2. Ο ποιθτισ...
• Βιογραφικά
Ο Κϊςτασ Μόντθσ γεννικθκε ςτισ 18 Φεβρουαρίου, 1914 ςτθν Αμμόχωςτο τθσ Κφπρου, και πζκανε τθν 1θ
Μαρτίου, 2004 ςτο ςπίτι του ςτθ Λευκωςία, περιτριγυριςμζνοσ από τθν οικογζνειά του. Σου ζχουν
απονεμθκεί πολυάρικμα βραβεία και τιμθτικζσ διακρίςεισ, και τα ζργα του ζχουν μεταφραςκεί ςε πολλζσ
γλϊςςεσ. Ο Κϊςτασ Μόντθσ ζχει ανακθρυχκεί επίτιμοσ διδάκτορασ τόςο από το Πανεπιςτιμιο Κφπρου όςο
και από το Πανεπιςτιμιο Ακθνϊν. Τπιρξε υποψιφιοσ για το βραβείο Νόμπελ, και το 2000 ανακθρφχκθκε
αντεπιςτζλλον μζλοσ τθσ Ακαδθμίασ Ακθνϊν, φψιςτθ διάκριςθ που απονζμεται ςε πνευματικοφσ δθμιουργοφσ
που ηουν εκτόσ Ελλάδοσ.
το ςκεπτικό τθσ ειςιγθςισ του προσ τθν Ακαδθμία Ακθνϊν, ο αντιπρόεδροσ τθσ Ακαδθμίασ κακθγθτισ
Νικόλαοσ Κονομισ ανζφερε και τα εξισ: "Ο Κϊςτασ Μόντθσ είναι ζνασ από τουσ μεγαλφτερουσ εν ηωι Ζλλθνεσ
ποιθτζσ, ςίγουρα εκείνοσ που ανανζωςε με τρόπο μοναδικό τθ νεϊτερθ λυρικι ποίθςθ και πλοφτιςε, από τθ
ςκοπιά τθσ Κφπρου, τθ νεοελλθνικι ποίθςθ. Με τθν επί εβδομιντα χρόνια ακατάπαυςτθ λογοτεχνικι του
δθμιουργία, μπόρεςε να αποτυπϊςει ζντεχνα τουσ αυκεντικοφσ ρυκμοφσ, τθ κερμοκραςία και τθν ενζργεια
των βακφτερων ιςτορικϊν και ςυναιςκθματικϊν διακυμάνςεων τθσ ψυχισ και τθσ ανάςασ τθσ Κφπρου και του
λαοφ τθσ. το πολυδφναμο ζργο του ζχει καταγραφεί κάκε κραδαςμόσ του νθςιοφ (ερωτικόσ, κοινωνικόσ,
πολιτικόσ) και ζχουν αποτυπωκεί όλα τα νοιματα του κόςμου τθσ Κφπρου... Αξιοποίθςε δθμιουργικά όλο τον
πλοφτο τθσ γλωςςικισ, ιςτορικισ και πολιτιςμικισ παράδοςθσ του μείηονοσ Ελλθνιςμοφ και περιχαράκωςε
μζςα ςτο ζργο του, με πρωτόφαντθ ποιθτικι δφναμθ, τον ανεξάλειπτο χαρακτιρα των ριηιμιϊν αξιϊν τθσ
Ρωμιοςφνθσ."
4. ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΉΣ
Είναι δφςκολο να πιςτζψω
πωσ μασ τουσ ζφερε θ κάλαςςα τθσ Κερφνειασ.
Είναι δφςκολο να πιςτζψω
πωσ μασ τουσ ζφερε θ αγαπθμζνθ κάλαςςα τθσ Κερφνειασ.
5. Τθσ Ειςβολισ
• Ειςαγωγι
• Η ειςβολι των Σοφρκων ςτθν Κφπρο το 1974 και όλα τα δεινά που αυτι
είχε ωσ αποτζλεςμα για το νθςί δεν άφθςαν αςυγκίνθτο κανζνα
λογοτζχνθ και αςφαλϊσ οφτε τον Κϊςτα Μόντθ.
• Πολλά από τα ποιιματά που εκδόκθκαν μετά από το γεγονόσ αυτό,
κακϊσ και πολλοί ςτίχοι του, παραπζμπουν ςτθν τραγωδία του 1974.
• Η Κερφνεια, γενζκλιοσ πόλθ του ποιθτι, κακϊσ και ο Πενταδάκτυλοσ και
θ Μόρφου, αποτελοφν ςφμβολο τθσ Κατεχόμενθσ Κφπρου.
• Σο ποίθμα ανικει ςτθ ςυλλογι Πικραινόμενοσ εν εαυτώ (1975).
6. Τθσ Ειςβολισ
• Θζμα: Ο ποιθτισ εκφράηει τθ δυςπιςτία του απζναντι ςτθν άφιξθ
των Σοφρκων από τθ κάλαςςα τθσ Κερφνειασ.
• Ανάλυςθ:
• τουσ τζςςερισ ςτίχουσ ο ποιθτισ εκφράηει τθ δυςπιςτία του για το πϊσ
μπορεί να «τουσ» ζφερε θ κάλαςςα τθσ Κερφνειασ. Δε μασ λζει ποιουσ και
δε χρειάηεται να τουσ ονομάςει.
• Είναι το ανϊνυμο πλικοσ των βαρβάρων (εδϊ: οι Σοφρκοι και κάκε άλλοσ
ειςβολζασ που πζραςε από τθν Κφπρο) ςε αντίκεςθ με τθ κάλαςςα τθσ
Κερφνειασ, θ οποία όχι μόνο ονομάηεται αλλά προςφωνείται «αγαπθμζνθ»
και προςωποποιείται.
• Η αντίκεςθ αυτι τονίηει το ξζνο, το ανοίκειο, το παροδικό ςτοιχείο που ιρκε
μολφνοντασ και προςβάλλοντασ ζναν τόπο αγαπθμζνο, ειρθνικό και αγνό.
• Με αυτό τον τρόπο από τθ μια περιφρονοφνται οι ειςβολείσ και από τθν
άλλθ εκφράηεται θ πικρία του ποιθτι και θ δυςπιςτία του για τθν άφιξι
τουσ.
7. Τθσ Ειςβολισ
• Σθν ανωνυμία αυτι του εχκροφ τθ ςυναντάμε και ςε άλλα ποιιματα – ςτίχουσ του Μόντθ:
Ελάτε τώρα! ζχω δει ςαν εςάσ,
Ζχουν δει τα μάτια μου ςαν εςάσ!
«Πενταδάκτυλοσ προσ Σοφρκουσ Ειςβολείσ» Κφπρια Ειδϊλια (1980)
• Λειτουργϊντασ αντικετικά με τθν ανωνυμία των βαρβάρων θ προςωποποίθςθ τθσ κάλαςςασ τθσ
Κερφνειασ τθν κακιςτά κάτι το ηωντανό, μια αγαπθμζνθ γυναίκα που ποτζ δε κα ζβλαπτε τα τζκνα
τθσ.
• Προςωποποίθςθ τόπων-ςυμβόλων τθσ Κφπρου υπάρχουν και αλλοφ ςτον ποιθτι, ειδικά του
Πενταδάκτυλου:
Αναςικωςε τθν πλάτθ
κι απόςειςζ τουσ Πενταδάχτυλζ μου
αναςικωςε τθν πλάτθ
κι απόςχιςζ τουσ
------
Μοφντηωςζ μασ Πενταδάκτυλε ακριβζ,
Ζτςι π΄ αφιςαμε τόςο άφρονα να τουρκοπατθκείσ
«Ονιςιλοσ» Πικραινόμενοσ εν εαυτϊ (1975)
8. Τθσ ειςβολισ
• Η ςθμαςία τθσ επανάλθψθσ:
το ποίθμα ουςιαςτικά επαναλαμβάνονται οι δφο πρϊτοι ςτίχοι
ςτουσ δφο τελευταίουσ με μια μικρι παραλλαγι, τθν προςκικθ
τθσ προςφϊνθςθσ «αγαπθμζνθ». Η επανάλθψθ αυτι φζρνει
ςτο φωσ τα ςυναιςκιματα πικρίασ και απογοιτευςθσ που
τρζφει ο ποιθτισ για τθν ειςβολι αλλά και τονίηει τθν ελπίδα
που ίςωσ ενδόμυχα τρζφει για τθν αποβολι του μιάςματοσ (του
ξζνου ςτοιχείου) από το νθςί και τθν αποκατάςταςθ τθσ τάξθσ
με μοναδικά ςτοιχεία αυτά που αποτελοφν χαρακτθριςτικά και
αγαπθμζνα για το νθςί και τουσ Κφπριουσ. Παράλλθλα, όπωσ
ειπϊκθκε, τονίηει τθν ειρωνικι αντίκεςθ ανάμεςα ςτουσ ξζνουσ,
ανϊνυμουσ ειςβολείσ και τθσ γνωςτισ, αγαπθμζνθσ κάλαςςασ
τθσ Κερφνειασ.
10. Ζλλθνεσ ποιθτζσ
Σο ποίθμα ανικει ςτθ ςυλλογι «Ποίθςθ του Κϊςτα Μόντθ» (1962).
Θζμα: θ εξφψωςθ του ελλθνιςμοφ και τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ που
κακίςταται οικουμενικι και διαχρονικι αξία και παράλλθλα θ περθφάνια του
ποιθτι γι’ αυτιν.
Ανάλυςθ:
• Ο ποιθτισ ξεκινά με μια μελαγχολικι διαπίςτωςθ για τουσ Ζλλθνεσ
ποιθτζσ. Ελάχιςτοι τουσ διαβάηουν, χρθςιμοποιϊντασ το «μασ», για να
ςυμπεριλάβει και τον εαυτό του μζςα.
• Ουςιαςτικά ςτουσ τρεισ πρϊτουσ ςτίχουσ εκφράηονται το παράπονο, θ
πικρία, θ απογοιτευςθ και το αίςκθμα τθσ αδικίασ από τον ποιθτι.
• Η αιτία είναι γιατί ελάχιςτοι άνκρωποι διαβάηουν τουσ Ζλλθνεσ ποιθτζσ
και αυτό γιατί, όπωσ λζει ςτο δεφτερο ςτίχο, ελάχιςτοι γνωρίηουν τθν
ελλθνικι γλϊςςα.
• Ζτςι οι Ζλλθνεσ ποιθτζσ είναι καταδικαςμζνοι να ςτεροφνται
αναγνϊριςθσ και δικαίωςθσ. Η γλϊςςα είναι το εμπόδιο.
• Η επανάλθψθ τθσ λζξθσ «ελάχιςτοι» τονίηει ακόμθ περιςςότερο το
ολιγάρικμο των Ελλινων.
11. Ζλλθνεσ ποιθτζσ
• Οι Ζλλθνεσ ποιθτζσ μζνουν «σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά». Η φράςθ μπορεί να
ζχει γεωγραφικό περιεχόμενο, οπότε αντιλαμβανόμαςτε τθν Κφπρο ωσ μια
μακρινι γωνιά τθσ Ελλάδασ ι τθν Ελλάδα ςαν μια μακρινι γωνιά τθσ
Ευρϊπθσ. Κςωσ, όμωσ, θ φράςθ επεκτείνεται και ςε επίπεδο
ςυναιςκθμάτων, αν αναλογιςτοφμε ότι ο ποιθτισ τθν χρθςιμοποιεί, για να
δθλϊςει το αίςκθμα του παραγκωνιςμοφ και τθσ απομόνωςθσ των Ελλινων
ποιθτϊν και του εαυτοφ του.
• Βζβαια, ςτον τελευταίο ςτίχο, όπωσ ο ίδιοσ γράφει, αντιςτακμίηει το ότι
γράφουν ςτθν ελλθνικι γλϊςςα. Με αυτι τθ διλωςθ εξαφανίηονται ςτθν
ουςία όλα τα μειονεκτιματα του να γράφει κανεί ςτθν ελλθνικι γλϊςςα,
μόνο και μόνο επειδι γράφουν ςε αυτι τθν υπζροχθ γλϊςςα.
• Ζτςι, βλζπουμε ότι υπάρχει μια ιςχυρι αντίθεση ςυναιςκθμάτων ανάμεςα
ςτουσ πρϊτουσ και ςτον τελευταίο ςτίχο. Η πικρία, θ απογοιτευςθ και το
παράπονο μεταττρζπονται ςε αγάπθ, εκτίμθςθ και περθφάνια για τθν
ελλθνικι γλϊςςα. Είναι ςτθν ουςία τιμι και προνόμιο το να χρθςιμοποιεί
κανείσ τθν ελλθνικι, πόςο μάλλον οι ποιθτζσ.
12. Ζλλθνεσ ποιθτζσ
• Δεν πρόκειται για ςοβινιςμό αλλά για εξφμνθςθ του Ελλθνιςμοφ και τθσ
γλϊςςασ του ωσ οικουμενικι και διαχρονικι αξία. Η ελλθνικι γλϊςςα και
γενικά ο κλαςςικόσ ελλθνικόσ πολιτιςμόσ ζκεςαν τα κεμζλια για το
ςφγχρονο πολιτιςμό και διανόθςθ.
• Γράφει ςε άλλουσ ςτίχουσ ο ποιθτισ:
Μασ ζκανε λίγουσ
Γιατί ζχει πολλοφσ ποφ ‘ναι πολλοί
Ωσ εν κατακλείδι (1988)
Δεν ζχει τίποτε κακό να ‘ςαι Εγγλζηοσ,
Δεν ζχει τίποτε κακό να ‘ςαι Γάλλοσ, Ιταλόσ, Γερμανόσ,
Ζνασ τελοςπάντων απ’ αυτοφσ.
Μονάχα που δε κά ‘ςαι, βζβαια, Ζλλθνασ
Τπό ςκιάν (Ανζκδοτα)
