Lý Luận Về Hình Thái Kinh Tế - Xã Hội Với Sự Nghiệp Công Nghiệp Hoá Hiện Đại Hoá Ở Việt Nam.pdf

1. TiÓu luËn triÕt häc
Giíi thiÖu vÊn ®Ò
Trong gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ níc ta cã sù thay ®æi vµ ®¹t ®îc
nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu Êy chóng ta kh«ng thÓ quªn
®îc bíc ngoÆt lÞch sö trong c¬ chÕ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt níc, mµ cét mèc
cña nã lµ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986) ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh
tÕ Nhµ níc.
§èi víi níc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, muèn tho¸t khái nghÌo nµn l¹c
hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é cña mét níc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i ®æi
míi.
§¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: "X©y dùng n-
íc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh
tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh
v÷ng ch¾c, d©n giÇu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh". Môc tiªu ®ã lµ sù
cô thÓ ho¸ häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña x·
héi ViÖt Nam. Nã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
ë níc ta.
§Ò tµi: "Lý luËn vÒ h×nh th¸i Kinh tÕ - X· héi víi sù nghiÖp C«ng
nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam" lµ mét néi dung phøc t¹p vµ réng.
1

2. TiÓu luËn triÕt häc
Môc lôc
Trang
Giíi thiÖu vÊn ®Ò 1
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 2
I/ H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c Lªnin
– 2
1. Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt 3
2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi 5
II/ Sù vËn dông h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ -
hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
7
1. TÝnh tÊt yÕu 8
2. Môc ®Ých 9
3. Thùc tr¹ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam 10
4. Mét sè biÖn ph¸p 13
KÕt luËn 21
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 22
2

3. TiÓu luËn triÕt häc
B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c - Lªnin.
Mäi ngêi ®Òu biÕt, tronglÞch sö t tëng nh©n lo¹i tríc M¸c ®· cã kh«ng Ýt
c¸ch tiÕp cËn, khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng
nhËn thøc kh¸c nhau, víi nh÷ng ý tëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn
ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh lµ triÕt häc duy t©m Hª
- ghen (1770 - 1831) ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ngêi thµnh ba thêi kú chñ yÕu,
thêi kú ph¬ng §«ng, thêi kú cæ ®¹i vµ thêi kú Gree -ma - ni. Nhµ x· héi chñ
nghÜa kh«ng tëng Ph¸p Phu - ri - ª (1772 - 1837) chia lÞch sö x· héi thµnh bèn:
giai ®o¹n m«ng muéi, gian ®o¹n d· man, giai ®o¹n gia trëng, giai ®o¹n v¨n minh.
Mäi ngêi còng ®· quen víi kh¸i niªm thêi ®¹i ®å ®¸, thêi ®¹i ®å ®ång, thêi
®¹i cèi xay giã, thêi ®¹i m¸y h¬i níc... vµ gÇn ®©y lµ c¸c nÒn v¨n minh: v¨n minh
n«ng nghiÖp, v¨n minh c«ng nghiÖp, v¨n minh hËu c«ng nghiÖp.
Mçi c¸ch tiÕp cËn trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý nhÊt ®Þnh, vµ do ®ã ®Òu cã ý
nghÜa nhÊt ®Þnh, nhng cha nãi nªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi mét c¸ch toµn
diÖn, tæng thÓ, do ®ã mµ cã nh÷ng h¹n chÕ.
Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiÖp cøu lý luËn vµ tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c
nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu
lÞch sö x· héi, ®a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt
"h×nh th¸i kinh tÕ x· héi". H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét kh¸i niÖm chñ nghÝa
duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Víi mét ®iÒu quan
hÖ s¶n xuÊt ®Æc trng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cñalùc l-
îng s¶n xuÊt vµ mét kiÕn tróc thîng tÇng t¬ng øng ®îc x©y dùng trªn nh÷ng quan
hÖ s¶n xu©t Êy.
Lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö, lý luËn h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi nghiªn cøu lÞch sö x· héi trªn c¬ së xem xÐt c¶ lùc lîng s¶n xuÊt
vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¶ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn thøc thîng tÇng, tøc toµn bé c¸c
yÕu tè cÊu tróc thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa
3

4. TiÓu luËn triÕt häc
häc, kü thuËt... Do ®ã, nã c¾t nghÜa x· héi ®îc s¸ng tá h¬n, toµn diÖn h¬n, chØ ra
c¶ b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ - x·
héi míi víi t c¸ch lµ "Hßn ®¸ t¶ng" cña x· héi häc M¸c xÝt nãi chung cho phÐp
chóng ta h×nh dung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù
nhiªn. Loµi ngêi ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi theo trËt tù tõ thÊp ®Õn
cao ®ã lµ. H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n nguyªn thuû, chiÕn h÷u n« lÖ,
phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ ngµy nay ®ang qu¸ ®é lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x·
héi céng s¶n chñ nghÜa.
H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã tÝnh lÞch sö, cã sù ra ®êi ph¸t triÓn vµ diÖt
phong. ChÕ ®é x· héi l¹c hËu sÏ mÊt ®i, chÕ ®é x· héi chÕ ®é x· héi míi cao h¬n
sÏ thay thÕ. §ã lµ khi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®· trë nªn lçi thêi, hoÆc khñng
ho¶ng do m©u thuÉn cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt qu¸ l¬n kh«ng
thÓ phï hîp th× ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy sÏ bÞ diÖt vong vµ xuÊt hiÖn mét ph¬ng
thøc s¶n xuÊt míi hoµn thiÖn h¬n, cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc lîng s¶n
xuÊt.
Nh vËy b¶n chÊt cña sù thay thÕ trªn lµ phô thuéc vµo mèi quan hÖ biÖn
chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt.
§Ó hiÓu râ vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng
s¶n xuÊt ta ph¶i n¾m ®îc thÕ nµo lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt.
1. Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, lµ biÓu hiÖn
tr×nh ®é tr×nh phôc tù nhiªn cña con ngêi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh.
LÞch sö s¶n xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t liÖu s¶n xuÊt (quan hÖ nhÊt lµ
c«ng cô lao ®éng) víi ngêi lao ®éng víi kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ
nghiÖp. Lùc lîng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ph¬ng thøc s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi s¶n xuÊt vËt chÊt thÓ
hiÖn ë quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, quan hÖ tæ chøc qu¶n lý trao ®æi
ho¹t ®éng víi nhau vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm. Trong quan hÖ s¶n xuÊt
quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c.
Quan hÖ s¶n xuÊt do con ngêi t¹o ra. Song nã ®îc h×nh thµnh mét c¸ch
kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tæ chñ quan cña con ngêi. Quan hÖ s¶n xuÊt
4

5. TiÓu luËn triÕt häc
mang tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph¬ng ph¸p ®a d¹ng trong
h×nh thøc biÓu hiÖn.
Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng v¬i
nhau biÓu hiÓn ë chç.
Xu híng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn
®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
mµ tríc hÕt lµ c«ng cô.
C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt
hiÖn cã vµ xuÊt hiÖn ®ßi hái kh¸ch quan, ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay
thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi.
Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt (phï hîp)
nhng do m©u thuÉn cña lùc lîng s¶n xuÊt (®«ng) víi quan hÖ s¶n xuÊt (æn ®Þnh t-
¬ng ®èi) quan hÖ s¶n xuÊt l¹i trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp). Phï hîp lµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn
biÖn chøng cñalùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, tøc lµ sù phï hîp trong m©u
thuÉn bao hµm m©u thuÉn. Khi phï hîp còng nh nÕu kh«ng phï hîp víi lùc lîng
s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt thÓ
hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt, quy ®Þnh móc
®Ých x· héi cña s¶n xuÊt, xu híng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých, tõ ®ã h×nh thµnh
nh÷ng yÕu tè tån t¹i thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sù
t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt
kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n. Phï hîp vµ kh«ng phï hîp
gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph-
¬ng thøc s¶n xuÊt.
Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt nh sù
thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ cña s¶n xuÊt x· héi. Trong "HÖ
t tëng §øc" (1846) lÇn ®Çu tiªn M¸c - Anghen ®· h×nh dung sù thèng nhÊt ®ã lµ
mét "Quan hÖ song trïng", gi÷a hai "Sù trao ®æi chÊt" tÊt yÕu vµ phæ biÕn ë mäi
nÒn s¶n xuÊt - x· héi ®ã lµ "trao ®æi chÊt gi÷a ngêi víi tù nhiªn (lùc lîng s¶n
xuÊt) vµ gi÷a ngêi (quan hÖ s¶n xuÊt)".
5

6. TiÓu luËn triÕt häc
T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt ®îc
M¸c - Anghen kh¸i qu¸t thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ
tr×nh ®é, tÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt.
§©y lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña ®êi sèng x· héi. Quy luËt nµy
chØ râ ®éng lùc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö.
TÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t liÖu lao ®éng.
Khi c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt ®îc sö dông bêi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n
xuÊt ra mét s¶n phÈm cho x· héi kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ngêi th× lùc l-
îng s¶n xuÊt cã tÝnh c¸ thÓ, c«ng cô s¶n xuÊt ®îc nhiÒu ngêi sö dông (m¸y mãc
thiÕt bÞ hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i...) ®Ó s¶n phÈm s¶n phÈm th× lùc lîng s¶n
xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi.
Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i
cña c«ng cô s¶n xuÊt, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, vµ kü n¨ng, kü x¶o cña ng-
êi lao ®éng, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quy
m« cña nÒn s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt cµng cao th×
chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u. Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng
vµ chuyªn m«n ho¸ vµ thíc ®o tr×nh ®é cña ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan
hÖ s¶n xuÊt. Mét c©u cña M¸c trong c¸c t¸c phÈm Sù Khèn cïng cña TriÕt
häc:"C¸i cèi xay quay b»ng tay cho x· héi cã l·nh Chóa phong kiÕn, c¸i cèi xay
ch¹y b»ng h¬i níc cho x· héi cã nhµ T B¶n". §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt
vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng cña con ngêi kh«ng ngõng tiÕn, hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o
ra nh÷ng c«ng cô, tri thøc khoa häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü
n¨ng cña ngêi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña lùc
lîng s¶n xuÊt ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi m«i trêng. Lùc lîng s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biªn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. Khi kh«ng thÝch
øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ
k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, m©u thuÉn cña
chóng tÊt yÕu sÏ n¶y sinh. BiÓu hiÖn cña m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp lµ
m©u thuÉn gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.
6

7. TiÓu luËn triÕt häc
LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, loµi ngêi
®· bèn lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn
®Õn sù ra ®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
VD: Do c«ng cô s¶n xuÊt chñ yÕu b»ng ®¸ th« s¬, tr×nh ®é hiÓu biÕt h¹n
hÑp, ®Ó duy tr× sù sèng, chèng l¹i mäi tai ho¹ cña thiªn nhiªn, con ngêi ph¶i lao
®éng theo céng ®ång, do vËy ®· h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n nguyªn
thuû. C«ng cô b»ng kim lo¹i ra ®êi thay thÕ cho c«ng cô b»ng ®¸, lùc lîng s¶n
xuÊt ph¸t triÓn n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao s¶n phÈm thÆng d xuÊt hiÖn, chÕ ®é
chiÕm h÷u n« lÖ dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt t h÷u ®Çu tiªn ra ®êi. Sau ®ã do c¸c c-
ìng bøc tµn b¹o trùc tiÕp cña chñ n« víi n« lÖ ®· ®Èy ®Õn m©u thuÉn gay g¾t gi÷a
hä, quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn thay thÕ quan hÖ chiÕm h÷u n« lÖ.
Vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña x· héi phong kiÕn ë c¸c níc T©y ¢u lùc lîng
s¶n xuÊt ®· mang nh÷ng yÕu tè x· héi ho¸ g¾n víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn.
MÆc dï h×nh thøc bãc lét cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®îc thay ®æi liªn tôc tõ
®Þa t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn song quan hÖ s¶n xuÊt phong
kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa ®ùng ®îc néi dung míi cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt cña T b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong
kiÕn. Trong lßng nÒn s¶n xuÊt t b¶n, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cïng víi sù
ph©n c«ng lao ®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh lao
®éng chung cña ngêi d©n cã tri thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao. Sù lín
m¹nh nµy cña lùc lîng s¶n xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t
nh©n t b¶n chñ nghÜa. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n
xuÊt t nh©n t b¶n chñ nghÜa, x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt x·
héi chñ nghÜa. Theo M¸c, do cã ®îc nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt míi, loµi ngêi thay
®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña
m×nh, loµi ngêi thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh.
MÆc dï bÞ chi phèi bëi lùc lîng s¶n xuÊt nhng víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc
quan hÖ x· héi s¶n xuÊt cñng cè nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh trë l¹i ®èi víi lùc lîng
s¶n xuÊt. Khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt, nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho
lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngîc l¹i, nÕu l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt hay chØ lµ t¹m thêi so víi tÊt yÕu kh¸ch quan cña
7

8. TiÓu luËn triÕt häc
cuéc sèng nhng quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt.
Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung chñ yÕu lµ: c¶ ba mÆt cña quan hÖ
s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kÕt hîp víi tèi u gi÷a t
liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, b¶o ®¶m tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng.
Më ra sau nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt, tinh thÇn
víi ngêi lao ®éng.
VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña ngêi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy
luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c ph¬ng thøc
s¶n xuÊt hay chÝnh lµ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Díi nh÷ng h×nh thøc vµ
møc ®é kh¸c nhau th× con ngêi cã ý thøc ®îc hay kh«ng vµ quy luËt cèt lâi nµy
nh sîi chØ ®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng chØ nh÷ng lÜnh vùc
kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ, phi kinh tÕ.
2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi
Kh«ng chØ ®Æc trng b»ng quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã cßn ®Æc chng bëi mét kiÕn
tróc thîng tÇng x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã.
KiÕn tróc thîng tÇng lµ toµn bé nh÷ng t tëng x· héi, nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng
øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹ng cña thîng tÇng, ®ã lµ nh÷ng quan ®iÓm t tëng
chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt, triÕt häc vµ c¸c thÓ chÕ t¬ng
øng nh Nhµ níc §¶ng ph¸i, gi¸o héi vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng.
KiÕn tróc thîng tÇng ®îc h×nh thµnh trªn tæng hîp toµn bé nh÷ng quan hÖ
s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh ngêi ta gäi ®ã
lµ c¬ së h¹ tÇng.
C¬ së h¹ tÇng bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ang gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nÒn
kinh tÕ nhãm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt tµn d vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ
quan hÖ mÇm mèng cña x· héi sau.
BÊt kú mét c¬ së h¹ tÇng nµo còng bao gåm nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c
nhau, mçi thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu g¾n liÒn víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt
8

9. TiÓu luËn triÕt häc
trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c. ë x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng giai cÊp nµy n¶y sinh tõ c¬ së
h¹ tÇng, tõ nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét kinh tÕ. §ã chÝnh lµ c¬ së nÈy sinh giai
cÊp ®èi kh¸ng trong kiÕn tróc thîng tÇng, giai cÊp thèng trÞ vÒ kinh tÕ sÏ thèng trÞ
vÒ chÝnh trÞ vµ thiÕt lËp c¶ sù thèng trÞ vÒ mÆt t tëng ®èi víi x· héi, trong ®ã hÖ t
tëng chÝnh trÞ vµ bé m¸y qu¶n lý nhµ níc cã vÞ trÝ quan träng nhÊt.
a) C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng.
C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së
h¹ tÇng víi kiÕn tróc thîng tÇng ®îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt:
C¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc thîng tÇng ®ã (giai cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng
trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh
vùc kh¸c).
Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ còng sÏ t¹o ra kiÕn tróc thîng tÇng t¬ng øng.
M©u thuÉn giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¸c tËp ®oµn trong x· héi vµ ®êi sèng tinh
thÇn cña hä ®Òu xuÊt ph¸t trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tõ m©u thuÉn kinh tÕ, tõ nh÷ng
quan hÖ ®èi kh¸ng trong c¬ së h¹ tÇng.
C¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× nhÊt ®Þnh sím hay muén sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi
vÒ kiÕn tróc thîng tÇng. Qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra ngay trong nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ
x· héi còng nh khi chuyÓn tiÕp tõ h×nh th¸i nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c
trong c¸c x· héi cã giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¬ së h¹ tÇng ®îc biÓu hiÖn lµ m©u
thuÉn gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ.
Trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña c¬ së h¹ tÇng ®îc
biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cña giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Khi h¹ tÇng cò bÞ
xo¸ bá th× kiÕn tróc thîng tÇng cò còng mÊt ®i vµ thay thÕ vµo ®ã lµ kiÕn tróc th-
îng tÇng míi ®îc h×nh thµnh tõng bíc thÝch øng víi c¬ së h¹ tÇng míi.
Sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ cò ®èi víi x· héi cò bÞ xo¸ bá, thay b»ng
hÖ t tëng thèng trÞ kh¸c vµ c¸c thÓ chÕ t¬ng øng cña giai cÊp thèng trÞ míi. §¬ng
nhiªn kh«ng ph¶i "khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× lËp tøc sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi
cña kiÕn tróc thîng tÇng". Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cñ kiÕn tróc
thîng tÇng míi, nhiÒu yÕu tè cña kiÕn tróc thîng tÇng cò cßn tån t¹i g¾n liÒn víi
9

10. TiÓu luËn triÕt häc
c¬ së kinh tÕ ®· n¶y sinh ra nã. V× vËy giai cÊp cÇm quyÒn cÇn ph¶i biÕt lùa chän
mét sè bé phËn hîp lÝ ®Ó sö dông nã x©y dùng x· héi míi.
Sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi vÒ kiÕn tróc thîng tÇng lµ
mét qu¸ tr×nh diÔn ra hÕt søc phøc t¹p, thêng trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp,
tÝnh chÊt phøc t¹p Êy ®îc thÓ hiÖn qua c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp. TÝnh chÊt nµy
®îc béc lé râ nÐt nhÊt ph¬ng thøc s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa (giai ®o¹n thÊp
nhÊt lµ x· héi chñ nghÜa) giai cÊp c¸ch m¹ng ph¶i thùc hiÖn cuéc ®Êu tranh lËt ®æ
kiÕn tróc thîng tÇng cò thiÕt lËp hÖ thèng chuyªn chÝnh cña m×nh, sö dông nã nh
lµ mét c«ng cô tõng bíc ®Êu tranh c¶i t¹o ®Þnh híng x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ së
h¹ tÇng míi, ®ång thêi víi viÖc x¸c lËp, cñng cè vµ x©y dùng kiÕn tróc thîng tÇng
t¬ng øng. §ã lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh l©u dµi trªn tÊt c¶ lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi.
b) TÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc thîng tÇng víi
c¬ së h¹ tÇng.
C¸c bé phËn cña kiÕn tróc thîng tÇng kh«ng ph¶i phô thuéc mét chiÒu vµo
c¬ së h¹ tÇng mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chóng cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i víi
nhau vµ ¶nh hëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi
sèng x· héi.
Vai trß cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®îc thÓ hiÖn trªn c¸c
mÆt sau:
Chøc n¨ng x· héi c¬ b¶n cña kiÕn tróc thîng tÇng lµ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Êu
tranh thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng cò, x©y dùng b¶o vÖ cñng cè
vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng míi. KiÕn tróc thîng tÇng chÝnh lµ c«ng cô cña giai
cÊp thèng trÞ, c¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc thîng tÇng còng cã t¸c dông m¹nh
mÏ ®èi víi c¬ së h¹ tÇng nhng thêng nh÷ng t¸c ®éng Êy ph¶i th«ng qua hÖ thèng
chÝnh trÞ, ph¸p luËt hay c¸c thÓ chÕ t¬ng øng kh¸c.
Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vai trß cña kiÕn tróc thîng tÇng kh«ng gi¶m ®i,
mµ ngîc l¹i t¨ng lªn vµ t¸c ®éng m¹nh ®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö. VÝ dô: ë c¸c níc t
b¶n, mét mÆt giai cÊp t s¶n ®Èy m¹nh ch¹y ®ua vò trang t¹o thÕ ¸p ®¶o qu©n sù
mÆt kh¸c øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo qu¶n lý kinh tÕ, x· héi
ph©n ho¸ ®éi ngò c«ng nh©n, l«i kÐo mét bé phËn trÝ thøc c«ng nh©n kü thuËt
10

11. TiÓu luËn triÕt häc
lµnh nghÒ tham gia vµo viÖc ph©n chia lîi nhuËn díi h×nh thøc c¸c C«ng ty cæ
phÇn.
Tr¸i l¹i kiÕn tróc thîng tÇng x· héi chñ nghÜa b¶o vÖ c¬ së h¹ tÇng x· héi
chñ nghÜa nh»m x©y dùng x· héi míi, chÝnh môc ®Ých ®ã quyÕt ®Þnh tÝnh tÝch cùc
cµng t¨ng cña kiÕn tróc thîng tÇng cña x· héi chñ nghÜa.
T¸c ®éng cña kiÕn tróc thîng tÇng ®Õn c¬ së h¹ tÇng ®îc thÓ hiÖn trong hai
trêng hîp tr¸i ngîc nhau nÕu kiÕn tróc thîng tÇng phï hîp víi quan hÖ kinh tÕ
tiÕn bé th× sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. Ngîc l¹i nÕu kiÕn tróc thîng tÇng lµ
c¬ së cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ lçi thêi th× sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ
x· héi, nh÷ng sù t¸c ®éng k×m h·m ®ã chØ lµ t¹m thêi sím muén còng sÏ bÞ c¸ch
m¹ng kh¾c phôc vÒ c¬ b¶n, b¶n chÊt gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ c¬ së thîng tÇng chÝnh
lµ b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong ®ã kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cßn
chÝnh trÞ lµ biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ vµ cã t¸c dông m¹nh mÏ trë l¹i. CÇn
tr¸nh khuynh híng qu¸ thæi phång hoÆc h¹ thÊp vai trß cña kiÕn tróc thîng tÇng.
nÕu tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña kiÕn tróc thîng tÇng th× sÏ r¬i vµo t¶ khuynh cßn ng-
îc l¹i sÏ r¬i vµo h÷u khuynh.
II. Sù vËn dông h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
Dùa trªn c¬ së nh÷ng lý luËn chung trªn ®©y, phÇn tiÕp theo cña ®Ò tµi xin
phÐp ®îc ®i s©u vµo vÊn ®Ò "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam". TÝnh tÊt yÕu cña môc tiªu vµ thùc tr¹ng ë níc ta
trong c«ng cuéc x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi - x· héi chñ nghÜa.
1. TÝnh tÊt yÕu
Loµi ngêi ®· ph¶i tr¶i qua 5 h×nh th¸i kinh tÕ. Mçi h×nh th¸i sau tiÕn bé h¬n,
v¨n minh h¬n h×nh th¸i tríc.
§Çu tiªn lµ h×nh th¸i kinh tÕ tù nhiªn (céng s¶n nguyªn thuû) con ngêi chØ
biÕt s¨n b¾n h¸i lîm, ¨n thøc ¨n sèng cuéc sèng cña hä phô thuéc hoµn toµn vµo
thiªn nhiªn, hä cha biÕt ch¨n nu«i, trång trät, cha biÕt tÝch luü thøc ¨n. Hä cïng
lµm cïng hëng sèng theo chÕ ®é quÇn h«n. Cã thÓ nãi ®©y lµ thêi kú s¬ khai mét
11

12. TiÓu luËn triÕt häc
thêi kú m«ng muéi cña loµi ngêi. Sau ®ã ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi: ChiÕm h÷u
n« lÖ con ngêi ®· v¨n minh h¬n hä kh«ng cßn ¨n t¬i sèng vµ ®· biÕt lao ®éng t¹o
ra cña c¶i, x· héi chÕ ®é t h÷u. X· héi b¾t ®Çu ph©n chia thµnh kÎ giÇu ngêi
nghÌo, thay thÕ chÕ ®é quÇn h«n b»ng chÕ ®é h«n nh©n mét vî mét chång.
Hai giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ n« vµ n« lÖ, quan hÖ gi÷a hai giai cÊp ®ã lµ quan
hÖ bãc lét hoµn toµn cña c¶i vËt chÊt vµ con ngêi. N« lÖ biÕn thµnh c«ng cô lao
®éng. VÊn ®Ò giai cÊp khi lªn ®Õn x· héi phong kiÕn b¶n chÊt vÉn lµ quan hÖ bãc
lét nh÷ng sù bãc lét thÓ hiÖn qua sù cèng n¹p. Ngêi n«ng d©n, t¸ ®iÒn ph¶i lµm
thuª vµ nép t« thuÕ cho quan l¹i, ®Þa chñ, song hä cã mét chót quyÒn lîi lµ ®îc tù
do.
H×nh th¸i kinh tÕ x· héi: T b¶n chñ nghÜa ra ®êi ®a loµi ngêi lªn nÊc thang
cao h¬n cña nÒn v¨n minh. X· héi ®· phong phó h¬n vÒ giai cÊp. Giai cÊp thèng
trÞ lµ giai cÊp c¬ b¶n. Thñ ®o¹n bãc lét cña chóng tinh vi h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi
sù bãc lét tríc ®ã trong c¸c x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn. Ngêi c«ng
nh©n lµm thuª bÞ bãc lét søc lao ®éng qua gi¸ trÞ thÆng d, sù lµm viÖc qu¸ søc...
MÆc dï t b¶n x· héi chñ nghÜa t¹o ra mét lîng cña c¶i vËt chÊt rÊt lín cho x· héi,
nhng b¶n chÊt bãc lét cïng nh÷ng m©u thuÉn kh¸c lµ kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. PhÇn
®«ng con ngêi trong x· héi t b¶n chñ nghÜa ®Òu bÞ mÊt quyÒn lîi mÊt b×nh ®¼ng.
C¶ ba chÕ ®é n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nhng nã
®Òu lµ chÕ ®é cã kh¸c nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a giai
cÊp bãc lét vµ giai cÊp bÞ bãc lét, vµ dùa trªn sù t h÷u vÒ s¶n xuÊt. Giai cÊp bãc
lét lµ giai cÊp thèng trÞ, mäi ho¹t ®éng vÒ mÆt kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Òu chØ
phôc vô cho quyÒn lîi cña chÝnh hä.
Mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tån t¹i ®îc th× nã ph¶i cã nh÷ng mÆt tèt nhÊt
®Þnh cña nã chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c h×nh th¸i
kinh tÕ x· héi nãi trªn ®· ®¹t ®îc. X· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ chÕ ®é x· héi
®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña loµi ngêi. Trong x· héi chiÕm h÷u n«
lÖ giai cÊp thèng trÞ b¾t ®Çu tÝch luü cña c¶i cho x· héi, quan träng nhÊt lµ nã ®a
con ngêi ra khái thêi kú m«ng muéi hoang d·. X· héi phong kiÕn lµ bíc trung
gian ®Ó loµi ngêi chuyÓn sang mét nÒn v¨n minh míi nã h×nh thµnh nh÷ng tiÒn ®Ò
tèt cho sù ra ®êi cña x· héi t b¶n chñ nghÜa. NÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa kh«ng
chØ cßn lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, con ngêi ®· ®îc tiÕp cËn víi s¶n xuÊt c«ng
12

13. TiÓu luËn triÕt häc
nghiÖp víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt nã ®· t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t
triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt, nã t¹o ra mét khèi lîng cña c¶i vËt chÊt cho
nh©n lo¹i b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi tríc céng l¹i.
Song mét tÊm huy ch¬ng lu«n cã hai mÆt cña nã. MÆc dï c¸c x· héi nãi trªn
®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh qu¶ trong lÞch sö ph¸t triÓn loµi ngêi nh nh÷ng mÆt tr¸i
cña nã cïng nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a giai cÊp bãc lét
vµ giai cÊp bÞ bãc lét. NÒn v¨n minh ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho x· héi.
H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ chÕ ®é x· héi bíc ®Çu võa ph¸t huy thõa kÕ
nh÷ng thµnh qu¶ cña chñ nghÜa t b¶n, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn
nh÷ng h¹n chÕ cña t b¶n chñ nghÜa. Mét x· héi mµ quyÒn lùc n»m trong tay giai
cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng - mét tÇng líp ®«ng ®¶o cña x· héi. Mäi
ho¹t ®éng kinh tÕ - v¨n ho¸ - chÝnh trÞ phôc vô lîi Ých chung cña toµn x· héi.
Kh«ng cßn t×nh tr¹ng bãc lét, mäi ngêi ®Òu b×nh ®¼ng, sinh ho¹t lao ®éng díi sù
qu¶n lý cña Nhµ níc th«ng qua ph¸p luËt thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt, chÕ ®é tËp chung d©n chñ c«ng b»ng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt ®îc x©y dùng
trªn c¬ së cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao c¬ së h¹ tÇng phï hîp
víi kiªn tróc thîng tÇng.
§©y lµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi u viÖt mét ®Ønh cao cña v¨n minh loµi ngêi.
Tõ hai con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, mét con ®êng t b¶n chñ nghÜa vµ
con ®êng ®i tõ tiÕn t b¶n chñ nghÜa.
Nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn nhµ níc, d©n téc do ®iÒu kiÖn lÞch sö riªng cña
m×nh ®· bá qua 1, 2 giai ®o¹n lÞch sö nµo ®ã ®Ón tiªn lªn giai ®o¹n lÞch sö cao
h¬n díi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c tøc lµ "rót ng¾n vµ lµm dÞu bít nh÷ng
c¬n ®au ®Î". ViÖt Nam lµ mét trong sè nh÷ng níc ®ã.
Song ViÖt Nam tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t ra khái nghÌo nµn
l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é mét níc ph¸t triÓn b»ng con ®êng ®i lªn
chñ nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
2. Môc ®Ých:
Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay nh §¹i héi
§¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh lµ: X©y dùng níc ta thµnh
mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i. C¬ cÊu kinh tÕ lËp hiÕn,
13

14. TiÓu luËn triÕt häc
quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt,
®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c d©n giµu níc
m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, vµ níc ta ®· chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn
míi thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh rÊt
quan träng ®èi víi nh÷ng bíc ®i tiÕp theo trong sù nghiÖp ®æi míi.
Thuéc ph¹m trï lùc lîng s¶n xuÊt vµ vËn ®éng bªn ngoµi biÖn chøng néi t¹i
cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ ngµy nay g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i
ho¸ tríc hÕt ph¶i ®îc xem xÐt tõ t duy triÕt häc M¸c xÝt chø kh«ng ph¶i lµ tõ t
duy kinh tÕ hay t duy nµo kh¸c.
C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nh»m ®a níc ta tõ mét nÒn c«ng nghiÖp
l¹c hËu thµnh mét níc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i.
HiÖn ®¹i ho¸ lµ mét môc tiªu c¬ b¶n cña v¨n minh hiÖn ®¹i, thÓ hiÖn xu h-
íng lÞch sö tiÕn bé vµ ph¸t triÓn.
§ã lµ nhiÖm vô quan träng cã tÇm cì to lín, ®ßi hái ph¶i ®i tõ c¸i cô thÓ ®Õn
c¸i tæng thÓ. Tríc hÕt cÇn hiÓu râ thùc tr¹ng vµ nh÷ng ®Þnh híng trung cña ViÖt
Nam tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ë møc thÊp, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi l¹i kh«ng
ph¶i tõ chñ nghÜa t b¶n mµ tõ bíc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chñ nghÜa t
b¶n víi t c¸ch lµ mét chÕ ®é x· héi. V× vËy cÇn ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s¸ng t¹o
c¸c quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã quy luËt s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é
lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt nh»m c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
khai th¸c mäi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt. Ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh
ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó thùc sù cã t¸c dông chñ ®¹o víi c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
Chóng ta ph¶i kh¾c phôc quan niÖm bá qua chñ nghÜa t b¶n mét c¸ch gi¶n
®¬n. Ph¶i khai th¸c sö dông tèi ®a chñ nghÜa t b¶n lµm kh©u "trung gian" ®Ó
chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá lªn chñ nghÜa x· héi nh Lªnin ®· chØ ra.
Chñ tr¬ng ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ viÖc sö dông c¸c
h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-
íc ta mµ §¹i héi VI v¹ch ra lµ ®óng ®¾n. §¹i héi VII cña §¶ng còng ®· chØ râ "...
phï hîp víi sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt thiÕt lËp tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt tõ
14

15. TiÓu luËn triÕt häc
x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng s¶n xuÊt chñ nghÜa tiªn
hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc". Kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ
tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cña kinh tÕ quèc doanh. Thùc hiÖn nhiÒu
h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. §ã lµ
mét trong nh÷ng ph¬ng híng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ
b¶o vÖ ®Êt níc ta. Tõ chñ tr¬ng ®óng ®¾n ®Õn chñ tr¬ng ®i vµo ®êi sèng lµ mét
b»ng chøng. §é dµi ng¾n cña b»ng chøng nµy phô thuéc vµo c¸c nh©n tè chñ
quan. Tríc hÕt lµ n¨ng lùc l·nh ®¹o. Tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ
Nhµ níc.
Ngµy nay trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®ang ®îc coi lµ
ph¬ng híng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi níc ta, khi
nh÷ng t tëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ ®îc nhËn thøc l¹i
mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña sù c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, th× mét mÆt chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt
c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn
®¹i cho chÕ ®é x· héi míi bëi níc ta lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu kinh tÕ kÐm
ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi kh«ng thÓ thiÕt lËp trªn nÒn t¶ng cña lùc lîng cò.
ë ®©y c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kinh tÕ cña chñ nghÜa
x· héi ®ã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp b»ng nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ®æi míi c¨n
b¶n vÒ c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng trëng nhanh hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn
cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc doanh.
H¬n n÷a sù vËn dông ®óng ®¾n cña c¸c quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶i phï
hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ cÇn thiÕt. Bªn
c¹nh ®ã tõng bíc c¬ së x©y dùng h¹ tÇng vµ c¬ së thîng tÇng. §Æc biÖt lµ x©y
dùng Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n.
Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt qu¶n lý vµ ph©n phèi theo lao
®éng.
3. Thùc tr¹ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam
15

16. TiÓu luËn triÕt häc
Tríc ®©y trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc chóng ta ®·
x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ "lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi" song níc ta vÉn m¾c ph¶i sai lÇm b»ng c¸ch nhËn thøc vÒ c«ng
nghiÖp ho¸.
Tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Êt níc ®· l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi víi
nh÷ng khã kh¨n gay g¾t l¹m ph¸t phi m· (n¨m 1986 lµ 774,7%).
Khi ®ã do t duy lý luËn bÞ l¹c hËu, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn cã kho¶ng c¸ch
qu¸ xa t duy cò vÒ chñ nghÜa x· héi theo m« h×nh tËp trung quan liªu, bao cÊp ®·
c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thùc tiÔn s¶n xuÊt, chÕ ®é bao cÊp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr×
chÖ trong c«ng viÖc: û l¹i lêi nh¸c, phô thuéc vµo Nhµ níc. Kh«ng n¨ng ®éng
s¸ng t¹o b»ng c«ng t¸c ®îc giao, kh«ng cÇn quan t©m ®Õn kÕt qu¶ ®¹t ®îc. ViÖc
theo giê giÊc thËm chÝ ®Õn muén vÒ sím, kh«ng cã sù cè g¾ng hoµn thµnh nhiÖm
vô cha nãi ®Õn viÖc lµm ¨n, lµm h×nh thøc hiÖn tîng vÒ tæ chøc v« kû luËt kh¸ phæ
biÕn. KÕt qu¶ dÉn ®Õn trong c«ng t¸c hµnh chÝnh th× b¶o thñ, quan liªu do chËm
®æi míi c¬ chÕ vµ bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh kh«ng nh¹y bÐn, nªn tõ trªn xuèng
díi ho¹t ®éng kh«ng thèng nhÊt. §Æc biÖt lµ ë ®Þa ph¬ng t×nh tr¹ng lîi dông c¬ së
®Ó mu lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých côc bé (®ôc níc bÐo cß).
Trong s¶n xuÊt s¶n phÈm lµm ra kh«ng ®ñ chÊt lîng l¹m ph¸t cµng t¨ng.
K×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc ®êi sèng x· héi thÊp kÐm, nghÌo khã. Tríc
®©y chóng ta do kh«ng thÊy ®îc quy luËt lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn sÏ kÐo theo
quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn nªn chóng ta ®· ®i ngîc l¹i quy luËt nµy vµ muèn ¸p
®Æt mét quan hÖ s¶n xuÊt ®Ó kÐo theo sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sau khi
tiÕn hµnh ®æi míi chóng ta ®· tu©n theo ®óng quy luËt, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng trªn c¬ chÕ thÞ trêng lµm cho n¨ng suÊt
lao ®éng t¨ng, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn do ®ã quan hÖ s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn
theo. MÆt kh¸c ph¶i t¹o ra yÕu tè tÝch cùc biÕn c¸c yÕu tè chñ quan v× nã cã tÝnh
®éc lËp t¬ng ®èi v× r»ng ý thøc cã tÝnh vît tríc nªn quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng
vît so víi s¶n lîng s¶n xuÊt vît tríc ë ®©y lµ sù vît tríc cã tÝnh phï hîp, vît tríc
dùa trªn c¬ së suy luËn khoa häc l«gic, dùa trªn c¸c quy luËt vµ cao h¬n lµ sù vît
tríc kiÕn tróc thîng tÇng so víi c¬ së h¹ tÇng. Nã còng ph¶i dùa trªn sù phï hîp
víi quy luËt vµ c¬ së lý luËn khoa häc logic.
16
Tải bản FULL (33 trang): https://bit.ly/3QvNh6q
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

17. TiÓu luËn triÕt häc
§¸ng tiÕc lµ chóng ta v× muèn rót ng¾n thêi kú qu¸ ®é chóng ta ®· tuyÖt ®èi
ho¸ nh©n tè chñ quan vµ chÝnh trÞ cho r»ng chØ cÇn néi dung vµ sù l·nh ®¹o cña
§¶ng céng s¶n th× chóng ta cã thÓ lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c quan träng h¬n lµ do cha hiÓu thÊu
®¸o vÒ c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, chóng ta ®· hµnh ®éng tr¸i quy luËt,
®· kh«ng lµm nh÷ng viÖc ph¶i lµm, vËn dông mét c¸ch dËp khu«n m¸y mãc, gi¸o
®iÒu m« h×nh kinh tÕ cña ngêi kh¸c, trong khi nh÷ng m« h×nh kinh tÕ ®ã chØ lµ
s¶n phÈm cña tëng tîng chñ t tëng quan duy ý thøc. C¶ mét thêi gian dµi chóng ta
®· qu¸ ®Ò cao vai trß cña quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta ®· kh«ng thÊy râ bíc ®i cã
tÝnh quy luËt trªn con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. Nªn tiÕn hµnh ngay cuéc
c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ b¾t vÒ thùc chÊt lµ theo
®êng lèi "®Èy m¹nh x· héi chñ nghÜa, ®a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tríc më ®êng cho
lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u víi thuÇn nhÊt díi hai h×nh
thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ" ®©y lµ mét sai lÇm lµm sai quy luËt do ®ã
mµ ta cÇn cã quan niÖm cho ®óng vÒ quan hÖ së h÷u vµ quan hÖ kh¸c (quan hÖ
qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi) ®ång nhÊt chÕ ®é c«ng h÷u víi chñ nghÜa x· héi.
Trong nhËn thøc chóng ta coi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ phi x·
héi chñ nghÜa, bÞ Ðp buéc c¶i t¹o mét c¸ch sèng sîng vµ chØ nh×n thÊy mÆt tÝch
cùc cña nã. Kinh tÕ quèc doanh th× ®îc thõa nhËn nªn ph¸t triÓn trµn lan, bÊt chÊp
®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt tr×nh ®é qu¶n lý thÊp kÐm hiÖn cã.
KÕt qu¶ cuèi cïng ®em l¹i lµ kinh tÕ quèc doanh kÐm hiÖu qu¶ cßn kinh tÕ
ngoµi quèc doanh l¹i bÞ k×m h·m kh«ng ngãc ®Çu lªn ®îc. NÒn kinh tÕ tuy ®¹t ®-
îc ®é t¨ng trëng nhÊt ®Þnh nhng sù t¨ng trëng ®ã kh«ng cã ph¸t triÓn v× dùa vµo
bao cÊp, bëi chi ng©n s¸ch l¹m ph¸t vay nî níc ngoµi. Con ngêi kh«ng ®îc gi¶i
phãng vµ bÞ lÇm vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng l¹c hËu tr× trÖ lµm t¨ng chi phÝ lín
cña c¶i x· héi.
Do t tëng chñ quan duy ý chÝ n«ng næi ®i lªn chñ nghÜa x· héi nªn ®· më
réng kinh tÕ quèc doanh qu¸ møc chÞu ®ùng cña c¸c nguån lùc hiÖn cã vµ kh¶
n¨ng ®iÒu hµnh qu¶n lý cña c¸c cÊp ngµnh (1976 cã 7000 xÝ nghiÖp ®Õn 1986 cã
12.000 xÝ nghiÖp).
Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp níc ta nhiÒu n¨m l©m vµo khñng
ho¶ng. Tríc ®©y do nãng véi, gîng Ðp vµ vi ph¹m nguyªn t¾c c¬ b¶n cña HTX lµ
17
3524724