2. Το έθιμο της ταφής των πεσόντων
στον πόλεμο
• Οι νεκροί καίγονταν συνήθως επί τόπου (στα
πεδία των μαχών) και στην Αθήνα
μεταφέρονταν τα οστά για ταφή.
• Η κηδεία γινόταν στις αρχές του χειμώνα.
• Οι στάχτες μετά την καύση των νεκρών
τοποθετούνταν σε 10 λάρνακες που
συμβόλιζαν τις 10 φυλές της Αθήνας
(επαρχίες που απαρτίζονταν με τη σειρά τους
από 10 δήμους)
3.
4. Οι δέκα φυλές της Αθήνας
1. Ερεχθηίς
2. Αιγηίς
3. Πανδιονίς
4. Λεοντίς
5. Ακαμαντίς
6. Οινηίς
7. Κεκροπίς
8. Ιπποθοωντίς
9. Αιαντίς
10. Αντιοχίς
• Οι φυλές που δημιούργησε ο
Κλεισθένης ήταν τεχνητές
διαιρέσεις που τους δόθηκαν τα
ονόματα κάποιων εξεχουσών
προσωπικοτήτων και είχαν
συμβολικό χαρακτήρα, με σκοπό
να εντάξουν τους κατοίκους της
Αττικής σε μια νέα
κατηγοριοποίηση και να τους
δώσουν μια νέα ταυτότητα, ένα
νέο αίσθημα του «ημείς» και του
«ανήκειν» που θα τους
απομάκρυνε από τις παλιές
κατηγοριοποιήσεις και διακρίσεις
που προκαλούσαν διενέξεις.
5. Τα έθιμα της ταφής των πεσόντων
• Τα οστά ( οι στάχτες) μεταφέρονταν σε
λάρνακα από κυπαρίσσι σε μία άμαξα για
κάθε φυλή των Αθηναίων και στο τέλος
τιμητικά μια λάρνακα μεταφερόταν με τα
χέρια και σκεπασμένη με σεντόνι, για όσους
τα σώματα δεν μπόρεσαν να περισυλλεγούν
και να ταφούν («τῶν ἀφανῶν» όπως
αναφέρει ο Θουκυδίδης)
6. Έθιμα της ταφής των πεσόντων στον
πόλεμο…
• Οι τεφροδόχοι και τα οστεοφυλάκια (λάρνακες)
παρέμεναν στην αγορά για δύο μέρες, όπου οι
συγγενείς προσέρχονταν να κλάψουν τους
νεκρούς τους και να αποδώσουν νεκρικά δώρα
και τιμές.
• Ακολούθως, γινόταν περιφορά των νεκρών στην
πόλη και η πομπή κατέληγε στον Κεραμεικό.
• Εκεί γυναίκες με καθήκον να θρηνούν τους
νεκρούς, μοιρολογούσαν τους θανόντες.
• Τέλος, ένας επιφανής άνδρας εκφωνούσε ένα
επικήδειο λόγο.
7. Δομή ενός επιταφίου λόγου
ΤΥΠΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
• 1. Προοίμιο (εισαγωγή)
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Καταγωγή και πρόγονοι
• Εγκώμιο αττικής γης
• Ανατροφή και αγωγή του λαού
• Πολεμικά κατορθώματα του
παρελθόντος
• Β) Οι νεκροί και η ανδρεία τους
• Γ) Παρηγοριά (παραμυθία) των
ζωντανών
• 3. Επίλογος
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗ
• 1. Προοίμιο
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Έπαινος των προγόνων
• Έπαινος των αρχών του
αθηναϊκού πολιτεύματος και του
τρόπου ζωής των Αθηναίων
• Β) Έπαινος των νεκρών
• Προτροπή προς τους επιζώντες
• Γ) Παρηγοριά προς τους
συγγενείς
• 3. Επίλογος
9. Δομή ενός επιταφίου λόγου
ΤΥΠΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
• 1. Προοίμιο (εισαγωγή)
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Καταγωγή και πρόγονοι
• Εγκώμιο αττικής γης
• Ανατροφή και αγωγή του λαού
• Πολεμικά κατορθώματα του
παρελθόντος
• Β) Οι νεκροί και η ανδρεία τους
• Γ) Παρηγοριά (παραμυθία) των
ζωντανών
• 3. Επίλογος
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗ
• 1. Προοίμιο
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Έπαινος των προγόνων
• Έπαινος των αρχών του
αθηναϊκού πολιτεύματος και του
τρόπου ζωής των Αθηναίων
• Β) Έπαινος των νεκρών
• Προτροπή προς τους επιζώντες
• Γ) Παρηγοριά προς τους
συγγενείς
• 3. Επίλογος
10. Δομή ενός επιταφίου λόγου
ΤΥΠΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
• 1. Προοίμιο (εισαγωγή)
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Καταγωγή και πρόγονοι
• Εγκώμιο αττικής γης
• Ανατροφή και αγωγή του λαού
• Πολεμικά κατορθώματα του
παρελθόντος
• Β) Οι νεκροί και η ανδρεία τους
• Γ) Παρηγοριά (παραμυθία) των
ζωντανών
• 3. Επίλογος
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗ
• 1. Προοίμιο
• 2. Κύριο θέμα:
• α) Έπαινος των προγόνων
• Έπαινος των αρχών του
αθηναϊκού πολιτεύματος και του
τρόπου ζωής των Αθηναίων
• Β) Έπαινος των νεκρών
• Προτροπή προς τους επιζώντες
• Γ) Παρηγοριά προς τους
συγγενείς
• 3. Επίλογος
11. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
• Ο Περικλής λέει ότι έχει
επιφυλάξεις για την
εκφώνηση επαίνων για τους
νεκρούς επειδή «σε άνδρες
που αποδείχτηκαν
γενναίοι με έργα, πρέπει
με έργα να τους
αποδίδονται τιμές».
• Ουσιαστικά εισηγείται στους
παρόντες να τιμήσουν έμπρακτα
τους νεκρούς και όπως
διαφαίνεται από τη δομή του
υπόλοιπου λόγου, το έμμεσο
προσκλητήριο αφορά την
έμπρακτη υπεράσπιση των λόγων
για τους οποίους θυσιάστηκαν οι
ήδη πεσόντες, δηλαδή την
προάσπιση της δημοκρατίας και
της ηγετικής θέσης του
αθηναϊκού πολιτισμού, σε
περίπτωση που θα χρειαστούν
και άλλες θυσίες για την πατρίδα.
12. Δύσκολο να ικανοποιήσουν τους
πάντες τα λόγια του…
• άλλοι θα τα
βρουν
κατώτερα των
περιστάσεων
καθώς ξέρουν
τι έγινε
• άλλοι, που
δεν ξέρουν,
θα τα βρουν
ίσως
υπερβολικά
13. Ο φθόνος στη φύση του ανθρώπου…..
• Η φύση του
ανθρώπου τέτοια
είναι, να αντέχει να
ακούει καλά λόγια για
τα έργα των άλλων,
όσο θεωρεί ότι αυτά
τα έργα θα μπορούσε
να τα είχε κάνει κι
αυτός
• ζηλεύει τον
έπαινο για κάτι
που ξεπερνά
τις δικές του
δυνάμεις
25. • Σὲ μένα ἐν τούτοις θὰ φαινόταν ὅτι εἶναι
προτιμότερο, οἱ τιμὲς ποὺ ἀπονέμονται σὲ
ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι ἀναδείχθηκαν γενναῖοι με
τὰ ἔργα τους, νὰ ἐκδηλώνονται καὶ αὐτὲς μὲ
ἔργα μόνο, ὅπως εἶναι π.χ. αὐτές, τὶς ὁποῖες
τώρα βλέπετε γύρω ἀπὸ τὸν ἐνταφιασμό
τους, ποὺ ἔγινε δημοσίᾳ δαπάνῃ, καὶ ὄχι νὰ
εξαρτάται η αξιοπιστία των αρετών των
πολλών από το αν ένας άνδρας μίλησε όπως
τους αξίζει ή κατώτερα.