Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019

D án Qu n lý b n v ng
ngu n tài nguyên thiên nhiên mi n Trung
Báo cáo
Khung nguyên lý v
Qu n lý Lâm nghi p C ng đ ng
t i t nh Qu ng Bình
Phillip Roth
Tháng 3 năm 2005
SMNR-CV
in Vietnam

ngu n tài nguyên thiên nhiên Mi n Trung
T ch c H p tác K thu t Đ c
Khung nguyên lý v Qu n lý lâm nghi p c ng đ ng t i t nh Qu ng Bình i
N I DUNG
NH NG CH VI T T T III
1. GI I THI U 1
2. NH N Đ NH VÀ KI N NGH 3
2.1 Giao đ t giao r ng 3
2.2 Quy ư c B o v và Phát tri n r ng 4
2.3 Tính kh thi c a công tác tr ng r ng và xây d ng vư n ươm h gia đình
6
2.4 Qu n lý R ng t nhiên 7
2.5 Xác đ nh l i các ch tiêu lên quan đ n lâm nghi p trong B ng Ma tr n K
ho ch D án 8
3. VAI TRÒ C A CÁC T CH C VÀ D ÁN LIÊN QUAN 10
4. ĐÁNH GIÁ KHÁI NI M KHUNG V PHÁT TRI N LÂM NGHI P C NG
Đ NG 13
5. KHÁI NI M V QU N LÝ R NG C NG Đ NG 15
5.1 Các bư c t ch c và k thu t 15
5.1.1 Áp d ng t i các xã 15
5.1.2 Đánh giá các trư ng h p tranh ch p hi n t i và nh ng trư ng h p tranh
ch p có kh năng s x y ra t công tác giao đ t giao r ng và h tr gi i
pháp gi i quy t tranh ch p 16
5.1.3 Thành l p các nhóm s d ng r ng 16
5.1.4 Xây d ng/đi u ch nh, b sung các quy ư c b o v và phát tri n r ng18
5.1.5 T m nhìn/đ nh hư ng dài h n v s d ng và phát tri n r ng 19
5.1.6 Đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia 20
5.1.7 Xây d ng k ho ch qu n lý r ng c ng đ ng 22
5.1.8 Xác đ nh trách nhi m và nhi m v c a xã trong quá trình qu n lý r ng
c ng đ ng 23
5.1.9 Giám sát và Đánh giá 23
5.2 Các th t c hành chính 24
6. Đ XU T TH C HI N QU N LÝ R NG C NG Đ NG T I T NH
QU NG BÌNH 26
6.1 L a ch n và s p x p th t các xã trong vùng D án 26
6.2 Mô t các bi n pháp c n thi t đ th c hi n các k ho ch qu n lý r ng
c ng đ ng 27

Khung nguyên lý v Qu n lý lâm nghi p c ng đ ng t i t nh Qu ng Bình ii
D A N H S Á C H P H L C
Ph l c 1: Đi u kho n tham chi u
Ph l c 2: L ch trình chuy n công tác
Ph l c 3: Danh sách nh ng ngư i tham gia trong chuy n công tác
Ph l c 4: S li u v tài nguyên r ng, quy ho ch s d ng đ t lâm nghi p và giao
đ t giao r ng t i vùng d án
Ph l c 5: Các ví d v đánh giá kh năng tái sinh t nhiên
Ph l c 6: T ng quan nh ng thay đ i cơ b n trong các chính sách liên quan đ n
lâm nghi p và các quy đ nh liên quan đ n qu n lý r ng c ng đ ng
Ph l c 7: Nhóm công tác qu c gia v Qu n lý r ng c ng đ ng - B ng ma tr n
Xây d ng các K ho ch thí đi m v QLRCĐ, giai đo n 2003 – 2004
Ph l c 8: K ho ch Ho t đ ng quý
Ph l c 9: K ho ch Ho t đ ng năm
Ph l c 10: K ho ch th c hi n xây d ng k ho ch QLRCĐ
Ph l c 11: Đ xu t m u đơn xin th c hi n QLRCĐ c a xã
Ph l c 12: Đ xu t các ho t đ ng ti p n i sau l p k ho ch QLRCĐ

Khung nguyên lý v Qu n lý lâm nghi p c ng đ ng t i t nh Qu ng Bình
iii
N H N G C H V I T T T
ADB Ngân hàng Phát tri n Châu Á
BQL RPH Ban Qu n lý r ng phòng h
BQL thôn Ban Qu n lý thôn
Chi c c KL Chi c c Ki m lâm
Chi c c PTLN Chi c c Phát tri n Lâm nghi p
ĐGTNR Đánh giá tài nguyên r ng
D án ATLT D án An toàn Lương th c
D án QLBV NTNTN MT D án Qu n lý b n v ng ngu n tài nguyên thiên nhiên Mi n
Trung
FFI T ch c Đ ng th c v t qu c t
ICCO T ch c liên Nhà th v H p tác Phát tri n
IUCN T ch c B o t n Thiên nhiên th gi i
LNXH Lâm nghi p xã h i
Phòng NN-ĐC Phòng Nông nghi p Đ a chính
QHSDĐ&GĐGR Quy ho ch s d ng đ t và Giao đ t giao r ng
QLRCĐ Qu n lý r ng c ng đ ng
QLRCĐ Qu n lý r ng c ng đ ng
S NN&PTNT S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
ToT T p hu n gi ng viên
UBND y ban nhân dân
VDP/CDP K ho ch Phát tri n thôn/xã

Khung nguyên lý v Qu n lý lâm nghi p c ng đ ng t i t nh Qu ng Bình 1
1 . G I I T H I U
Trên cơ s nh ng k t qu đ t đư c c a D án An toàn Lương th c Qu ng Bình - đư c
T ch c H p tác K thu t Đ c (GTZ) h tr t năm 1996 đ n 2002 t i hai huy n thí đi m
Tuyên Hoá và Minh Hoá, t nh Qu ng Bình, D án ti p n i v “Qu n lý b n v ng ngu n tài
nguyên thiên nhiên Mi n Trung” đư c tri n khai v i m c tiêu t ng th là “c i thi n đi u
ki n s ng c a ngư i dân t i hai huy n mi n núi vùng d án theo hư ng b n v ng v m t
sinh thái”. M c tiêu c th c a D án t p trung vào xây d ng năng l c, c th là h tr
các bên tham gia t i vùng d án đ h có kh năng v qu n lý và qu n lý hi u qu và b n
v ng các ngu n tài nguyên c a chính mình.
Chi n lư c th c hi n chung c a D án QLBVNTNTN MT là c ng c các k t qu c a D
án ATLT các h p ph n i) l p k ho ch phát tri n c p xã và c p thôn trên cơ s c ng
đ ng (VDP/CDP), ii) áp d ng các h th ng canh tác phù h p, iii) qu n lý lâm nghi p c ng
đ ng, và iv) tăng cư ng các cơ h i nâng cao thu nh p t các ho t đ ng marketing và ch
bi n các s n ph m nông nghi p và các s n ph m phi g (LSNG). Trên cơ s có h c h i
t nh ng kinh nghi m t các d án đư c tài tr khác, đ c bi t là nh ng d án đư c T
ch c GTZ tài tr , các phương pháp và mô hình đư c D án QLBVNTNTN MT th
nghi m và áp d ng s đư c ph bi n r ng rãi trên c s nhu c u c th c a các bên liên
quan t i các t nh lân c n trong khu v c Mi n Trung.
Trong h p ph n lâm nghi p, D án ATLT ch y u t p trung vào xác đ nh nh ng đi u ki n
tiên quy t cho công tác qu n lý lâm nghi p c ng đ ng; như quy ho ch s d ng đ t và
giao đ t tr ng đ i núi tr c và giao đ t r ng có s tham gia (QHSDĐLN&GĐGR) v i t ng
s 40.000 ha cho hơn 11.000 h gia đình. Các ho t đ ng ti p n i v xây d ng quy ư c
b o v r ng và xây d ng k ho ch qu n lý lâm nghi p c ng đ ng ch m i b t đ u tri n
khai vào năm 2001-2002 - giai đo n cu i c a D án ATLT. Các ho t đ ng này đã đư c
đánh giá; chi n lư c đã đư c xác đ nh và t ng h p trong tài li u “Khung nguyên lý v
phát tri n lâm nghi p c ng đ ng t i Mi n Trung Vi t Nam” (Apel và Wode 20021).
Do D án QLBVNTNTN MT chú tr ng vào các ho t đ ng ti p n i thu c h p ph n lâm
nghi p, m c đích c a chuy n công tác này là đi u ch nh và b sung vào chi n lư c th c
hi n các ho t đ ng liên quan đ n lâm nghi p c a d án. Trên cơ s nh ng gì đã đư c
d án ATLT tri n khai, các ho t đ ng do d án QLBVNTNTN MT th c hi n cũng như
nh ng kinh nghi m h c h i t các d án liên quan khác, nh ng ki n ngh c th c n
đư c tài li u hoá v phương pháp đ đ t đư c các tác đ ng mong mu n c a K t qu 3
(Lâm nghi p) v n i dung, th i gian và giám sát và đánh giá các ho t đ ng c th .
Tham chi u nhi m v cũng như chương trình làm vi c c th c a chuy n công tác tư v n
ng n h n đư c nêu rõ Ph l c 1 và 2; và danh sách nh ng cán b , cơ quan cung c p
thông tin cho tư v n ng n h n đư c li t kê t i Ph l c 3.
Chuyên gia qu c t ng n h n xin g i l i c m ơn sâu s c đ n ông ti n s Dr. Hans-Jürgen
Wiemer, C v n trư ng D án, ông Tr n Ng c Lan, Giám đ c D án v nh ng h tr và
đóng góp quan tr ng trong chuy n công tác. L i c m ơn cũng xin g i đ n ông Nguy n
Văn H p, ông Vũ Văn M nh, cán b lâm nghi p d án và Bà Marianne Meijboom, chuyên
gia v qu n lý tài nguyên thiên nhiên c a D án - nh ng ngư i thư ng xuyên h tr trong
su t chuy n công tác và có nh ng đóng góp giá tr liên quan đ n các k t qu c a báo cáo
1 Apel, U. and Wode, B. 2002. Khung nguyên lý v phát tri n lâm nghi p c ng đ ng t i Mi n Trung
Vi t Nam. Tài li u do tư v n ng n h n cung c p thay m t cho d án ATLT Qu ng Bình.

này. Ngoài ra, nh ng l i c m ơn chân thành xin đư c g i đ n các thành viên có liên quan
trong nhóm k thu t cũng như nhóm h tr c a D án QLBV NTNTN MT c p t nh, c p
huy n và xã v nh ng h tr mà chuyên gia đã nh n đư c trong chuy n công tác.

2 . N H N Đ N H V À K I N N G H
2 . 1 G i a o đ t g i a o r n g
Nh n đ nh
V i s h tr c a D án ATLT trư c đây, 40.000 ha đ t lâm nghi p đã đư c giao t i 16
xã thu c hai huy n Tuyên Hoá và Minh Hoá. Ngoài ra, D án ICCO cũng đã h tr giao
đư c 3.400 ha cho 3 xã t i huy n Minh Hoá.
Trong b i c nh tình hình chính sách t i th i đi m không ch c ch n v quy t đ nh giao đ t
lâm nghi p cho các bên liên quan t i đ a phương, thì k t qu giao đ t lâm nghi p v i quy
mô l n như trên là m t bư c ti n tri n l n. Theo các quy đ nh lâm nghi p có hi u l c lcú
đó, di n tích đ t lâm nghi p có liên quan đư c ti n hành giao cho các h gia đình2, nh m
đ m b o đư c tính công b ng gi a nh ng ngư i dân trong thôn. Vì th , nhìn chung các
h thư ng đêù nh n đư c nh ng dãi đ t h p và dài ch y d c t chân đ i/núi lên đ n
đ nh đ i/núi và trong m t s trư ng h p có h nh n đư c kho ng hai ho c ba lô, có kích
thư c dài như th nhưng t i nh ng đ a đi m khác nhau. M c dù có tính đ n tính công
b ng, nhưng nh ng h u qu v qu n lý r ng đ i v i nh ng lô đ t đư c chia như th l i
không đư c xem xét đ n trong su t quá trình giao đ t. Trong khi h u h t các h đ u xác
đ nh đư c ranh gi i c a các lô đ t t i di n tích đ t tr ng, đ i núi tr c thì vi c xác đ nh
ranh gi i đ i v i r ng đư c chia l i không rõ ràng. Trong m t s trư ng h p, không th
liên h đư c lô đ t đã chia đư c hi n th trên b n đ s d ng đ t và giao đ t v i di n tích
đã giao cho các h theo như s đ do s lô đ i chi u ho c b l p l i ho c không đư c li t
kê đ y đ trên b n đ . Nói cách khác, các h không xác đ nh đư c lô đ t c a h ho c
trên b n đ ho c là trên th c đ a.
Theo như thông tin đ c p trong “Báo cáo v các trư ng h p tranh ch p đ t lâm nghi p
t i hai huy n Tuyên Hóa và Minh Hóa”3, thì ch có m t s ít trư ng h p tranh ch p xu t
phát t quá trình giao đ t lâm nghi p, và thư ng x y ra đ i v i các h mà không nh n
đư c ph n di n tích đ t lâm nghi p nơi h đã canh tác ho c tr ng cây. N u tính th c t ,
t ng s v tranh ch p hi n có ch chi m 1%4, tuy nhiên con s ph n trăm này không đ i
di n cho s v tranh ch p có ti m năng x y ra liên quan đ n tình hình c th c a công tác
giao đ t lâm nghi p. Hi n t i, không có v tranh ch p nào đ i v i di n tích r ng t nhiên
do r ng t nhiên đang “tình tr ng vào ra t do”, xu t phát t nguyên nhân là các ch
r ng không có kh năng xác đ nh đư c ranh gi i lô r ng c a h sau khi nh n. Tuy nhiên,
ngay c đ i v i trư ng h p các h có th xác đ nh đư c ranh gi i t ng lô r ng t nhiên
thì h cũng không có đ ngu n l c đ t b o v và qu n lý lô r ng đã nh n.
Khi đư c h i v nh ng xem xét th c t v qu n lý r ng, k c vi c xác đ nh rõ ranh gi i
gi a các lô r ng t nhiên ho c xây d ng các k ho ch qu n lý cho t ng lô m t, th c t rõ
ràng là các h không đư c thông báo v k ho ch giao đ t giao r ng c th và các
phương án th c t trong qu n lý r ng5.
2 Ch khi có Lu t đ t đai s a đ i đư c Qu c h i ban hành vào tháng 11 năm 2003 và có hi u l c
vào tháng 7 năm 2004, thì đ nh nghĩa v ch s d ng đ t m i đư c m r ng và bao g m c
các c ng đ ng dân cư.
3 Báo cáo đi u tra các v tranh ch p đ t lâm nghi p t i hai huy n Tuyên Hóa và Minh Hóa, do
Nguy n Văn H p, cán b D án QLBV NTNTN MT th c hi n.
4 T ng s v tranh ch p đư c báo cáo là 49 v t i các xã thu c hai huy n, trong t ng s 11.000 h
gia đình nh n đ t lâm nghi p.
5 Ngay c đ i v i nh ng trư ng h p h gia đình đư c thông báo rõ v nh ng l i ích và trách
nhi m khi làm ch r ng t i th i đi m giao, thì đ n nay không có b t c m t ho t đ ng ti p n i

T t c các s đ đư c xem trong chuy n công tác6 đ u ch có m i tên ngư i ch ng, trong
khi đ đ m b o công b ng v gi i thì s đ c n có c tên ch ng và tên v 7. Do hai huy n
không các s li u liên quan nên không đánh giá đư c th c t trên là đ i di n m c đ
nào và t t c các xã ho c hay ch t i b n xã đư c D án ALTL h tr giao đ t giao
r ng gai đo n đ u.
Ki n ngh
Theo đ xu t, c n ti n hành giao di n tích đ t r ng t nhiên còn l i t i các xã Thanh
Th ch và Hóa Phúc cho các nhóm h . T i xã Thanh Th ch, di n tích đ t lâm nghi p v n
chưa đư c giao cho nên theo đ xu t thì nên giao di n tích đ t tr ng và đ i núi tr c g n
khu dân cư cho các h gia đình (đ đ u tư và qu n lý đư c d dàng và thư ng xuyên
hơn); còn đ i v i di n tích r ng t nhiên xa khu dân cư thì nên giao cho nhóm h nh m
đ m b o và t o đi u ki n cho công tác b o v và qu n lý phù h p. Do kinh nghi p giao
đ t giao r ng t i Qu ng Bình ch h n ch đ i v i hình th c giao theo h nên c n có
hư ng d n đ y đ trong su t quá trình giao đ t giao r ng đư c đ xu t trên đây. Hơn
n a, nh ng tài li u t ng k t và hư ng d n v giao đ t lâm nghi p t i các huy n và t nh
khác là nh ng đóng góp quý giá c n đư c tham kh o và v n d ng.
V tình hình bình đ ng gi i v i tên ch ng và tên v đư c vi t trong s đ , c n kh o sát
và đánh giá l i xem li u nh ng phát hi n nêu trên ch x y ra t i các xã đư c ti n hành
giao đ t lâm nghi p trong đ t đ u tiên hay là c nh ng xã khác. Đ i v i nh ng s đ
ch có tên ch ng, c n ti n hành đi u ch nh và b sung đ đ m b o có đư c c tên ch ng
và tên v . Tuy nhiên, đi u ki n tiên quy t đ ti n hành bư c b sung này là c n có s
đ ng ý rõ ràng c a ngư i ch s d ng đ t hi n t i như đư c nêu trong s đ (c th là
ngư i ch ng). Vì th , bư c đ u tiên c n ti n hành là xác đ nh cách th c phù h p nh m
khuy n khích, huy đ ng ngư i ch s d ng đ t hi n t i đ ng ý v i vi c b sung tên ngư i
s d ng trong s đ c a h .
Liên quan đ n tình hình c th trong s đ , đ i v i đ t r ng t nhiên và r ng ph c h i
đư c ghi là “r ng b o v ”, thì c n làm rõ trên th c t đ thông báo rõ ràng cho ch s
d ng đ t r ng v quy n l i c th , các phương án và trách nhi m c a h trong qu n lý
di n tích đã đư c giao8.
2 . 2 Q u y ư c B o v v à P h á t t r i n r n g
Nh n đ nh
D án ALTL đã h tr xây d ng các quy ư c b o v và phát tri n r ng t i h u h t các xã
thu c hai huy n Tuyên Hóa và Minh Hóa. Tuy nhiên, theo ph n ánh c a cán b ki m lâm
huy n thì các quy ư c đư c xây d ng mà không qua kh o sát, giám sát trong quá trình
xây d ng nên vi c th c hi n quy ư c r t sơ sài. M t s thôn thì cho r ng các quy ư c
nào v qu n lý r ng đư c ti n hành trên ph n di n tích mà h đã nh n (ngo i tr xây d ng quy
ư c b o v r ng) do D án ATLT k t thúc.
6 Liên quan đ n chương 5.1 v danh sách các xã đã đ n thăm và làm vi c.
7 Phòng Đ a chính huy n ch u trách nhi m th c hi n giao đ t lâm nghi p v i s h tr c a D án
ATLT. Tính công b ng v gi i trong giao đ t lâm nghi p là m t đi u kho n quan tr ng trong các
h p đ ng v i Phòng Đ a chính.
8 Đ i di n c a Phòng NN-ĐC huy n Minh Hóa cho r ng di n tích r ng đư c nêu trong s đ
“r ng b o v ” thư ng d gây nh m l n đ i v i các ch s d ng đ t lâm nghi p v kh năng
phát tri n và qu n lý tài nguyên r ng m t cách b n v ng.

đư c xây d ng thông qua các cu c h p xã (trong m t ngày) và sau đó đư c chuy n cho
các thôn. Tuy nhiên, các thôn khác ngư i dân cho bi t là h t xây d ng quy ư c và
sau đó đ trình lên xã đ có nh ng đi u ch nh và b sung phù h p v i lu t và các quy
đ nh9. Tr ng i l n nh t v thi u tính tuân th trong các quy đ nh theo như t t c các
ngư i dân đư c ph ng v n tr l i là h không bi t đư c ranh gi i đ i v i các lô đ t r ng
t nhiên mà h đã nh n là đâu. Tuy nhiên, như đã nêu rõ trong chương v giao đ t
giao r ng, ngay c đ i v i các lô đ t đư c chia cho các h riêng l v i ranh gi i r t rõ
ràng thì cũng không ch c là các h có đ kh năng đ b o v ph n di n tích đ t r ng đã
nh n hay không10.
Theo ph n ánh c a ngư i dân đ a phương thì các quy ư c b o v và phát tri n r ng hi n
có không bao g m ph n di n tích đ t lâm nghi p không đư c giao (ví d như r ng núi đá
vôi). Đi u này làm gi m đáng k kh năng b o v nh ng ph n di n tích như trên và kéo
theo nguy cơ v khái thác quá t i, khai thác không có ki m sóat và b t h p pháp.
Theo thông tin có đư c t bu i làm vi c v i H t phó H t Ki m lâm huy n Tuyên Hóa, đ i
v i các trư ng h p như ngư i dân phát hi n và báo cáo các trư ng h p vi ph m lâm lu t
thì h s đư c thư ng 15% giá tr c a t ng giá tr s n ph m v ph m b t ch thu (ho c
th m chí lên đ n 30% giá tr tài s n t ch thu, n u v vi ph m đã có h sơ); nhưng quy đ nh
thư ng này đã đư c B Tài chính thu h i vào đ u năm 2005. Hơn n a, trư ng h p
ngư i dân phát hi n đòi đ n bù tr c ti p t ngư i vi ph m l i không đư c cho phép do
hi n đang thi u cơ s pháp lý11.
Đ xu t
Bên c nh h tr các thôn chưa có quy ư c xây d ng quy ư c b o v và phát tri n r ng
có s tham gia, c n ti n hành h tr đi u ch nh và b sung các quy ư c đã đư c xây
d ng nhưng chưa toàn di n và phù h p. C n ph i đ m b o r ng các quy ư c đ u đ c p
đ n toàn b di n tích đ t lâm nghi p trong thôn, đ i di n c a các h nh n đ t cũng như
các h không nh n đ t đ u tham gia vào quá trình xây d ng và các quy ư c hi n có
đư c b sung nh ng thay đ i g n đây v các quy đ nh v lu t cũng như các đi u ki n c a
đ a phương. Trên cơ s kinh nghi m đã qua12, c n giám sát quá trình xây d ng/đi u
ch nh, b sung các quy ư c cũng như các k t qu th c hi n nh m đ m b o ch t lư ng
c a quy ư c. Đ th c hi n đư c đi u này, c n xem xét vi c thành l p nhóm giám sát
r ng t i m i thôn nh m đ m b o các quy ư c BVPTR đư c th c hi n trên th c t .
Các tài li u hư ng d n hi n có do D án ATLT cung c p c n đư c c p nh t và b sung
nh ng thay đ i v quy đ nh dư i lu t, và c n chuy n thành d ng s tay hư ng d n. Theo
đ xu t, c n g i các tài li u hư ng d n và s tay hư ng d n liên quan đ n Chi c c Ki m
lâm đ phê duy t trư c khi b t đ u th c hi n các bư c xây d ng/đi u ch nh nh m đ m
b o các quy ư c b o v và phát tri n r ng đư c xây d ng hay đi u ch nh đ u đư c c a
các thôn đ u đư c H t Ki m lâm phê duy t.
Sau khi ti n hành xây d ng/đi u ch nh các quy ư c, c n làm các b ng tin thông báo quy
ư c t i m i thôn nh m đ m đ o ngư i ngoài khi vào r ng c a thôn s bi t rõ các quy
9 Theo ph n ánh riêng l b i ngư i dân thôn Si và thôn Kiên Trinh t i xã Hóa Phúc.
10 Xem chương 2.4 v các đ xu t th c t đ i v i qu n lý và b o v r ng trong b i c nh đã nêu.
11 M c d u Ngh đ nh s 139/2004/NĐ-CP không đ c p đ n trư ng h p chuy n quy n b i
thư ng t các đ i tư ng vi ph m cho các trư ng thôn nhưng m t s t nh đã ban hành các quy
đ nh cho phép đi u này. T nh Đăk lăk là m t ví d đi n hình trong vi c ban hành Ngh quy t s
15/2002/NG-HDND, tháng 11 nă m 2002 v vi c cho phép các trư ng thôn tr c ti p thu ti n b i
thư ng t các đ i tư ng vi ph m lâm lu t v i s ti n lên t i 50.000 đ/v . Quy n l i theo ngh
quy t này đóng vai trò r t quan tr ng vì nó cung c p cho ngư i dân thêm ngu n khuy n khích
b ng v t ch t b sung đ h t b o v tài nguyên r ng.
12 Xem Báo cáo c a Apel và Wode (năm 2002).

đ nh trong thôn. Ngoài ra, đ đ m b o toàn th c ng đ ng dân cư trong thôn nh n th c rõ
v các quy đ nh đã đư c đưa ra, c n có các t rơi nêu các đi m chính trong các quy đ nh
và phát cho ngư i dân trong thôn.
2 . 3 T í n h k h t h i c a c ô n g t á c t r n g r n g v à x â y
d n g v ư n ư ơ m h g i a đ ì n h
Nh n đ nh
T i t t c các xã đ n kh o sát, ngư i dân r t quan tâm và mong mu n tr ng r ng trên
ph n di n tích đ t tr ng đ i núi tr c và đ t r ng ph c h i có cây b i lúp xúp (IA - IC, theo
phân lo i s d ng đ t lâm nghi p c a Vi t Nam). ph n di n tích r ng ph c h i có cây
b i lúp xúp, ngư i dân thư ng phát quang và đ t trư c khi tr ng r ng. Nói chung, ngư i
dân ch tr ng 3 lo i cây chính, đó là B ch đàn, Keo tai tư ng và Keo lá tràm. Keo tai
tư ng có kh năng tr ng luân phiên trong vòng 30 năm, cung c p g có giá tr đ đóng đ
dùng, keo lá tràm l i có vòng đ i ng n hơn (ch 5 -7 năm) do thư ng b hi n tư ng th i c
r .
Nh ng lo i g này thư ng đư c dùng đ s n xu t gi y và g ép. Ngư i dân đư c nh n
cây Keo gi ng theo chương trình c a t nh v phát đ ng chi n lư c h tr c ng đ ng dân
cư tr ng các lo i cây lâm nghi p ng n h n đ c i thi n đi u ki n s ng13. Chương trình
c a t nh ch cung c p cây gi ng ch không cung c p các khoá t p hu n k thu t tr ng14,
d n đ n ch t lư ng tr ng r ng kém. B ch đàn là lo i cây nh p n i vào Vi t Nam và
không n m trong các loài cây đư c khuy n cáo tr ng c a t nh mà ch do ngư i dân tr ng
t phát. Cây gi ng thư ng đư c mua v i giá r t th p t các vư n ươm t i huy n Qu ng
Tr ch. Sau m t kho ng th i gian tr ng, g b ch đàn đư c bán cho cho nhà máy gi y
trong t nh.
Nhu c u c a ngư i dân đ a phương v cây gi ng dư ng như khá cao m c dù đã có
ngu n h tr gi ng cây Keo con t t nh. M t s h đã b t đ u xây d ng vư n ươm cá
nhân c p h v nhân gi ng Keo và B ch đàn15. Ch t lư ng cây gi ng t vư n ươm h
gia đình cũng tương t ch t lư ng tr ng r ng t các loài cây này vì h không h đư c
t p hu n k thu t v xây d ng vư n ươm thông qua các d ch v khuy n lâm. Khi tr l i
ph ng v n, nh ng ch h làm vư n ươm cho bi t nhu c u v cây gi ng hi n t i vư t quá
kh năng cung c p c a chương trình c a t nh, nghĩa là h có kh năng bán đư c cây con
cho các h khác có nhu c u.
Đ xu t
Rõ ràng v i nhu c u r t cao v cây gi ng tr ng r ng t i nh ng ph n di n tích đ t tr ng
đ i núi tr c đư c giao, c n ti n hành nghiên c u ti n kh thi đ xác đ nh đư c ti m năng
làm vư n ươm gi ng cây lâm nghi p c p h gia đình. Bên c nh nghiên c u v nhu c u
đ a phương và ti m năng th trư ng đ i v i nh ng loài cây khác nhau, nghiên c u c n
đánh giá các th t c pháp lý c n thi t g n li n v i vi c xây d ng vư n ươm cây gi ng
lâm nghi p tư nhân v i quy mô thương m i16. Trong trư ng h p k t qu nghiên c u xác
đ nh xây d ng vư n ươm cá nhân là kh thi, thì c n ti n hành thêm đ u vào k thu t
13 Theo như thông tin có đư c thì t nh h p đ ng v i các Lâm trư ng đ cung c p cây con gi ng.
14 M t vài ngư i dân có các t rơi v i m t vài thông tin cơ b n v tr ng r ng v i ngu n cây gi ng
đư c cung c p. Tuy nhiên, nh ng t rơi như th không đ đ đ m b o ch t lư ng tr ng r ng.
15 M t ví d là t i thôn H Lào, xã Thu n Hóa, ngư i dân đã t tr ng 4 ha v i 15.000 cây Keo lá
tràm.
16 C n có gi y ch ng nh n ch t lư ng cây gi ng n u ngư i dân mu n bán cây gi ng h t s n
xu t.

nh m xác đ nh nh ng loài cây phù h p17. Vì hi n t i ch có 3 loài cây ch y u đư c tr ng
trong khi đó Keo lá tràm và B ch đàn là nh ng loài không đ i di n cho phương án tr ng
dài h n18, vi c đa d ng hóa các loài (và đa d ng hóa s n ph m tr ng r ng) c n đư c tính
đ n19. Vi c đa d ng hoá v loài đư c áp d ng trong tr ng r ng cũng đóng góp vào vi c
gi m nh ng r i ro trong tương lai vì d ki n lo i g tròn có giá n đ nh hơn v lâu v dài.
Nh m nâng cao ch t lư ng tr ng r ng, c n h tr ngư i dân đ a phương có lãi cao hơn
t các ho t đ ng đ u tư c a h cũng như ti n hành t p hu n k thu t cho c xây d ng,
qu n lý vư n ươm cũng như tr ng r ng và chăm sóc r ng tr ng.
2 . 4 Q u n l ý R n g t n h i ê n
Nh n đ nh
Hi n ngư i dân đang thi u các khái ni m và phương pháp v qu n lý r ng t nhiên theo
hư ng c ng đ ng; đi u này cũng đư c th hi n t nh ng thông tin đư c ghi trong s đ -
v i di n tích r ng t nhiên và r ng ph c h i (lo i IIA, IIB, IIIA1-A3) đư c ghi là “r ng b o
v ”20. Qua các cu c h p v i các H t Ki m lâm hai huy n Tuyên Hóa và Minh Hóa cũng
như cu c h p v i Công ty Lâm công nghi p B c Qu ng Bình, “r ng b o v ” đây là
ph n di n tích r ng thu c vào lo i r ng phòng h xung y u. Theo cách phân lo i các lo i
r ng c a Vi t Nam, r ng phòng h xung y u có th đư c s d ng v i hai m c đích,
phòng h và s n xu t nh m tăng cư ng vi c công nh n r ng phòng h có th đư c s
d ng theo các k ho ch qu n lý21. Còn theo nh ng thông tin m i nh t c p qu c gia thì
r ng phòng h xung y u đư c phân lo i l i thành r ng s n xu t22.
Đ xu t
V i tình hình khá thu n ti n là đã có hơn 11.000 các h gia đình đã nh n đ t lâm nghi p
v i s h tr trư c đây c a D án ATLT cũng như tình tr ng ngư i dân đang thi u các
phương pháp và khái ni m qu n lý r ng t nhiên, c n h tr ch s d ng đ t lâm nghi p
cách xây d ng và th c hi n các k ho ch qu n lý r ng có s tham gia. Vi c giao đ t lâm
nghi p cho các h gia đình riêng l , vi c xác đ nh ranh gi i gi a các lô trong r ng t
nhiên không ph i là m t phương án th c t 23, và vi c xây d ng các k ho ch qu n lý cho
t ng lô m t không th c t cũng không có ý nghĩa. Đ i v i tình hình này, đ c bi t là đ i v i
17 Các kinh nghi m v nhân gi ng và tr ng r ng đ i v i các loài cây đ a phương có th tham kh o
t D án KfW 4.
18 Tr ng b ch đàn là phù h p nh t khi c n ph i kh c ph c s thi u h t g trư c m t. Do nh ng
h n ch v m t sinh thái (đ c bi t là làm gi m đáng k đ phì c a đ t sau m t th i gian ng n),
cũng như d ki n giá b t gi y và gi y s gi m m nh, khuy n cáo là nên không nên tr ng b ch
đàn trên quy mô l n. Đ c bi t c n ngăn ch n vi c phát quang và đ t ph n di n tích ph c h i
v i cây b i lúp xúp đ tr ng B ch đàn.
19 Các loài cây có ti m năng là … inter alia Peltophorum tonkinesis, trám, và Lát hoa.
20 Theo h th ng phân lo i r ng c a Vi t Nam thì r ng b o v r t xung y u đư c g i là “r ng
phòng h ”. Còn t “b o v ” thư ng đư c nêu trong s đ có nghĩa v khía c nh qu n lý hơn là
bao hàm s d ng đ t lâm nghi p.
21 Xem Báo cáo c a Apel, U. và Wode, B. năm 2002.
22 T i bu i làm vi c v i Trung tâm Đi u tra và Quy ho ch Nông lâm nghi p Qu ng Bình, ông
Nguy n Thanh Bình, Giám đ c Trung tâm cho bi t g n đây, S NN&PTNT yêu c u Trung tâm
xác đ nh và phân lo i l i các lo i đ t r ng t i t nh Qu ng Bình.
23 Đ c bi t m t r t nhi u công lao đ ng đ phát ranh gi i nh ng ch nhi u cây b i và phát ranh
gi i thư ng nh hư ng đ n vi c tái sinh các lô r ng; và cũng r t t n kinh phí đ phát đi phát l i
ranh gi i vì sau m t th i gian cây l i m c tr l i (xem Chương 5.1.3 v thành l p các nhóm s
d ng đ có thêm thông tin chi ti t).

di n tích r ng t nhiên xa khu dân cư thì vi c thành l p nhóm s d ng r ng có th là m t
phương án phù h p tuỳ thu c vào đi u ki n th c t c a đ a phương.
Do đa s đ t r ng đư c giao đ u b thoái hoá24 (xem chi ti t t i Ph l c 4), nên vi c h
tr l p k ho ch và th c hi n k ho ch qu n lý r ng đư c xem là phù h p nh m giúp
phát tri n và qu n lý r ng b n v ng v lâu dài theo hình th c nhóm.
Các phương pháp qu n lý r ng t nhiên theo nhóm là m t hình th c qu n lý đ i m i t i
t nh Qu ng Bình, theo khuy n cáo là nên có s ph i h p ch t ch v i các cán b t nh,
huy n và xã đ thông báo trư c cho h v các ho t đ ng đã đư c lên k ho ch và các
bư c th c hi n trong qu n lý r ng c ng đ ng.
Chi n lư c phát tri n lâm nghi p c a t nh giai đo n t năm 2006 đ n năm 2010 s đư c
ph i h p xây d ng gi a S Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn và Trung tâm Đi u tra
và Quy ho ch Nông lâm nghi p t nh. Chi n lư c s đư c xây d ng hoàn t t vào cu i năm
nay. M i m t khi D án gi i thi u thành công các phương pháp xây d ng và th c hi n k
ho ch qu n lý r ng có s tham gia b i các bên liên quan t i t nh Qu ng Bình, có th d
ki n đư c các tác đ ng tích c c đ i v i chi n lư c lâm nghi p c a t nh. Vì th , D án nên
ph i h p ch t ch v i các d án v môi trư ng khác đang ho t đ ng trong t nh (xem chi
ti t t i Chương 3).
2 . 5 X á c đ n h l i c á c c h t i ê u l ê n q u a n đ n l â m
n g h i p t r o n g B n g M a t r n K h o c h D á n
M t trong nh ng nhi m v c a chuyên gia tư v n ng n h n là xem xét các ch tiêu liên
quan đ n lâm nghi p trong B ng ma tr n d án. Ch tiêu s 2 c p m c đích d án nêu rõ
“Ba năm sau khi hoàn thành vi c quy ho ch s d ng đ t và giao đ t giao r ng, đ che
ph c a r ng ít nh t 75% s xã d án tăng ít nh t 10% so v i trư c“, có th xem xét l i
như sau:
V i đ che ph c a r ng t i hai huy n hi n t i kho ng 70% (cao hơn nhi u so v i đ che
ph c a r ng trung bình c a c nư c), vi c tăng thêm đư c 10% ch có th đ t đư c
thông qua n l c t p trung trong công tác tr ng r ng, và có l cũng bao g m tr ng r ng
t đ t nông nghi p; trong khi đó canh tác nông nghi p là m i quan tâm c a các bên liên
quan t i đ a phương. Hơn n a, t nh ng kinh nghi m c a D án LNXH Sông Đà, đánh
giá đư c đ che ph c a r ng không ch d a trên công lao đ ng và quy mô tr ng r ng
mà còn là m t công vi c h u như không th c hi n đư c vì nó đòi hòi đ n tính chính xác
c a các tài li u b n đ hi n có25. Do đó, c n lư c b hay thay đ i ch tiêu này. Thay vào
đó, có th áp d ng phương án thay th là ti n hành giám sát nh ng thay đ i đ nh tính c a
di n tích r ng hi n t i. T i v nh ng thay đ i đ nh tính đ i v i r ng t nhiên có th đo
đư c qua nhi u th p niên nên c n t p trung n l c vào di n tích r ng đư c giao mà hi n
t i đang vào giai đo n ph c h i và tái sinh (nh ng khu v c đư c phân lo i IC, theo h
th ng phân lo i r ng c a Vi t Nam). Đ i v i t ng khu v c đ t r ng đã đư c giao, c n
ti n hành ch n các ô m u m t cách có h th ng và thu n ti n đ ti n hành s d ng h
24 Không có con s ho c thông tin chính xác v tình tr ng đ t lâm nghi p đư c giao. Tuy nhiên,
d ki n kho ng ¼ di n tích lâm nghi p đư c thu c vào đ t c n ki t (lo i IIIA1 v i lô r ng có tr
lư ng g t 30-80 m³), trong khi ¾ còn l i đư c phân lo i là đ t tr ng đ i núi tr c (t lo i IA, đ t
chăn th đ n lo i IC, r ng tái sinh t nhiên phân tán).
25 D án LNXH Sông Đà đã thuê m t ti n s đ m nh n vi c đánh giá đ che ph c a r ng trong
vùng d án. D án cũng đã ti n hành phân tích các hình nh ch p t máy bay v di n tích đ t
r ng trư c và sau khi có can thi p c a d án. Tuy nhiên, do m c sai s chu n cao hơn m c
tăng đ che ph nên k t qu thu đư c tr nên vô nghĩa.

th ng đ nh v đ a lý (GPS-receivers26). Trong các ô m u, c n thu th p các thông tin v
loài, kh năng tái sinh t nhiên, đư ng kính ngang ng c c a các cây cao trên 1,3 m và đ
che ph . Là m t ch tiêu đ đ nh lư ng kh năng c i thi n đi u ki n r ng t i nh ng ô m u
nên dùng là ch s giá tr cơ b n, đ c bi t xem xét đ n th i gian c n thi t đ ti n hành
phân tích s li u và t m quan tr ng c a các k t qu . Ch s giá tr liên quan có th là ví d
ch a các ngư ng đ i v i kh năng tái sinh t nhiên như đi n hình nêu rõ trong Ph l c 5.
26 Đ tránh đư c vi c các bên liên quan bi t v trí c a các ô m u, không nên đánh d u ranh gi i
c a các ô m u, nhưng ch ghi l i các to đ c th đ ti n hành đo đ c sau này.

3 . V A I T R Ò C A C Á C T C H C V À D Á N L I Ê N
Q U A N
Sau đây là gi i thi u t ng quan v các t ch c, chương trình và d án khác nhau có liên
quan đ n công tác qu n lý r ng t i t nh Qu ng Bình. Nh ng thông tin nêu ra đây đư c
ph n ánh t các cu c h p v i đ i di n c a các t ch c, d án và chương trình trong
chuy n công tác ng n h n.
Công ty lâm công nghi p B c Qu ng Bình
Tr c thu c s qu n lý c a UBND t nh Qu ng Bình, Công ty Lâm công nghi p b c Qu ng
Bình là m t đơn v nhà nư c qu n lý sáu Lâm trư ng và ba Ban qu n lý R ng phòng h
thu c phía b c c a t nh Qu ng Bình. T i hai huy n Tuyên Hoá và Minh Hoá, công ty ch u
trách nhi m qu n lý toàn b di n tích đ t r ng chưa đư c giao cho các h . Ngoài nhi m
v kinh doanh v lâm nghi p và giám sát các QBL RPH, công ty còn đư c giao th c hi n
chương trình 661 (xem chi ti t t i ph n v Lâm trư ng). Công ty cũng có ít kinh nghi m
v nhân gi ng và tr ng m t s lo i cây b n đ a27. Tuy nhiên, do chuy n đ i t doanh
nghi p nhà nư c sang đơn v t kinh doanh nên nh ng lo i cây b n đ a này không đư c
nhân gi ng và tr ng n a vì công ty ph i t p trung sang nhân gi ng và tr ng các lo i cây
mang l i l i nhu n trong th i gian ng n hơn.
Các lâm trư ng nhà nư c
Theo Quy t đ nh s 18728 c a Th tư ng ch nh ph , ban hành vào tháng 9 năm 1999,
các Lâm trư ng nhà nư c s chuy n đ i thành các các đơn v t kinh doanh. M c dù
kinh doanh v lâm nghi p, các lâm trư ng v n là các đơn v th c hi n chương trình
66129. R ng phòng h sông Yên thu c s qu n lý c a Lâm trư ng Tuyên Hóa và R ng
phòng h sông Rào Nam thu c Lâm trư ng Minh Hóa. Đ i v i nh ng di n tích thu c
Chương trình 661, s ph i h p gi a Lâm trư ng và ngư i dân ch h n ch qua các h p
đ ng tr ng và b o v r ng, Liên quan đ i v i công tác tr ng r ng, các h dân đư c chi
tr cho công lao đ ng trong khi các h p đ ng b o v thư ng có m c giá 40.000 đ/ha và
đư c tr theo hàng năm30. Tuy nhiên, các h ký h p đ ng l i không có quy n thu hái hay
khai thác b t kỳ lâm s n nào ngo i tr các lâm s n ph 31. T ng di n tích tr ng r ng đư c
c p ngân sách t chương trình 661 dư ng như khá h n ch , vào năm 2004 ch có 40 ha
r ng đư c tr ng t i huy n Minh Hóa và 70 ha t i huy n Tuyên Hóa32.
27 Vi c nhân gi ng đư c h p đ ng v i các đơn v kinh doanh nh - nh ng đơn v thu hái h t t
r ng và v nhân gi ng t i vư n ươm.
28 Quy t đ nh s 187/1999/QD-TTg, c a Th tư ng chính ph ba hành ngày 16 tháng 9 năm 1999,
v vi c đ i m i cơ ch t ch c và qu n lý c a các Lâm trư ng nhà nư c.
29 Quy t đ nh s 661/QD-TTg, ban hành ngày 29/07/1998 v vi c thay đ i chương trình 327, thành
chương trình chung là “Chương trình tr ng m i 5 tri u ha r ng” ho c đơn gi n g i là “chương
trình 661”. Chương trình đ i m i này đ i di n cho chính sách lâm nghi p c a Vi t Nam đ n
năm 2010.
30 10.000 đ đư c Lâm trư ng trích l i đ dành cho phí qu n lý d ch v .
31 C n có gi y phép đ ng ý c a S NN&PTNT v vi c cho phép khai thác mây trong di n tích r ng
phòng h . Tuy nhiên, vi c xin đư c gi y phép dư ng như khá ph c t p nên đ n nay v n chưa
có thông tin v vi c Lâm trư ng đã đư c c p gi y phép khai thác.
32 S li u do Chi c c Phát tri n Lâm nghi p cung c p.

M t đ i di n t Lâm trư ng Minh Hóa cho bi t các h dân đư c c p cây gi ng và ti n
công lao đ ng cho vi c tr ng r ng trên ph n di n tích đ t c a h . Sau khi thu ho ch, s n
ph m s đư c phân chia gi a h và Lâm trư ng tùy theo ch t lư ng c a r ng tr ng33.
Ngoài ra, Lâm trư ng cũng đã cung c p cây gi ng đ th c hi n chương trình tr ng cây
ng n ngày nh m h tr c i thi n đi u ki n thu nh p c a ngư i dân thông qua các h p
đ ng đư c ký trư c (xem chi ti t t i Chương 2.3).
Ban Qu n lý R ng Phòng h
Các Ban Qu n lý R ng phòng h (BQL RPH) có trách nhi m qu n lý đ i v i các r ng
phòng h n i li n nhau v i di n tích l n hơn 5.000 ha v i m c đích ch ng khai thác b t
h p pháp. Các xã Minh Hoá, Tr ng Hoá, Dân Hoá và Hoá Sơn (huy n Minh Hoá) là
nh ng xã ti p giáp v i Lào v i t ng di n tích đ t lâm nghi p đư c phân lo i là r ng
phòng h , thu c s qu n lý c a BQL RPH Minh Hoá. T i huy n Tuyên Hoá, BQL RPH
Thanh Lâm qu n lý ph n di n tích phía tây b c c a các xã Lâm Hoá, Thanh Hoá và
Hương Hoá.
Vi c ngư i dân đ a phương khai thác g đ làm nhà ho c đ dùng trong gia đình không
đư c phép t i các khu v c r ng phòng h . Ngư i dân ch đư c phép l y m t s lâm s n
ph ho c l y c i t i khu v c r ng này. Tương t đ i v i vi c qu n lý r ng c a các Lâm
trư ng, các h dân đư c h p đ ng v i Lâm trư ng ho c b o v 34 ho c tr ng r ng. Và
vi c tr ng r ng theo các h p đ ng này l i ph thu c vào các quy t đ nh c a S Nông
nghi p Đ a chính, v i t ng gía tr khai thác là 1,750,000 đ/ha đư c tr cho năm đ u tiên
cho công tr ng và chăm sóc. Các h p đ ng b o v thư ng có th i h n 5 năm, và s
đư c gia h n m i n u h gia đình b o v hi u qu ho c đ xu t lên BQL RPH đ chuy n
thành r ng phòng h n u th y phù h p.
D án Lâm s n ngoài g /IUCN
D án Lâm s n ngoài g đư c th c hi n t i ba xã thu c huy n Tuyên Hoá, xã Kim Hoá,
Nam Hoá và Đ ng Hoá. D án ch y u t p trung h tr ngư i dân t i các xã tr ng mây,
cây thu c cho m c đích tiêu th t i ch và tr ng Lu ng. V i s h tr c a D án, gi ng
viên đ a phương cung c p các khoá t p hu n k thu t liên quan. Các ho t đ ng khác bao
g m h tr ngh nuôi ong, mây tre đan lát.
Đ i v i ho t đ ng tr ng mây, m i thôn có m t h đư c h tr làm vư n ươm t mây m .
D án s mua cây mây con l a đ u tiên t vư n ươm c a các h và phát cho 11 h
trong thôn đ tr ng. Ngoài ra, d án đang có k ho ch h tr làm vư n ươm mây con t
h t35.
D án C i thi n Sinh k Mi n Trung (Gi m nghèo Mi n Trung)
D án Gi m nghèo Mi n Trung do Ngân hàng Châu Á (ADB) tài tr đư c th c hi n t i
b n t nh, Qu ng Bình, Qu ng Tr , Th a Thiên Hu và Kon Tum. D án này có năm h p
ph n chính: t o thu nh p, an ninh lương th c, tăng cư ng th ch , nâng cao năng l c đ a
phương và qu n lý d án. Kh năng th c hi n các ho t đ ng tr c ti p liên quan đ n lâm
33 Trong nh ng trư ng h p t t nh t, h gia đình đư c gi l i 50% s g khai thác đư c. Vì v y,
m c d u đư c đ u tư ban đ u nhưng các h v n ph i ch u r i ro.
34 Cùng đ nh m c đư c áp d ng b i các Lâm trư ng.
35 M t h gia đình t i thôn H Lào, xã Thu n Hóa đã làm vư n ươm cây mây m t cách thành công
t năm 1999 v i s h tr c a D án ATLT trư c đây. Vi c nhân gi ng mây con t h t s
đư c ti n hành t i vư n h . Ngư i dân đ a phương có nhu c u khá cao v mây con gi ng.

nghi p khá h n ch vì hi n t i hai huy n Tuyên Hoá và Minh Hoá đang t p trung ch y u
vào giao thêm đ t lâm nghi p. M c d u r t chú tr ng đ n h tr c ng đ ng trong qu n lý
r ng nhưng không có gì l y làm ch c r ng D án Gi m nghèo Mi n Trung s ti n hành
th c hi n các ho t đ ng liên quan trong nh ng năm t i do h n ch v ngân sách và m c
tiêu chính c a d án nh m vào công tác giao đ t lâm nghi p đã lên k ho ch. Đ i v i
ho t đ ng h tr giao đ t lâm nghi p, D án Gi m nghèo Mi n Trung đ nh hư ng giao
đ t lâm nghi p cho các nhóm h ho c cho c ng đ ng trong trư ng h p có các nghiên
c u đi n hình và các hư ng d n.
D án Vư n R ng Phong Nha - K Bàng
D án Vư n R ng Phong Nha - K Bàng đư c th c hi n b i t ch c Đ ng th c v t
Qu c t (FFI) và Vư n qu c gia Phong Nha - K Bàng t i sáu thôn vùng đ m thu c b n
xã36. M c tiêu c a D án là nh m cung c p ki n th c, k thu t và công ngh đ thi t l p
các vư n r ng theo d ng c u trúc r ng t nhiên v i k t c u loài mong mu n. Bên c nh
vi c b o t n đa d ng sinh h c, đ m b o các ch c năng c a khu v c sinh thái và môi
trư ng s ng c a c ng đ ng đư c b o t n và duy trì, các vư n r ng cũng s đư c thi t
k nh m đáp ng các nhu c u kinh t c a ngư i dân đ a phương s ng trong khu v c.
Hi n t i, D án đang xác đ nh các lo i cây phù h p v m t sinh thái và có kh năng t o
thu nh p nhanh cũng như l p k ho ch làm vư n ươm cây lâm nghi p đ nhân gi ng các
loài cây b n đ a. Đ i v i ho t đ ng làm vư n ươm gi ng cây b n đ a cùng v i kinh
nghi m có đư c t tr ng d m có kh năng đ ph i h p sau này gi a T ch c FFI ho t
đ ng t i Qu ng Bình và D án QLBV NTNTN MT.
36 Xã Hưng Tr ch, Sơn Tr ch và Xuân Tr ch t i huy n B Tr ch và xã Thư ng Hóa, huy n Minh
Hóa.

4 . Đ Á N H G I Á K H Á I N I M K H U N G V P H Á T T R I N
L Â M N G H I P C N G Đ N G
M c đích chính trong nhi m v c a chuyên gia ng n h n là đánh giá Khung nguyên lý v
phát tri n lâm nghi p c ng đ ng do hai chuyên gia Wode và Apel h tr D án ATLT xây
d ng vào năm 200237. Trên cơ s đánh giá, nh ng can thi p t d án đ i v i đi u ki n
đ t đ i và đ t b ng cũng như di n tích vùng đ m thu c Vư n qu c gia Phong Nha - K
Bàng ph i đư c xác đ nh rõ. Nh ng thay đ i cơ b n v các đi u ki n pháp lý liên quan
đ n lâm nghi p t năm 2002, đ c bi t liên quan đ n qu n lý r ng c ng đ ng đư c tóm t t
t i Ph l c 6.
Vùng đ t đ i đây là nh ng vùng đ t do ngư i dân t c thi u s sinh s ng (ngư i Ch t
và ngư i Vân Ki u – hai dân t c thi u s chính s ng g n biên gi i Lào) nơi mà s n xu t
nông nghi p ch d a vào hình th c đ t nương làm r y trên vùng đ t d c, làm tăng t l
phá r ng t i nh ng vùng này. Nh ng vùng có đi u ki n tương t ch y u thu c ba xã
huy n Minh Hoá, xã Tr ng Hoá, Dân Hoá và Hoá Sơn. Do nh ng xã này là nh ng “xã
biên gi i” (có phía tây giáp v i Lào) nên toàn b đ t lâm nghi p đây đư c phân lo i là
đ t r ng phòng h thu c s qu n lý c a Ban Qu n lý r ng phòng h Minh Hoá. Công tác
qu n lý r ng phòng h c a BQL RPH nh m vào hai hư ng38:
1) Công tác qu n lý c a ngư i dân ch h n ch v i vi c khai thác m t s lâm s n ph
và l y c i39, không xem xét đ n nhu c u h p lý v khai thác g ;
2) Thi u quy n làm ch đ t lâm nghi p d n đ n tình tr ng tiêu c c là h n ch đ ng
l c c a ngư i dân đ u tư công lao đ ng vào phát tri n và qu n lý b n v ng các
ph n di n tích đ t lâm nghi p do h không ch c ch n v nh ng l i ích sau này.
Nh ng tình tr ng trên h n ch đáng k nh ng phương án can thi p liên quan đ n lâm
nghi p c a d án (K t qu 3 trong B ng ma tr n l p k ho ch D án) t i ba xã này. Các
đi u ki n kinh t xã h i c a các dân t c thi u s không có gì thay đ i đáng k t năm
2002, h v n ưu tiên vào s n xu t nông nghi p và r t ít quan tâm và có kh năng th p đ i
v i phát tri n lâm nghi p40. Nh ng nguyên nhân cơ b n c a tình tr ng phá r ng hi n t i
là do an ninh lương th c h n ch và tình tr ng nghèo đói nông thôn. Nh ng h tr c a
d án trong th i gian t i nên t p trung vào xây d ng các h th ng canh tác nông nghi p
mang l i năng su t cao hơn và b n v ng v m t sinh thái (K t qu 2), cũng như t o các
cơ h i mang l i thu nh p t ch bi n và phát tri n th trư ng đ i v i các s n ph m t lâm
s n ngoài g (K t qu 4). Liên quan đ n đi u này, c n ti n hành nghiên c u phân tích và
phát tri n th trư ng (PT&PTTT).
37 Apel, U. và Wode, B. 2002 – Khung nguyên lý v phát tri n lâm nghi p c ng đ ng – Tài li u D
án ATLT.
38 Xem Chương 3 đ bi t thêm thông tin chi ti t v Ban Qu n lý r ng phòng h .
39 Không đư c ch t cây đang s ng, ch đư c thu hái nh ng cây, cành đã ch t v làm c i.
40 Đư c đ c p trong báo cáo c a Apel và Wode (2002).

Vùng đ t th p đây là vùng ch y u có ngư i Kinh sinh s ng, v i quy n s d ng đ t
lâu năm đ s n xu t nông nghi p có tư i tiêu và qu n lý ngu n tài nguyên theo t ng cá
nhân41. Khái ni m v qu n lý r ng c p h gia đình do hai chuyên gia Apel và Wode đ
xu t (năm 2002) đã b thay đ i và b sung d a trên nh ng nh n đ nh và đ xu t đưa ra
trong chương 2 và t kinh nghi p c a D án LNXH Sông Đà, D án Phát tri n Nông thôn
Đăk Lăk và D án H tr Lâm nghi p do ADB tài tr , t năm 2002. Khái ni m qu n lý
r ng c p h gia đình đư c g i tên l i là khái ni m qu n lý r ng c ng đ ng, do kinh
nghi m chung cho th y vi c b o v và qu n lý di n tích r ng t nhiên xa khu dân cư ch
có th hi u qu khi đư c qu n lý b i các nhóm h ho c b i c ng đ ng. Khái ni m qu n lý
r ng c ng đ ng đư c hi u là qu n lý r ng b i các nhóm s d ng r ng, nh ng ngư i s
cùng nhau ch n m t gi i pháp tác đ ng phù h p trong qu n lý r ng t nhiên trong b i
c nh đ t lâm nghi p đư c giao cho các h gia đình riêng l .
M c d u thu c huy n B Tr ch nhưng vùng đ m Vư n qu c gia Phong Nha - K Bàng
đư c m r ng đ n xã Thư ng Hóa thu c phía Đông c a huy n Minh Hóa. Xã này cũng
thu c khu v c tác đ ng c a D án Vư n r ng Phong Nha-K Bàng c a FFI, v i khái
ni m lâm nghi p và hư ng d n th c hi n lâm nghi p42 m i đư c xây d ng b i chuyên
gia qu c t lâm nghi p c a FFI. Do nh ng h n ch nh t đ nh, các nhi m v c th không
th đưa ra trong chuy n công tác ng n h n. Vì th , đ xu t đây là phương pháp hi n t i
nên đư c ti p t c và nh ng s a đ i, đi u ch nh s đư c tíên hành qua các tài li u hư ng
d n và tài li u t p hu n c a D án QLBV NTNTN MT.
41 Apel và Wode (2002).
42 Wode, B. 2005. FFI – Tài li u L p k ho ch Phát tri n lâm nghi p c ng đ ng.

5 . K H Á I N I M V Q U N L Ý R N G C N G Đ N G
5 . 1 C á c b ư c t c h c v à k t h u t
Khái ni m lâm nghi p đư c đ c p đây ch y u đư c đúc rút t nh ng kinh nghi m
trong qu n lý r ng c ng đ ng c a D án LNXH Sông Đà, D án H tr Lâm nghi p do
ADB tài tr và D án Phát tri n Nông thôn Đăk Lăk. Tuy nhiên, th c t tình hình v giao
đ t lâm nghi p cho các h gia đình đã d n đ n m t s thay đ i đáng k v cơ c u t ch c
và k thu t d dàng nh n th y, v i vi c thành l p các nhóm s d ng đ i di n cho m t
trong nh ng h p ph n ch y u. Nh ng bư c chính trong nguyên lý này theo như tài li u
“B ng ma tr n v Thành l p các K ho ch thí đi m v qu n lý r ng c ng đ ng năm 2003-
2004”, do Nhóm Công tác qu c gia v QLRCĐ hư ng d n và vì th các bư c này đ u
phù h p v i chính sách phát tri n lâm nghi p c p qu c gia (xem Ph l c 7).
Các bư c t ch c và k thu t đư c đ xu t v xây d ng công tác QLRCĐ đư c nêu rõ
trong các chương sau. Khái ni m QLRCĐ g m có chín bư c như sau.
Bư c 1: Tri n khai t i các xã
Bư c 2: Đánh giá các trư ng h p tranh ch p ranh gi i hi n có liên quan đ n giao đ t
giao r ng và h tr gi i quy t tranh ch p
Bư c 3: Thành l p các nhóm s d ng r ng
Bư c 4: Xây d ng/đi u ch nh các quy ư c b o v r ng
Bư c 5: Phát tri n lâm nghi p dài h n và đ nh hư ng khai thác, s d ng
Bư c 6: Đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia
Bư c 7: Xây d ng các k ho ch qu n lý r ng c ng đ ng
Bư c 8: Xác đ nh, làm rõ trách nhi m và nhi m c c a các xã trong công tác qu n lý
r ng c ng đ ng
Bư c 9: Giám sát và đánh giá
5 . 1 . 1 Á p d n g t i c á c x ã
Vi c áp d ng nguyên lý qu n lý r ng c ng đ ng không th ép bu c c ng đ ng mà c n
ph i xu t phát t yêu c u c a c ng đ ng. Nh m t o m i quan tâm t c ng đ ng và tinh
th n làm ch c a c ng đ ng trong quá trình ra quy t đ nh liên quan đ n qu n lý r ng,
ngư i dân c n đư c thông báo rõ v nh ng l i ích trung h n và ng n h n cũng như
nh ng phương án hi n có khi áp d ng nguyên lý này.
C ng đ ng đư c yêu c u g i đơn xin gi y phép QLRCĐ. Gi y phép s do UBND xã
chu n b và g i lên UBND huy n đ phê duy t. Ch t ch UBND huy n s xem xét và
phê duy t gi y phép QLRCĐ. Ngoài ra, Phòng NN-ĐC và H t Ki m lâm s ch u trách
nhi m tham mưu cho UBND t nh v xem xét và phê duy t gi y phép.
Đ h tr cho quá trình này, c n t ch c m t cu c h p xã đ gi i thi u cho đ i di n lãnh
đ o xã và các thôn có ti m năng v các m c tiêu, nhi m v c th và l i ích c a mô hình
QLRCĐ.

Đ c bi t là c n ph i đ c p chi ti t nh ng l i ích và quy n l i dài h n - nh ng đi m có th
không đư c xem xét đ n trong bư c l p k ho ch c a các bên liên quan. Thông qua h p
thôn, đ i di n thôn s cung c p nh ng thông tin c n thi t đ n m i ngư i dân trong thôn
và h tr h trong quá trình ra quy t đ nh. Các t rơi s giúp nh c nh ngư i dân, hư ng
d n và đ m b o r ng t t c nh ng thông tin c n thi t đư c truy n t i và ph bi n thông
qua các cu c h p thôn.
Các xã quan tâm đ n gi y phép th c hi n QLRCĐ c n đ trình đơn lên huy n đ xin gi y
phép. Đơn xin gi y phép c n chu n b theo m u chu n do UBND xã hư ng d n, sau đó
đư c trình lên UBND huy n đ phê duy t. Phòng NN-ĐC và H t Ki m lâm huy n là các
cơ quan tham mưu cho UBND huy n đ xác đ nh s li u và tính phù h p trong đơn xin
gi y phép c a xã.
Trong quá trình xem xét và phê duy t, Ch t ch UBND huy n ph i đ m b o r ng các h
th ng h tr c n thi t s đư c cung c p v i ngân sách liên quan đư c h tr t các
chương trình hay d án c a chính ph và c a đ a phương như đóng góp t các nhà tài
tr ho c các T ch c phi chính ph (NGO).
5 . 1 . 2 Đ á n h g i á c á c t r ư n g h p t r a n h c h p h i n t i
v à n h n g t r ư n g h p t r a n h c h p c ó k h n ă n g
s x y r a t c ô n g t á c g i a o đ t g i a o r n g v à h
t r g i i p h á p g i i q u y t t r a n h c h p
Trư c khi b t đ u công tác QLRCĐ, c n ti n hành đánh giá và tri n khai nh ng bư c c n
thi t nh m gi i quy t các v vi c tranh ch p liên quan đ n giao đ t giao r ng. Nh ng
nguyên nhân cơ b n gây tranh ch p là không rõ ràng v ranh gi i gi a các thôn, xã cũng
như các bư c xem xét trong quá trình giao đ t lâm nghi p không đ y đ và phù h p.
Nh ng v tranh ch p hi n t i có kh năng kéo dài trong quá trình QLRCĐ, đ c bi t m i
m t khi các quy ư c b o v r ng đư c tăng cư ng áp d ng phù h p. Vì th ch c ch n
c n ti n hành gi i quy t các v tranh ch p hi n t i trư c khi tri n khai phương
pháp QLRCĐ.
Bên c nh nh ng đánh giá ban đ u t i c p xã, nh ng v tranh ch p hi n t i c n đư c xác
đ nh rõ qua các cu c h p thôn khi ti n hành đánh giá hình th c giao đ t lâm nghi p phù
h p. Nguyên nhân ch y u c a tranh ch p đư c ph n ánh b i các h gia đình - nh ng
h không đư c xem xét trong quá trình giao đ t lâm nghi p và do v y không đư c nh n
đ t. Như đã đ c p trên, tranh ch p ch có kh năng x y ra khi vi c áp d ng các quy
ư c b o v r ng đư c tăng cư ng và nh ng h không nh n đ t nh n th y h không
đư c quy n s d ng di n tích đ t mà h đã s d ng trư c đây. Nh ng nguyên nhân
khác gây tranh ch p còn do ranh gi i gi a các thôn và/ho c xã lân c n không rõ ràng.
M i m t khi xác đ nh rõ các v tranh ch p hi n có, d án c n có nh ng bư c h tr và
đóng vai trò trung gian trong gi i quy t tranh ch p, khuy n khích các đ i tư ng có tranh
ch p v i nhau cùng nhau gi i quy t v n đ c a h . Khi các đ i tư ng tranh ch p không
có kh năng th a thu n cùng nhau đ gi i quy t tranh c p thì nh ng thông tin liên quan
v v tranh ch p ph i đư c ph n ánh lên các c p chính quy n cao hơn đ gi i quy t.
Th i gian c n thi t đ gi i quy t tranh ch p có th là hàng tu n hay th m chí hàng tháng
tùy thu c vào hình th c và m c đ tranh ch p th c t .
5 . 1 . 3 T h à n h l p c á c n h ó m s d n g r n g
Do r ng t nhiên đư c phân chia thành nh ng lô kho nh nh đ chia cho các h gia đình
trong thôn nh m đ m b o tính công b ng, nên th c t là c n ph i ti n hành các bư c

xem xét liên quan đ n qu n lý và b o v r ng. Đ u tiên là vi c qu n lý theo nh ng lô nh
b i các h gia đình làm tăng kh i lư ng công vi c đòi h i đ i v i xác đ nh ranh gi i , b o
v và qu n lý lô r ng t nhiên. Đ c bi t đ i v i r ng th c p có m t đ cây b i dày và
phát tri n nhanh thì công vi c xác đ nh làm rõ ranh gi i gi a các lô c n ph i đư c ti n
hành thư ng xuyên.
Các lô đã chia đư c ch n theo hình th c đ m b o công b ng v đ c đi m, đi u ki n
trong m i lô. Ngoài vi c m t s h nh n đư c hai ho c 3 lô có di n tích nh hơn, nh ng
lô này thư ng dài và h p43, thư ng ch y t chân đ i lên đ n đ nh đ i. Hình d ng h p c a
các lô và đ cao trung bình c a cây trong lô thư ng đư c khai thác l y g xây d ng là
kho ng 20 đ n 30 mét, nên có kh năng cây b khai thác s ng v phía lô bên c nh44,
gây t n h i đ n lô r ng.
M c dù xét dư i góc đ qu n lý và b o v các lô g n nhau s phù h p hơn nhưng
thư ng thì m t nhi u công qu n lý hơn45, r t khó ch c ch n r ng các h có đ ngu n l c
đ b o v các lô nh xa trung tâm thôn hơn. Nh ng ph n di n tích r ng như th thư ng
rơi vào r ng t nhiên - nh ng ch đã b khai thác v i nhi u m c đ khác nhau. Ngoài ra,
qua các cu c ph ng v n các h cho bi t là h không có trách nhi m b o v các lô r ng
lân c n kh i b khái thác b t h p pháp.
Cu i cùng nhưng không kém ph n quan tr ng là c n xem xét kh i lư ng công vi c hành
chính t vi c xây d ng đ n phê duy t và giám sát các k ho ch qu n lý r ng đ i v i các
lô c a các h gia đình.
M c d u có ph n ánh th c t v b o v và qu n lý r ng, ch có nh ng h ngư i Kinh
đ m b o quy n s h u m nh hơn g n v i trách nhi m các nhân trong qu n lý b o v
r ng. Tuy nhiên, nh ng ph n ánh như th l i đư c nêu lên d a trên th c t là t xưa đ n
nay không có lô nào đư c áp d ng công tác qu n lý và b o v . Đi u này ch y u x y ra
do không có ho t đ ng ti p n i nào đư c ti n hành sau khi giao đ t giao r ng.
Vì th bư c đ u tiên khi ti n hành thành l p nhóm s d ng là c n ph i thông báo rõ
ràng và c th v i các ch đ t lâm nghi p v nh ng thông tin, phương pháp trong qu n
lý r ng. Đ c bi t là ph i đ m b o cho m i ngư i dân hi u r ng vi c giao đ t giao r ng,
qu n lý và b o v r ng có th có nh ng ch c năng khác nhau. Vì th c n s d ng
b n đ s d ng đ t hi n t i v i thông tin c th v quy n s d ng và hi n tr ng r ng theo
như k t qu c a quá trình GĐGR đ h tr bư c này. Trên cơ s b n đ này, di n tích
r ng c a thôn c n ph i đư c chia thành các ti u khu46 trư c khi b t đ u th o lu n v vi c
thành l p nhóm s d ng r ng.
Đ ng th i vi c c ng đ ng thôn xác đ nh các cơ ch phù h p v chia s kinh nghi m và
l i ích trong và gi a các nhóm cũng quan tr ng không kém. Ngoài ra, cũng ph i xác đ nh
các quy đ nh, hình th c phân chia g cho các h gia đình nên c n t ch c h p thôn g m
các trư ng thôn và các nông dân n ng c t trong thôn đ th o lu n và xây d ng các
phương án khác nhau đ sau này có th đ đánh giá trong cu c h p thôn chung nh m
đưa ra s ch n l a các th t c chu n có giá tr trong toàn thôn47. Trên cơ s đó, ngư i
43 Xã Hoá H p là m t ví d đi n hình nơi vi c giao đ t giao r ng đư c ti n hành theo hình th c
giao theo t ng d i h p có chi u r ng t 10 đ n 20 mét và chi u dài t 1 đ n 2 km.
44 Đ c bi t liên quan đ n th c t khi đ n, cây thư ng ng d c theo đư ng đ ng m c đ tránh
đư c thi t h i ngoài t m ki m sóat.
45 Ví d tr ng r ng ho c canh tác trên đ t tr ng đ i núi tr c đư c giao.
46 Các ti u khu thư ng đư c xác đ nh theo di n tích lo i r ng, c u trúc r ng và cách qu n lý. Các
ti u khu thư ng là các đơn v đi u tra và l p k ho ch qu n lý.
47 Vì đây s là l n đ u đ i v i nh ng ngư i dân tham gia xây d ng và th ng nh t các quy ư c b o
v và phát tri n r ng đ chia s trách nhi m và l i ích v i nhau, nên c n ph i làm rõ là các quy

dân c n có kh năng thành l p các nhóm s d ng r ng đ qu n lý và b o v r ng t
nhiên đã đư c giao. Vì di n tích r ng c a m i nhóm đ i di n cho m i đơn v l p k ho ch
qu n lý r ng nên khuy n cáo là s nhóm trong m i thôn không nên vư t quá 10, và m i
nhóm ít nh t ph i có 5 h (có th hơn). Lý tư ng là s nhóm đư c thành l p s d a trên
s ti u khu r ng hi n có, thư ng là đ i di n cho đơn v đi u tra r ng và l p k ho ch
qu n lý r ng.
5 . 1 . 4 X â y d n g / đ i u c h n h , b s u n g c á c q u y ư c b o
v v à p h á t t r i n r n g
Vi c chuy n gia trách nhi m v qu n lý và b o v r ng cho các bên liên quan t i đ a
phương đòi h i c n có chuy n gia v các quy n liên quan. Vì th , c n xây d ng khung
quy đ nh v qu n lý r ng c ng đ ng nh m t o đi u ki n cho ngư i dân đưa ra và tăng
cư ng các quy n ti p c n và nh ng h n ch v s d ng và khai thác tài nguyên c a thôn
có th d dàng b ngư i bên ngoài xâm ph m ho c ngay c các thành viên trong thôn,
đ c bi t có xem xét tài nguyên r ng xã khu v c dân cư.
Nh m cung c p môi trư ng quy đ nh đ i v i c ng đ ng đ tăng cư ng các quy n l i s
d ng r ng c a h , Quy ư c B o v và Phát tri n r ng c p thôn c n ph i đưa vào áp
d ng theo quy đ nh nêu rõ trong Thông tư s 56/1999/TT-BNN-KL. Tuy nhiên, quy đ nh l i
không ch rõ s c n thi t v s tham gia, nên thư ng kéo theo m t lo t các lu t c m áp
đ t đ i v i c ng đ ng, ch t n gây ra các hi u qu trái ngư c. Vì th , quan tr ng là c ng
đ ng ph i t h xây d ng các quy ư c phù h p v i nh ng đi u ki n và các nhu c u c
th c a h .
Quy ư c b o v và phát tri n r ng nh m h tr nâng cao kh năng c a các bên liên quan
ti n hành phân tích tài nguyên r ng và các quy đ nh xưa nay c a h , v n d ng các quy
ư c v b o v r ng đáp ng đư c các nhu c u và m i quan tâm c a h và c a nhà nư c
trong qu n lý r ng. Vi c tăng cư ng kh năng c a ngư i dân trong qu n lý và b o v
r ng d a trên các quy ư c do h xây d ng nên và đư c các c p chính quy n liên quan
phê duy t là r t quan tr ng trong vi c t tuân th và th c hi n và đ m b o công tác qu n
lý r ng đư c xã h i ch p nh n. Các bên liên quan tham gia vào quá trình ra quy t đ nh s
h tr hơn n a trong vi c nâng cao s tin tư ng và trao đ i thông tin v i chính quy n đ a
phương.
Quá trình xây d ng quy ư c b o v và phát tri n r ng bao g m các cu c h p thôn b n
qua đó các thành viên trong c ng đ ng chia s và trao đ i các ý tư ng và ý ki n v xây
d ng quy ư c và th ng nh t h mu n đ t đư c gì qua xây d ng và th c hi n quy ư c.
Quy ư c b o v và phát tri n r ng c n có các thông tin c th v (a) các di n tích r ng
đư c phân nhóm theo các m c đích c th , (b) l i ích và x ph t, (c) các quy đ nh v săn
b n và chăn th và (d) phòng ch ng cháy r ng trên cơ s các cu c th o lu n cùng nhau
trong hai đ n b n bu i h p thôn.
Ngư i dân trong thôn ph i nh n th c và đ m b o đư c quy ư c b o v và phát
tri n r ng đ c p đ n toàn b di n tích r ng trong thôn, vì ph n di n tích không đưa
vào quy đ nh có kh năng b khai thác các ngu n tài nguyên r ng tuỳ ý, d n đ n vi c xâm
ph m và/ho c khai thác b t h p pháp. N u trư ng h p đã có các quy ư c, c n khuy n
cáo đánh giá m c đ tham gia c a ngư i dân trong trình xây d ng, nh n th c và m c đ
ch p nh n c a ngư i dân đ a phương đ i v i quy ư c. M t ch tiêu chính c n ph i đánh
giá đ i v i t ng khu v c r ng đư c qu n lý c th (khu v c khai thác c i, khu v c chăn
th , khu v c r ng đ u ngu n …) có đư c đ c p c th , đ y đ và rõ ràng trong quy ư c
ư c s tuỳ thu c vào đi u ch nh và v n d ng n i b ngay khi các kinh nghi m th c t đ u tiên
đư c ngư i dân ti n hành (quá trình h c h i tích c c).

không (v i tên đ a phương) và li u ngư i dân có th xác đ nh đư c nh ng khu v c đó
trên th c t , t i hi n trư ng không. Thư ng thì các quy đ nh ch là gi y t đư c thông
qua trong cu c h p thôn mà ngư i dân trong thôn không có cơ h i đ đóng góp và b
sung nh ng nguy n v ng và nhu c u c a h .
Ch khi quy ư c đư c xây d ng và thông qua b i toàn b ngư i dân trong thôn, thì
trư ng thôn m i đ trình quy ư c đó lên chính quy n xã và sau đó chính quy n xã s
trình lên chính quy n huy n đ phê duy t. K t qu quy ư c đư c phê duy t là tài li u
pháp lý mang tính b t bu c nh m đ m b o các quy n s d ng đ t và cơ s b sung
v qu n lý hành chính c p cao hơn đ h tr trong vi c gi i quy t các trư ng h p vi
ph m mà thôn b n không th t gi i quy t.
Ngư i dân trong thôn ph i t ch u trách nhi m đ m b o r ng các quy ư c do h xây
d ng và th c hi n nghiêm ch nh. Đây là m t trong nh ng lý do chính lý gi i t i sao s
tham gia c a các thành viên trong thôn trong quá trình xây d ng quy ư c là h t s c quan
tr ng và c n thi t. Qua quá trình th c hi n và tăng cư ng các quy ư c b o v và phát
tri n r ng, ngư i dân đ a phương tr nên quen d n v i nh ng quy n l i và trách nhi m
c a chính h cũng như các m c ph t đư c áp d ng đ i v i t ng trư ng h p vi ph m.
Các t rơi v i nh ng thông tin quan tr ng trong quy ư c s là m t công c h u hi u
thông báo cho toàn b c ng đ ng v n i dung quy ư c b o v và phát tri n r ng c a
chính h .
Các nhóm b o v r ng đư c thành l p nh m đ m b o vi c tuân th các quy ư c b o v
và phát tri n r ng. Vi c hình thành các nhóm b o v cũng giúp gi m chi phí cơ h i khi có
nhi u h gia đình h p tác cùng nhau b o v tài nguyên r ng c a h .
Bên c nh nh ng nghĩa v c a ngư i dân v b o v tài nguyên r ng, các quy ư c cũng
t o cơ h i hơn cho ngư i dân v hư ng l i ích t r ng thông qua khai thác g và các lâm
s n ph .
Các quy ư c ch tr thành các công c hi u qu trong b o v r ng n u ngư i dân v n ý
th c cao sau khi quy ư c đã đư c xây d ng. Đi u này có th đư c h tr thông qua vi c
ph n ánh vi c th c hi n quy ư c trong các cu c h p thôn và vi c giám sát và đánh giá
ph i đư c ti n hành hàng năm.
Vi c GS&ĐG nên k t h p v i giám sát bên ngoài b i H t Ki m lâm và v i giám sát n i
b b i chính c ng đ ng nh m nâng cao nh n th c c a các bên liên quan và đánh giá
ki u có c n đi u ch nh hay c n thêm s h tr bên ngoài d a trên nhu c u c a ngư i
dân. Trong khi ti n hành GS&ĐG quá trình xây d ng quy ư c, vi c n m rõ n i dung
quy ư c cũng như tiêu chu n th c hi n c n đư c đánh giá.
5 . 1 . 5 T m n h ì n / đ n h h ư n g d à i h n v s d n g v à
p h á t t r i n r n g
Quy n s d ng c th và hi n tr ng r ng đã đư c xác đ nh và nêu rõ trong b n đ s
đ ng đ t hi n t i - k t qu c a quá trình GĐGR c n có s n t i thôn. Vi c hình thành nhóm
s d ng s xác đ nh rõ các đơn v trong l p k ho ch qu n lý r ng (xem Chương 5.1.3).
Trên cơ s này, đ i di n c a m i nhóm ph i xác đ nh rõ hơn m c đích s n xu t sau này
c a h đ i v i khu v c r ng c th . Đ nh hư ng dài h n c n nêu rõ các loài cây mu n
tr ng, phân b các loài cây và đư ng kính t i thi u đ t yêu c u khai thác.
Vì ti m năng r ng c a lô r ng khác nhau v phân b các loài cây, s n lư ng và ch c
năng, nên ph i xây d ng h th ng qu n lý áp d ng trên cơ s nh m đ m b o các l i ích
đư c t i đa hóa v lâu v dài. Ch khi n u h th ng qu n lý đư c áp d ng nh t quán v i
m c tiêu qu n lý đư c xác đ nh t nh ng giai đo n đ u thì có th tránh nh ng can thi p
không thu n l i trong su t qu trình s n xu t. Nói cách khác, m t đ nh hư ng v c u trúc

r ng mong mu n có th cung c p các ch c năng r ng và các lâm s n nhìn th y đư c và
không nhìn th y đư c c n đư c xây d ng trư c khi ti n hành b t c h th ng qu n lý
lâm sinh nào.
Quá trình này đư c t o đi u ki n b ng cách ph n ánh tài nguyên r ng hi n có (phân b
các loài cây l y g có giá tr và các lâm s n ngoài g ) và đi u ki n t i khu v c r ng (đ
phì c a đ t đư c xem là m t ch tiêu đ đánh giá ti m năng tăng trư ng c a r ng) trong
khi ti n hành đi kh o sát th c đ a trong m nh r ng48. Đ t o đi u ki n và kh năng cho
các ch r ng n m rõ các cơ c u r ng, phân b loài và các tác đ ng liên quan (như chăn
th , cháy r ng, c ) cơ s đ xác đ nh các phương án qu n lý r ng phù h p thì mô t
kho nh r ng có s tham gia c n đư c ti n hành đ i v i m i ph n di n tích r ng thu c
s qu n lý c a m i nhóm s d ng. B ng cách xác đ nh các s n ph m r ng t các loài
cây và đư ng kính t i thi u phù h p đ đi u ki n đ khai thác, có th ti n hành xác đ nh
đư c c u trúc r ng sau này m t cách rõ ràng. S khác nhau gi a c u trúc r ng hi n t i
và tương lai s xác đ nh đư c cách qu n lý nào nên đư c áp d ng.
H tr vi c l p k ho ch này thông qua phương pháp có s tham gia s giúp ngư i dân
hi u rõ lý do và cách th c các quy t đ nh v qu n lý đư c đưa ra và đ m b o r ng các
nguy n v ng và nhu c u c a ngư i dân đư c đưa vào trong các k t qu k ho ch. Kinh
nghi m cho th y khi ngư i s d ng r ng có cơ h i th hi n các nhu c u c a h và tham
gia s hi u bi t c a h trong quá trình thì h tăng quy n làm ch và s n sàng đ m nh n
các trách nhi m qu n lý v lâu dài. S đ m nh n ti p n i đ c l p là m t y u t đ đ t
đư c m c tiêu mong mu n v lâu v dài.
Vì th , tăng cư ng s tham gia c a ngư i dân vào quá trình ra quy t đ nh đ xác đ nh và
th ng nh t m c tiêu qu n lý phù h p đư c xem là m t cơ ch mang tính nguyên t c c n
ph i làm đ đ t đư c s s d ng tài nguyên r ng b n v ng, và do v y k t n i đư c vi c
s d ng r ng v i vi c b o v r ng hi u qu .
5 . 1 . 6 Đ á n h g i á t à i n g u y ê n r n g c ó s t h a m g i a
M c tiêu chính c a vi c đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia là đánh giá tài nguyên
r ng và cung c p các thông tin c n thi t cho các m c đích l p k ho ch và qu n lý r ng.
Cách đánh giá tài nguyên r ng theo hình th c ki m kê r ng đư c ti n hành t i m t ô
m u r ng qua t ng đ t có kho ng cách th i gian c th và v i cư ng đ khác nhau ph
thu c vào di n tích khu v c r ng, lo i d li u và tính chính xác c a các d li u c n thi t.
Đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia ch c n thi t đ i v i nh ng khu v c r ng hi n có
r ng s n xu t49 c n đư c bàn giao cho ngư i dân và có th ti n hành các tác đ ng lâm
sinh như t a thưa hay khai thác sau 5 năm t i. Vì th không c n ti n hành ki m kê đ i v i
các lo i r ng IA, IB, và IC theo tiêu chu n phân lo i r ng c a Vi t Nam.
Đ áp d ng phương pháp đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia, c n ph i ti n hành
xây d ng các mô hình đi n hình đ i v i t ng lo i r ng trư c khi b t đ u th c hi n. M c
đích c a vi c xây d ng các mô hình lý tư ng hay cơ c u r ng qu n lý b n v ng đ có
48 M i ti u khu đ i di n cho m i đơn v quy ư c cho l p k ho ch qu n lý r ng, là m t khu v c
r ng có cùng c u trúc, phân b các loài và cách th c qu n lý. Tuy nhiên, v i cách th c qu n lý
theo nhóm thì nh ng khu v c r ng thu c s qu n lý c a các nhóm s đư c xem là m t đơn v
đ l p k ho ch qu n lý. Đi u này đòi h i c n xây d ng các m c tiêu qu n lý dài h n riêng cho
m i khu v c r ng thu c s qu n lý c a m i nhóm.
49 M c dù r ng t nhiên và r ng tái sinh đư c giao luôn đư c g i là “r ng b o v ” trong các s đ
nhưng khu v c r ng này là r ng phòng h ít xung y u. Vì th , có th ti n hành vi c qu n lý
theo các k ho ch qu n lý đã đư c đ xu t đ i v i nh ng khu v c này (xem chi ti t t i Chương
2.4).

th so sánh v i cơ c u r ng th c t là nh m hình thành các phương án có kh năng đ nh
lư ng và/hay các h n ch đ i v i công tác qu n lý r ng sau này. Ti p n i H i th o Qu c
gia v Qu n lý R ng c ng đ ng50, Nhóm công tác qu c gia v qu n lý r ng c ng đ ng đã
đ xu t ph i h p v i Qu y thác Lâm nghi p đ ti n hành xây d ng các mô hình lý
tư ng đ i v i t t c b y vùng sinh thái c a Vi t Nam.
Trong tình hình phát tri n r ng c ng đ ng t i Vi t Nam các phương pháp phù h p đ
đánh giá tài nguyên r ng c n ph i đư c d a trên hình th c đánh giá tài nguyên có s
tham gia đơn gi n hơn là phương pháp ki m kê r ng mang tính khoa h c đ t tính chính
xác. Ki m kê r ng mang tính khoa h c có kh năng t o ra hàng lo t s li u quá khó đ
ngư i dân đ a phương có th di n gi i. N u ngư i s d ng r ng không đư c tham gia
vào vi c đánh giá tài nguyên r ng thì h s không nh n th y tinh th n làm ch v nh ng
k t qu và vì th h không s n sàng tuân th th c hi n k ho ch qu n lý đư c xây d ng
t nh ng s li u như th . Và vì th , đơn gi n hóa các hư ng d n là r t quan tr ng đ
đ m b o các nhóm s d ng r ng đ u có kh năng n m rõ, thúc đ y và giám sát vi c l p
k ho ch qu n lý r ng. S tham gia đ y đ c a nh ng ngư i s d ng r ng t i đ a
phương c n ph i đư c đ m b o trong su t quá trình, t n d ng đư c các k thu t hi u
qu nhưng đơn gi n v đi u tra r ng và phân tích các s li u đi u tra.
Đánh giá tài nguyên r ng c n đư c tri n khai như m t ho t đ ng cùng h p tác, có s
tham gia c a Ban Qu n lý r ng c a xã đóng vai trò là cán b k thu t, cán b khuy n
nông khuy n lâm xã đóng vai trò là ngư i h tr và nh ng ngư i s d ng r ng t i đ a
phương. S tham gia trong su t quá trình s (i) h tr các bên liên quan t tin trong các
v n đ k thu t-t o đi u ki n cho h ti n hành các đ t đánh giá tài nguyên r ng sau này
m t cách đ c l p, (ii) gi m kh i lư ng công vi c c a các ban ngành liên quan như H t
Ki m lâm và (iii) t o ra s tin tư ng và trao đ i thông tin gi a cán b Ki m lâm và các bên
liên quan t i đ a phương.
Nh ng kinh nghi m th c t đ u tiên t các t nh t i Vi t Nam51 kh ng đ nh nh ng ngư i
s d ng r ng có đ y đ kh năng và m i quan tâm trong quá trình, và thư ng thì ngư i
dân t nh n m nh nhu c u v s li u phù h p s d ng đ c i thi n công tác qu n lý
r ng.
Đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia, g m thu th p và t ng h p s li u và phân tích
s li u đư c ti n hành đ i v i t ng khu v c r ng thu c s qu n lý c a m i nhóm, s
d ng nh ng công c đơn gi n như thư c dây, dây dài đ đo xác đ nh ranh gi i. Đ c đi m
chính trong đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia là không đo đ cao c a cây và
không tính tóan tr lư ng. Mà tr lư ng r ng đư c đ nh lư ng b ng cách xác đ nh s
lư ng cây trên m t c p đ đư ng kính như các ch tiêu th c t đ i v i công tác th c hi n
và giám sát, cũng như d a trên kh năng c a ngư i dân và các cán b h tr .
Ngay khi hoàn t t đi u tra r ng, c n ti n hành t ng h p, phân tích và lưu tr các s li u
thu th p đư c vào h th ng d li u đi u tra đ s d ng cho vi c xác đ nh và đưa ra các
quy đ nh sau này. Vì bư c này đòi h i m t s k năng tính tóan cơ b n nên c n đ n m t
s công c đơn gi n như máy tính b túi, s h tr c a các cán b k thu t đã đư c t p
hu n và cán b khuy n lâm. Tuy nhiên, nh ng ngư i s d ng r ng c n tham gia tích c c
trong su t quá trình. Kinh nghi m t trư c đ n nay cho th y phương pháp là m t công c
đơn gi n trong lâm nghi p c ng đ ng và ngư i dân th y d hi u và d s d ng.
50 H i th o qu c gia v cơ s quy đ nh và th ch đ i v i Qu n lý r ng c ng đ ng t i Vi t Nam, do
Nhóm Công tác QLRCĐ qu c gia t ch c t i Hà N i vào ngày 30 tháng 11 năm 2004.
51 Ví d t t nh Đăk lăk (D án PTNT), Gia Lai và Thanh Hóa (D án H tr Lâm nghi p-ADB), và
t nh Sơn La và Lai Châu (D án LNXH Sông Đà).

Trong su t các cu c đi u tra ti n hành l p l i qua m t kho ng th i gian, nh ng ki n th c
v n thi t v t c đ tăng trư ng s có đư c đ xác đ nh và đi u ch nh thêm cách qu n lý
lâm sinh trong quá trình đánh giá ti p.
Lu t m i v phát tri n và b o v r ng52 quy đ nh đánh giá tài nguyên r ng nên đư c ti n
hành 5 năm m t l n đ i v i t t c các lô r ng có ti n hành khai thác g .
5 . 1 . 7 X â y d n g k h o c h q u n l ý r n g c n g đ n g
Trên cơ s các s li u có đư c t đánh giá tài nguyên r ng và công tác giao đ t giao
r ng, các k ho ch QLRCĐ s đư c xây d ng thông qua các cu c h p thôn. Vi c l p k
ho ch đòi h i s cân nh c k càng v c n đ nh hư ng ho c trong đ i vào đi u gì và có
s đi u ph i c a t t c các ho t đ ng đ đ t đư c m c đích qu n lý dài h n. K ho ch
QLRCĐ là cơ s đ qu n lý r ng hi u qu .
Các k ho ch qu n lý là các tài li u cơ s và c n ph i có và đư c s d ng b i nh ng
ngư i có vai trò trong vi c ra quy t đ nh. K ho ch c n ph i đ c p đ n các tác đ ng lâm
sinh bao g m c các c p đ nh lư ng quy mô khai thác d a trên các k t qu đi u tra,
phương án c i thi n lô r ng và công tác tr ng r ng, g m chu n b tài chính và xác đ nh rõ
trách nhi m. K ho ch QLRCĐ ph i lưu gi đư c và ch ng minh đư c s ch n l a h
th ng lâm sinh nhăm đ m b o r ng t t c các c p qu n lý đ u n m rõ v công vi c và lý
do c th mà h s tri n khai. M c đích c a vi c l p k ho ch QLRCĐ không ch là xác
đ nh rõ các m c tiêu qu n lý đã đư c thông qua mà còn ph bi n nh ng m c đích này
đ n các đ i tư ng liên quan đ n vi c th c hi n k ho ch.
K ho ch QLRCĐ là công c l p k ho ch và giám sát chính đ i v i ngư i s d ng
r ng, nh ng cơ quan, ban ngành liên quan và d án.
Trong quá trình l p k ho ch, các ho t đ ng lâm nghi p c a m i nhóm s d ng r ng s
đư c xác đ nh và đinh lư ng nh m cân b ng t l cung c u v tài nguyên r ng c a thôn
b n. Tình hình cung c p tài nguyên r ng s đư c đánh giá b ng cách so sánh tình hình
th c t thông qua đánh giá tài nguyên r ng có s tham gia v i mô hình lý tư ng ho c
tiêu chu n đư c xây d ng đ i v i t ng lo i r ng c th .Trong trư ng h p có không đ tài
nguyên r ng đ i v i m t lâm s n c th thì các gi i pháp có th s đư c th o lu n nh m
đưa ra tình hình cung c p trong tương lai.
Đi u này s kéo theo k ho ch 5 năm v QLRCĐ, k ho ch s đư c trư ng thôn đ trình
lên chính quy n xã và sau đó s đư c xã g i lên chính quy n huy n đ phê duy t. Sau
khi k ho ch đư c phê duy t, Phòng NN-ĐC s ch u trách nhi m g i k ho ch xu ng cho
BQL thôn.
Phê duy t là bư c r t quan tr ng nh m đ m b o các cam k t đã có (bao g m c quy n
s d ng r ng đ i v i ngư i dân) s đư c th c hi n và tăng cư ng. Nó k t n i k ho ch
QLRCĐ đã đư c xây d ng v i phương pháp có s tham gia d a trên s li u có đư c t i
hi n trư ng v i m t lo t các tiêu chu n b t bu c đư c xây d ng c p cao hơn.
Sau khi đư c phê duy t, k ho ch QLRCĐ 5 năm s đư c chi ti t hóa thành các k
ho ch th c hi n hang năm nh m d n d n đ t đư c các m c tiêu qu n lý dài h n. K
ho ch th c hi n hang năm đư c xây d ng theo d ng b ng bi u, li t kê các ho t đ ng
c n tri n khai trong năm và xác đ nh rõ trách nhi m và nhi m v đ i v i r ng ch r ng c
th .
Các k ho ch s đư c đưa vào các k ho ch Phát tri n Thôn/Xã (VDP&CDP) nh m đ m
b o phát tri n lâm nghi p trong khuông kh phát tri n nông thôn. Vì CDP là k ho ch
52 Quy đ nh này đã đư c Qu c h i thông qua vào ngày 10 tháng 11 năm 2004 và đư c ban hành
vào 01 tháng 04 năm 2005.

đư c các ban ngành đ a phương ch p thu n và h tr nên vi c đưa k ho ch QLRCĐ
vào CDP cũng ph i đ m b o r ng l p k ho ch qu n lý r ng c ng đ ng là y u t không
th thi u đư c trong môi trư ng th ch c a đ a phương.
M t l n n a ph i nh t m nh r ng K ho ch QLRCĐ c n ph i đư c áp d ng và phát huy
hi u qu như m t đi u ki n tiên quy t đ i v i công tác qu n lý r ng đã đư c d ki n. Ch
khi tài nguyên r ng đư c c ng đ ng b o v hi u qu thì k ho ch qu n lý r ng m i có
th đư c th c hi n và phát huy hi u qu , và vì th t o ra m i nh hư ng qua l i gi a hai
phương pháp này.
5 . 1 . 8 X á c đ n h t r á c h n h i m v à n h i m v c a x ã t r o n g
q u á t r ì n h q u n l ý r n g c n g đ n g
Xã là đơn v h p pháp đ u tiên gi a thôn và các c p hành chính cao hơn; vì th xã đóng
vai trò h t s c quan tr ng trong quá trình qu n lý r ng c ng đ ng.
Trong xã, xã c n có ch c năng ch đ o liên quan đ n giám sát vi c phân ph i g , đ m
b o r ng lư ng g khai thác ph i đư c phân ph i đ u gi a các thôn th a và thi u g . C
th , xã c n đ m b o đ nh m c chi phí công b ng đư c áp d ng - đ nh m c mà đã đư c
xây d ng và thông qua b i nh ng đ i di n c a t t c các thôn.
V bên ngoài, xã có nhi m v cung c p cho H t Ki m lâm các thông tin liên quan v th i
gian, đ a đi m và s lư ng cây có đư ng kính khác nhau s đư c khai thác. Đ có kh
năng đ t đư c đi u này, các nhóm s d ng r ng c n chu n b các đ xu t khai thác đ i
v i ti u khu r ng c a h , liên quan đ n “kho ng th i gian qu n lý” (ví d như 3 tháng m t
l n). Vì th s cây đư c phép ch t hàng năm53 ph i cân b ng v i s cây đ xu t đư c
khai thác – nên là nhi m v c a BQL thôn.
Khi BQL thôn đã phê duy t và t ng h p các đ xu t khai thác c a các nhóm s d ng
r ng trong thôn (nên ti n hành vào ngày tháng đã đ nh, ví d như 2 tu n trư c giai đo n
qu n lý), các đ xu t s đư c đ trình lên chính quy n xã và xã ch u trách nhi m thông
báo lên H t Ki m lâm. Đ xu t ph i nêu rõ đ a đi m ti u khu r ng c a nhóm, tên nhóm s
d ng cũng như s lư ng cây có các c p đư ng kính khác nhau s khai thác.
M i m t khi g đư c khai thác có th bán54, xã s ch u trách nhi m tính toán và thu thu
trên s lư ng g đã bán đ cùng chia s l i ích. Tuy nhiên, v i tình hình hi n t i v ph n
l n đ t lâm nghi p đã giao thì c n có m t kho ng th i gian đáng k trư c khi các h có
th b t đ u khai thác g đ bán.
5 . 1 . 9 G i á m s á t v à Đ á n h g i á
Trong su t quá trình th c hi n, c n ti n hành giám sát t i nhi u c p khác nhau nh m
đánh giá ti n đ th c hi n các nhi m v đư c giao đ i v i m i bên tham gia:
53 S lư ng g có th đư c khai thác trong các ti u khu r ng s n xu t (đã đư c xác đ nh qua
ki m kê r ng) đư c nêu trong k ho ch qu n lý r ng 5 năm - đư c c th thành các k ho ch
khai thác hàng năm trong quá trình xây dư ng các k ho ch ho t đ ng hang năm.
54 Do m t s ph c t p hi n t i v vi c th c hi n chia s l i ích theo Quy t đ nh s 178/2011/QD-
TTg và Thông tư liên ngành s 80/2003/TTLT/ BNN-BTC, đ i v i các k ho ch qu n lý r ng
s p t i ch nên đ i chi u v i vi c khai thác g đ dùng còn vi c khai thác g đ bán s đư c
xem xét khi các hư ng d n c th đư c ban hành.

• C p thôn: Giám sát c n ti n hành b ng phương pháp có s tham gia. Có nghĩa
r ng các bên tham gia đ m nh n nh ng trách nhi m và nhi m v đ đánh giá ti n
đ th c hi n c a h so v i m c tiêu k ho ch đã đ t ra. Trong quá trình giám sát,
c ng đ ng s t phân tích các thông tin mà h xác đ nh là quan tr ng (như các
trư ng h p vi ph m lâm lu t, hi u qu trong các quy đ nh v vùng chăn th hay
tác đ ng c a các bi n pháp lâm sinh như t a thưa, tr ng d m hay khai thác).
• C p xã và c p huy n: cán b giám sát c a xã và huy n c n hoàn t t các bư c
báo cáo và các th t c đ đư c phê duy t (m u đơn xin khai thác g hay cam k t
chia s l i ích, chia s m c đóng thu ) và hi u qu t p hu n các phương
phápđư c ti n hành t i c p thôn và c p xã.
• C p t nh: D án cũng v i các cơ quan, ban ngành c p t nh s ti n hành đánh giá
trên cơ s ng u nhiên t i các c p tham gia đánh giá nhu c u đ đi u ch nh k
ho ch qu n lý r ng c ng đ ng đã đưa ra ho c nhu c u v nâng cao năng l c hay
h tr tài chính b sung. Giám sát t i c p t nh có th cung c p các thông tin có giá
tr đ đi u ch nh chính sách chung v lâm nghi p c a t nh và chi n lư c phát tri n
lâm nghi p c a t nh.
C n ti n hành đánh giá gi a kỳ vào cu i giai đo n I c a D án (xem Chương 6.2) nh m
đánh giá tính th c t và kh thi v các công tác k thu t, t ch c, hành chính và tài chính
đã đư c xây d ng, cho phép có nh ng đi u ch nh c n thi t và áp d ng các phương pháp
đưa ra t i dp, n u c n thi t.
5 . 2 C á c t h t c h à n h c h í n h
Lâm nghi p c ng đ ng s không th b n v ng n u đư c xây d ng ngoài chính sách
chung v lâm nghi p và ngoài các cơ c u hành chính hi n hành. Như đã đ c p ph n
trư c, các th t c chính v khái ni m đ xu t là phù h p v i xây d ng chính sách lâm
nghi p c p qu c gia (xem Ph l c 7). C p phê duy t h p pháp quá trình QLRCĐ nên là
c p t nh - c p đưa ra cơ s pháp lý h tr th c hi n thí đi m qu n lý r ng c ng đ ng.
Cơ s pháp lý này c n đư c thông báo r ng rãi cho các cán b nhà nư c ph trách các
xã th c hi n qu n lý lâm nghi p c ng đ ng đ h n m rõ vai trò c a h trong h tr th c
hi n quá trình. S tham gia c a các cơ quan, ban ngành liên quan và c a các cán b hi n
trư ng trong quá trình thí đi m s cung c p thêm các s li u có giá tr v kh i lư ng công
vi c, chi phí và yêu c u v nâng cao năng l c khi xem xét đ n vi c m r ng quy mô th c
hi n khái ni m/ý tư ng ra các xã khác. Ngoài ra, s tham gia tr c ti p cũng đ m b o r ng
xây d ng năng l c s t p trung vào các cơ quan liên quan t i c p huy n và xã hơn là ch
h n ch t p hu n cho các cán b h tr t d án ho c t các t ch c, đơn v đào t o.
Vi c xây d ng và th nghi m phương pháp qu n lý r ng c ng đ ng thông qua trao đ i k
v i các cơ quan, ban ngành c p t nh đ m b o khái ni m/phương pháp đã đư c xây d ng
s là k t qu chung đư c hình thành phù h p v i nhu c u và kh năg c a ngành lâm
nghi p c a t nh.
Xét quy mô và m c đích c a d án, thì ho t đ ng h tr các xã trên hai huy n v l p k
ho ch qu n lý r ng theo phương pháp có s tham gia và th ch k ho ch dư ng như
khá thu n l i, nhưng vai trò quy t đ nh v n thu c v c p t nh55. T i H i th o qu c gia v
55 T nh Đăk lăk là m t ví d tích c c, v i khái ni m/phương pháp v lâm nghi p c ng đ ng đã
đư c th nghi m thành công và đang chu n b các bư c hư ng d n c p t nh.

Cơ s Pháp lý và Th ch v L p k ho ch lâm nghi p c ng đ ng m i đư c t ch c g n
đây t i Vi t Nam’56, các v n đ quan tr ng liên quan đ n qu n lý r ng c ng đ ng đã
đư c th o lu n, c th là các tiêu chu n v đi u tra tài nguyên r ng, l p k ho ch qu n lý
r ng, khai thác cũng như trách nhi m t ch c và chia s l i ích. D ki n, k y u H i th o
này s có nh hư ng đ n chính sách hi n t i t t c các c p hành chính liên quan đ n
lâm nghi p c ng đ ng.
56 Do Nhóm công tác c p qu c gia v QLRCĐ t ch c t i Hà N i vào ngày 30 tháng 11 năm 2004.

6 . Đ X U T T H C H I N Q U N L Ý R N G C N G
Đ N G T I T N H Q U N G B Ì N H
Xem xét ch tiêu s 2 c a K t qu 3 trong B ng ma tr n K ho ch D án: Ít nh t có 40%
s xã D án đư c ch n xây d ng đư c các k ho ch qu n lý r ng c ng đ ng theo
phương pháp có s tham gia vào tháng 12 năm 2005, d án c n ti n hành chi n d ch t p
hu n trên quy mô r ng.
Đ i chi u v i s xã, s lư ng cán b d án và cán b huy n h n ch cũng như th i gian
c n thi t đ áp d ng và hoàn ch nh các phương pháp cũng như các tài li u t p hu n hi n
có57, chi n d ch t p hu n c n đư c chia thành nhi u đ t, trong đó m i đ t bao g m t p
hu n gi ng viên và h tr thêm trong tri n khai các phương pháp t p hu n. M i xã/huy n
s đư c ch n đ ti n hành đ t t p hu n l n đ u. Đi u này đư c xem là bư c gi i thi u
và th nghi m các phương pháp lu n m i. Ti p đ n, đ t hai s ch n 3 xã/huy n và các
đ t ti p theo s ch n 4 xã/huy n.
Các xã đã đư c l a ch n và s p x p trong hai đ t đ u theo k ho ch ho t đ ng năm
2005 c a D án. Và vi c l a ch n và s p x p các xã và các bư c th c hi n đư c đ xu t
trong đ t đ u, k c th i gian th c hi n đư c trình bào trong các chương ti p theo.
6 . 1 L a c h n v à s p x p t h t c á c x ã t r o n g v ù n g
D á n
Bư c xem xét trư c khi l a ch n đã đư c ti n hành v i toàn b 36 xã trên hai huy n D
án Tuyên Hóa và Minh Hóa trong khuôn kh th i gian h n ch c a chuy n công tác.
Nh ng ch tiêu sau đây đư c áp d ng cho bư c xem xét trư c khi l a ch n:
o Giao đ t giao r ng –quy n làm ch đ t lâm nghi p đóng vai trò r t quan tr ng, đ m
b o ngư i dân đư c hư ng l i t công tác qu n lý r ng và t o ra s khích l cho
các bư c đ u tư v lâu dài. Vì th , m t đi u ki n tiên quy t đ i v i bư c l p k
ho ch QLRCĐ là đ t lâm nghi p đã đư c giao cho ngư i dân các thôn.
o Tình hình tranh ch p – nh ng trư ng h p tranh ch p ranh gi i đ t lâm nghi p hi n
t i trong thôn, gi a các thôn cũng như gi a các xã có th c n tr đáng k vi c th c
hi n l p k ho ch QLRCĐ và th m chí m t s trư ng h p không th gi i quy t đư c.
Đ i v i nh ng xã theo đi u ra là có tranh ch p ho c các trư ng h p tranh ch p đư c
đ c p đ n trong chuy n công tác thì nên đưa vào t p hu n đ t hai thay vì đ t m t,
đ có th i gian gi i quy t tranh ch p. C th là các xã Th ch Hóa và Nam Hóa t i
huy n Tuyên Hóa nơi trư ng h p tranh ch p ranh gi i xã v n chưa gi i quy t đư c
theo t p quán c a đ a phương.
57 Tài li u t p hu n hi n t i có th thu th p đư c t nhi u d án phát tri n khác nhau, như D án
ATLT, FFI, D án H tr Lâm nghi p c a ADB, D án LNXH Sông Đà và D án PTNT Đăklăk.

o D ti p c n - Th c t cho th y vi c th c hi n l p k ho ch QLRCĐ bư c đ u hai
huy n là m t quá trình t n công và m t nhi u th i gian, vì ph i ti n hành th nghi m
và v n d ng các phương pháp liên quan t i đi u ki n đ a phương nên tính d ti p
c n đã đư c xác đ nh là quan tr ng, đ c bi t liên quan đ n đ t đ u tiên trong chi n
d ch t p hu n. Hơn n a, nh ng khu v c d ti p c n v n còn ngu n tài nguyên r ng
trong đi u ki n thu n l i mà ngư i ngoài thư ng vào khai thác b t h p pháp.
o Vi c qu n lý – nh ng khu v c r ng phòng h có di n tích hơn 5000 ha đư c giao
cho các BQL RPH, ch u trách nhi m qu n lý t t các các ho t đ ng liên quan đ n lâm
nghi p. Tuy nhiên, qua trao đ i v i Công ty Lâm công nghi p b c Qu ng Bình và
BQL RPH Minh Hóa thì các BQL RPH dư ng như khá đ phòng trong công tác qu n
lý, không cho phép ngư i dân đ a phương qu n lý nh ng khu v c r ng này ngo i tr
đư c thu hái các lâm s n ngoài g và l y các thân, cành cây khô làm c i (xem chi ti t
t i Chương 3). Trong tình hình này, các xã có ph n l n di n tích thu c BQL RPH đã
không đư c ch n cho đ t đ u th c hi n l p k ho ch QLRCĐ. Đó là các xã Tr ng
Hóa, Dân Hóa và Hóa Sơn (xem Chương 4).
o Hi n tr ng tài nguyên r ng – đ ti n hành và th nghi m phương pháp toàn di n
v l p k ho ch QLRCĐ, trên cơ s hi n tr ng khác nhau c th v r ng t i hai
huy n, các xã có r ng v i hi n tr ng khác nhau đã đư c ch n theo th t ưu tiên.
V i nh ng ch tiêu đưa ra, b n xã trên hai huy n đã đư c ch n đ đánh giá hi n tr ng
lâm nghi p c th , liên quan đ n ti m năng th c hi n l p k ho ch QLRCĐ (xem Bi u 1).
Các xã Thanh Th ch, Tuyên Hóa và Hóa Phúc, Minh Hóa cũng đã đư c kh o sát qua
nh m đánh giá sâu hơn v tính phù h p đ i v i vi c d án h tr giao đ t lâm nghi p,
trên cơ s yêu c u c a hai huy n. Vi c s p x p các xã theo như Bi u 1.
Trư c khi kh o sát qua t i các xã, đoàn công tác đã có bu i làm vi c v i UBND xã đ
đánh giá chung v tình hình lâm nghi p c a xã. Sau đó đoàn công tác ti n hành ph ng
v n m t s ngư i dân và quan sát, đánh giá chung v đi u ki n tài nguyên r ng trong xã.
Bi u 1: Ch n l a và s p x p th t các xã tham gia
Huy n: Tuyên Hoá Minh Hoá
Xã1
: (1) Đ ng Hoá
(2) Thanh Th ch*
(2) Thu n Hóa
(2) Hương Hóa
(1) Hoá H p
(2) Hoá Ti n
(2) Hoá Phúc*
(2) Yên Hoá
1
Các xã đư c li t kê theo tính phù h p tương đ i đ i v i vi c gi i thi u công tác qu n lý r ng c ng
đ ng, s th t đư c nêu trong ngo c đơn th hi n đ t t p hu n s đư c ti n hành.
* Các xã đư c đánh d u sao là nh ng xã đư c ch n trên cơ s đánh giá b sung v tính phù h p
trong giao đ t lâm nghi p t i các xã, theo yêu c u c a các huy n.
6 . 2 M ô t c á c b i n p h á p c n t h i t đ t h c h i n
c á c k h o c h q u n l ý r n g c n g đ n g
Nh ng nhi m v và ho t đ ng c th và c n thi t đ ti n hành th c hi n t p hu n đ i v i
các xã tham gia đ t đ u đư c nêu rõ trong sau đây. Nh ng ho t đ ng liên quan đã đư c

đưa vào các K ho ch ho t đ ng quý và K ho ch ho t đ ng năm58 c a d án, v i khung
th i gian t tháng 2 năm 2005 đ n tháng 3 năm 2006 (xem Ph l c 8 và 9).
H i th o c p t nh v Qu n lý r ng c ng đ ng
Vi c h tr xây d ng các k ho ch qu n lý r ng c ng đ ng có s tham gia như đ nh
hư ng c a D án s là m t ho t đ ng m i và đ u tiên t i t nh Qu ng Bình. Th c t cho
th y qua chuy n công tác th c đ a, nh ng n l c hi n t i trong lâm nghi p c ng đ ng c a
ngư i dân trên hai huy n dư ng như ch t p trung vào b o v đơn thu n tài nguyên r ng
hi n có và tr ng r ng trên đ t tr ng đ i núi tr c và đ t có cây b i lúp xúp trong khi chưa
có các khái ni m, ý tư ng và phương pháp đ h tr ngư i dân trong phát tri n và s
d ng r ng t nhiên. Vì th , đi u c n thi t đ i v i D án là ph i có s th ng nh t c a các
đ i di n liên quan c p t nh, huy n và xã v nh ng ho t đ ng d ki n và ch n l a sơ b
các xã tham gia. Thành viên tham gia H i th o là đ i di n c a UBND t nh, S NN&PTNT
và Chi c c PTLN t i c p t nh và đ i di n c a hai huy n cũng như đ i di n c a các xã d
ki n s tham gia, bao g m UBND huy n, Phòng NN-ĐC, H t Ki m lâm và UBND các xã.
Th c hi n t i các xã
Trên cơ s có s th ng nh t c a các cơ quan, ban ngành liên quan v nh ng ho t đ ng
c a d án d ki n và các xã đư c ch n, c n ti n hành các cu c h p t i c p xã và c p
thôn nh m cung c p cho t t c ngư i dân liên quan v nh ng thông tin làm đơn xin th c
hi n QLRCĐ. Hư ng d n c th liên quan đ n quá trình làm đơn và n p đơn đư c nêu rõ
trong Ph l c 10. Và v khung th i gian c n thi t đ hoàn t t quá trình có đư c đơn phê
duy t đư c đ c p đ n trong K ho ch ho t đ ng quý (xem Ph l c 8). Vì chưa có m u
đơn chu n nào nên D án nên đ m nh n trách nhi m này (m u đ xu t t i Ph l c 11).
M u đơn xin th c hi n QLRCĐ c n có nh ng thông tin sau đây:
Tên xã, các thôn tham gia, hi n tr ng v công tác giao đ t giao r ng, t ng di n
tích đ t lâm nghi p, mô t ng n g n v hi n tr ng r ng và các lo i r ng (r ng s n
xu t, r ng phòng h và r ng đ c d ng) và phương pháp qu n lý d ki n.
Các cơ quan, t ch c, đơn v và nh ng đ i tư ng chính s tham gia vào quá trình
xây d ng k ho ch QLRCĐ.
Biên b n h p thôn c a các thôn liên quan.
Đơn xin c p gi y phép QLRCĐ và cung c p các h th ng h tr c n thi t.
Ch ký c a các trư ng thôn và các t ch c trong thôn.
Đánh giá các trư ng h p tranh ch p hi n có và có kh năng s x y ra đ i v i vi c
giao đ t giao rưùng và t o đi u ki n gi i quy t tranh ch p
Trư c khi ti n hành các bư c qu n lý r ng c ng đ ng, c n đánh giá tình hình tranh ch p
đ t đai qua giao đ t giao r ng và ti n hành các bư c c n thi t đ gi i quy t tranh ch p.
Do đánh giá tình hình tranh ch p đóng vai trò quan tr ng và mang tính quy t đ nh đ i v i
vi c l a ch n các xã tham gia (xem chi ti t t i Chương 6.1), nên bư c này đã đư c th c
hi n t i các xã đư c l a ch n tham gia t p hu n đ t 1 và đ t 2 trong chi n d ch t p hu n
đ xu t. Tuy nhiên, đ ng th i v i vi c xây d ng k ho ch QLRCĐ t i tám xã đư c ch n
l a trong đ t đ u, c n ti n hành đánh giá và gi i quy t các trư ng h p tranh ch p t i các
xã còn l i trư c khi ti n hành xây d ng k ho ch QLRCĐ t i đó. Do th i gian c n thi t đ
gi i quy t tranh ch p ph thu c vào b n ch t c a các c tranh ch p nên r t khó d ki n
th i gian c th đ i v i nh ng xã này.
58 Do tính ch t c a công tác l p k ho ch dài h n, nên không ph i t t c các ho t đ ng trong b n
K ho ch Ho t đ ng năm đ u có khung th i gian c th . Khung th i gian c th ph i đư c d
ki n m i m t khi b t đ u vi c th c hi n và có các s li u chính xác hơn.

Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019

Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019

Similar to Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019 (20)

More from hanhha12

More from hanhha12 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Báo cáo Khung nguyên lý về Quản lý Lâm nghiệp Cộng đồng tại tỉnh Quảng Bình_10474012092019