶ng Nam víi tæng s¶n l−îng hµng n¨m kho¶ng 4000kg (1800USD/kg
yÕn hµng, 1994) (b¶ng 1.5)
B¶ng 1.5: C¸c ®Þa ph−¬ng cã chim yÕn lµm tæ
STT
C¸c tØnh cã
chim yÕn lµm tæ
Sè l−îng hang YÕn lµm tæ S¶n l−îng
1 Qu¶ng B×nh Cã 3 hang t¹i Hßn Chua, Hßn La, Hßn Ninh S¬n 50kg/n¨m
2 Qu¶ng Nam
Cã 3 hang t¹i ®¶o Cï Lao Chµm: gåm Hßn Lao,
Hßn Kh«, Hßn ¤ng
650kg/n¨m
3 Qu¶ng Ng·i Cã 1 hang ë nói Sa Huúnh RÊt Ýt
4 B×nh §Þnh
Cã 7 hang trªn ®¶o Ph−íc Mai, Hßn Cau, Hßn C¶,
Hßn X«, ThÞ N¹i, Hßn Ngang, Cï Lao Xanh
560kg/n¨m
5 Phó Yªn Cã 3 hang t¹i GÒnh Bµ, mòi ¤ng DiÖu, mòi Dlen RÊt Ýt
6 Kh¸nh Hoµ
Cã 30 hang ë Hßn Ngo¹i, Hßn Néi, Hßn Mun, Hßn
NoÑ, Hßn §ôn, Hßn Hæ, Hßn Chµ Lµ, Hßn §åi Måi..
2500kg/n¨m
7 Ninh ThuËn Cã 2 hang trªn nói ®¸ v¸ch RÊt Ýt
8 B×nh ThuËn Cã 1 hang ë ®¶o Phó Quý RÊt Ýt
9 C«n §¶o Cã 9 hang 10kg/n¨m
10 Kiªn Giang Cã 7 hang trªn ®¶o Phó Quèc, Hßn H¶i RÊt Ýt
- Chim yÕn chØ lµm tæ trªn c¸c v¸ch ®¸ cheo leo cña c¸c ®¶o ven bê. Chim yÕn
mét n¨m tuæi ®· cã thÓ sinh s¶n, thêi gian lµm tæ tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 8 n¨m sau
vµ c¶ chim ®ùc vµ chim c¸i ®Òu tham gia x©y tæ. Tõ B×nh §Þnh trë ra chim yÕn b¾t
®Çu lµm tæ sím h¬n kho¶ng nöa th¸ng. Khi tèc ®é giã cao, thêi gian lµm tæ cña
chim yÕn chËm l¹i, khi tæ bÞ mÊt chóng lµm tæ l¹i lÇn thø hai nh−ng khèi l−îng chØ
b»ng 70% tæ lÇn tr−íc, thÓ hiÖn tÝnh “b¶o thñ” cao trong viÖc lµm tæ cña chim yÕn.
- Trong tù nhiªn chim yÕn hµng ®Î hai løa mét n¨m. Khu vùc phÝa nam tõ
Kh¸nh Hoµ trë vµo chim yÕn hµng b¾t ®Çu ®Î vµo cuèi th¸ng 3, khu vùc tõ B×nh
§Þnh trë ra chóng b¾t ®Çu ®Î vµo ®Çu th¸ng 3. YÕn hµng chñ yÕu ¨n c«n trïng kÝch
th−íc bÐ bay trong kh«ng khÝ nh− kiÕn c¸nh (Formicidao) 61,6% vµ mèi (Isoptera)
14,7%. Chim yÕn non ®−îc chim bè mÑ mím måi hai lÇn trong ngµy vµo 6h30-7h30
vµ 18h-20h, måi chñ yÕu lµ bä rÇy (Homostera) 50,5% vµ bä hai c¸nh (Diptera)
20,5%. N¬i kiÕm måi cña chim ë rõng nói phÝa trong ®Êt liÒn xa n¬i lµm tæ kho¶ng
30-100km cã khi ®Õn 250-300 km.
- Hang yÕn lµ kh«ng gian giíi h¹n quÇn thÓ chim yÕn sèng, ®ång thêi còng lµ
yÕu tè lµm gi¶m tû lÖ sinh s¶n. L−îng m−a thÊp còng lµm gi¶m tû lÖ sinh s¶n cña
chim yÕn ë løa ®Î thø hai. KÎ thï cña chim yÕn hµng lµ d¬i vµ chim yÕn cá, chóng
c¹nh tranh chç lµm tæ ë c¸c hang yÕn. Nh−ng “kÎ thï” lín nhÊt cña chóng vÉn lµ
con ng−êi víi sù khai th¸c qu¸ nhiÒu (3-4 lÇn trong mét n¨m) lµm suy gi¶m träng
l−îng c¬ thÓ chim yÕn.

40. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
39
Ch−¬ng 2
Tµi nguyªn §Êt, n−íc vµ sinh vËt
®¶o cï lao chµm
2.1. Tµi nguyªn ®Êt
2.1.1 C¸c lo¹i h×nh ph¸t sinh ®Êt
§Êt Cï Lao Chµm ®−îc h×nh thµnh trong c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn cã nhiÒu nÐt
t−¬ng ®ång víi c¸c ®iÒu kiÖn h×nh thµnh ®Êt trong ®Êt liÒn cña l·nh thæ ViÖt Nam,
®ång thêi l¹i cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt do sù chi phèi cña c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vµ
khÝ hËu khu vùc miÒn trung Trung bé ViÖt Nam.
§¸ng tiÕc lµ cho ®Õn nay, c¸c nhµ khoa häc ®Êt ViÖt Nam ch−a quan t©m ®óng
møc ®Õn ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, thêi gian vµ yÕu tè biÓn ®Õn sù h×nh
thµnh ®Êt trong phÇn ®Êt liÒn nãi chung vµ trong phÇn ®Êt c¸c ®¶o nãi riªng. Do ®ã
c¸c hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt ViÖt Nam hiÖn ®ang sö dông réng r·i trong nhiÒu tr−êng
hîp kh«ng ®¸p øng ®−îc cho c¸c nghiªn cøu ®Êt ë møc ®é chi tiÕt, ®Æc biÖt trong
c¸c c«ng tr×nh ®o vÏ c¸c b¶n ®å ®Êt tû lÖ lín vµ trung b×nh. C«ng tr×nh nghiªn cøu
®Êt ®¶o Cï Lao Chµm lµ mét trong nh÷ng vÝ dô rÊt ®iÓn h×nh.
ë Cï Lao Chµm, do sù t−¬ng t¸c cña c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, khÝ hËu vµ biÓn ®·
dÉn ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph©n ho¸ c¸c nhãm ®Êt trªn c¸c bÒ mÆt ®Ønh nói, bÒ mÆt
s−ên ®«ng b¾c, bÒ mÆt s−ên t©y nam, c¸c nhãm ®Êt trªn c¸c thÒm bãc mßn, tÝch tô lµ
c¸c b·i biÓn.
Trªn c¸c bÒ mÆt ®Ønh nói vµ hÖ thèng c¸c ®−êng chia n−íc chñ yÕu h×nh thµnh
c¸c nhãm ®Êt tµn tÝch vµ nhãm ®Êt h×nh thµnh trªn c¸c thÒm bãc mßn. Trªn bÒ mÆt
s−ên ®«ng b¾c h×nh thµnh c¸c nhãm ®Êt cã tÇng dµy máng vµ diÖn ®¸ lé chiÕm −u
thÕ, ng−îc l¹i trªn bÒ mÆt s−ên t©y nam l¹i kh¸ phæ biÕn c¸c nhãm ®Êt cã tÇng dµy
dÇy h¬n vµ ph©n ho¸ c¸c tÇng ®Êt râ rµng h¬n. Ngoµi ra, c¸c thÒm biÓn ®· t¹o ra c¸c
nhãm ®Êt cã ®Æc tr−ng riªng. C¸c nhãm ®Êt nµy cã nhiÒu ®Æc ®iÓm gÇn gòi víi nhãm
®Êt c¸t ®−îc h×nh thµnh trªn c¸c b·i biÓn. Trong phÇn sau chóng t«i sÏ nãi râ h¬n vÒ
®Æc ®iÓm cña c¸c nhãm ®Êt nãi trªn.
Nh− ®· nªu trªn, do hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt ViÖt Nam hiÖn hµnh kh«ng ®¸p øng
®−îc cho yªu cÇu ph©n lo¹i ph¸t sinh ®Êt côm ®¶o Cï Lao Chµm nªn chóng t«i ph¶i
®Æt tªn riªng cho c¸c nhãm ®Êt ë ®©y. Tuú theo ®iÒu kiÖn ph¸t sinh, c¸c nhãm ®Êt
côm ®¶o Cï Lao Chµm cã thÓ s¾p xÕp nh− sau: a) nhãm ®Êt tµn tÝch, b) nhãm ®Êt tµn
tÝch-thÒm bãc mßn, c) nhãm ®Êt tÇng máng s−ên ®«ng b¾c, d) nhãm ®Êt s−ên tÝch
s−ên t©y nam, e) nhãm ®Êt dèc tô thÒm tÝch tô vµ f) nhãm ®Êt c¸t.
a) Nhãm ®Êt tµn tÝch
Nhãm ®Êt tµn tÝch ph©n bè chñ yÕu trªn c¸c bÒ mÆt ®Ønh vµ hÖ thèng ®−êng
chia n−íc. Trong Cï Lao Chµm, nhãm ®Êt tµn tÝch tËp trung hÇu hÕt ë Hßn Lao.

41. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
40
Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, nÕu xÐt vÒ h×nh th¸i phÉu diÖn ®Êt thÊy r»ng phÇn lín
c¸c phÉu diÖn nghiªn cøu trªn bÒ mÆt ®Ønh vµ hÖ thèng ®−êng chia n−íc ®Òu ph©n
ho¸ thµnh c¸c tÇng râ rÖt theo kiÓu A-B-C. TÇng bÒ mÆt lµ tÇng mïn dµy trung b×nh
tõ 20-30cm. TÇng tiÕp theo lµ tÇng tÝch luü sÐt dµy trung b×nh 15-30cm, th−êng quan
s¸t thÊy c¸c ¸o sÐt trong bÒ mÆt c¸c èng lç vµ hÖ thèng mao dÉn. Møc ®é tÝch luü sÐt
ë tÇng B th«ng th−êng ®¶m b¶o cho chØ tiªu x¸c ®Þnh tÇng Argic. D−íi tÇng Argic
th−êng lµ tÇng vá phong ho¸, trong ®ã c¸c kho¸ng vËt cã kh¶ n¨ng phong ho¸ ®· bÞ
phong ho¸ gÇn nh− hoµn toµn, th−êng chØ cßn c¸c kho¸ng th¹ch anh lµ Ýt biÕn ®æi.
MÆc dï møc ®é phong ho¸ rÊt cao nh−ng cÊu tróc ®¸ gèc vÉn nhËn biÕt rÊt râ trong
tÇng tÇng vá phong ho¸.
XÐt vÒ ®Æc tÝnh ho¸-lý cña ®Êt thÊy r»ng do c¸c ®Êt tµn tÝch ®−îc h×nh thµnh t¹i
chç nªn dÊu tÝch cÊu tróc ®¸ gèc lu«n lu«n xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt ë d−íi ®é s©u 50cm.
Còng do c¸c kho¸ng th¹ch anh Ýt bÞ phong ho¸, cßn c¸c kho¸ng vËt cã kh¶ n¨ng
phong ho¸ ®Òu bÞ phong ho¸ rÊt m¹nh, nªn c¸c cÊp h¹t trªn 2mm lu«n lu«n cã hµm
l−îng lín h¬n 10%, th−êng dao déng trong kho¶ng vµi chôc phÇn tr¨m, ®ång thêi
cÊp h¹t sÐt còng cã hµm l−îng trªn 10%.
C¸c tæ hîp ®Êt cña nhãm ®Êt tµn tÝch cã thÓ bao gåm c¶ c¸c ®Êt Acrisols vµ
Cambisols, nh−ng phÇn lín c¸c phÉu diÖn ®Êt nghiªn cøu trªn c¸c bÒ mÆt ®Ønh ë Cï
Lao Chµm ®Òu ®−îc xÕp lo¹i Acrisols.
b) Nhãm ®Êt tµn tÝch-thÒm bãc mßn
Nhãm ®Êt tµn tÝch-thÒm bãc mßn ph©n bè kh¸ phæ biÕn trªn tÊt c¶ c¸c ®¶o
thuéc côm ®¶o Cï Lao Chµm. Th«ng th−êng gÆp c¸c nhãm ®Êt nµy trªn c¸c bÒ mÆt
n»m ngang hoÆc nghiªng tho¶i ë c¸c bËc ®é cao 20-30m, 50-70m, l00-120m.
Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, xÐt vÒ h×nh th¸i phÉu diÖn ®Êt thÊy r»ng ®a sè c¸c
phÉu diÖn thuéc nhãm ®Êt nµy ph¶n ¸nh c¶ ®Æc ®iÓm cña c¸c ®Êt tµn tÝch vµ c¸c ®Êt
tÝch tô trªn c¸c thÒm biÓn. CÊu tróc phÉu diÖn ®Êt theo kiÓu A-B-C hoÆc A-C. TÇng
bÒ mÆt lµ tÇng mïn trung b×nh dµy 20-30cm, th−êng lµ tÇng ®Êt c¸t pha hoÆc thÞt
nhÑ. TÇng kÕ tiÕp tÇng mÆt còng cã thÓ lµ mét tÇng thÞt nhÑ, c¸t pha hoÆc cã lÉn rÊt
nhiÒu cuéi hoÆc c¸c côc t¶ng ®¸ gèc ®−îc mµi trßn c¹nh vµ cã kÝch th−íc kh¸ ®Òu
®Æn. Nãi chung, c¸c tÇng kÕ tiÕp tÇng mÆt ®Òu cã biÓu hiÖn tÝch luü sÐt. Møc ®é tÝch
luü sÐt ®«i khi tho¶ m·n chØ tiªu cña tÇng Argic. D−íi 2 tÇng trªn th−êng lµ tÇng vá
phong ho¸ trong ®ã c¸c kho¸ng vËt cã kh¶ n¨ng phong ho¸ ®Òu ®· bÞ phong ho¸ kh¸
triÖt ®Ó, nh−ng cÊu tróc ®¸ gèc vÉn thÓ hiÖn rÊt râ.
XÐt vÒ ®Æc tÝnh ho¸-lý cña ®Êt thÊy r»ng, tr¸i ng−îc víi nhãm ®Êt tµn tÝch, tÇng
bÒ mÆt cña c¸c nhãm ®Êt tµn tÝch - thÒm bãc mßn th−êng cã hµm l−îng sÐt vµ hµm
l−îng cÊp h¹t trªn 2mm ®Òu thÊp d−íi 10%. Së dÜ cã ®Æc ®iÓm nãi trªn do nguån
gèc ph¸t sinh c¸c tÇng nµy lµ tÇng trÇm tÝch biÓn cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ c¸t hoÆc
cuéi sái. TÇng kÕ tiÕp tÇng bÒ mÆt cã thÓ lÉn rÊt nhiÒu t¶ng côc ®¸ gèc ®−îc mµi trßn
c¹nh. Nh−ng thµnh phÇn ®Êt mÞn cña chóng cã hµm l−îng cÊp h¹t sÐt th−êng kh«ng
qu¸ 10%. TÇng vá phong ho¸ cã c¸c ®Æc tÝnh lý, ho¸ t−¬ng tù nh− ë nhãm ®Êt tµn
tÝch.
C¸c tæ hîp ®Êt cña nhãm ®Êt tµn tÝch - thÒm bãc mßn kh¸ ®a d¹ng, th−êng gÆp
cã thÓ lµ c¸c tæ hîp ®Êt Dystric Arenosols -Dystric Acnsols hoÆc Dystric Arenosols
- Dystric Cambisols.

42. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
41
c) Nhãm ®Êt tÇng máng s−ên ®«ng b¾c
Do ¶nh h−ëng cña chÕ ®é giã, nhãm ®Êt nµy ph©n bè −u thÕ t¹i tÊt c¶ c¸c s−ên
®¶o h−íng b¾c, ®«ng b¾c.
Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, xÐt vÒ h×nh th¸i phÉu diÖn ®Êt thÊy r»ng th«ng
th−êng khi m« t¶ ®Êt vµ vá phong ho¸ miÒn nhiÖt ®íi, ng−êi ta th−êng nãi ®Õn c¸c
tÇng ®Êt vµ vá phong ho¸ dµy hµng chôc mÐt. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr−êng hîp ®Æc
biÖt, c¸c nhãm ®Êt tÇng máng cã thÓ ph¸t sinh vµ ®ãng vai trß −u thÕ. C¸c s−ên ®¶o
h−íng b¾c, ®«ng b¾c cña côm ®¶o Cï Lao Chµm lµ mét trong c¸c tr−êng hîp ®ã.
HÇu hÕt diÖn tÝch c¸c s−ên h−íng b¾c, ®«ng b¾c cña côm ®¶o Cï Lao Chµm ®Òu cã
®é dèc lín, th−êng lín h¬n 40-45o
. D−íi th¶m rõng thø sinh vµ c©y bôi mäc rÊt rËm
r¹p, c¸c nhãm ®Êt tÇng máng ®−îc ph¸t sinh vµ chiÕm −u thÕ. PhÇn s−ên thÊp cña
c¸c s−ên h−íng b¾c, ®«ng b¾c, ®é dèc cµng t¨ng cao vµ phÇn lín bÒ mÆt s−ên lé ®¸
gèc. C¸c líp ®Êt chØ xen kÏ rÊt h¹n chÕ trong c¸c khe kÏ cña c¸c t¶ng ®¸ gèc. Nhãm
®Êt tÇng máng trªn c¸c s−ên h−íng b¾c, ®«ng b¾c cã cÊu tróc kiÓu A-D. TÇng mïn
bÒ mÆt trung b×nh dµy 20-25cm. S¸t ngay d−íi tÇng mïn lµ tÇng ®¸ gèc. ë nhiÒu n¬i
®¸ gèc lé ra trªn bÒ mÆt, c¸c ®Êt n©u x¸m chØ xen kÏ gi÷a c¸c t¶ng ®¸.
XÐt vÒ ®Æc tÝnh lý-ho¸ ®Êt thÊy r»ng tÇng mïn bÒ mÆt th−êng cã mµu n©u x¸m,
th−êng rÊt giµu mïn. Hµm l−îng c¸c chÊt dinh d−ìng ë tÇng nµy cao h¬n so víi c¸c
nhãm ®Êt kh¸c. CÊu t¹o tÇng mïn th−êng lµ ®Êt thÞt nhÑ hoÆc trung b×nh, th−êng lÉn
nhiÒu s¹n, c¸t th¹ch anh do phong ho¸ tõ ®¸ mÑ.
C¸c tæ hîp ®Êt cña nhãm ®Êt nµy thay ®æi theo ®é dèc vµ vÞ trÝ trªn s−ên b¾c,
®«ng b¾c. PhÇn s−ên cao th−êng lµ tæ hîp ®Êt tÇng máng (Leptosols) xen kÏ ®¸ lé,
phÇn s−ên thÊp ®¸ lé chiÕm −u thÕ vµ c¸c líp ®Êt máng chØ xen kÏ trong c¸c khe nøt
gi÷a c¸c t¶ng ®¸ gèc.
d) Nhãm ®Êt s−ên tÝch s−ên t©y nam
Nhãm ®Êt nµy ph©n bè phæ biÕn trªn c¸c s−ên t©y nam côm ®¶o Cï Lao Chµm.
Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, nÐt chung cña c¸c phÉu diÖn ®Êt s−ên tÝch lµ cã rÊt
nhiÒu c¸c m¶nh côc vá phong ho¸ cã thÓ ®· bÞ phong ho¸ hoµn toµn hoÆc trong nh©n
®¸ cßn t−¬i, r¾n ch¾c. Chóng cã thÓ ph©n bè trong tÊt c¶ c¸c tÇng ®Êt. Trªn bÒ mÆt
c¸c ®Êt s−ên tÝch th−êng cã nhiÒu t¶ng ®¸ granit cã kÝch th−íc kh¸c nhau. CÊu tróc
ph¸t sinh ®Êt cã thÓ theo kiÓu A-B-C hoÆc A-AB-C. TÇng mïn bÒ mÆt cã mÇu n©u
vµng hoÆc ®á vµng dµy 15-30cm, th−êng lµ ®Êt thÞt trung b×nh hoÆc thÞt nÆng. Trong
tÇng mïn th−êng lÉn Ýt c¸c m¶nh, côc vá phong ho¸, nh−ng tû lÖ s¹n, c¸t th¹ch anh
còng kh¸ cao. TÇng kÕ tiÕp lu«n lu«n cã sù tÝch luü sÐt, vµ trong nhiÒu tr−êng hîp
møc ®é tÝch luü sÐt ®¹t ®Õn chØ tiªu cña tÇng Argic. Trong lßng tÝch luü sÐt th−êng
cã lÉn c¸c m¶nh côc vá phong ho¸, nh−ng hµm l−îng c¸c m¶nh nµy hiÕm khi v−ît
30% . Tû lÖ s¹n, c¸t th¹ch anh trong tÇng tÝch luü sÐt th−êng ®¹t ®Õn vµi chôc phÇn
tr¨m. D−íi tÇng tÝch luü sÐt th−êng lµ tÇng vá phong ho¸ s−ên tÝch, trong ®ã tû lÖ
c¸c m¶nh côc vá phong ho¸ th−êng chiÕm h¬n 50% dung tÝch cña tÇng ®Êt. C¸c
m¶nh côc vá phong ho¸ chøa trong c¸c tÇng ®Êt cña nhãm ®Êt s−ên tÝch th−êng vÉn
cßn s¾c c¹nh do di chuyÓn ng¾n theo s−ên ®Þa h×nh, møc ®é phong ho¸ thÊp hoÆc
trung b×nh. C¸c nh©n tè ®¸ gèc trong c¸c m¶nh côc vá phong ho¸ th−êng cßn kh¸
t−¬i vµ r¾n ch¾c.
256734

43. §Ò tµi KC-09-12: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Cï Lao Chµm
42
Theo c¸c kiÓu tæ hîp ®Êt, nhãm ®Êt Acrisols th−êng −u thÕ trªn c¸c s−ên t−¬ng
®èi tho¶i, nhãm ®Êt Cambisols chiÕm −u thÕ trªn c¸c s−ên dèc h¬n vµ khi ®é dèc
s−ên lín h¬n 30-35o
th−êng cã nhiÒu ®¸ gèc lé ra trªn mÆt ®Êt.
e) Nhãm ®Êt dèc tô- thÒm tÝch tô
Nhãm ®Êt nµy ph©n bè h¹n chÕ ë s−ên t©y-nam ®¶o hßn Lao, bao gåm thÒm
tÝch tô n»m trªn B·i B¾c ë ®é cao tuyÖt ®èi kho¶ng 10m vµ thÒm tÝch tô - ®Êt dèc tô
ë c¸nh §ång Chïa vµ B·i «ng n»m trong kho¶ng ®é cao 10-20m vµ 30-40m.
Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, xÐt vÒ h×nh th¸i phÉu diÖn ®Êt thÊy r»ng ®Æc ®iÓm
chung cña c¸c thÒm tÝch tô lµ cã bÒ mÆt t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng hoÆc h¬i nghiªng
tho¶i vÒ phÝa biÓn. Thµnh phÇn vËt chÊt cña c¸c tÇng bÒ mÆt th−êng lµ c¸t pha, tû lÖ
cÊp h¹t trªn 2mm chØ chiÕm kh«ng qu¸ 10%. PhÇn ®¸y tÇng th−êng cã c¸c t¶ng côc
®¸ gèc ®−îc mµi trßn. Thµnh phÇn vËt chÊt trªn c¸c thÒm tÝch tô kh«ng hoµn toµn lµ
s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh mµi mßn do sãng biÓn, mµ chóng liªn tôc ®−îc bæ sung bëi
c¸c vËt liÖu s−ên tÝch vµ do c¸c dßng suèi ®−a ®Õn. Do ®ã, vËt liÖu trÇm tÝch biÓn
võa mang tÝnh chÊt trÇm tÝch biÓn võa mang tÝnh chÊt phï sa s«ng suèi vµ ®Êt dèc tô.
XÐt theo tû lÖ cÊp h¹t rÊt thÊp vµ thµnh phÇn cÊp h¹t c¸t chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi trong
c¸c mÉu ®Êt th× cã thÓ xÕp lo¹i nhãm nµy vµo nhãm ®Êt c¸t. Tuy nhiªn quan s¸t
nhiÒu phÉu diÖn l¹i thÊy chóng thÓ hiÖn tÝnh chÊt Fluvic kh¸ râ, do ®ã chóng t«i xÕp
lo¹i nhãm ®Êt nµy vµo nhãm ®Êt Fluvisols.
VÒ ®Æc tÝnh lý-ho¸, nhãm ®Êt dèc tô-thÒm tÝch tô cã hµm l−îng mïn kh«ng lín
vµ Ýt thay ®æi theo ®é s©u. C¸c tÇng c¸t, c¸t pha, c¸t h¹t mÞn, h¹t trung vµ h¹t th« cã
thÓ chuyÓn tiÕp ®ét ngét vµ t¹o thµnh c¸c líp thÓ hiÖn tÝnh chÊt Fluvic.
Tuú theo ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, nhãm ®Êt dèc tô-thÒm tÝch tô cã thÓ t¸ch biÖt
thµnh 2 tæ hîp chÝnh. Trªn c¸c bÒ mÆt nghiªng tho¶i ë ®é cao 30-40m, tæ hîp ®Êt
chiÕm −u thÕ lµ c¸c ®Êt phï sa chua, ®Êt phï sa bÞ b¹c mµu vµ ®Êt phï sa bÞ gley.
Trªn c¸c bÒ mÆt t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng ë ®é cao 10-20m, tæ hîp ®Êt chiÕm −u thÕ lµ
®Êt phï sa chua vµ ®Êt phï sa bÞ gley.
2.1.2 B¶n ®å c¶nh quan ®Êt Cï Lao Chµm tû lÖ 1:20000
a) Nguyªn t¾c thµnh lËp b¶n ®å
Nguyªn t¾c chung ®Ó thµnh lËp c¸c b¶n ®å c¶nh quan ®Êt lµ nguyªn t¾c ph¸t
sinh, nguyªn t¾c ®ång nhÊt t−¬ng ®èi vµ yÕu tè tréi. B¶n ®å c¶nh quan ®Êt Cï Lao
Chµm tû lÖ 1:20000 (h×nh 2.1) còng ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c nãi
trªn, nh−ng c¸c ®¬n vÞ b¶n ®å trong b¶n ®å nµy l¹i rÊt kh¸c biÖt so víi c¸c b¶n ®å
®Êt hiÖn ®ang ®−îc sö dông. Së dÜ cã ®iÒu ®ã lµ do ®©y lµ mét b¶n ®å c¶nh quan ®Êt
tû lÖ lín, quan hÖ gi÷a ®Êt vµ ®Þa h×nh thÓ hiÖn sù g¾n bã rÊt chÆt chÏ, trong khi c¸c
b¶n ®å ®· ®−îc x©y dùng l¹i Ýt hoÆc kh«ng quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ®Êt vµ
®Þa h×nh. Ngoµi ra trªn b¶n ®å c¶nh quan ®Êt Cï Lao Chµm tû lÖ 1:20000 chóng t«i
cßn thÊy vai trß cña biÓn trong sù h×nh thµnh ®Êt c¸c ®¶o. C¸c trÇm tÝch biÓn cßn
®äng l¹i trªn c¸c bÒ mÆt thÒm cã thµnh phÇn vËt chÊt rÊt kh¸c biÖt víi c¸c tÇng ®Êt
vµ vá phong ho¸ tµn tÝch phong ho¸ trùc tiÕp tõ ®¸ mÑ Granit, hoÆc c¸c vËt liÖu s−ên
tÝch tÝch tô tõ c¸c s¶n phÈm phong ho¸ t¹i chç. §ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c bÒ
mÆt thÒm biÓn cßn sãt l¹i, ®ång thêi còng lµ c¬ së ®Ó t¸ch biÖt c¸c ®¬n vÞ ®Êt cã
nguån gèc h×nh thµnh liªn quan ®Õn t¸c ®éng cña biÓn (Lª §øc An vµ nnk, 2002).