mga panitikan ng rehiyon 1

1. Magandang Gabi

2. Mga
Panitikan
Sa
Rehiyon 1

3. Mga Lalawigan at Kabisera
Ilocos Norte- Laoag
Ilocos Sur- Vigan
La Union- San Fernando
Pangasinan- Lingayen

4.  ang kabisera nito ay Lungsod ng Laoag. Ito ay
may sukat na 3,399.3km. Nahahati ang
lalawigan ng Ilocos Norte sa 558 mga
barangay, 21 bayan, at 2 lungsod. Matatagpuan
ito sa hilagang-kanlurang bahagi ng pulo ng
Luzon at ang hangganan nito sa silangan ay
ang mga lalawigan ng Cagayan at Apayao, at
sa timog ay ang mga lalawigan ng Abra at
Ilocos Sur.
 Ang kabisera nito ay Lungsod ng Vigan. Ito ay nasa
kanlurang baybayin ng hilagang bahagi ng pulo ng
Luzon. Ito ay nasa hanggahan ng Ilocos Norte sa
hilaga, ng Abra sa hilagang-silangan, Mt. Province sa
silangan, Benguet sa timog-silangan, La Union sa
timog, Dagat Luzon at Look Lingayen sa kanluran.
Binubuo ng 2,580 kilometro kuwadrado ang buong
lalawigan ng Ilocos Sur. Ito ay may dalawang lungsod:
Vigan at Candon. Ang Kristiyanismo ay lumaganap sa
buong lalawigan. Halos 85 porsiyento ng populasyon
ay binubuo ng mga Catolico.
Ilocos Norte Ilocos Sur

5.  nasa hilagang-kanlurang baybayin ng pulo ng
Luzon. Ang Lungsod San Fernando ang kabisera
nito. Ito ay nasa hanggahan ng Ilocos Sur sa
hilaga, Benguet sa silangan at Pangasinan sa
timog. Nasa kanluran ng La Union ang Dagat
Timog-Tsina. Ang La Union ay naging sentro ng
negosyo, edukasyon at peregrinasyon sa buong
rehiyon ng Ilocos. Ito ay madalas puntahan ng
mga deboto lalo na tuwing sumasapit ang
mahal na araw. Binubuo ng 1,493.1 kilometro
kuwadrado ang buong lalawigan ng La Union
 ay isang lalawigan ng Pilipinas. Opisyal na wika nito ay
Pangasinan o Pangasinense at kabisera ng probinsiya
nito ay Lingayen. Matatagpuan sa kanlurang lugar ng
isla ng Luzon sa kahabaan ng Lingayen Gulf at South
China Sea. Ito ay may kabuuang lupa lugar ng 5,451.01
square kilometers.
La Union Pangasinan

6. Nakararanas ng magandang panahon ang
rehiyon mula buwan ng Nobyembre
hanggang Abril. Ang pag-ulan naman ay
nararanasan sa mga nalalabing buwan ng taon.
Ang Bulubunduking Cordillera ay nag papahina
sa mga bagyong dumaraan sa Rehiyon.
Klima

7. Pangkabuhayan
 Pagsasaka - Bawang,tabako, palay, mais, bulak, tubo, at
mangga ang mga pangunahing produkto rito.
 Pangingisda- bangus, hito, dilag, hipon ,at alimasag sa
bahagi ng South China Sea na malapit sa Pangasinan.
 Paggawa ng palayok
 Paghahabi
 Paggawa ng mga daing na isda at hipon
 Paggawa ng mga gamit pambahay tulad ng paso,walis at
gamit na gawa sa kawayan
 Paggawa ng asin

8. Pinaniniwalaang pinagmulan ng salitang Ilokos
 Ang mga taong nakatira sa bayan na ito ay
matatagpuan sa maliit na baybayin na “look”. Ang
unlaping “I” nangangahulugang “mula sa” o “ilog”
Nagmula sa “loko” na ang ibig sabihin ay “bayan sa
kapatagan” at dinadagdagan na lamang ng “I”

9. Ø
Ilokano
Samtoy
Kurditan
 Ang tawag sa lipi ng naninirahan sa nasabing lugar.
 Ang taguri ng mga ilokano sa kanilang salita.
 Mula sa salitang ‘’saomi datoy’’.
 Isang austronesian
 Ang tawag sa kanilang panitikan.
KURDIT-‘’sumulat’’

10. Ø
MGA KATUTUBO
 kabilang din sa tribong Negrito na makikita sa Palanan,
Isabela. Karaniwa’y nakatirik sa tabing-dagat ang
kanilang mga bahay na hugis tatsulok. Palipat-lipat silang
mga lugar. Pangangaso at pangingisda ang kanilang
pangunahing ikinabubuhay. Tulad ng mga Negrito,
nagkakaingin din sila.
Agta

11.  Ito ay katutubong Abra. Nagmula rin ang ilan sa kanila sa mga bundok ng
Ilocos Norte at Ilocos Sur. Bahay-kubo na gawa sa kawayan at pawid ang
kanilang mga bahay. Nagsasaka at nangangaso sila.Tinatatuhan nila ang
kanilang mga katawan. Mahilig din sila sa musika.
Tinggian
Hanunuo sa tribong Mangyan ng Mindoro
 Nakatira sila sa mga bahay na gawa sa kahoy at kogon. Pagkakaingin at
pagsasaka ang kanilang hanap-buhay. Nagpuputol ng puno at
nangangahoy ang kalalakihan samantalang tumutulong sa pagtatanim ang
kababaihan. Napanatili ng mga Hanunuo ang kanilang minanang
katutubong alpabetong Pilipino. Nagsusulat sila sa papel na kawayan.

12. URI NG PANITIKANG ILUKO
Ø
Uri ng panitikang iluko ayon kay Leopoldo Y. Yabes ay ang mga sumusunod:
I. Mga simu-simula
II. Mga akdang ukol sa pananampalataya sa kagandahang asal
III. Mga akdang ukol sa wikang Iluko
IV. Panulaang Iluko
V. Maikling kuwento
VI. Nobela
VII. Dula

13. KANTAHING BAYAN
Pinagbiag
 ito ay awiting nagpapahayag ng kuwento ng bayani. Nahahati sa
dalawang uri: ang awiting nagpapahayag ng kaisipan at saloobin.
Dallot
 awit sa mga kasalan,binyag at ibang pang pagtitipon na sinasaliwan
ng sayaw at pagbibigay ng payo sa bagong kasal.
 Isang uri ng pagtatalo ng lalaki at babae sa saliw ng tulali.
 TULALI- isang plawtang iloko na may 6 na butas.

14. Badeng
 isang awit pag-ibig na ginagamit ng mga kalalakihang nanghaharana.
Dung-aw
 awit para sa mga patay
Dasal na patungkol sa mangmangkik
 ang mga mangmangkik ay espiritu sa kagubatan na dinadasalan upang
hindi sila magalit.

15. Arinkenken
 paligsahan ng mga lalaki at babae .
 Ang tema nlia ay tungkol sa karapatan at responsibilidad.
Hele o duayaya
 Awit na pampatulog sa mga bata
Awit sa pagtatanim,paggapas, pangingisda, at bago
tumungo sa digmaan

16. SALAYSAYING BAYAN
ALAMAT
Mga Halimbawa:
 Bakit umakyat sa damo ang mga suso? Ni Jose E. Tomeldan ng
Binalonan, Pangasinan
 Ang kauna-unahang unggoy ni Sotero Albano ng Dingras, Ilocos
Norte
 Ang alamat ng bigas
 Alamat ng pinaupong bangkay

17. KUWENTONG BAYAN
Mga Halimbawa:
1. Ang tatlong magkakapatid na lalaki
2. Ang tatlong magkakapatid na masuwerte
3. Si juan tamad
4. Ang gintong tuntunin
5. Cochinango
6. Si Andres, ang mambibitag
7. Ang hunyango at pagong
8. Si Camachile at si pasion
9. Ang pitong tangang magkakaibigan

18. EPIKO
Mga Halimbawa:
Biag ni lam-ang ni Pedro Bukaneg

19. Karunungang Bayan
BURBURTIA O BURTIA
 ito ang katumbas ng bugtong sa tagalog kung saan sinusukat nito ang
kaisipan ng mga ilokano.
PAGSASAO
salawikain sa tagalog,may aral at binibigkas ng patula
ARASAAS
 katumbas ito ng bulong sa tagalog.

20. MGA AKDANG UKOL SA
PANANAMPALATAYA
AT KAGANDAHANG ASAL

21. DOCTRINA CHRISTIANA
 Isinulat ni Cardinal Berllarmine na
isinalin ni Francisco Lopez.
 Ito ang kauna-unahang libro ng
mga ilokano.
 Naglalaman ito tungkol sa unang
tulang iloko at mga bahagi na
naisulat ng mga katutubong script.

22. Ø
 Pasion de nuetra senora jesuchristo(1621) ni
P.Antonio Mejia
 Vida de san Barlaan y Josaphat(1700) ni P.
Agustin Mejia
 Sermones morales at escudos del christiana ni P.
Jacinto Guerrero at P. Guellirmo Sebastian.
 Novena de nuestra de la caridad que se venera
en la eglesia del pueblo de bantay ni P. Juan
Bautista Arenos

23. MGA AKDANG UKOL SA WIKANG ILOKO
1. Arte de le legua iloca(1627) ni P. Francisco Lopez
2. Vocabulario de la lengua iloco ,isinulat ni P. Lopez
at inayos ng 1800 at muling inayos ni P. Andres
Carro.
3. Gramatica hispano- ilocana at diccionario
hispano(1900)
4. Etudios de las antigua alfabitos filipino

24. ANG PANULAANG ILOKANO
1. Pedro Bukaneg
2. Leona Florentino
3. Justo Claudio y Fojas

25. MAIKLING KUWENTO
SARITA
 ang tawag ng mga ilokano sa kanilang maikling kuwento.
 Ito’y nanganagahulugang kuwento sa tagalog.
Halimbawa:
Ti langit iti innamnamatayo( ang langit ang pag-asa)

26. NOBELA
Matilde de sipangan(1872) ni P. Rufino Redondo
 Kauna-unahang nobela na nailimbag.
 Umani ang akda ng gintong medalya noong 1892
Biag ti meysa a lakay wenno nakaam-ames a bales
 sinulat ni Mariano Gaerlan na ang nobelang yaman ng
interpretasyon sa buhay at kaugalian ng rehiyong iloko.

27. Ang ilan sa mga kilalang nobelang iluko
Apay a pinatay da ni naw Simon ni Leon Pechay(1935)
Puso iti ina ni Leon Pechay(1936)
Mining wenno ayat ti carrua(1914) ni Marcelino P. Crisologo,
Uray narigat no paguimbagan (1911) ni Facundo Madriaga
 Nasamit ken narukos nga sabong daguiti dardaradepdep ti
agbaniaga (1921)ni Marcos Milton
Sabsabong ken lullua(1930) ni R. Repicio

28. Ang ilan sa nobelang nailimbag nang maitatag
ang pahayagang Bannawag
Ti maingel ti kabambantayan(ang bayani ng kagubatan) ni
Arsenio T. Ramel.
Puris iti barukong(tinik sa dibdib)ni Constante C. Casabaris.
Daguiti mariing iti parbangon ni Constante C. Casabaris
Ta di da ammo ti aramidda ni Marcelino A. Foronda
Nasudi nga panagayat ni Marcelino Foronda
Ramut iti ganggamet ni Marcelino Foronda

29. Ilan sa mga naisulat ng mga makabagong
nobelista
Ta annak ida iti dios ni Lorenzo Tabin
Viva pinoy ni Mario Abalos

30. DULA
NENA CRISOLOGO
 ang masasabing pinakadakilang pangalan sa larangan ng dulaang
Ilokano. Ang kanyang akdang codigo municipal at takneng a
panangsalisal ang sinasabing kaniyang obra maestra.

31. MGA MANUNULAT NG
REHIYON 1

32. Mga manunulat ayon sa wikang gamit sa
panunulat.
Aurilio Agcaoili
 Hermones Belen Jose Bragado
Dionisio Bulong
Honor Blanco-Cabie
Jeremias Calixto
Constante C. Casabar
Wikang Iloko

33. Reynaldo Duque
Juan S.P. Hidalgo Jr.
Alejandro Hufana
Gregorio Laconsay
Benjamin Pascual
Marcelino Crisologo Pena
Leon Pichay
Godofredo Reyes
Herman Tabin
 Lorenzo Tabin

34. Herminio Beltran
Andres Cristobal Cruz
Paul Dumol
Wikang Filipino

35. Carlos Angeles
Francisco Arcellana
Manuel Arguila
Carlos Bulosan
Albert Casuga
Tita Ayala Alcambra
Juan C. Laya
Salvador Lopez
Severino Montano
Donel Pacis F. Sioni Jose
Carlos Romulo
Wikang English

36. MGA KILALANG
MANUNULAT

37.  Ama ng Literaturang Ilokano
 Ama ng Panitikang Ilokano dahil
siyang ang kauna-unahang Ilokanong
naging edukado
 Sumulat ng epikong Biag ni Lam-ang
Pedro Bukaneg

38. Leona Florentino
itinuturing na unang makatang
babaeng Pilipino at butihing ina ni
Isabelo Delos Reyes
Carlos S. Bulosan
 mula sa Binalonan, Pangasinan at matagal
nanirahan sa Estado Unidos.
 Sumulat ng Ang busabos ng kahapon
(1975)
 Ang dugo ng magdamag at iba pang
tula(1976)
 Ang ulupong (maikling kuwento)

39. Jose Bragado
ipinananganak sa Ilocos Sur at
pangulo ng ‘’gumil’’ gunglo daguiti
manurat nga ilocano(1968).
Tanyag na manunulat ng Ilocos Sur
at pangalawa kay Pedro Bukaneg.
Zosimo Barnachea
 isinilang sa Tagudin, Ilocos Sur at aktibong
miyembro ng gumil
 nagtamo siya ng unang gantimpala
pagsulat ng maikling o short story.

40. Gregorio T. Amaco
mula sa Vigan, Ilocos Sur,
mga sinulat ay ang mga
sumusunod, “dimo koma biruken ti
kaasida’’ o‘’ do not look for their
mercy’’,’’talna’’ o ‘’peace’’,’’buhon’’o
‘’well’’,
naging editor ng phil. Journal at
gumawa ng apat na aklat sa
practical arts.
Jose Calip
 ipinanganak sa candon ,ilocos sur. Sinulat
niya ang mga pilipinno folklore o mga
Alamat ng pilipino.
Constante C. Casabar
 mula sa Narnalan, Ilocos Sur

41. Mario A. Abalos
isinilang sa Vigan Ilocos Sur
nakasulat siya ng pitong nobela at
sampung dula tulad ng uban at
rosas,.
Naging editor din siya ng kiss
magazine at pluma magazine
 nagkamit ng patimpalak sa
pagsulat sa hawii at ginawaran ng ‘’
thomas jefferson award’’.
Claro Caluya
 makata at nobelista.
 Tinagurian prinsipe ng mga makatang
Ilokano.

42. ANG MGA BABASAHIN
AT SAMAHANG
ILUKANO

43. EL ILOCANO
 pinakaunang pahayagang pangrehiyon sa Pilipinas.
 Itinatag ni Isabelo delos Reyes.
BANNAWAG(1934)
 pahayagang umani ng negatibong pamumuna mula sa
iba’t ibang rehiyon.

44. KUTIBENG(LIRA)
 isang samahan ng mga manunulat na ilukano sa Maynila at mga
karatig lalawigan.
 Pacifico D. Espanto ang nahirang na taga pangulo nito
 Itinatag ito sa ilocos sur at pinamunuan ni Pelagio A. Alcantara. At
naging gunglodaguiti manunurat iti filipinas o gumil filipinas.
 Lumawak ang sakop ng gumil, ipinanganak ang mga gumil sa La
Union (1966), Manila (Disyembre ,1966), Baguio City (1968), at
Hawaii(1971).

45. Maraming Salamat!