Μάθηση 2.0 - Ειδική μνεία ενδιαφέροντος για την εκπαίδευση

1. Πρόταση καλής πρακτικής για την
αξιοποίηση διαδικτυακών εργαλείων στην
εξΑ εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση των
εκπαιδευτικών
Το ιστολόγιο «Περί Φυσικής Αγωγής ο λόγος…»
Μαχαιρίδου Μαρία
Αντωνίου Παναγιώτης
Κουρτέσης Θωμάς
Αυγερινός Ανδρέας
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

2. Το ιστολόγιο «Περί Φυσικής Αγωγής ο λόγος…»
Μία διαδικτυακή κοινότητα για εκπαιδευτικούς Φυσικής Αγωγής
http://kfag2.wordpress.com
Στοιχεία πρόσβασης
Όνομα χρήστη: blogquestmath
Κωδικός: mathisi2
Συντελεστές
Μαχαιρίδου Μαρία, PhD
Διδάσκουσα Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ.
Αντωνίου Παναγιώτης, PhD
Αναπληρωτής Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ.
Κουρτέσης Θωμάς, PhD
Αναπληρωτής Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ.
Αυγερινός Ανδρέας, PhD
Λέκτορας Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ.
Εισαγωγή
H εμφάνιση των εργαλείων του Παγκόσμιου Ιστού 2.0 σηματοδότησε τη μετάβαση προς
περισσότερο μαθητο-κεντρικά μοντέλα στο χώρο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (εξΑΕ), στα
πλαίσια των οποίων, οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ως ενεργά μέλη ηλεκτρονικών
κοινοτήτων μάθησης, με τη γνώση να είναι δυναμικά ευρέως διαχεόμενη και ταυτόχρονα άμεσα
προσπελάσιμη (Erlin et al., 2008; Gros, 2002).
Τα ιστολόγια φαίνεται να βρίσκουν εφαρμογή στο χώρο της εξΑΕ επειδή έχουν ενισχύσει
σημαντικά τη δυνατότητα για κοινωνική δικτύωση, συνεπώς και τη δυναμική ανάπτυξης των
εξΑ συνεργατικών μαθησιακών περιβαλλόντων (Erlin et al., 2008; O’Reilly, 2005). Συνδυάζουν
(μεταξύ άλλων) τα πλεονεκτήματα που αποφέρει η ασύγχρονη γραπτή επικοινωνία με την
παράλληλη υποστήριξη πολυμεσικού περιεχομένου, ενισχύοντας τον αναστοχασμό, τη
συνεργασία και την κριτική σκέψη (Ferdig et al., 2004) και εμπλουτίζοντας τις μαθησιακές
http://kfag2.wordpress.com
εμπειρίες των εξΑ εκπαιδευομένων (Kamin et al., 2003).
Ωστόσο, η χρήση ακόμη και της πιο εξελιγμένης τεχνολογίας δεν διασφαλίζει την επιτυχία της
εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενώ η τεχνολογία είναι δυνατόν και να χάσει την
αποτελεσματικότητά της εάν δεν εφαρμόζεται με ένα συστηματικά σχεδιαζόμενο τρόπο (Boulos
et al., 2006). Συνεπώς, o προσεκτικός σχεδιασμός και η βαθιά κατανόηση της δυναμικής των
χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων που παρέχουν οι εφαρμογές του Παγκόσμιου Ιστού 2.0,
1

3. αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους σαν
εκπαιδευτικά εργαλεία (McLoughlin et al., 2008; 2007).
Όπως καταγράφεται, τα ιστολόγια δεν συμπεριλαμβάνονται συχνά και ανεπιφύλακτα στην
πρακτική των εξΑΕ επιμορφωτικών προγραμμάτων (Becta, 2008), εμφανίζουν, όμως, μία
διαρκώς αυξανόμενη δημοτικότητα μεταξύ των εκπαιδευτικών διαφόρων ειδικοτήτων της
χώρας μας (Στατιστικές αναφορές Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου:
http://blogs.sch.gr/statsfeb11/; Στεργάτου, 2008). Αυτό οδηγεί στην οριοθέτηση ενός
προβληματισμού και συνεπώς, η παρούσα δράση επικεντρώθηκε στη δημιουργία, εφαρμογή και
αξιολόγηση ενός εξΑ επιμορφωτικού προγράμματος για εκπαιδευτικούς Φυσικής Αγωγής (ΦΑ),
υποστηριζόμενου από την τεχνολογία των ιστολογίων.
Περιγραφή
Γενικά στοιχεία: Από ομάδα διδασκόντων του Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ. οργανώθηκε και
εφαρμόσθηκε πιλοτικά ένα πρόγραμμα εξΑ επιμόρφωσης για εν ενεργεία εκπαιδευτικούς ΦΑ,
διάρκειας οκτώ εβδομάδων, μέσω ενός ιστολογίου που δημιουργήθηκε ειδικά για το σκοπό
αυτό. Η θεματολογία του προγράμματος αφορούσε την αποτελεσματική διδασκαλία της ΦΑ
στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Φάσεις: Η διεξαγωγή της περιγραφόμενης δράσης περιελάμβανε τρεις βασικές φάσεις: α)
σχεδιασμού-διαμόρφωσης του μαθησιακού περιβάλλοντος και του ψηφιακού εκπαιδευτικού
υλικού, β) υλοποίησης και γ) αξιολόγησης. Ειδικότερα:
Κατά τη φάση σχεδιασμού του μαθησιακού περιβάλλοντος, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην
ανάπτυξη της αλληλεπίδρασης, μέσω: α) της αξιοποίησης ιδιαίτερων τεχνολογικών
χαρακτηριστικών των ιστολογίων που υποστηρίζουν την ανάπτυξη ασύγχρονης, νηματικής
συζήτησης μεταξύ των μελών τους και β) των δυνατοτήτων τους για τη διάθεση και διαχείριση
πολλαπλών μορφών πολυμεσικού περιεχομένου (στην παρούσα περίπτωση, το ψηφιακό
εκπαιδευτικό υλικό).
Κατά τη φάση υλοποίησης, επιμορφώθηκαν συνολικά 54 εν ενεργεία εκπαιδευτικοί ΦΑ (29
άνδρες και 25 γυναίκες), οι οποίοι εργαζόταν ως μόνιμοι ή αναπληρωτές σχολικών μονάδων της
Πρωτοβάθμιας ή/και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, 9 νομών της χώρας (Αττικής,
Δωδεκανήσου, Ηρακλείου, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Κοζάνης, Κυκλάδων, Ξάνθης, Ροδόπης).
Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν σε εθελοντική βάση, χωρίς οικονομικό ή άλλο
όφελος (π.χ. λήψη βεβαίωσης, μοριοδότησης για επαγγελματική εξέλιξη κά). Τα κίνητρά τους
αφορούσαν αποκλειστικά στην απόκτηση σχετικής εμπειρίας από τη συμμετοχή, την απόκτηση
http://kfag2.wordpress.com
νέων και την επικαιροποίηση προγενέστερων γνώσεων σε θέματα κοινού επαγγελματικού
ενδιαφέροντος, καθώς και την ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών με συναδέλφους
τους, μέσω ενός καινοτόμου, διαδικτυακού μαθησιακού περιβάλλοντος.
Κατά την τελευταία φάση, αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα του προγράμματος, μέσω της
ποσοτικής και ποιοτικής προσέγγισης των εξής παραμέτρων: α) τη βελτίωση των γνώσεων των
εκπαιδευτικών ΦΑ σχετικά με τη θεματολογία του προγράμματος, β) την αντίληψη που είχαν οι
2

4. ίδιοι για την αποτελεσματικότητά του, γ) την αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε μεταξύ τους και
δ) τις στάσεις τους για την εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ.
Εκπαιδευτικές διαδικασίες: Οι εκπαιδευτικοί ΦΑ παρακολούθησαν το πρόγραμμα
συνεργαζόμενοι σε ομάδες εργασίας των τεσσάρων-πέντε ατόμων. Σε κάθε ομάδα υπήρχε ένας
συντονιστής που άλλαζε κάθε εβδομάδα. Τα μέλη των ομάδων συζητούσαν μεταξύ τους για να
διεκπεραιώσουν και να αναρτήσουν στο ιστολόγιο μία εβδομαδιαία ομαδική εργασία, η οποία
αφορούσε την παραγωγή μαθησιακών δραστηριοτήτων για τους μαθητές τους ή/και την
κατάθεση προτάσεων πρακτικής εφαρμογής στη διδακτική πρακτική της ΦΑ. Επιπλέον, είχαν
την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις ή/και εμπειρίες με τους υπόλοιπους
επιμορφούμενους/μέλη του ιστολογίου σχετικά με ένα εβδομαδιαίο θέμα κοινού ενδιαφέροντος
(Αντωνίου, 2010). Τα θέματα των εργασιών και της συζήτησης άλλαζαν κάθε εβδομάδα,
ανάλογα με το θέμα της επιμέρους θεματικής ενότητας που αναπτυσσόταν. Η παρακολούθηση
της ατομικής προόδου των εκπαιδευτικών, καθώς και η αξιολόγηση των ομαδικών τους
εργασιών, γινόταν μέσω δοκιμασιών αυτοαξιολόγησης, δημοσκοπήσεων για την ανάδειξη της
καλύτερης εργασίας, καθώς και την ανατροφοδότηση που λάμβαναν από την ανταλλαγή
απόψεων με τους υπόλοιπους συναδέλφους τους.
Ο ρόλος της εισηγήτριας του περιεχομένου αφορούσε κυρίως σε εβδομαδιαίες διαχειριστικές
εργασίες. Συγκεκριμένα, στην αρχή κάθε εβδομάδας, αναρτούσε το αντίστοιχο ψηφιακό
εκπαιδευτικό υλικό για κάθε νέα θεματική ενότητα και ενημέρωνε τους εκπαιδευτικούς για τις
εβδομαδιαίες μαθησιακές διαδικασίες. Οι μορφές διάθεσης και οι τρόποι διαχείρισης του
ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο σχεδιάσθηκε ειδικά για την εξυπηρέτηση των στόχων
της παρούσας δράσης, επιλέχθηκαν με στόχο την ενίσχυση της διαδραστικότητάς του [ψηφιακά
έντυπα σημειώσεων (.pdf), παρουσιάσεις (.ppt), θέματα εργασιών και συζήτησης, βίντεο-
παραδείγματα (.avi), δοκιμασίες αυτοαξιολόγησης (.jgz), on line ερωτηματολόγια (υπηρεσία
SurveyMonkey), δημοσκοπήσεις (blog-polls)].1
Τα μέλη του ιστολογίου μπορούσαν με απόλυτη ελευθερία να συζητούν, να συνεργάζονται και
να ανταλλάσουν απόψεις μεταξύ τους. Κάθε εκπαιδευτικός είχε την ευχέρεια να ρυθμίσει
ατομικά την πορεία της μάθησής του, σύμφωνα με το χρόνο που μπορούσε ή επιθυμούσε να
διαθέσει, να αποφασίσει και να επιλέξει τον τρόπο που θα διαχειρισθεί το εκπαιδευτικό υλικό, σε
συνεργασία (ή όχι) με τα υπόλοιπα μέλη του ιστολογίου, μέσω του οποίου παρακολουθούσε το
πρόγραμμα. Όλες οι προαναφερόμενες συνεργατικές μαθησιακές διαδικασίες ήταν
προτεινόμενες και προαιρετικές.
Αποτελέσματα-συμπεράσματα
http://kfag2.wordpress.com
Διαπιστώθηκε ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί βελτίωσαν σημαντικά τις γνώσεις για την
αποτελεσματική διδασκαλία της ΦΑ, ενώ το 72,2 % από αυτούς διατήρησαν και αργότερα τις
γνώσεις τους (προς το παρόν, έχει ελεγχθεί για διάστημα δύο περίπου μηνών μετά την
1 Οι διαδικτυακές υπηρεσίες/εφαρμογές (YouTube, Survey Monkey, HotPotatoes κά.) που αξιοποιήθηκαν
για τη διάθεση του ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού στο ιστολόγιο (στις μορφές ψηφιακών αρχείων που
αναφέρονται) είναι δωρεάν διαθέσιμες. Το εκπαιδευτικό υλικό παραμένει αναρτημένο στο χώρο του
ιστολογίου, προς υποστήριξη του καινοτομικού χαρακτήρα της δράσης.
3

5. παρακολούθηση). Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί (81,5%), αξιολόγησαν θετικά την
αποτελεσματικότητα του επιμορφωτικού προγράμματος, αφού όπως διαπιστώθηκε πίστευαν
ότι έμαθαν περισσότερα από ότι σε οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα που είχαν παρακολουθήσει.
Η αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκειά του αξιολογήθηκε από τους
περισσότερους (82,3%) σε πολύ καλό έως άριστο επίπεδο, ενώ σημαντικά μικρότερο ποσοστό
από αυτούς (17,7 %) πίστευαν ότι αναπτύχθηκε σε μέτριο ή χαμηλό επίπεδο.
Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι όσοι αξιολόγησαν θετικότερα την αλληλεπίδραση ήταν αυτοί που
είχαν αποκτήσει περισσότερες γνώσεις και συγχρόνως, πίστευαν ότι έμαθαν περισσότερα.
Τέλος, οι στάσεις όλων των εκπαιδευτικών ΦΑ (100%) για τη χρήση των ΤΠΕ στην υποστήριξη
της διδασκαλίας τους, ήταν θετικές.
Συνοψίζοντας, αξίζει να επισημάνουμε ότι για τη συμμετοχή σε εξΑΕ προγράμματα τα οποία
αξιοποιούν την τεχνολογία των ιστολογίων, οι εκπαιδευόμενοι είναι απαραίτητο να έχουν μόνο
μία μικρή εξοικείωση με τον υπολογιστή και το διαδίκτυο. Όπως παρατηρήθηκε, η επιτυχία του
παρουσιαζόμενου προγράμματος φαίνεται να οφείλεται κυρίως: α) στη συνάφεια της
θεματολογίας του με τα ενδιαφέροντα και τις εργασιακές ανάγκες των εκπαιδευτικών, β) στην
παραγωγή νέων γνώσεων, μέσω μαθησιακών καθηκόντων (ομαδικών εργασιών) που
βρισκόταν σε άμεση και πρακτική συνάφεια με το γνωστικό τους αντικείμενο, γ) στη
μελετημένα, κατάλληλη διαμόρφωση και ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού μαθησιακού
περιβάλλοντος, δ) στην ποιότητα και εγκυρότητα περιεχομένου του ψηφιακού εκπαιδευτικού
υλικού, σε συνδυασμό με τους ελκυστικούς τρόπους διάθεσής του στο ιστολόγιο, ε) στην
ανάπτυξη της αίσθησης της ομάδας, του «ανήκειν» και της αλληλοϋποστήριξης που
δημιουργήθηκε στους εκπαιδευτικούς, ζ) στην παροχή πολλαπλών τρόπων επικοινωνίας μεταξύ
τους και στ) στη δυνατότητα που είχαν για αυτο-ρύθμιση της μάθησής τους.
Σημασία-προοπτική
Τα συμπεράσματα και η εμπειρία που αποκτήθηκαν από την υλοποίηση της παρουσιαζόμενης
δράσης μπορούν να αποτελέσουν σημαντική βοήθεια για τους σχεδιαστές και τους εκπαιδευτές
των εξΑΕ προγραμμάτων, προς την κατεύθυνση δημιουργίας όσο το δυνατόν
αποτελεσματικότερων ψηφιακών εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, με την αξιοποίηση
συνεργατικών εφαρμογών του Παγκόσμιου Ιστού 2.0.
Συγκεκριμένα, είναι δυνατόν να συνεισφέρουν στην προσπάθεια των ιδιωτικών ή δημοσίων
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της κεντρικής ηγεσίας εκπαίδευσης, για την παροχή
αποτελεσματικών εξΑ προγραμμάτων επιμόρφωσης στους εκπαιδευτικούς, στα πλαίσια της
http://kfag2.wordpress.com
συστηματικής και διά βίου επιμόρφωσης των εν ενεργεία διδασκόντων της χώρας. Επίσης,
έπειτα από κατάλληλη προσαρμογή του περιεχομένου του προγράμματος, είναι δυνατόν να
αξιοποιηθούν και στο χώρο της δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων γενικότερα, με την εξΑΕ άλλων
κλάδων επαγγελματιών ή/και την εξΑ επικαιροποίηση των γνώσεων αποφοίτων ΑΕΙ,
προκειμένου να βελτιώσουν τα επαγγελματικά τους προσόντα και να ενταχθούν στο εργατικό
δυναμικό της χώρας.
4

6. Τέλος, στηριζόμενοι στα θετικά αποτελέσματα που προέκυψαν από την αξιολόγησή του,
εκτιμούμε πως το παρουσιαζόμενο εξΑΕ πρόγραμμα αποτελεί ένα καινοτόμο παράδειγμα
καλής πρακτικής για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χώρα μας και ειδικότερα αυτών
της ΦΑ, δεδομένου ότι η επιμόρφωσή τους για την υλοποίηση των Νέων Αναλυτικών
Προγραμμάτων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης βρίσκεται ήδη σε πιλοτική
εξέλιξη και προς διεύρυνση. Προτείνουμε, οι αρμόδιοι φορείς της κεντρικής ηγεσίας εφαρμογής
της εκπαιδευτικής πολιτικής να εξετάσουν εκτενέστερα τη συγκεκριμένη πρόταση και να
διερευνήσουν πιθανούς τρόπους αξιοποίησής της σε ευρεία κλίμακα, μειώνοντας, έτσι,
σημαντικά το κόστος του προαναφερόμενου Έργου και τους χρονικούς/τοπικούς περιορισμούς
διεξαγωγής του, επαυξάνοντας, όμως, παράλληλα την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά
του.
http://kfag2.wordpress.com
5

7. Βιβλιογραφία
Αντωνίου, Π. (2010). Σχεδιασμός και εφαρμογή ενός μοντέλου ηλεκτρονικής κοινότητας
μάθησης σε ένα πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών εξ αποστάσεως. Μεταπτυχιακή
Διατριβή. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών.
Becta (2008). Web 2.0 technologies for learning: the current landscape-opportunities, challenges
and tensions. Becta.
Boulos, M.N.K., Maramba, I. & Wheeler, S. (2006). Wikis, blogs and podcasts: a new generation of
web-based tools for virtual collaborative clinical practice and education. BMC Medical
Education, 6 (41), 1-8.
Erlin, B.Y., Norazah, N. & Rahman, A.A. (2008). Integrating Content Analysis and Social Network
Analysis for analyzing asynchronous discussion forum. Proceedings of International
Symposium on Information Technology (vol. IV). Kuala Lumpur: Kuala Lumpur Convesion
Centre.
Ferdig, R.E. & Trammell, K.D. (2004). Content delivery in the blogosphere. Technological
Horizons in Education Journal, 31, 7.
Gros, B., (2002). Knowledge construction and technology. Journal of Educational Multimedia and
Hypermedia, 11 (4), 323-343.
Kamin, C., O’Sullivan, P., Deterding, R. & Younger, M. (2003). A comparison of critical thinking
in groups of third-year Medical students in text, video, and virtual PBL case modalities.
Academic Medicine, 78 (2), 204-211.
McLoughlin, C. & Lee, M.J.W. (2008). The three P’s of pedagogy for the networked society:
personalization, participation, and productivity. International Journal of Teaching and
Learning in Higher Education, 20, 10-27.
McLoughlin, C. & Lee, M.J.W. (2007). Social software and participatory learning: Pedagogical
choices with technology affordances in the web 2.0 era. In ICT: Providing choices for learners
and learning. Proceedings ascilite Singapore, 2007.
O’Reilly, T. (2005). What is web 2.0? Design Patterns and Business Models for the Next
Generation of Software. Ημερομηνία ανάκτησης: 1-7-2010. http://oreilly.com/web2/archive/
what-is-web-20.html
http://kfag2.wordpress.com
Στεργάτου, Ε. (2008). Μάθε, παιδί μου, blogging: τα εκπαιδευτικά ιστολόγια του Πανελλήνιου
Σχολικού Δικτύου. Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΕΑ-ΙΤΥ).
Πρακτικά 5ου Συνεδρίου Ε.Τ.Π.Ε., Δ.Τ.Π.Ε. Πειραιάς: Πανεπιστήμιο Αθηνών.
6