1. Έρευνα­ Δράση “Το διαδικτυακό Ραδιόφωνο, ως εναλλακτικό περιβάλλον μάθησης”
Μπακόπουλος Νικόλαος, ΠΕ19
& Τούλιου Ευτυχία, ΠΕ70
35ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών Δημοτικό Σχολείο Ελαιώνα Αχαΐας
nmpako@upatras.gr ef.s.touliou@gmail.com
Περίληψη
Στα πλαίσια του Πολιτιστικού Προγράμματος “European School Radio, το Πρώτο Μαθητικό
Ραδιόφωνο” έγινε προσπάθεια αποτύπωσης του αντίκτυπου του διαδικτυακού ραδιοφώνου
στην εκπαιδευτική διαδικασία και πράξη, όσον αφορά σε μαθητές/ μαθήτριες σχολείων της
περιοχής μας που συμμετείχαν σε αυτό εφαρμόζοντας μια Έρευνα – Δράση από κοινού. Το
δείγμα μαθητών συμπίπτει με το συνολικό πληθυσμό των μαθητών που συμμετείχαν στο
πρόγραμμα από το 35ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών και το Δημοτικό Σχολείο Ελαιώνα, άρα και
διασφαλίζεται η αξιοπιστία της παρούσας έρευνας. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται
ξεχωριστά για κάθε σχολείο ο σχεδιασμός και η δράση, ενώ συνολικά τα αποτελέσματα στην
αξιολόγηση.
Σκοπός είναι να αξιολογηθεί η εφαρμογή του προγράμματος στα δύο σχολεία, να παρατηρηθούν
τυχόν ομοιότητες στα δείγματά μας και οι δύο αυτές περιπτώσεις να συσχετιστούν μεταξύ τους
ώστε να εξάγουμε αρχικά συμπεράσματα για το πρόγραμμα στα συγκεκριμένα παραδείγματα με
κίνητρο τη βελτιστοποίηση της διαδικασίας για την επόμενη σχολική χρονιά.
Εισαγωγή
Η υλοποίηση και εφαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από ειδικούς στο χώρο της
θεωρίας προδιαγράφει το ρόλο του εκπαιδευτικού στο επίπεδο της πράξης. Η σχέση αυτή που
ορίζεται ως τέτοια στο πλαίσιο της θετικιστικής παράδοσης και προωθεί ντετερμινιστικά μοντέλα
μάθησης, μπορεί, στο πλαίσιο μιας κοινωνικά κριτικής θεώρησης, να επαναπροσδιοριστεί προς
την κατεύθυνση της δημιουργίας του εκπαιδευτικού υλικού από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό
(Φλογαΐτη 2003). Σε μια τέτοια προοπτική ο εκπαιδευτικός καλείται να μετεξελιχθεί σε
εκπαιδευτικό­ερευνητή προκειμένου να καταφέρει να συνδέσει τη θεωρία με την πράξη, ένα
εγχείρημα που μπορεί να εξελιχθεί στα πλαίσια της έρευνας δράσης (Lewin 1946, Corey 1953,
Kemmis 1985, Carr & Kemmis 2000).
Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα δράσης αποτελεί μια εναλλακτική ερευνητική μέθοδο με
συμμετοχικό χαρακτήρα, η οποία διενεργείται ατομικά ή ομαδικά από ανθρώπους που
δραστηριοποιούνται σε ένα χώρο και στοχεύει στην εξεύρεση λύσεων σε πραγματικά
προβλήματα του χώρου τους (McNiff 1998). Η χρήση της μεθόδου αυτής στο χώρο της
εκπαίδευσης, συνδέει τους όρους «δράση» και «έρευνα» σε ένα πλαίσιο δοκιμής ιδεών του
εκπαιδευτικού στην πράξη αναφορικά με διάφορες διαδικασίες, όπως αναμόρφωση του
αναλυτικού προγράμματος, των μεθόδων διδασκαλίας που χρησιμοποιεί, αλλά και το σχεδιασμό
1

2. εκπαιδευτικού υλικού. Η συμμετοχή του εκπαιδευτικού σε μια έρευνα δράσης παρέχει τις
ευκαιρίες να αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες σε ερευνητικές μεθόδους και εφαρμογές και
επιπλέον, παρακολουθώντας τις πρακτικές που εφαρμόζει αλλά και την εκπαιδευτική διαδικασία
γενικότερα (Oja & Pine 1989) να συνειδητοποιήσει τις δυνατότητες για την πρόκληση αλλαγής. Η
τελευταία προκύπτει από την αμφισβήτηση υπαρχουσών καταστάσεων και αποτελεί το κίνητρο
για τη συμμετοχή του εκπαιδευτικού στην έρευνα δράσης.
Από την άλλη μεριά, ζητούμενο στην εκπαιδευτική πρακτική είναι η αξιολόγηση ενός
προγράμματος που δεν έχει υποβληθεί ποτέ ξανά σε αυτή τη διαδικασία σε ανάλογες
περιπτώσεις. Στο παρόν σημείο θέλουμε να επισημάνουμε ότι το διαδικτυακό ραδιόφωνο είναι
μία καινοτόμα μέθοδος διδασκαλίας στο σχολείο. Βέβαια, μπορούμε να στηριχτούμε σε κάποιες
αναφορές που επικυρώνουν την παιδαγωγική του σημαντικότητα.
Συγκεκριμένα, στις Μορφές Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης περιλαμβάνεται και η ραδιοφωνική
μετάδοση μέσω της οποίας λαμβάνουν χώρα τηλεμαθήματα των οποίων τα μηνύματα
μεταδίδονται μέσω ραδιοφώνου.(http://el.wikipedia.org/wiki/Εκπαίδευση_εξ_αποστάσεως)
Επίσης, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των διδακτικών μέσων ως προς τις ανθρώπινες
αισθήσεις, αναφέρεται το ραδιόφωνο ως ακουστικό διδακτικό μέσο, λόγω του ότι λειτουργεί ως
ηχητική πηγή.
Κάνοντας μια επισκόπηση στην ελληνική βιβλιογραφία διαπιστώσαμε ότι αυτή η μορφή της εξ
αποστάσεως εκπαίδευσης είναι εν δυνάμει εφαρμόσιμη για την εκπαίδευση μεταξύ ενηλίκων και
δεν έχει συσχετιστεί με την μάθηση στην Πρωτοβάθμια ή Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Διεξαγωγή της έρευνας δράσης
Μετά τη διατύπωση της αρχικής ιδέας­ σκοπού, η διεξαγωγή της έρευνας ακολούθησε, από
μεθοδολογική άποψη, το θεωρητικό σχήμα της έρευνας δράσης το οποίο χαρακτηρίζεται από
σπειροειδή δομή με κύκλους που περιλαμβάνουν τέσσερα βασικά στάδια (Scott 1999), αυτό της
αντίληψης του προβλήματος, του σχεδιασμού, της δράσης, και της παρατήρησης και
αναστοχασμού.
2

3. Αντίληψη του προβλήματος
Το πρόβλημα­κίνητρο για την εμπλοκή του ερευνητή στην έρευνα δράσης διατυπώθηκε στο
πλαίσιο της κριτικής θεώρησης της μαθησιακής διαδικασίας με την εξής ερώτηση: πώς μπορεί ο
ερευνητής, ως εκπαιδευτικός της πράξης να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα πολιτιστικό
πρόγραμμα με θέμα το διαδικτυακό ραδιόφωνο χρησιμοποιώντας εργαλεία ΤΠΕ και να εμπλέξει
γνωστικά αντικείμενα μεταξύ τους μέσω αυτού του τρόπου μάθησης, αξιοποιώντας παράλληλα
τη διαθεματικότητα;
Σχεδιασμός
Κατά τη φάση του σχεδιασμού των εκπομπών διατυπώθηκαν ερωτήματα, όπως:
● Ποια γνωστικά αντικείμενα χρειάζεται να εμπλακούν, ώστε να δημιουργηθούν
ραδιοφωνικές εκπομπές για το πρόγραμμα.
● Ποια εργαλεία ΤΠΕ είναι απαραίτητα να χρησιμοποιήσουν οι μαθητές με αποτέλεσμα την
παραγωγή ηχητικού υλικού; Τι βαθμό επάρκειας έχουν οι μαθητές ως προς το χειρισμό
των εργαλείων;
● Ποιο θα είναι το περιεχόμενο των εκπομπών, ώστε να έχει ενδιαφέρον για τους μαθητές.
● Ποια είναι η βέλτιστη ακολουθία των τμημάτων της ηχογράφησης μιας εκπομπής
● Τι δυνατότητες και τι περιορισμοί προκύπτουν κατά την εφαρμογή του προγράμματος
Κατά το σχεδιασμό ο εκπαιδευτικός­ ερευνητής άντλησε τις πρώτες οδηγίες για την παραγωγή
των ραδιοφωνικών εκπομπών από τον ιστότοπο του European School Radio, Πρώτο Μαθητικό
Ραδιόφωνο (http://blogs.sch.gr/esrblog/). Στη διάθεσή του πρέπει να είναι ο βασικός
υλικοτεχνικός εξοπλισμός (μικρόφωνο, Η/Υ) και εγκατεστειμένο το λογισμικό ηχογράφησης
ανοιχτού κώδικα Audacity.
3

4. Ο σχεδιασμός του τρόπου οργάνωσης και εφαρμογής του προγράμματος είχε ένα και μόνο
βασικό άξονα κοινό για τα δύο δείγματα. Την ενεργό συμμετοχή των μαθητών για τη συλλογή
υλικού, τη σύνταξη του προς εκφώνηση υλικού, την ηχογράφηση και την ανάρτηση των αρχείων
ήχου σε χώρο αποθήκευσης τύπου cloud “Dropbox”.
Δράση
Μέρος 1ο: Σχεδιασμός/Υλοποίηση προγράμματος
Στο μέρος αυτό περιγράφεται η διαδικασία υλοποίησης του προγράμματος (τελικό αποτέλεσμα
είναι η παραγωγή ραδιοφωνικής εκπομπής) και από τις δύο ομάδες­στόχους. Ο κάθε
εκπαιδευτικός­ερευνητής επιλέγει τα δικά του στάδια κατά τη διαδικασία, περιγράφονται για τα
δείγματα ξεχωριστά παρακάτω.
Μαθητές/τριες: 35ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών
Εκπαιδευτικός­Ερευνητής: Μπακόπουλος Νικόλαος
Τίτλος εκπομπής: “Μικροί Μεγάκυκλοι”
Αρχικά η διαδικασία ξεκίνησε απλά με στόχο την δημιουργία της εκπομπής, τα στάδια που
ακολουθήθηκαν για την επίτευξη του στόχου είναι τα εξής:
1. Επιλογή των τάξεων που θα πάρουν μέρος
2. Επιλογή των μαθητών που εκφράζουν την επιθυμία για συμμετοχή
3. Οργάνωση αυτών σε ομάδες των 3­4 ατόμων (Κακλαμάνης, 2005)
4. Συζήτηση για την ανάθεση του θέματος
5. Αναζήτηση πληροφοριών από τους μαθητές
6. Παρουσίαση του υλικού με την χρήση του power point, και κατάθεση αυτού σε έγγραφο
του word
7. Επιλογή μέρας και ώρας για την ηχογράφηση της εκπομπής
8. Επιλογή της μουσικής από τους μαθητές
9. Τελική φάση δημιουργίας της εκπομπής
10. Μεταφορά αρχείου στο κοινόχρηστο φάκελο με European school radio
Από τη δεύτερη κιόλας επανάληψη της διαδικασίας ανάπτυξης ραδιοφωνικής εκπομπής
(Δ.Α.Ρ.Ε.) υπήρξε προβληματισμός για το πώς θα μπορούσε να υπάρξει μια διαφορετική
διαδικασία Δ.Α.Ρ.Ε. έτσι ώστε να υπάρχει και κάποιο όφελος των μαθητών ως προς την χρήση
των ΤΠΕ. Έγινε εντοπισμός των θεωριών και των γνωστικών αντικειμένων που εμπλέκονται σε
αυτή την διαδικασία. Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι οι μαθητές μας δεν ακούν ραδιόφωνο μόνο, αλλά
δημιουργούν την δική τους ραδιοφωνική εκπομπή.
4

5. Σε αυτή την Δ.Α.Ρ.Ε οι μαθητές όπως αναφέρθηκε παραπάνω:
1. Κάνουν αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, σε εφημερίδα, περιοδικά και μέσω
συνεντεύξεων.
2. Εμπλέκονται άμεσα με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ως εργαλείο για την επίτευξη του
στόχου τους.
3. Εργάζονται με μια σειρά λογισμικών στον υπολογιστή (γνωστικό αντικείμενο), Λογισμικά
όπως το word, power point, browser, επεξεργαστή ήχου (audacity), αναπτύσοντας
ικανότητες: α) διαχείριση κειμένου, β) άνοιγμα κλείσιμο υπολογιστή, γ) Ιστοεξερεύνηση, δ)
χρήση αποθηκευτικών μέσων,κ.λ.π.
4. Τα θέματα που ανέπτυξαν ήταν από κοινωνικά γεγονότα, ιστορικά, και από το
περιβάλλον.
5. Κάνουν κριτική αποτίμηση και αξιολόγηση κατά την σύνθεση κειμένων (Αλεξανδρη.
2007).
6. Διαβάζουν το κείμενο που έχουν γράψει (εκφώνηση), μέσω έκφρασης μαθητών.
7. Καλλιεργούν την βασική δεξιότητα της γλωσσικής διδασκαλίας (Κυρκίνη­Κούτουλα.
2007).
8. Αναζήτηση μουσικής ανάπτυξη της άισθησης πνευματικών δικαιωμάτων. (Ρέτσιου, Σ.
Παπαγεωργίου, Χ. 2007­08)
Μαθητές/τριες: Δημοτικό Σχολείο Ελαιώνα
Εκπαιδευτικός­Ερευνητής: Τούλιου Ευτυχία
Τίτλος εκπομπής: “Θα σας βγάλουμε το λάδι”
1. Αφόρμηση από τη λαογραφία και παράδοση του τόπου μας, το φυσικό περιβάλλον της
ευρύτερης περιοχής και συζήτηση. Πρόκληση ενδιαφέροντος μαθητών, ενθάρρυνση από
εκπαιδευτικό ­ ερευνητή
2. Συλλογή έντυπου υλικού προς επεξεργασία και αναζήτηση ηλεκτρονικού υλικού από
πηγές στο διαδίκτυο.
3. Σύνταξη διαλόγου μαθητών και σχεδίου εκπομπής σε έγγραφο κειμένου.
4. Σιωπηρή ανάγνωση και πρόβες για εκφώνηση.
5. Επιλογή μουσικής
6. Ηχογράφηση στον Η/Υ
7. Επεξεργασία αρχείου, εξαγωγή του με την κατάλληλη μορφή, αποθήκευση στο
κοινόχρηστο φάκελο dropbox
8. Επικοινωνία με συντονιστές για ανάσυρση αρχείου και προγραμματισμού μετάδοσης από
το Πρώτο Μαθητικό Ραδιόφωνο
9. Δημιουργία εικόνας­αφίσας για διαφήμιση εκπομπής, σύνταξη κειμένου και ανάρτηση
δημοσίευσης σχετικά με τη μετάδοση της εκπομπής από τη μαθητική ομάδα στο ιστολόγιο
5

6. του European School Radio
10. Ακρόαση και επικοινωνία με άλλους επισκέπτες του European School Radio
11. Σχολιασμός και Αξιολόγηση εκπομπής στο chat room του ιστολογίου του European
School Radio
Μέρος 2ο:Αξιολόγηση από μαθητές:
Διανομή κοινών ερωτηματολογίων και στις δύο ομάδες­ στόχους (φόρμα), συμπλήρωση.
Αναπτύχθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο αναρτήθηκε στη διεύθυνση
https://docs.google.com/forms/d/1xz_trPgqx6d6­c­­Qzd­295nE4BiNZ5oGObQ0swmy64/viewfor
m?pli=1. Το ερωτηματολόγιο αυτό το απάντησαν συνολικά 78 μαθητές.
Ανάλυση δεδομένων­ Ερμηνεία
Στο παρόν στάδιο επιχειρείται ο συσχετισμός των αποτελεσμάτων και για τις δύο
ομάδες­στόχους. Με δεδομένο ότι έχουμε φτάσει το ζητούμενο (παραγωγή ραδιοφωνικής
εκπομπής), κρίνεται εξαιρετικής σημαντικότητας η αξιολόγηση από τους μαθητές για τη
διαδικασία υλοποίησης, με σκοπό την κριτική επισκόπηση των μεθόδων που χρησιμοποίησαν οι
εκπαιδευτικοί­ ερευνητές.
Η πρώτη ερώτηση μας δείχνει ότι 66 μαθητές προέρχονται από το 35ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών
και 12 μαθητές από το Δημοτικό Σχολείο Ελαιώνα. Αποτελούν το σύνολο των μαθητών που
συμμετείχαν στο Πολιτιστικό Πρόγραμμα για το διαδικτυακό ραδιόφωνο European School Radio
και για τα δύο σχολεία.
Τα αποτελέσματα της δεύτερης ερώτησης απλά αναδεικνύουν την ηλικιακή κατανομή του
μαθητικού πληθυσμού που ποικίλει, αλλά με υπεροχή των μαθητών της ΣΤ΄Τάξης αφού
καταλαμβάνει το ποσοστό 46% επί του συνολικού δείγματος. Συμπεραίνουμε ότι οι μαθητές της
τάξης αυτής είναι περισσότερο έτοιμοι να προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της
ραδιοφωνικής παραγωγής, εφόσον η ανταπόκρισή τους υπήρξε μεγαλύτερη έναντι των άλλων
τάξεων Β΄(17%), Γ΄ (12%), Δ΄(13%) και Ε΄(13%)
6

7. Η παρακάτω ερώτηση σχετίζεται με την ανάλυση του περιεχομένου προς ηχογράφηση σαν
δεξιότητα των μαθητών. Το εξής ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει μία καθοδήγηση εκ μέρους του
εκπαιδευτικού­ παρατηρητή ως προς την αξιολόγηση του υλικού που βρίσκουν για να
ηχογραφήσουν. Άρα, προχωρούν οι μαθητές από την απλή εύρεση του προς ανάγνωση υλικού
στην επιλογή κατάλληλων κομματιών και επεξεργασία, ώστε να αποτελέσουν το προϊόν για
ραδιοφωνική εκπομπή. Αναμενόμενο αποτέλεσμα της παρακάτω ερώτησης είναι να
απαντήσουν θετικά οι μαθητές, πράγμα που είναι εμφανές από το ποσοστό 88% επί του
συνόλου των ερωτηθέντων.
Οι περισσότεροι μαθητές που ασχολήθηκαν με την παραγωγή ραδιοφωνικών εκπομπών,
πλειοψηφία 90%, πιστεύουν ότι το ραδιόφωνο σχετίζεται τα μαθήματα από το Αναλυτικό
Πρόγραμμα Σπουδών και τα βοήθησε, ώστε να χτίσουν νέα γνώση.
7

8. Μία αξιοσημείωτη παρατήρηση είναι η ανάδειξη της σημαντικότητας της ομαδικής εργασίας στα
πλαίσια της δημιουργίας των ραδιοφωνικών εκπομπών. Όπως, αναφέρθηκε παραπάνω στο
σχεδιασμό οι μαθητές αμφότερων των σχολείων ήταν χωρισμένοι ανά ομάδας. Οι ίδιοι στο
ερωτηματολόγιο απαντούν σε ποσοστό 60 % ότι η ομαδοσυνεργατικότητα αποτέλεσε ουσιαστικό
παράγοντα στο έργο που είχαν να επιτελέσουν. Ακολουθεί μία φθίνουσα πορεία στις απαντήσεις
μέσω κλίμακας σχετικά με τη θετική επίδραση της ομάδας στο έργο.
Οι απαντήσεις που έδωσαν οι μαθητές στην ερώτηση σχετικά με το βαθμό δυσκολίας
εντοπισμού πληροφοριακού υλικού για περαιτέρω επεξεργασία και ηχογράφηση από τις
μαθητικές ομάδες, καταδεικνύει το μεγάλο βαθμό κατάκτησης πληροφορικού αλφαβητισμού.
Έτσι, σε ποσοστό 67% οι μαθητές απάντησαν “Καθόλου” για τη δυσκολία, ενώ “Πάρα Πολύ”
απάντησε μόνο το 4% των μαθητών.
8

9. Στην παρακάτω ερώτηση, εμφανές είναι το στοιχείο του χαρακτήρα του κάθε μαθητή, διότι
αποτελεί την καταγραφή της προσωπικής άποψή τους σχετικά με το βαθμό δυσκολίας για τη
δημιουργία μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Στην κλίμακα απάντησαν “Καθόλου” σε ποσοστό
17%, “Λίγο” σε ποσοστό 31%, “Μέτρια” σε ποσοστό 26%, “Πολύ” σε ποσοστό 10% και “Πάρα
Πολύ” σε ποσοστό 17%. Σε αυτή την κατανομή οφείλεται πιστεύουμε η ουσιαστική συμμετοχή του
εκπαιδευτικού­ παρατηρητή κατά το στάδιο της τεχνικής επεξεργασίας του ήχου, πιο βαθιά
γνώση σε στόχους για τις ΤΠΕ, και της μη επαρκούς γνώσης των μαθητών για το τεχνικό
κομμάτι. Δικαιολογείται εν μέρει λόγω του ότι απευθυνόμαστε σε μαθητές Δημοτικού, οι οποίοι
δεν μπορούν να αφομοιώσουν τέτοιες γνώσεις ακόμα.
Ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα έχει να κάνει με το κλίμα κατά τη διαδικασία της
ηχογράφησης, ερωτηθέντες οι μαθητές σχετικά με την ύπαρξη ή όχι του άγχους κατά τη
δημιουργία της ραδιοφωνικής εκπομπής. Από τις απαντήσεις τους παρατηρούμε ότι υπάρχει
πάλι μια άνιση κατανομή αναφορικά με το άγχος κατά τη διαδικασία της ηχογράφησης. Σε
ποσοστό 38% οι μαθητές απάντησαν ότι δεν είχαν “καθόλου” άγχος, ενώ σημαντικό είναι ότι
ποσοστό 17% του συνόλου ένιωθε “Πάρα πολύ” άγχος, κάτι το οποίο μας προβληματίζει και
πρέπει να αναθεωρήσουμε τα στάδια της προετοιμασίας και να κάνουμε τους μαθητές να
9

10. νιώθουν ασφαλείς και σίγουρους και να γνωρίζουν ότι το όποιο αποτέλεσμα είναι δεκτό και
πάντα μπορεί να διορθωθεί.
Η παρακάτω ερώτηση αναφέρεται πάλι στο βαθμό κατάκτησης του πληροφορικού
αλφαβητισμού, και συγκεκριμένα οι μαθητές κλήθηκαν να απαντήσουν θετικά ή αρνητικά στο αν
η όλη διαδικασία της παραγωγής ραδιοφωνικών εκπομπών συνέβαλε στην εξοικείωσή τους με
τη χρήση του Η/Υ. Οι περισσότεροι μαθητές (90%) απάντησαν θετικά. Άρα, έχουν αντιληφθεί ότι
τα εργαλεία ΤΠΕ που χρησιμοποίησαν οδήγησαν τα ίδια σε καλύτερο χειρισμό ενός Η/Υ.
Η επόμενη ερώτηση αναδεικνύει την παιδαγωγική αξιοποίηση του διαδικτυακού ραδιοφώνου
μέσα από τη διαθεματικότητα. Πιο ειδικά, η αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου και η
αναγνωστική ικανότητα των μαθητών ενισχύονται καθώς το ραδιόφωνο αποτελεί κίνητρο για
τους μαθητές και η βελτίωση επιδιώκεται και υποβοηθιέται μέσα από τη χρήση εργαλείων ΤΠΕ,
τα οποία εξυπηρετούν τους σκοπούς της παραγωγής ραδιοφωνικής εκπομπής. Έτσι, οι μαθητές
σε ποσοστό 62% απαντούν ότι “Πάρα Πολύ” βοηθήθηκαν από τη διαδικασία και 17% “Πολύ”.
10

11. Το εξής ενδιαφέρον αποτελεί η αλλαγή της στάσης των μαθητών μέσα από τη διαδικασία της
παραγωγής ραδιοφωνικών εκπομπών, σχετικά με την επιλογή του μέσου ραδιοφώνου ως μέσο
ενημέρωσης ή μέσο διασκέδασης. Οι περισσότεροι μαθητές γνώρισαν το ραδιόφωνο μέσα από
την ενεργό συμμετοχή τους στο πρόγραμμα του European School Radio, Πρώτο Μαθητικό
Ραδιόφωνο και επιθυμούν να ακούν γενικά ραδιόφωνο μετά από αυτό σε ποσοστό 82%.
Η ερώτηση που ακολούθησε δείχνει μεν κατά πόσο αξιόπιστα είναι τα αποτελέσματα από την
παραπάνω ερώτηση σχετικά με την επιθυμία των μαθητών να ακούν ραδιόφωνο και ανιχνεύει
δε το αν οι μαθητές ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με αυτό το μέσο ή αν έχουν ξανακούσει
ραδιόφωνο. Οι απαντήσεις δείχνουν ότι η πλειονότητα των μαθητών δεν ασχολούνταν καν με το
μέσο αυτό σε ποσοστό 68% και ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή μέσω του διαδικτυακού
ραδιοφώνου.
11

12. Οι μαθητές έχοντας αποκτήσει τη δική τους θέση στη Ζώνη του European School Radio, με τη
δική τους εκπομπή, γνώρισαν και το έργο άλλων μαθητών σχολείων που είναι μέλη στο Πρώτο
Μαθητικό Ραδιόφωνο και σε ποσοστό 59% παρακολουθούν συστηματικά κάποια εκπομπή,
χωρίς όμως να αναφέρουν ποια είναι αυτή. Η πλειοψηφία των μαθητών που απάντησε θετικά
δείχνει ότι ο αρχικός στόχος επετεύχθη όσον αφορά τη γνωριμία με το δίκτυο των σχολείων
πανελλήνια που είναι παραγωγοί.
Τέλος, την εξωστρέφεια του σχολείου τους φαίνεται ότι επιζητούν αμφότεροι οι μαθητές και των
δύο δημοτικών σχολείων που συμμετείχαν τη Σχολική Σρονια 2012­13 στο Πρόγραμμα του
European School Radio με εκπομπή τους και για πρώτη χρονιά. Ποσοστό 44% δηλώνει ότι η
συνεργασία με άλλα σχολεία με σκοπό την παραγωγή ραδιοφωνικών εκπομπών είναι αυτό που
θέλουν να πραγματοποηθεί. Να σημειώσουμε στο παρόν σημείο ότι κατά τη διάρκεια της
σχολικής χρονιάς είχε πραγματοποιηθεί τηλεδιάσκεψη μεταξύ των δημοτικών σχολείων που
είναι μέλη του European School Radio, και στην συγκεκριμένη συνάντηση μέσω skype οι
μαθητές των ομάδων­ στόχων γνωρίστηκαν μεταξύ τους και είχαν απλά ερωτηθεί εάν ήθελαν να
συνεργαστούν στο μέλλον για δημιουργία κοινής εκπομπής. Θεωρούμε ότι αυτό υπήρξε ένας
λόγος οι μαθητές να επιλέξουν αυτή την απάντηση. Σε ποσοστό 21% απαντούν ότι θα μπορεί να
δίνεται η δυνατότητα για περισσότερη ελευθερία στο θέμα και από αυτό καταλαβαίνουμε ότι
πρέπει να παρέμβουμε ακόμα μία φορά στα αρχικά στάδια σχεδιασμού και να λαμβάνουμε
υπόψη τις προτιμήσεις των μαθητών. Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με καταγραφή ιδεών
των μαθητών και στη συνέχεια κατηγοριοποίηση. Ένα ποσοστό 13% των μαθητών απάντησε ότι
12

13. η υλοκοτεχνική υποδομή χρήζει προσοχής στο μέλλον, κάτι το οποίο δεν πρέπει να μας αφήσει
αδιάφορους γιατί τα σωστά εργαλεία ΤΠΕ οδηγούν και σε ένα καλύτερο ποιοτικά παραχθέν
υλικό, το οποίο οδηγεί τους μαθητές στο αίσθημα της ικανοποίησης ότι κάνουν κάτι αξιόλογο για
κρίση και συναγωνισμό. Αρκετοί μαθητές, 23% του συνόλου, απάντησαν καταγράφοντας τις
δικές τους απόψεις, μερικές από τις οποίες είναι: να συμμετέχουν περισσότεροι μαθητές στο
πρόγραμμα και η μετάδοση των εκπομπών να είναι πιο συχνή, να ασχοληθούν γενικά με το
ραδιόφωνο και “με δραστηριότητες για το ραδιόφωνο”, να επικοινωνούν οι μαθητές μεταξύ τους
και να ανταλλάσουν απόψεις. Ο περιορισμός της φόρμας εδώ, με δυνατότητα απάντησης
κλειστού τύπου, δε μας αφήνει τα περιθώρια να γνωρίσουμε εάν πρόκειται για την ώρα της
εκπομπής, να υπάρχει διάλογος και όχι απλή απαγγελία ή γενικά επιθυμούν οι μαθητές
τηλεδιασκέψεις μεταξύ σχολείων για τις εκπομπές τους.
13

14. Συμπεράσματα­ Προτάσεις για βελτίωση
Μία ραδιοφωνική εκπομπή είναι κάτι που προκαλεί το ενδιαφέρον των μαθητών (δημιουργία
πρόκλησης ενδιαφέροντος), με αυτό το γεγονός ότι οι μαθητές μπορούν να διδαχθούν στοιχεία
από τον τρόπο σκέψης, τη μεθοδολογία και τα εργαλεία που συνδέονται με την Πληροφορική για
να βελτιωθεί ο τρόπος κατανόησης, χειρισμού και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον τους σε
πραγματικές συνθήκες. Απώτερος στόχος είναι οι ΤΠΕ να συμβάλουν με νέα μέσα και νέες
πρακτικές στη βελτίωση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος και, τελικά, στη διαμόρφωση ενός
νέου σχολείου.
Οι μαθητές φαίνεται ότι έχουν εξοικειωθεί με τις λειτουργίες του υπολογιστή και έχουν έρθει σε
μια πρώτη επαφή με διάφορες χρήσεις του ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας, ως γνωστικού –
διερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο
πλαίσιο των καθημερινών σχολικών δραστηριοτήτων με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού και
ιδιαίτερα ανοικτού λογισμικού διερευνητικής μάθησης (Κόμης. 2004). Ο βαθμός κατάκτησης της
γνώσης είναι ικανοποιητικός.
Οι μαθητές οικοδομούν νέα γνώση ανακαλύπτοντας οι ίδιοι το υλικό τους, λειτουργούν
αφαιρετικά ως προς τη συλλογή του, επεξεργάζονται και συνθέτουν το προϊόν της ηχογράφησης.
Βιώνουν τη διαδικασία και δεν μένουν παθητικά. Εμπλέκονται αισθησιοκινητικά στη διαδικασία
παραγωγής ραδιοφωνικών εκπομπών, εκφράζοντας το ποιόν των συναισθημάτων τους.
Αλλάζουν στάσεις και αντιλήψεις σχετικά με τα μέσα ενημέρωσης. Αναλαμβάνουν την ευθύνη
της παραγωγής αξιόπιστου πρωτογενούς ηχητικού υλικού και μαθαίνουν τον τρόπο
δημοσιοποίησης των ευρημάτων τους. Κρίνουν το αποτέλεσμα των εκπομπών και επιθυμούν τη
βελτίωσή τους. Μέσα από την επαναλαμβανόμενη διαδικασία παραγωγής ραδιοφωνικών
εκπομπών μαθαίνουν να εργάζονται ομαδικά και συνειδητοποιούν τη σημαντικότητα του
14

15. ομαδικού πνεύματος. Επιθυμούν την παρουσία του εκπαιδευτικού δίπλα τους ως εμψυχωτή και
βοηθού σε τεχνικά θέματα. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μαθητές δεν είχαν πρότερη επαφή ούτε καν
με το συμβατικό ραδιόφωνο, πράγμα το οποίο δείχνει ότι είμαστε στα πρώιμα στάδια της
καλλιέργειας της ικανότητας της ακρόασης, ποιοτικής αντίληψης μέσω της επεξεργασίας των
ερεθισμάτων και της παιδαγωγικής αξιοποίησης του ήχου.
Τα γνωστικά αντικείμενα που εμπλέκονται είναι η Γλώσσα (παραγωγή προφορικού λόγου), οι
ΤΠΕ, η Μουσική. Οι μαθητές απαντούν θετικά ότι το πρόγραμμα αυτό βοήθησε ώστε να
βελτιωθούν οι αναγνωστικές τους ικανότητες.
Κατά τον σχεδιασμό και υλοποίηση της διαδικασίας, πρέπει να αναθεωρηθούν κάποια στάδια.
Επιθυμητό θα ήταν να ληφθούν υπόψη οι αντιλήψεις των μαθητών σχετικά με τη θεματολογία
των εκπομπών, να οριστεί το πλαίσιο στο οποίο θα λειτουργούν και ότι το όποιο αποτέλεσμα
ποτέ δε θα λειτουργήσει αρνητικά και ανασταλτικά στην ψυχολογία των μαθητών. Πρέπει οι
εκπαιδευτικοί να κατανοήσουν ότι η προσαρμογή των μαθητών στο πρόγραμμα μιας
ραδιοφωνικής ζώνης ποικίλει από ομάδα σε ομάδα και αναμενόμενο είναι να έχει το δικό της
ρυθμό. Σημαντικό, επίσης, είναι να δοθεί έμφαση στη δημιουργία κοινών εκπομπών από
μαθητές των σχολείων και να υπάρχει μία αλληλεπίδραση κι επικοινωνία μεταξύ τους. Αυτό θα
μπορούσε να επιτευχθεί με την ανάληψη πολιτιστικών προγραμμάτων από κοινού μεταξύ
εκπαιδευτικών σχολείων ή επικοινωνία μέσω τηλεδιάσκεψης.
Προτάσεις
Η ανάπτυξη εκπαιδευτικών σεναρίων, όπου η ανάπτυξη μιας ραδιοφωνικής εκπομπής θα
προκύπτει μέσα από αυτά.
Ευχαριστίες
Ευχαριστούμε πρώτα το European School Radio, Πρώτο Μαθητικό Ραδιόφωνο για τη φιλοξενία
και μετάδοση των εκπομπών μας, την ουσιαστική επικοινωνία καθόλη τη διάρκεια των
εκπονηθέντων προγραμμάτων και την ηθική και τεχνική στήριξη στα μέλη τους
Επίσης, να ευχαριστήσουμε και τους μαθητές μας που όχι μόνο απάντησαν ένθερμα στο
ερωτηματολόγιο­ αξιολόγηση του προγράμματος, αλλά και για τον αξιοσημείωτο ζήλο που
επέδειξαν από την αρχή έως τη λήξη της διαδικασίας παραγωγής όλων των ραδιοφωνικών
εκπομπών μας.
Βιβλιογραφία
15

16. Δημητρακοπουλου , Α. (2002). Διαστάσεις διδακτικής διαχείρισης των εκπαιδευτικών
εφαρμογών των ΤΠΕ: προς μια ολοκληρωμένη αξιοποίηση τους στην εκπαίδευση. Στο Κυνηγός
& Δημαράκη (επιμελητής έκδοσης), Νοητικά εργαλεία και πληροφοριακά μέσα (σ. 57­81).
Αθήνα: Καστανιώτης.
Αλεξανδρή, Ε. (2007). Διδασκαλία ελληνικής γλώσσας με την χρήση Τ.Π.Ε. μια εναλλακτική
διδακτική προσέγγιση. Στο «θέματα εισαγωγικής επιμόρφωσης για νεοδιόριστους
εκπαιδευτικούς» επιμέλεια Μπότσαρη. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (σ. 380). Αθήνα.
Κυρκίνη­Κούτουλα, Α.(2007). “Επεξεργασία των ιστορικών πηγών ως μέσω για την ανάπτυξη
της ιστορικής σκέψης των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο «θέματα εισαγωγικής
επιμόρφωσης για νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς» επιμέλεια Μπότσαρη. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
(σ. 390). Αθήνα.
Χατζηλεοντιάδου, Σ. Νικολαϊδου, Γ. χαντζηλεοντιάδης, Λ.(2007). Έρευνα­ δράση για το
σχεδιασμό και ανάπτυξη εναλακτικού περιβάλλοντος Μάθησης με χρήση ΤΠΕ: Μελέτες
περίπτωσης στη περιβαλλοντική εκπαίδευση και στο μάθημα τηε μουσικής. Στο «θέματα
εισαγωγικής επιμόρφωσης για νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς» επιμέλεια Μπότσαρη.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (σ. 106). Αθήνα.
Κόμης, Β. (2004). Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας
και των Επικοινωνιών. Αθήνα. Εκδόσεις νέων τεχνολογιών.
Ιωάννου, Σ.(2007). Αξιοποίηση του υπολογιστή στη διδασκαλία και τη μάθηση των θετικών
επιστημών. Στο «θέματα εισαγωγικής επιμόρφωσης για νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς»
επιμέλεια Μπότσαρη. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (σ. 127). Αθήνα.
Πρόγραμμα Σπουδών για τις ΤΠΕ στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Επιστημονικό Πεδίο:
Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
http://pappanna.files.wordpress.com/2012/03/cf84cf80ceb5­ceb4ceb7cebccebfcf84ceb9cebacf
8c.pdf προσπέλαση 1/6/2013
Σπηλιωτοπούλου, Β. Μπακόπουλοςÿ, Ν. Νικολός, Δ. (2010). Ανάπτυξη ψηφιακών
φωτο­ιστοριών, η διδακτική τους σημασία και μελλοντικοί εκπαιδευτικοί. 2ο ÿΠανελληνιο
Εκπαιδευτικό ÿΣυνέδριο Ημαθÿίας. “ψηφιακÿές και διαδικτυαÿκές εφαρμογες στην εκπαίδευση”.
Νάουσα
Ρέτσιου, Σ. Παπαγεωργίου, Χ. (2007­08).ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Δ/νση Π.Ε. Γ΄Αθήνας Σχολικές
Δραστηριότητες Πολιτισμού. Αθήνα.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ, ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCwQFjAA&url=htt
p%3A%2F%2Fweb­server.math.uoc.gr%3A1080%2FMembers%2Fmkalogian%2FDidaktika_Me
sa_palia%2520kai%2520nea.ppt&ei=ia­sUeschN3hBPGkgJgN&usg=AFQjCNFeRIlQiL9aysiBM_
uzIB8KuHfcSw&sig2=AXIpCqdyybCtwY3Z7Cj3_g&bvm=bv.47244034,d.bGE
(προσπέλαση 1­6­2013)
Κακλαμάνης, Θ. (2005). Συνεργατική Μάθηση και Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση. Επιθεώρηση
16

17. Εκπαιδευτικών Θεμάτων (10). σελ. 130­144.
http://dipe­g­athin.att.sch.gr/grpka/eggrafa/GIATI%20ENA%20POLITISTIKO%20.pdf
προσπέλαση 1­6­13
17