1. Barbara Stec
ArchitekturA meteorologicznA
PhiliPPe'A rAhmA
W
filmie Wima Wendersa i dociera poprzez odczucia zmysłowe poza oraz ujawnia umowność i sztuczność granic
If Buildings Could Talk bohate- wzrokiem do tego, co bezpośrednio wnika naukowych kategorii, nieadekwatnych do
rowie spacerujący po Rolex w fizjologię naszego ciała. aktualnej wiedzy.
Learning Center w Lozannie
w pewnej chwili przystają i zamykają oczy. Gilles Deleuze w książce Le pli. Leibniz et le baro- W świecie przyrody często widzialne zmiany
Widz domyśla się, że wchodzą w intymny que zwraca uwagę na ciągłość materii i duszy materii tłumaczą istnienie niewidzialnej
kontakt z przestrzenią budynku, wyostrza- w nieprzerwanej kontynuacji poruszeń na materii. Trudno stwierdzić, czy widać wiatr,
ją zmysły, by dotrzeć do niewidzialnej poziomie świata widzialnego i niewidzialne- choć można przecież zobaczyć poruszające
natury przestrzeni. Budynek, w którym go, odbieranego ludzkimi zmysłami. Ilustra- się gałęzie drzewa, piasek w locie, wirujące
się znajdują, został zaprojektowany przez cją tej ciągłości jest aktualny dla Deleuze’a, liście. Wiemy, że wiatr jest energią i materią
Japończyków, co sprawia, że stan kontem- Leibnizjański model domu, w którym parter zarazem, choć niewidoczną dla oka. Po-
placji świata zewnętrznego staje się bar- (ciało) wpuszcza za pośrednictwem okien wszechna dziś w technologii elektronika jest
dziej naturalny i zrozumiały. Kontemplacja (zmysłów) świat zewnętrzny do wnętrza, również materią, choć niewidoczną gołym
świata z zamkniętymi oczami wyraźnie a piętro (dusza) jest zamkniętą puszką, okiem, a zobaczyć można tylko jej skutki.
przesuwa wartość odbioru architektury połączoną z parterem reagującą na bodźce Dla ścisłości opisu przestrzeni i zachowania
z obrazu na przestrzeń. Obraz jako taki stał membraną. W ciemnej przestrzeni gabine- logiki w omawianiu architektury lepiej nie
się w pewnym momencie niepotrzebny, tu, niedostępnej dla oka, bodźce materii kojarzyć rzeczywistości widzialnej z materią,
zbyt nachalny i zagłuszający bezpośrednie generują niewidzialny świat świadomości. a niewidzialnej z tym, co niematerialne, lecz
odczucie pustki i głębi przestrzeni. Kadr Model ten przypomina instrument muzycz- poprzestać na rozróżnieniu: widzialne–nie-
filmowy zdaje się mówić, że najistotniej- ny, w którym widoczny ruch materii jest widzialne.
sze zanurzanie się w przestrzeń odbywa źródłem niewidzialnego dźwięku. Schemat
się poza obrazem. Jeśli myśl krąży wokół fałdy, osadzony w kontekście współczesnej Wartość niewidzialnego w przestrzeni ar-
atmosfery, duszy czy tajemnicy architektu- nauki, pokazuje jednocześnie związek sfery chitektonicznej była mocno akcentowana na
ry, najczęściej redukuje widzialną jej część zmysłów i umysłu, przynależnych do ciała, kuratorskiej wystawie Kazuyi Sejimy podczas
autoportret 3 [35] 2011 | 38

2. „Climate and Architecture” – wystawa przygotowana
przez Philippe’a Rahma i szkołę architektury Royal
Danish Academy of Fine Arts jako wypowiedź na
temat roli architektury w debacie o skutkach zmian
http://www.karch.dk/uk/menu/about+the+school/events/exhibition%3a+climate+and+architecture
klimatycznych (2009)
ubiegłorocznego Biennale Architektury
w Wenecji, urastając niemal do subtelnego,
ale zdecydowanego manifestu całej wenec-
kiej wystawy architektonicznej z 2010 roku.
Projekt Jun’yi Ishigamiego, przedstawiony
wtedy w Arsenale, dosłownie eksponował
„architekturę z powietrza”, proponując
uczestnikowi wystawy takie nastrojenie swej
percepcji, by mógł on przekroczyć granicę wi-
dzialnej gęstości masy i odczuć niewidzialną
masę powietrza pomimo jej „rzadkości”.
W tym miejscu można rozpocząć rozważania
nad przestrzenią architektury w ujęciu fizycz-
nym lub metafizycznym. Skupię się na tych
pierwszych, z gatunku fizjologii, przyrody,
klimatu. Są one fascynujące, ponieważ ściśle
wiążą się ze współczesną technologią i no-
woczesnością i obecnie coraz powszechniej cją czy niedorzecznością skazaną na pozosta- i realizacje jest szwajcarski architekt Philippe
wpływają na proces projektowania architek- nie tylko etapem romantycznych eksperymen- Rahm, który razem z Jeanem-Gillesem Déco-
tury. Wydają się też obiektywne i racjonalne, tów. Jeśli jest to idea, którą stworzył XXI wiek sterdem założył w Lozannie w 1995 roku biuro
podporządkowane prawom fizyki i chemii. ze swym pragnieniem przekraczania granic, projektowe.
Nowością jest nie projektowanie określonej dążeniem do lekkości, szybkości, przejrzy-
atmosfery przestrzeni w budynku, ale próba stości, precyzji (co przewidział Italo Calvino Rahm zajmuje się projektowaniem i budowa-
tworzenia takiej atmosfery z minimalnym w Wykładach amerykańskich w 1985 roku), mają- niem przestrzeni jako zadanego, oczekiwane-
udziałem widzialnej architektury, a w każ- cych uwolnić architekturę od ciężaru i masę go środowiska z precyzyjnie wygenerowanymi
dym razie przy maksymalnej redukcji widzial- od gęstości, kondensującej obraz, to realizacja parametrami określającymi jego „pogodę”.
nej materii na rzecz warunków klimatycz- tej idei stała się dziś jednym z symptomów Obszarem eksperymentów szwajcarskiego
nych, które wyznaczają charakter i granice nowoczesności w architekturze i ma już swoją architekta i miejscem poszukiwań rady-
przestrzeni, choć są odbierane przez ciało historię. Architektura meteorologiczna ist- kalnych rozwiązań są instalacje, w których
człowieka (włączając umysł) bez angażowania nieje, jest projektowana, przyciąga uwagę i po- wypróbowuje swoje pomysły i sprawdza ich
wzroku. Dotąd niespotykane jest opracowanie woli przenika do tradycyjnego projektowania, działanie na odbiorców. W projektowaniu
metody projektowania architektury jako śro- a także do powszechnej świadomości użytkow- mieszkań i przestrzeni użyteczności publicz-
dowiska o określonych parametrach fizycz- ników i zleceniodawców. Pionierem poszu- nej Rahm wydaje się dużo bardziej pragma-
nych, chemicznych, elektromagnetycznych. kiwań w dziedzinie architektury klimatu, tyczny i ograniczony realiami optymalnych
W skrajnym ujęciu pozbawienie architektury autorem jej teorii oraz doświadczeń obejmują- warunków życia człowieka. Bazując na
jej widocznej materii wydaje się ekstrawagan- cych eksperymenty, projekty architektoniczne własnych doświadczeniu i wiedzy, projektuje
autoportret 3 [35] 2011 | 39

3. Philippe Rahm, Hormonorium, instalacja na
8. Biennale w Wenecji, 2002
przestrzenie architektoniczne maksymalnie
wykorzystujące naturalne właściwości energii
budynku i naturalnych zjawisk fizjologicz-
nych człowieka w nim przebywającego. Wnę-
trze architektoniczne i przebywający w nim
fot.: n. stauss, zurich
człowiek tworzą w projektach klimatycznych
Rahma jeden system energetyczny, w którym
następują przepływy i wymiany w reakcjach
fizycznych, chemicznych i elektromagnetycz-
nych. Znajomość tych zasad na precyzyjnych
poziomach i umiejętność zarządzania nimi są i 2009 roku wykorzystywał przede wszyst- żarzącą biel na płaszczyznach, które wyda-
podstawą logiki i ekonomii projektów Rahma. kim fenomen i „kształt” konwekcji, prądów wały się nie mieć granic. Wzrok rejestrował
W konsekwencji powstaje propozycja architek- atmosferycznych oraz morskich i ciśnienie rozproszoną jasność, a nie kształt wnętrza
toniczna o rozstrzygnięciach inteligentnych powietrza. sali. Powoli ważniejsze od oka stawały się
i subtelnych, podporządkowana naturalnym inne receptory przestrzeni, przede wszystkim
reakcjom ciała ludzkiego i zgodna z zasadami Obecnie poszukiwania szwajcarskiego ar- związane z oddychaniem, poczuciem orien-
zrównoważonego rozwoju. chitekta dotyczą form urbanistycznych jako tacji i równowagi. Przydatne okazywały się
fizjologicznej konieczności oraz pożywienia białe, prostopadłościenne, miękkie ławy, na
W ciągu kilkunastu lat praktyki biura Philip- jako źródła ciepła lub zimna i jako formy jadal- których można było się położyć. W pozycji le-
pe'a Rahma można było zaobserwować różne nej architektury. W pojęciu Philippe’a Rahma żącej mięśnie traciły napięcie, wydawało się,
etapy eksploracji różnych zjawisk kształtu- architektura jest organiczna, mineralna, że ciało traci ciężar, a pomieszczenie zatraca
jących atmosferę środowiska. Na początku biologiczna. granice architektoniczne. Najważniejszym
twórczości, w latach 1998–2005, tworzywem odczuciem stawał się bezpośredni związek
budowania klimatu było dla niego głównie Instalacja w pawilonie szwajcarskim na organizmu i przestrzeni otaczającej. Inten-
promieniowanie i spektrum światła, wpływa- 8. Biennale Architektury w Wenecji (2002) za- sywna obecność przestrzeni była odczuwana
jące na układ hormonalny człowieka (częste tytułowana Hormonorium, wykonana wspólnie w każdym oddechu, który był coraz płytszy.
eksperymenty z melatoniną). Przykładem z Jeanem-Gillesem Décosterdem, pozwalała Rahm i Décosterd stworzyli w Hormonorium
tej serii poszukiwań są instalacje: Jardin na bezpośrednie i natychmiastowe doświad- przestrzeń o zawartości tlenu w powietrzu
D’Hybert. Winterhouse, zrealizowana w Vendée czenie wygenerowanego sztucznie klimatu. zredukowanej z 21 do 14,5%, typowej dla
we Francji w roku 2002, Czarny dzień, poka- Jej radykalność umożliwiała pokazanie wysokości 3000 m n.p.m., czyli dla poziomu
zana w Gdańsku w 2005 roku, czy The Second złożonych efektów przestrzennych projekto- lodowców górskich. Klimat ten stymulował
Summer Temporal Distortion Eybesfeld’s Island, wania architektury jako klimatu środowiska. układ endokrynologiczny, a przez to stan
zaprezentowana w Austrii w roku 2005. Oferowana gwałtowność zmian atmosferycz- umysłu i zachowanie człowieka.
nych sprawiła, że Hormonorium mógł zwiedzić
W latach 2005–2008 Rahm budował prze- człowiek, któremu pozwalał na to dobry stan Oddychanie powietrzem o zredukowanej
strzenie głównie w oparciu o stopień serca i krążenia. Wewnątrz pomieszczenia oko zawartości tlenu powoduje w organizmie
wilgotności i zjawisko parowania. W 2008 nie dostrzegało jego krawędzi, lecz jaskrawą, stan hypoksji, objawiającej się najpierw
autoportret 3 [35] 2011 | 40

4. Plan Hormonorium, widoczne pomieszczenie
z lampami oraz przylegająca doń instalacja techniczna
służąca do obniżania stężenia tlenu w powietrzu
kształtów sali, osłabienie percepcji dołu
i góry i orientacji w przestrzeni.
© philippe rahm architectes
Hormonorium konstytuowało klimat, który
wpływał bezpośrednio na fizjologię orga-
nizmu w nim zanurzonego niezależnie od
geografii i kontekstu. Ta ageograficzność
i akontekstualność, generowanego sztucznie
klimatu nadaje sens architekturze meteoro-
logicznej i sprowadza jej projektowanie do
zakłopotaniem, dezorientacją, dziwnym nie na pozycję głowy, która instynktownie „stopniowego obniżania wartości składowych
zachowaniem, potem także euforią za sprawą unikała kontaktu oczu z rażącym lśnieniem. klimatów otoczenia”1. W przypadku Hormono-
wydzielania endorfin w mózgu. Po około Wygenerowane promieniowanie stymulo- rium jest to rodzaj architektury endokryno-
12 minutach przebywania we wnętrzu można wało siatkówkę oka, redukując wydzielanie logicznej, w której spektrum widzialne jest
było zmierzyć naturalnie podwyższony melatoniny. Obniżenie poziomu tego hor- przesunięte w spektrum chemicznych kom-
poziom erytropoetyny (EPO), wpływający na monu w ciele człowieka zmniejsza odczu- pozycji powietrza i promieniowania świetl-
pracę układu krwionośnego i oddechowego. cie zmęczenia, prawdopodobnie zwiększa nego, typowego dla środowiska lodowców
EPO jest produkowana przez nerki i stanowi podniecenie seksualne i sprawia, że nastrój górskich. Hormonorium można także odczytać
rodzaj białka, będącego hormonem, który staje się bardziej regularny. Dzięki obecności jako model Deleuzjańskiej ciągłości prze-
stymuluje produkcję czerwonych ciałek krwi, promieni UV-A rośnie poczucie zadowole- strzeni, fałdy, w której zawsze istnieją pozio-
zwiększając dostarczanie tlenu do mięśni. nia, a promienie UV-B umożliwiają syntezę my jednorodne, gdzie odbywa się przepływ
Redukcja tlenu wywołuje efekt dopingu witaminy D. Intensywne światło rozkładało substancji materii i życia. Jeśli rozpatrywać
i może zwiększyć wydajność ciała o 10%. się na białych płaszczyznach pomieszczenia
jednorodnie w każdym punkcie, wpływając 1
Por. Ph. Rahm, Architektura bezpośrednia, [w:] Co to jest
W Hormonorium oko ludzkie doświadczało na rozmycie widoczności krawędzi i realnych architektura?, t. 2, red. A. Budak, Kraków 2008.
nie tyle światła, ile blasku, intensywnego
odbicia światła od białych powierzchni.
Źródło oświetlenia znajdowało się w podło-
dze. Pod płytami pleksiglasu umieszczono
528 lamp fluorescencyjnych, emitujących
światło słonecznego spektrum z promienio-
waniem UV-A i UV-B o intensywności między
5000 a 10 000 luksów. Dawało to efekt blasku
promieni słońca odbijanych przez śniegi
górskich lodowców. Umieszczenie źródła
promieniowania w podłodze wpływało na
reakcje powiek i źrenic oczu oraz ostatecz-
fot.: j.-m. landecy
Hormonorium – widok instalacji

5. InteRIoR WeAtheR przestrzeń Hormonorium i przestrzeń ciała
Instalacja, która została pokazana w 2006 zanurzonego w niej człowieka na poziomach
roku w Canadian Centre for Architecture, chemicznych, fizycznych i elektromagnetycz-
została zaplanowana jako dwie przestrze- nych, tworzą one jednorodny, organiczny
nie. W pierwszej umieszczono produkcję system, w którym bodźce przepływają swo-
i urządzenia pomiarowe „wewnętrznej bodnie, a tradycyjne granice zanikają. Jest
pogody” (pokój obiektywny), drugą pomy- on oparty na ciągłości architektury i metabo-
ślano jako miejsce interpretowania danych lizmu człowieka i na wzajemnych relacjach
pochodzących z pierwszego pomieszczenia przestrzeni, światła, układu endokrynolo-
(pokój subiektywny). Celem instalacji jest gicznego i nerwowego człowieka.
pokazanie architektury, która jest budowa-
na tylko z przypadkowej zbieżności trzech Bezpośrednie oddziaływanie na receptory
parametrów klimatycznych: temperatury przestrzeni w ciele człowieka eliminowało
= t, intensywności światła = lux, relatywnej konieczność pośrednictwa formy plastycz-
wilgotności = hR, w taki sposób, że t × lux nej, semantyki, kultury, ale nie wykluczało
× h tworzą funkcję. Instalacja została pomy- efektów socjalnych. Hormonorium było także
ślana jako możliwość testowania zdolności przestrzenią publiczną, bliską przestrzeni
fluktuacji warunków klimatycznych do gene- hammanu czy świątyni. Klimatycznie zdeter-
rowania nowych funkcji i nowych architekto- minowane wnętrze stymulowało określone
nicznych programów. reakcje i zachowania ludzi, włącznie z po-
zycją ciała, zatrzymaniem się, wzajemnymi
W pierwszym pomieszczeniu przestrzeń spojrzeniami, zamyśleniem, oczyszczaniem,
jest zaprojektowana jako mikro-geografia zaciekawieniem, otwarciem na osobę obok.
z ciągle zmieniającą się „wewnętrzną po-
godą”. Światło zmienia się ciągle, imitując Sześć lat później (2008) na biennale weneckim
© centre canadien d’architecture,
montréal, fot.: michel legendre
poruszanie się Ziemi wokół Słońca, niektóre Rahm zaprezentował instalację o przestrzeni
części pokoju są bardziej wilgotne i cieplej- architektonicznej zbudowanej na zasadzie
sze od innych. Sensory umieszczone na zjawiska konwekcji. Była ona częścią kurator-
ścianach, podłodze i suficie pomieszczenia skiej wystawy Aarona Betsky’ego, który zapro-
dokonują pomiarów w czasie rzeczywistym sił Philippa Rahma do sformułowania jednego
i przekazują dane o zmieniających się w niej z 25 manifestów architektonicznych naszych
warunkach meteorologicznych. W drugiej czasów. Temat architektury poza budynkiem
galerii dane są odczytywane i interpreto- trafiał w samo sedno poszukiwań Rahma.
wane. Każda koordynata jest analizowana
przez komputer, który określa sytuację, na- Przedstawioną w przestrzeni Arsenału
stępnie interpretowaną z różnych punktów instalację już z oddali zapowiadały przy-
widzenia: socjologicznego, psychologiczne- jemne i zapraszające dźwięki instrumentów
go i funkcjonalnego. Generuje on w czasie
rzeczywistym scenariusze zachowań ludzkich
(na przykład poniżej 18 stopni Celsjusza
© philippe rahm architectes
mieszkańcy hipotetycznego mieszkania
ubierają się cieplej).

6. Philippe Rahm, Digestible Gulf Stream, instalacja
na 11. Biennale Architektury w Wenecji w 2008 roku
zatytułowanym Out There: Architecture Beyond Building,
kurator Aaron Betsky
Poniżej: wizualizacja Digestible Gulf Stream
U dołu: instalacja Digestible Gulf Stream
muzycznych oraz śpiew dziewczyny. Kiedy
zwiedzający stanął na skraju instalacji, mógł
odnieść wrażenie kontaktu z rozciągniętym
wzdłuż pomieszczenia Arsenału, zaludnio-
nym „pejzażem”. Oko wędrowało wzdłuż
białej platformy, przypominającej długą
i wąską kładkę o różnych poziomach, oblanej
© philippe rahm architectes
światłem. Przestrzeń kładki tworzyła rodzaj
bańki mydlanej, którą wypełniało ciepłe
światło i życie kilku nagich osób. Ich swobod-
ne ruchy i przemieszczanie się wprowadzały
widzialny ruch w całej konstrukcji instalacji
i potęgowały wrażenie rodzajowej sceny
pejzażowej. Nagie postaci o naturalnym
zachowaniu i wyrazie zadowolenia definio- naturalnego unoszenia się ciepłego powietrza
wały przestrzeń instalacji jako środowisko do góry i opadania zimnego na dół i, przy tak
o przyjemnej temperaturze, wilgotności i ja- dobranych temperaturach, dało efekt minia-
sności, utrzymującej stan ciała w harmonii turowego prądu oceanicznego Gulf Stream.
z otoczeniem i w stanie aktywnej witalności. Oprócz wygenerowania homogenicznego
© philippe rahm architectes
Zwiedzający mógł wejść w tę przestrzeń i konkretnego klimatu ważne było uzyskanie
o sztucznie wymodelowanej „pogodzie” i po- za pomocą napięcia i polaryzacji przestrze-
czuć jej wpływ na własnym ciele. ni dynamicznego krajobrazu powietrznego,
w którym poruszali się muzycy z grupy
Rahm wykreował konkretne środowisko, muzycznej AIR i Syd Matters. W konsekwencji
inne w stosunku do całego wnętrza budynku powstała konstrukcja meteorologiczna jako
i jednoznaczne w odbiorze, choć wizualnie pejzaż, rozciągnięty pomiędzy 12 i 28 stopnia-
ograniczone jedynie minimalną w wyrazie mi Celsjusza, w którym mieszkaniec mógł się
plastycznym platformą i jasnymi liniami swobodnie poruszać i wybierać miejsce o kli-
© philippe rahm architectes, fot.: n. kawagishi
instalacji generatorów klimatu. macie odpowiednim do swojego ubrania (albo
jego braku), pożywienia, aktywności, potrzeb
Technologia klimatu Digestible Gulf Stream socjalnych. Fizycznie architekturą była tu
polegała na polaryzacji przestrzeni dzięki struktura powietrzna, oparta na konstrukcji
zestawieniu produkcji dwóch grzejników prądu atmosferycznego.
o różnych wysokościach temperatur: jednego
generującego 28 stopni Celsjusza, drugiego – 12 Instalację Digestible Gulf Stream można trak-
stopni Celsjusza. Powodowało to ciągły ruch tować jako pole doświadczeń dla projektu
powietrza dzięki zjawisku konwekcji, czyli Interior Gulf Stream, obejmującego mieszkanie
autoportret 3 [35] 2011 | 43

7. Philippe Rahm, Interior Gulf Stream – mieszkanie
i pracownia Dominique Gonzalez-Foerster, wieś
nieopodal Paryża, 2008
w składzie otaczającego klimatu za pomocą
własnego ciała jako instrumentu badawczego.
Dla praktyki architektonicznej ważne jest,
by jego pasja spotkała się ze świadomością
zleceniodawcy, będącego w stanie docenić wagę
© philippe rahm architectes
projektowania jakości środowiska we wnętrzu
swojego mieszkania czy domu i inwestować
w tę jakość pomimo braku efektów wizualnych
i wyszukanych form budujących wrażenie
i prestiż. Wydaje się, że w ciągu ostatnich lat,
naznaczonych modą na myślenie o ekologii,
projektowanie klimatu środowiska życia czło-
i pracownię dla Dominique Gonzalez-Foerster, – o temperaturze 15 stopni, umieszczone na wieka przeszło z działalności niszowej do coraz
usytuowane pod Paryżem, zaprojektowane najwyższym poziomie mieszkania, i drugie powszechniejszej, choć kojarzonej z dużym
w 2008 roku. Przestrzeń domu jest tu po- o temperaturze 22 stopni, umieszczone najni- wydatkiem. Twórczość Rahma wskazuje na
traktowana jako konstrukcja migracji ciała żej. Konwekcja tworzy rozciągniętą w prze- ekonomikę takiego podejścia do architektury.
mieszkańca w dół i w górę, pomiędzy strefą strzeni, dynamiczną konstrukcję o charak- Skłania projektantów do studiowania dziedzin
cieplejszą i chłodniejszą, porą zimową i let- terze wertykalnego pejzażu, podobnie jak to nauk medycznych, psychologicznych, meteoro-
nią, miejscem, gdzie ciało jest nagie, i tym, było w instalacji Digestible Gulf Stream. Ciągły logicznych po to, by stworzyć jak najbardziej
gdzie jest ono ubrane, pomiędzy programami przepływ powietrza jednocześnie wentyluje ekonomiczne rozwiązania, wykorzystujące
o różnych aktywnościach. Zasada równowagi pomieszczenia. Kształt domu ma odpowiadać logikę naturalnych zjawisk przyrody i ciała
między potrzebą ciała i otoczeniem obejmu- kształtowi prądu powietrznego, umożliwia- człowieka. W tym można widzieć siłę i prak-
je oprócz temperatury także jakość światła jąc płynny przepływ powietrza w pionie. tyczną użyteczność artystycznych działań
i wyznacza porządek konstrukcji przestrzeni. Wpływa to głównie na modelunek prze- twórcy Hormonorium.
Jako wyznacznik optymalnych temperatur krojów pionowych domu, zwłaszcza części
przyjęto szwajcarskie normy SIA 3842, które stropów, które mają umożliwiać istnienie To, co już się wydarzyło i co jest w znacznej
zalecają następujące temperatury dla po- komina powietrznego wewnątrz przestrze- mierze zasługą biura Décosterd&Rahm, to
mieszczeń domu – salon: 20 stopni Celsjusza, ni domu. Konwekcja stała się także zasadą coraz częstsze wartościowanie jakości archi-
sypialnia: od 16 do 18, łazienka: 22, kuchnia: projektową architektury meteorologicznej tektury pod kątem jej atmosfery i środowiska
od 18 do 20, toaleta: od 15 do 18, suszarnie, Convection Museum dla Muzeum we Wrocławiu klimatycznego na równi (przynajmniej)
pralnie i przestrzeń schodów: 12 stopni. w 2008 roku, pejzażu klimatycznego Megroscia z tradycyjnymi aspektami wyglądu. Ta
W Interior Gulf Stream poszczególne strefy House w Ticino w Szwajcarii w 2008 czy pro- postawa, związana ze świadomością potrzeb
funkcjonalne są tak usytuowane w przestrze- jektu budynku Convective Apartaments w Ham- w dziedzinie architektury, wydaje się natu-
ni domu, by naturalnie osiągały pożądane burgu w roku 2010. ralną reakcją obronną zarówno przestrzeni,
temperatury dzięki zjawisku konwekcji. Aby jak i ludzkiego ciała na architektoniczną
zapewnić ruch konwekcyjny, Rahm zapropo- Za pasją Rahma kryją się rzetelna wiedza i pre- przesadę formalną i nadmiar architektonicz-
nował dwa źródła ciepła: jedno chłodniejsze cyzja, umiejętność badania subtelnych różnic nych efektów wizualnych.
autoportret 3 [35] 2011 | 44