1. • KENELER VE PARAZİTLİKLERİ
• Keneler diğer akarlardan daha
büyük olmaları, dişli
hipostomlarının varlığı ile
tanınırlar.
• Dünyada 800 kadar kene türü
bilinmektedir.
• Yapı: Kenelerin erkek ve dişilerinin
morfolojik yapıları birbirinden
farklıdır. Kırmızımsı ve
kahverengimsi olan vücutları
söbemsidir.
• Sırt, bir dereceye kadar kabarık
olmakla beraber vücut, sırt-karın
istikametinde basıktır.

2. • Keneyi konağa yapıştırmaya,
hipostomun karın yüzünde
uçları arkaya dönük dişleri
sağlar.
• Dokuyu kesen şeliserlerden her
birinin ucunda bir çift testere
dişli parmak,
• Her şeliserin istirahat halinde
içine çekildiği kitinli birer kılıfı
vardır.
• Şeliserler ve hipostom
arasında ağız boşluğu bulunur
ve buraya farinks açılır.

3. • Sert kenelerde sırtta bir kalkan
vardır; erkeklerin bütün sırtını,
dişilerin ise sırtlarının yalnız ön
kısmını örter.
• Bazı kene türlerinde kalkan beyaz,
sarı veya kırmızı renkte beneklerle
süslüdür.
• Gözler varsa, bunlar sert kenelerde
sırtta scutumun ön-yan kenarının
yakınında ve üzerindedir.
• Yumuşak kenelerde ise yanlarda
koksa üstündeki oluklarda bulunur.

4. • Vücudun arka kenarında fisto bulunabilir.
• Kenelerde birinci ve ikinci koksalar arasında koksa
bezleri vardır. Bunlar beslenme ve çiftleşme sırasında
yapışkan bir sıvı çıkarırlar.
• Kenelerin birinci çift bacaklarının tarslarının sırt
yüzünde birer duyu çukuru bulunur. Buna haller organı
denir; koku almayı sağladığı sanılmaktadır.
• Anüs arka nihayette, Genital Delik ise orta hat üzerinde
ve öndedir.
• Kene larvalarının üç çift bacağı vardır; trachea
sistemleri yoktur; nimfleri ise 4 çift bacaklıdır.

6. • Kenelerin Sınıflandırılması
• 1. Yumuşak Keneler
• Bunların sırt kalkanı yoktur, erkek ve
dişileri birbirine benzer. Gnathosoma
(Capitulum) karın yüzündedir ve
yukarıdan bakılınca görülmez;
larvalarında ise ön uçta veya buraya
yakın olup, yukarıdan bakılınca görülür.
• Solunum delikleri çok küçük ve 3. ve
4. koksalar arasındadır.
• Bacakların ucunda yastık veya pulvillus
yoktur.
• Bunlardan Ornithodorus türlerinde

8. • Çoğunlukla kuşlarda parazitlenen Argas
türlerinin vücutlarının kenarları ise bir
çizgi halindedir.
• SERT KENELER
• Bunların erkek ve dişileri birbirinden
farklıdır.
• Kalkan erkeklerde bütün sırtı, dişilerde
sırtın önde bir kısmını örter.
• Capitulum ön uçtadır ve bundan dolayı
vücudun yukarısından bakılınca görülür.
• Solunum delikleri, 4. koksaların
arkasındadır.
• Bacakların nihayetinde pulvillus vardır.
• Sert kenelerden memleketimizde
bulunanlar

9. • Ixodes, Hyalomma, Haemaphysalis, Dermacentor,
Amblyomma, Boophilus ve Rhipicephalus cinslerine
aittirler.
• Bunlardan Hyalomma cinsinde palplerin boyu uzundur.
• Dermacentor cinsinde scutum süslüdür.
• Ixodes ve Boophilus türlerinde fisto yoktur.
• Ixodes ve Haemaphysalis kenelerinde gözler yoktur.
• Yaşayış, Konaklar ve Evrim
• Keneler larva, nimf ve erişkin dönemlerinde balıklar hariç,
birçok omurgalı ve özellikle memelilerden geçici ektoparazit
olarak kan emerler fakat; zamanlarının çoğunu yerde, bitki
kırıntılarının altında geçirirler.

10. • Bununla beraber Boophilus türleri konaklarından pek az
ayrılırlar.
• Erkekler daha az gıda alır ve daha az paraziter hayat yaşar.
• Kenelerin larva, nimf ve erişkinlerinin konakları ayrı cinsten
olabilir.
• Mesela Ixodes ricinus’ un erişkinleri kuş ve memeliler, larva
ve nymfleri kertenkeleler, tüneyen kuşlar, kemirgen ve
yarasalardan kan emerler.
• Buna karşılık bir hayvan türü mesela sığırlar birçok kene
türüne konak olabilir.
• Kenelerin, özellikle yumuşak kenelerin ömürleri uzundur;
2-3 yıl yaşayanlar vardır.
• Keneler aylarca, hatta yıllarca açlığa dayanırlar. Kan emince
dişi kenelerin boyları 3-4 kat büyür. Erkekler ise biraz büyür.

11. • Yumuşak keneler, yaşayışları bakımından tahtakurularına
benzer; gündüzleri barınaklarda saklanır, geceleyin buradan
çıkarak kan emer ve sonra konağı terk eder. İleri derece
konak özelliği göstermezler.
• Yumuşak kenelerin evrimlerini bitirmesi için bir yıl veya
daha az bir zamana ihtiyaç olduğu halde, sert kenelerde iki
yıl bile olabilir (Dermacentor andersoni).
• Yumurtlama daima konak dışında meydana gelir; sert
kenelerde birkaç gün sürebilir ve binlerce yumurta
yumurtlayan dişi ölür.
• Yumuşak keneler ise kan emdikten sonra 20-25 yumurta
yumurtlar, sonra dişi yeniden kan emer, tekrar yumurtlar ve
bu durum birkaç defa tekrarlanır. Yumurtalar zemine,
çatlaklara ve hayvan yuvalarına bırakılır.

12. • Kenelerin tipik evrimi şöyledir
• Yumurta içinde çevre şartlarına göre 2-3 hafta-birkaç ay
içinde larva gelişerek dışarı çıkar. Yumurta sonbaharda
yumurtlanırsa, larvalar ilkbaharda dışarı çıkar.
• Larvalar etrafta dolaşır, uygun bir konak bulunca buna
yapışarak 1-2 gün kan emer, sonra ayrılıp gizlenir ve
gömlek değiştirerek 1-2 haftada nimf haline geçer.
• Nimfler de uygun bir konaktan kan emdikten sonra
konaktan ayrılır, bir gömlek değiştirir ve erişkin olurlar.
• Sert kenelerde sadece bir nimf dönemi vardır. Yumuşak
kenelerde ise birçok nimf dönemi bulunur.
• Genç erişkinler konaktan kan emer, çiftleştikten sonra
erkekler ölür; dişiler tekrar kan emer ve sonra konaktan
ayrılarak yumurtlarlar.

15. • İnsanda Parazitlik
• Keneler dünyanın her yerine yayılmıştır. Bununla
beraber memleketlere göre kene türleri de farklıdır.
• Keneler göçmen kuşlarla uzak memleketlere
yayılabilirler.
• Kenelerin hem dişi ve hem de erkekleri her evrede
yalnızca kan ile beslenirler. Çok çeşitli hayvanlardan
kan emerler.
• Konaklarının birçoğu yabani hayvanlardır. Keneler çok
dayanıklı ve uzun ömürlüdürler.
• Larvalarının kopan ağız organelleri ve bacaklarının
yerine tekrar yenisi gelebilir.
• Kenelerdeki bazı hastalık etkenleri bir kuşaktan
sonrakine yumurta ile geçebilir.

16. • Keneler insan sağlığını başlıca 3 şekilde etkiler:
• 1. Ağız parçalarının deriye girmesiyle sokma lezyonları
oluşur.
• 2. Bazı kenelerin tükürük salgıları, kene felcine yol
açabilir. Salgılar, sistemik toksik etki yaparak bazen
öldürücü olur.
• 3. Çeşitli hastalıklara konak görevini yaparlar; insana
birçok virüs, riketsia, spiroket, bakteri ve protozoon
hastalıklarını bulaştırır.
• Kene Sokması Hastalıkları
• Keneler, deriyi tahrip ederler; bu şekilde açılan yaralar
mikroplanabilir.
• Keneler çekilerek zorla çıkarılacak olursa, hipostom
kopabilir ve deri içinde kalabilir.

17. • Bu durum özellikle Hyalomma ve İxodes cinsine bağlı
türlerde sık görülür.
• Kene sokmalarına karşı insanda hiçbir reaksiyon
görülmeyebilir.
• Bazen ise sokulan yerde hemen acıma, yanma ve
kaşınma başlar; burası kızarır ve yılancığa benzeyebilir.
• Kene sokmasına bağlı olarak daha seyrek olarak
• vücuda yayılan yanma ve kaşınma hissi,
• güçsüzlük,
• mide bulantısı,
• kusma,
• ishal,
• nabzın ve solunumun hızlanması,
• bayılma,

18. • yüzde şişme ve
• ateş yükselmesi görülebilir.
• Memleketimizdeki bu şekildeki vakalar Ornithodorus
lahorensis ve Argas reflexus sokmaları ile ilgili olarak
bildirilmiştir.
• Kene Felci
• Kene sokmasıyla ilgili en önemli olay kene felcidir.
Kene felci, dişi kenelerin özellikle enseye veya başın
altına yapıştıkları durumlarda görülür.
• Felç, Ixodes ricinus, Ornithodorus lahorensis ve
Rhipicephalus sanguineus’un da içinde bulunduğu 40
kadar kene türüyle olabilir.

19. • Çocuklarda, özellikle de kız çocuklarında daha sık
gözlenir.
• Kene, kızların uzun saçlarının altında uzun süre
saklanabilir.
• Felçler, genellikle bacaklardan başlar ve yükselerek
kollar, göğüs ve nihayet iki-üç gün içinde boğazı tutan
gevşek bir felçtir.
• Ateş, 40ºC’ye kadar yükselir.
• Dolaşım ve solunum bozulmadan kene uzaklaştırılırsa
belirtiler geçer, uzaklaştırılmazsa hasta ölebilir.
• Hastalık, kenenin tükürük salgısında bulunan ve sinir
impulsunun terminal nöronlara geçişini önleyen
kimyasal bir maddeden kaynaklanmaktadır.

20. • Önceleri keneleri deriden ayırmak için aseton, eter,
benzen veya ısı uygulanırdı. Bu uygulamalarda 10
dakika içinde kene ayrılır.
• Kene Vektörlüğü
• Keneler kan emdikleri konaklara çeşitli hastalıkları
bulaştırırlar. Kene vektörlüğünün bir özelliği, aldıkları
bazı parazitlerin sonraki nesillerine yumurtaları yoluyla
geçebilmesidir.
• Keneler tarafından bulaştırılan hastalık etkenleri
haemolynph’te çoğaldığından, bu sıvının muayenesi ile
etkenler bulunabilir.
• Kenenin bir veya birkaç bacağının uç kısmı kesilir.
Sızan sıvı lam üzerine yayılır; kuruduktan sonra ısıyla
tespit edilir ve Giemsa yöntemi ile boyanır.

21. • Rickettsia infeksiyonlarından;
• Kene tifüsleri (Kayalık dağların humması, Marsilya humması) Hyalomma,
Amblyomma, Dermacentor, Haemaphysalis ve Ixodes
cinslerine bağlı kene türleri ile bulaşır.
• Etkenler, Rickettsia rickettsi, Rickettsia conorii olup,
kenenin bağırsak epitel hücreleri, hemolinf veya
yumurtalarında çoğalır ve kenenin sokması ile bulaşır.
• Q humması (Coxiella burnetii; Rickettsia enfeksiyonu),
burnetii
Dermacentor andersoni, Rhipicephalus sanguineus,
Haemaphysalis ve diğer bazı kenelerin sokmasıyla veya
dışkısıyla bulaşır. Hastalık, infeksiyonlu diğer
hayvanlarla temasla da bulaşır.

22. • Ixodidae ve Argasidae grubu kenelerle
• Dönek humması (Borrelia recurrentis; spiroket)
• Tularemi,
Tularemi
• Bruselloz’ un bulaştığı;
• Salmonella,
Salmonella
• Leptospira infeksiyonları ve
• Veba gibi hastalıkların da kenelerle bulaşabileceği
bildirilmiştir.
• Ixodes ricinus ve diğer bazı sert keneler Borrelia
burgdorferi’ yi nakleder. Bu etken, insanlarda Lyme
burgdorferi
Hastalığını (Erytema Chronicum Migrans; ECM) oluşturur.

23. • Ixodes ricinus, Ixodes persulcatus türleri ile
Dermacentor, Haemaphysalis ve Hyalomma cinslerine
bağlı çeşitli kene türleriyle birçok virus enfeksiyonu
bulaşabilir.
• Bunlar genellikle Togaviridae ailesinden olup,
meningoencephalit ve kanamalı-ateşli şeklinde
seyreden çeşitli bozukluklara sebep olurlar.
• Ixodes ricinus ve Ixodes dammini gibi sert keneler
Babesia bovis, Babesia divergens ve Babesia microti
gibi babeziyoz etkenlerini insanlara bulaştırabilirler.
• Kenelerle savaşta DDT, taxophene, chlordane, BHC
gibi insektisitlerden yararlanılır.

24. • KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ
• Bulaşma Yolları
• Hastalık virüsünü taşıyan kenelerin ısırması veya bu
kenelere temas edilmesi,
• Hasta insanların kan veya vücut sıvılarına korunmasız
olarak dokunulması,
• Vücudunda hastalık virüsü bulunan hayvanların kan
veya vücut sıvılarına temas edilmesi.
• Belirtileri
• Hastalık:
• Ateş, ani başlayan baş ağrısı, ağır bir halsizlik, bulantı
ve kusma şikâyetleri ile başlar.
• Daha sonra vücudun değişik yerlerinde kanamalar
görülür.

25. • KORUNMA
• Hayvanlarda kene mücadelesi yapılmalıdır.
• Su kenarları ve otluk alanlar gibi kenelerin yoğun
olarak bulunabileceği yerlere gidildiğinde, vücudu
tamamen örtecek giysiler giyilmeli; pantolon paçaları
çorap içine alınmalı, mümkünse çizme kullanılmalıdır.
• Eve gelindiğinde, vücut kene yönünden kontrol
edilmelidir.
• Keneler vücuttan uzaklaştırılırken bir cımbız yardımıyla
deriye yapıştığı noktadan tutulmalı ve çivi çıkarır gibi
sağa sola oynatarak çıkartılmalıdır.
• Keneler elle kopartılmamalı ve patlatılmamalıdır.

26. • Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla, kenelerin
üzerine sigara basmak veya kolonya ve gazyağı
dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalıdır.
• İnsan veya hayvanların kanlarına ve vücut sıvılarına
eldiven giyilmeden temas edilmemelidir.
• Vücuda yapışan kene ne kadar kısa zamanda vücuttan
uzaklaştırılırsa, hastalığın bulaşma riski de o kadar
azalabilmektedir.