کسب و کار و تامین مالی اسلامی، حرکت از ربا به مشارکت و عدالت

1. ‫اسالمی‬ ‫مالی‬ ‫تامین‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
‫جلسه‬ ‫دوازدهمین‬‫دانشکده‬ ‫مالی‬ ‫مدیریت‬ ‫درس‬‫کارآفرینی‬‫تهران‬ ‫دانشگاه‬
‫دهنده‬ ‫ارایه‬:‫نکو‬ ‫هاشمی‬ ‫علیرضا‬ ‫سید‬
http://www.nekoo.ir
www.nekoo.ir 1

2. ‫معنادار‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
2www.nekoo.ir

3. ‫مشترک‬ ‫ارزش‬
•‫ارزش‬‫مایکل‬ ‫مشترک‬‫پورتر‬:‫خلق‬
‫هم‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫اقتصادی‬ ‫و‬ ‫اجتماعی‬ ‫ارزش‬
•‫مشترک‬ ‫ارزش‬‫اقتصادی‬-‫انسانی‬:
•‫پول‬....‫؟‬ ‫است‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
3www.nekoo.ir

4. ‫باید‬ ‫معنوی‬ ‫رشد‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫چرا‬ ‫مادی‬ ‫رشد‬ ‫و‬ ‫دنیا‬
‫باشد؟‬
•‫خلقت‬ ‫ما‬‫الجن‬‫و‬‫االنس‬‫اال‬‫لیعبدون‬
•‫هدف‬‫غایی‬‫است‬ ‫شناخت‬ ‫و‬ ‫عبادت‬.
•‫چیست؟‬ ‫مادی‬ ‫عوامل‬ ‫نقش‬
4www.nekoo.ir

5. ‫دنیا‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
•‫حدیث‬‫جنود‬‫جهل‬ ‫و‬ ‫عقل‬:‫عقل‬ ‫به‬(‫مخلوق‬ ‫اولین‬)‫ب‬ ‫دنیا‬ ‫سمت‬ ‫به‬ ‫شد‬ ‫داده‬ ‫دستور‬‫رود‬
‫نگشت‬ ‫بر‬ ‫و‬ ‫رفت‬ ‫جهل‬ ‫ولی‬ ‫برگشت‬ ‫و‬ ‫رفت‬ ،‫برگردد‬ ‫شد‬ ‫داده‬ ‫دستور‬ ‫سپس‬ ‫و‬.‫د‬‫ادامه‬ ‫ر‬
75‫و‬ ‫عقل‬ ‫سرباز‬75‫شده‬ ‫بیان‬ ‫جهل‬ ‫سرباز‬‫اند‬(‫حدیث‬‫صادق‬ ‫امام‬ ‫از‬(‫ع‬))
•‫نگشت؟‬ ‫بر‬ ‫چرا‬ ‫و‬ ‫رفت؟‬ ‫جهل‬ ‫چرا‬
•‫مانند‬ ‫انسان‬ ‫عقل‬ ‫برا‬ ‫دنیا‬‫ِم‬‫ح‬َ‫ر‬‫طبی‬ ‫اینکه‬ ‫دانستن‬ ‫ولی‬ ‫رشد‬ ‫برای‬ ‫طبیعت‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ،‫است‬‫مقصد‬ ‫عت‬
‫نیست‬ ‫نهایی‬.
•ٌ‫ل‬‫َا‬‫ج‬ِ‫ر‬‫َا‬‫ل‬ْ‫م‬ِ‫ه‬‫ِی‬‫ه‬ْ‫ل‬ُ‫ت‬ٌ‫ة‬َ‫ر‬‫َا‬‫ج‬ِ‫ت‬‫َا‬‫ل‬َ‫و‬ٌ‫ع‬ْ‫ی‬َ‫ب‬ْ‫ن‬َ‫ع‬ِ‫ر‬ْ‫ک‬ِ‫ذ‬ِ‫ه‬ََّ‫ل‬‫ال‬ِ‫م‬‫َا‬‫ق‬ِ‫إ‬َ‫و‬ِ‫ة‬‫َا‬‫ل‬ََّ‫ص‬‫ال‬ِ‫ء‬‫َا‬‫ت‬‫ِی‬‫إ‬َ‫و‬ِ‫ة‬‫َا‬‫ک‬ََّ‫ز‬‫ال‬-‫و‬ ‫کسب‬ ‫هیچ‬ ‫که‬ ‫مردانی‬‫تجارت‬
‫نگرداند‬ ‫غافل‬ ‫زکات‬ ‫دادن‬ ‫و‬ ‫نماز‬ ‫داشتن‬ ‫پا‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫خدا‬ ‫یاد‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫آنان‬-‫آیه‬37‫نور‬ ‫سوره‬
5www.nekoo.ir

6. ‫توسعه‬ ‫و‬ ‫رشد‬
•‫را‬ ‫امسال‬ ‫سود‬ ‫چطور‬ ‫اینکه‬ ‫و‬ ،‫کند‬ ‫می‬ ‫فکر‬ ‫رشد‬ ‫به‬ ‫داری‬ ‫سرمایه‬
‫کنیم؟‬ ‫حداکثر‬
•‫فر‬ ‫بقای‬ ‫چطور‬ ‫اینکه‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫فکر‬ ‫انسانی‬ ‫توسعه‬ ‫به‬ ‫اسالم‬‫جامعه‬ ‫و‬ ‫د‬
‫شود‬ ‫تضمین‬ ‫مدت‬ ‫بلند‬ ‫و‬ ‫مدت‬ ‫کوتاه‬ ‫در‬.
•‫توسعه‬:‫چند‬ ‫و‬ ‫بعدی‬ ‫همه‬ ‫بهبود‬‫جهته‬
•‫رشد‬:‫درآمد‬ ‫افزایش‬ ‫با‬ ‫موجود‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫موجود‬ ‫وضعیت‬ ‫بهبود‬
www.nekoo.ir

7. ‫اسالم‬ ‫در‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫اهمیت‬-‫الکاسب‬‫حبیب‬‫اهلل‬
•ُّ‫د‬‫الکا‬ِ‫ه‬ِ‫ل‬‫ِیا‬‫ع‬ِ‫ل‬ِ‫د‬‫ُجاه‬‫م‬ْ‫ل‬‫َا‬‫ک‬‫فی‬ِ‫ل‬‫َبی‬‫س‬‫خانواده‬ ‫زندگی‬ ‫اداره‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫کسی‬ ‫اهلل؛‬‫اش‬‫کن‬ ‫می‬ ‫تالش‬‫مانند‬ ،‫د‬
‫کند‬ ‫می‬ ‫جهاد‬ ‫خدا‬ ‫راه‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫کسی‬
•‫کند‬ ‫نورانی‬ ‫را‬ ‫قلبش‬ ‫خداوند‬ ‫بخورد‬ ‫حالل‬ ‫روز‬ ‫چهل‬ ‫هرکه‬.(‫اسالمی‬ ‫عرفان‬ ‫قدم‬ ‫اولین‬ ‫رزق‬ ‫طهارت‬
‫است‬)
•‫نه‬ ‫است‬ ‫جزء‬ ‫ده‬ ‫عبادت‬‫ِسم‬‫ق‬‫است‬ ‫حالل‬ ‫مال‬ ‫طلب‬ ‫در‬ ‫آن‬.
•‫اکرم‬ ‫پیامبر‬(‫ص‬:)«‫ملعون‬‫من‬‫القی‬‫علی‬ ‫کله‬‫الناس‬»‫سن‬ ‫که‬ ‫کسی‬ ‫آن‬ ‫است‬ ‫خدا‬ ‫لعنت‬ ‫مشمول‬‫گینی‬
‫بیندازد‬ ‫دیگران‬ ‫دوش‬ ‫روی‬ ‫را‬ ‫خودش‬
•‫صادق‬ ‫امام‬(‫ع‬:)‫نعم‬‫العون‬‫اهلل‬ ‫تقوی‬ ‫علی‬‫الغنی‬-‫است‬ ‫تقوا‬ ‫برای‬ ‫یاور‬ ‫بهترین‬ ‫نیازی‬ ‫بی‬
•‫سجاد‬ ‫امام‬(‫ع‬:)‫لیس‬‫منا‬‫ترک‬ ‫من‬‫دنیاه‬‫الخرته‬‫ال‬ ‫و‬‫آخرته‬‫لدنیاه‬
7www.nekoo.ir

8. ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫احکام‬ ‫شناخت‬
•‫است‬ ‫نماز‬ ‫مقدمه‬ ‫که‬ ‫وضو‬ ‫مثل‬ ،‫است‬ ‫واجب‬ ،‫واجب‬ ‫مقدمه‬ ‫اسالم‬ ‫در‬( .،‫حرام‬ ‫مقدمه‬ ‫ولی‬
‫نیست‬ ‫حرام‬)
•‫اکرم‬ ‫پیامبر‬(‫ص‬:)َ‫ب‬َ‫ل‬َ‫ط‬ِ‫ل‬‫َال‬‫ح‬‫ال‬ٌ‫ة‬َ‫ض‬‫َری‬‫ف‬‫َلی‬‫ع‬ِّ‫ل‬ُ‫ک‬ٍ‫م‬ِ‫ل‬‫ُس‬‫م‬َ‫و‬ٍ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ل‬ْ‫س‬ُ‫م‬:‫روزی‬ ‫دنبال‬ ‫به‬‫حالل‬
‫است‬ ‫الزم‬ ‫مسلمان‬ ‫زن‬ ‫و‬ ‫مرد‬ ‫هر‬ ‫بر‬ ،‫رفتن‬
•‫چیست؟‬ ‫حالل‬ ‫کسب‬ ‫مقدمه‬
•‫کاظم‬ ‫موسی‬ ‫امام‬(‫ع‬:)‫را‬ ‫عدالت‬‫نمی‬‫تواند‬‫مگر‬ ،‫کنند‬ ‫اجرا‬‫کسی‬‫به‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫که‬‫بهتر‬‫ین‬
‫بشناسند‬ ‫وجه‬.
8www.nekoo.ir

9. ‫برائت‬ ‫اصل‬
www.nekoo.ir
‫باشد؟‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫تر‬ ‫تنگ‬ ‫نگاه‬ ‫کدام‬
‫مسایل‬ ‫نگاه‬ ‫کدام‬‫مستحدثه‬‫کند؟‬ ‫می‬ ‫حل‬ ‫بهتر‬ ‫را‬
‫است؟‬ ‫برائت‬ ‫بر‬ ‫اصل‬ ‫نگاه‬ ‫کدام‬ ‫در‬
‫است؟‬ ‫تر‬ ‫خالقانه‬ ‫نگاه‬ ‫کدام‬
‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
‫باید‬ ‫صحیح‬
‫ر‬ ‫مسایل‬ ‫برخی‬‫ا‬
‫باشد‬ ‫نداشته‬
‫ارزشی‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬
‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫هر‬
‫د‬ ‫باید‬ ‫صحیح‬‫ر‬
‫از‬ ‫یکی‬
‫ها‬ ‫چارچوب‬
‫گیرد‬ ‫قرار‬
‫کاری‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫هر‬
‫مگر‬ ‫است‬ ‫صحیح‬
‫شود‬ ‫ثابت‬ ‫خالفش‬
9

10. ‫اسالمی‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫مدل‬
www.nekoo.ir
‫تلفیق‬
‫مالی‬ ‫و‬ ‫واقعی‬ ‫بخش‬
‫پذیرش‬ ‫قابلیت‬
‫غرر‬ ‫از‬ ‫پرهیز‬
‫پذیرش‬ ‫قابلیت‬
‫ربا‬ ‫از‬ ‫پرهیز‬
‫توازن‬
‫جمعی‬ ‫و‬ ‫فردی‬ ‫منافع‬
‫بخش‬ ‫ترکیب‬‫واقعی‬(‫عینی‬)‫و‬‫مالی‬(‫ذهنی‬)‫ندارد‬ ‫وجود‬ ‫خالص‬ ‫مالی‬ ‫تامین‬ ،‫اقتصاد‬
‫االمرین‬ ‫بین‬ ‫امر‬ ‫بل‬ ،‫کمونیسم‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫داری‬ ‫سرمایه‬ ‫نه‬
‫بهره‬ ‫از‬ ‫پرهیز‬
‫ریسک‬ ‫بدون‬
‫سفته‬ ‫از‬ ‫پرهیز‬
‫بازی‬ ‫قمار‬ ‫و‬ ‫بازی‬
‫و‬ ‫نزاع‬ ‫عامل‬
‫دودستگی‬
‫جاهالنه‬ ‫معامالت‬ ‫عامل‬
‫شانس‬ ‫اصالت‬ ‫و‬
10

11. ‫آیندگان‬ ‫و‬ ‫حال‬ ‫منافع‬ ،‫اسالم‬ ‫در‬ ‫ما‬ ‫و‬ ‫من‬ ‫منافع‬
www.nekoo.ir
‫سبیل‬ ‫نفی‬ ‫قاعده‬ ‫به‬ ‫احترام‬
‫از‬ ‫پرهیز‬‫احتکار‬
‫کارفرما‬ ‫و‬ ‫کارگر‬ ‫متقابل‬ ‫احترام‬
‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫حفظ‬
‫فقر‬ ‫حذف‬ ‫و‬ ‫جامعه‬ ‫در‬ ‫ثروت‬ ‫توزیع‬
‫و‬ ‫فردی‬ ‫منافع‬
‫جمعی‬
11

12. ‫مکاسب‬‫محرمه‬(‫حرام‬ ‫کارهای‬ ‫و‬ ‫کسب‬)
•‫باشد‬ ‫حرام‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫هدف‬ ،‫فرآیند‬ ،‫ورودی‬
•‫حرام‬ ‫یا‬ ‫نجس‬ ‫اولیه‬ ‫مواد‬
•‫کالهبرداری‬،‫معامله‬ ‫در‬ ‫غش‬ ،‫تدلیس‬(‫مثال‬‫تدلیس‬‫ماشطه‬)،‫فروشی‬ ‫کم‬ ،‫نجش‬،‫قسم‬
،‫غش‬ ،‫معامله‬ ‫در‬‫معامالت‬‫شرکت‬ ‫بندی‬ ‫شرط‬ ‫از‬ ‫غیر‬ ‫قمار‬ ،‫شانسی‬‫کنندگان‬‫در‬
‫اسب‬ ‫مسابقات‬‫و‬ ‫سواری‬،‫امثالهم‬ ‫و‬ ‫تیراندازی‬‫معامالت‬‫ربوی‬(‫یا‬ ‫قرضی‬‫معاملی‬->‫هر‬
‫قرض‬ ‫در‬ ‫زیاده‬ ‫گونه‬)‫انج‬ ‫برای‬ ‫گرفتن‬ ‫اجرت‬ ،‫معامله‬ ‫فرآیند‬ ‫در‬ ‫اقتصادی‬ ‫سلطه‬ ،‫ام‬
‫واجبات‬،‫قضاوت‬ ‫و‬ ‫جماعت‬ ‫امام‬ ‫و‬‫گریاندن‬‫جادو‬ ‫و‬ ‫سحر‬ ،‫دروغ‬ ‫بواسطه‬ ‫مردم‬
•‫حرام‬ ‫هدف‬(‫و‬ ‫حرام‬ ‫لباس‬ ،‫بت‬ ‫ساختن‬ ،‫حرام‬ ‫غذای‬ ،‫حرام‬ ‫آالت‬ ‫تولید‬)...
12www.nekoo.ir

13. ‫به‬ ‫توجه‬‫خیارات‬‫بیع‬ ‫در‬
•‫خیار‬:‫معامله‬ ‫طرفین‬ ‫حق‬ ‫یک‬ ،‫معامله‬ ‫فسخ‬ ‫اختیار‬
•‫غبن‬ ،‫مجلس‬ ،‫حیوان‬ ،‫عیب‬ ،‫شرط‬ ‫خیار‬(‫و‬ ‫فاحش‬‫افحش‬)،
‫تبعض‬‫صفقه‬‫تاخیر‬ ،
•‫بعضی‬‫خیارات‬‫ذک‬ ‫قولنامه‬ ‫متن‬ ‫در‬ ‫ولو‬ ‫نیست‬ ‫اسقاط‬ ‫قابل‬‫شود‬ ‫ر‬
www.nekoo.ir 13

14. ‫عقود‬‫اسالمی‬
•‫عقد‬‫نکاح‬
•‫بیع‬
•‫و‬ ‫اجاره‬‫رهن‬(‫کامل‬ ‫رهن‬‫ربوی‬‫است‬)
•‫ضمان‬
•‫جعاله‬‫صلح‬ ،
•‫استصناع‬‫و‬‫مرابحه‬
•‫و‬ ‫مزارعه‬‫مساقات‬
www.nekoo.ir 14

15. ‫شرایط‬‫عقود‬
•‫طرفین‬:‫اموال‬ ‫در‬ ‫تصرف‬ ‫حق‬ ‫دارای‬ ‫و‬ ‫مختار‬ ‫و‬ ‫عاقل‬ ‫و‬ ‫بالغ‬
•‫آن‬ ‫شرایط‬ ‫و‬ ‫معامله‬ ‫مورد‬:
•‫تعهدات‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫یا‬ ‫مال‬ ‫بودن‬ ‫مشخص‬
•‫اجرت‬‫المثل‬:‫قرارداد‬ ‫شرایط‬ ‫از‬ ‫خارج‬ ‫استفاده‬(‫فیزیکی‬ ‫و‬ ‫زمانی‬)‫ب‬ ،‫اید‬
‫اجرت‬‫المثل‬‫بدهد‬ ‫مال‬ ‫صاحب‬ ‫به‬ ‫را‬.‫شده‬ ‫ذکر‬ ‫قرارداد‬ ‫در‬ ‫اینکه‬ ‫مگر‬
‫باشد‬( .‫اجرت‬‫المثل‬‫و‬ ‫غصب‬ ،‫ازدواج‬ ‫در‬...‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫نیز‬)
•‫وجود‬ ‫عدم‬‫غرر‬:‫وابسته‬ ‫مجهول‬ ‫زمانی‬ ‫به‬ ‫اجاره‬ ‫شروع‬ ‫زمان‬ ‫در‬ ‫مثال‬
‫نباشد‬www.nekoo.ir 15

16. ‫مشارکت‬
•‫شراکت‬ ‫شروع‬:‫بین‬ ‫شرکت‬ ‫قبول‬ ‫و‬ ‫ایجاب‬ ،‫رسیدن‬ ‫ارث‬ ،‫اموال‬ ‫شدن‬ ‫مخلوط‬‫شرکا‬
•‫در‬ ‫نفر‬ ‫چند‬ ‫اگر‬‫مزدی‬‫که‬‫از‬‫کار‬‫خودشان‬‫می‬‫گیرند‬‫با‬‫یکدیگر‬‫شرکت‬‫کنند‬‫مثل‬ ،‫دالکها‬‫که‬‫قرار‬‫می‬
‫قسمت‬ ‫هم‬ ‫با‬ ‫گرفتند‬ ‫مزد‬ ‫قدر‬ ‫هر‬ ‫گذارند‬‫کنند‬‫شرکت‬‫آنان‬‫صحیح‬‫نیست‬.
•‫باید‬ ‫مشارکت‬ ‫موضوع‬‫غرری‬‫نباشد‬.‫به‬ ‫مسلط‬ ‫و‬ ‫مختار‬ ‫و‬ ‫بالغ‬ ‫و‬ ‫عاقل‬ ‫باید‬ ‫طرف‬ ‫دو‬‫اموالشان‬(‫غی‬‫ر‬
‫ورشکسته‬)‫باشند‬.
•‫وقت‬ ‫هر‬‫شرکا‬‫بخواهند‬‫نمی‬‫شراکت‬ ‫عقد‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫معین‬ ‫زمان‬ ‫تا‬ ‫دهد‬ ‫خاتمه‬ ‫مشارکت‬ ‫به‬ ‫توانند‬(‫نظ‬‫ر‬
‫اکثر‬:‫شرکت‬‫است‬ ‫الزم‬ ‫عقد‬)
•‫از‬ ‫یکی‬ ‫اگر‬‫شرکا‬‫در‬ ‫تصرف‬ ‫حق‬ ‫یا‬ ‫شود‬ ‫دیوانه‬ ‫یا‬ ‫بمیرد‬‫اموالش‬‫می‬ ‫باطل‬ ‫شرکت‬ ‫دهد‬ ‫دست‬ ‫از‬ ‫را‬‫شود‬
•‫مال‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫مشارکت‬ ‫نسبت‬ ،‫باشد‬ ‫فروش‬ ‫و‬ ‫خرید‬ ‫و‬ ‫درآمد‬ ‫و‬ ‫هزینه‬ ‫در‬ ‫باید‬ ‫مشارکت‬‫و‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫کار‬.
•‫اجرت‬ ‫دارد‬ ‫حق‬ ‫نشده‬ ‫آن‬ ‫متعهد‬ ‫شراکت‬ ‫ابتدای‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کرده‬ ‫فعالیتی‬ ‫شرکت‬ ‫در‬ ‫کسی‬ ‫اگر‬‫المثل‬‫را‬ ‫کار‬(‫س‬ ‫از‬ ‫قبل‬‫یا‬ ‫ود‬
‫زیان‬)‫بردارد‬.
•‫است‬ ‫الزم‬ ‫شراکت‬ ‫شرایط‬ ‫به‬ ‫عمل‬ ‫و‬ ‫شرکت‬ ‫مصلحت‬ ‫به‬ ‫عمل‬.
www.nekoo.ir 16

17. ‫حقوق‬ ‫رساله‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫مشارکت‬ ‫ای‬ ‫حرفه‬ ‫اخالق‬
‫سجاد‬ ‫امام‬(‫ع‬)
•‫حق‬‫معاشر‬:‫نیرنگ‬ ‫و‬ ‫خیانت‬ ‫و‬ ‫ضرر‬ ‫عدم‬."‫خود‬ ‫منافع‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫رساندن‬ ‫ضرر‬‫ت‬
‫است‬ ‫ربا‬ ‫نموده‬ ‫اعتماد‬ ‫تو‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫کسی‬ ‫به‬
•‫حق‬‫شریک‬:‫گیری‬ ‫تصمیم‬ ‫عدم‬ ،‫مساوات‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫منافع‬ ‫حفظ‬ ‫غیاب‬ ‫در‬
‫خیانت‬ ‫عدم‬ ‫و‬ ‫مال‬ ‫از‬ ‫حفاظت‬ ،‫مشورت‬ ‫بدون‬
•‫تا‬ ‫است؛‬ ‫شرکاء‬ ‫با‬ ‫خداوند‬ ‫دست‬‫وقتیکه‬‫نکنن‬ ‫خیانت‬ ‫دیگر‬ ‫هم‬ ‫به‬‫د‬
•‫مال‬ ‫حق‬:‫جان‬ ،‫حالل‬ ‫مصرف‬ ‫و‬ ‫کسب‬‫عزیزتر‬‫انسان‬ ‫شراکت‬ ،‫است‬ ‫مال‬ ‫از‬
‫دارد‬ ‫اختیار‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫مالش‬ ‫که‬ ‫کسی‬ ‫صواب‬ ‫و‬ ‫خطا‬ ‫در‬
www.nekoo.ir 17

18. ‫ربا‬
www.nekoo.ir 18
‫دارد‬ ‫مصداق‬ ‫هستند‬ ‫مشخص‬ ‫مقدار‬ ‫و‬ ‫وزن‬ ‫دارای‬ ‫که‬ ‫مبادله‬ ‫موضوعات‬ ‫در‬ ‫ربا‬
‫اعتباری‬ ‫یا‬ ‫ذاتی‬ ‫ارزش‬ ،‫پول‬ ،‫کاال‬(‫امالک‬ ‫و‬ ‫اسناد‬)
‫اخذ‬ ‫اگر‬‫دیرکرد‬‫شود‬ ‫مشروط‬ ‫معامله‬ ‫در‬‫رباست‬‫در‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫توافق‬ ‫قرض‬ ‫پرداخت‬ ‫هنگام‬ ‫در‬ ‫اگر‬ ،‫ازای‬‫تس‬‫ویه‬
‫ندارد‬ ‫اشکالی‬ ‫شود‬ ‫کم‬ ‫مبلغی‬ ‫زودتر‬
‫قرضی‬ ‫یا‬ ‫جلی‬ ‫ربای‬(‫اخذ‬ ‫و‬ ‫قرضی‬‫دیرکرد‬‫صورت‬ ‫هر‬ ‫به‬=‫سپرده‬ ‫به‬ ‫الزام‬ ،‫خدمات‬ ،‫پول‬)
‫قرض‬ ‫به‬ ‫اضافه‬ ‫مبلغی‬ ‫گیرنده‬ ‫قرض‬ ‫اگر‬ ،‫باشد‬ ‫نشده‬ ‫زیاده‬ ‫بازپرداخت‬ ‫به‬ ‫شرط‬ ‫قرض‬ ‫متن‬ ‫در‬ ‫اگر‬‫پس‬ ‫را‬
‫نیست‬ ‫حرام‬ ‫دهد‬
‫مستحب‬ ‫تشکر‬ ‫جهت‬ ‫از‬ ‫بلکه‬‫است‬
‫یا‬ ‫خفی‬ ‫ربای‬‫معاملی‬(‫نامساوی‬ ‫مقدار‬ ‫به‬ ‫همجنس‬ ‫چیز‬ ‫دو‬ ‫مبادله‬ ،‫معامله‬ ‫در‬)
‫صرافی‬‫شغل‬ ‫یک‬‫مکروه‬‫پرتگاه‬ ‫لبه‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫چرا‬ ‫است‬‫رباست‬،‫معامالت‬‫صرافی‬‫فی‬ ‫باید‬‫المج‬‫لس‬‫باشند‬
‫وگرنه‬‫هست‬ ‫نرخ‬ ‫تغییر‬ ‫احتمال‬.

19. ‫منافع‬ ‫تضاد‬ ‫و‬ ‫ربا‬
www.nekoo.ir 19
‫ریسک‬ ‫بدون‬ ‫ثروت‬ ‫کسب‬ ‫راه‬ ‫ترین‬ ‫ساده‬ ‫رباخواری‬
‫است‬ ‫گیرنده‬ ‫ربا‬ ‫بقای‬ ‫در‬ ‫خوار‬ ‫ربا‬ ‫بقای‬
‫توانگری‬ ‫عدم‬ ‫و‬ ‫موفقیت‬ ‫عدم‬ ‫در‬ ‫گیرنده‬ ‫ربا‬ ‫بقای‬(‫شود‬ ‫موفق‬ ‫اگر‬‫دیگر‬
‫ربا‬‫نمی‬‫گیرد‬)
،‫منافع‬ ‫تضاد‬‫دوقشری‬‫و‬ ‫تنازع‬ ‫و‬ ‫شدن‬‫بوجود‬‫آمن‬‫دو‬ ‫از‬ ‫یکی‬‫سناری‬‫و‬:
‫دهد‬ ‫می‬ ‫پس‬ ‫را‬ ‫مال‬ ‫گیرنده‬ ‫ربا‬(‫جیب‬ ‫در‬ ‫حرام‬ ‫مال‬‫رباخوار‬)
‫پس‬ ‫را‬ ‫مال‬ ‫گیرنده‬ ‫ربا‬‫نمی‬‫دهد‬(‫جیب‬ ‫در‬ ‫حرام‬ ‫مال‬‫رباگیر‬)

20. ‫قرض‬
www.nekoo.ir 20
‫دارند‬ ‫هم‬ ‫را‬ ‫دادن‬ ‫پس‬ ‫توان‬ ‫و‬ ‫دارند‬ ‫الزم‬ ‫چیزی‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫متوسط‬ ‫قشر‬ ‫برای‬ ‫قرض‬
‫بیت‬ ‫از‬ ‫فقیران‬‫المال‬‫بگیرند‬ ‫پول‬.‫پولدارها‬‫شریک‬ ‫از‬
‫مهمتر‬ ‫زندگی‬ ‫کف‬ ‫تامین‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫خانواده‬ ‫و‬ ‫خود‬ ‫روزی‬ ‫از‬ ‫قرض‬ ‫دادن‬ ‫پس‬‫است‬
‫تورمی؟‬ ‫شرایط‬ ‫در‬ ‫قرض‬
‫با‬ ‫دادن‬ ‫قرض‬
‫نرخ‬ ‫به‬ ‫توجه‬
‫تورم‬ ‫اعالم‬
‫دارد‬ ‫ربوی‬ ‫حالت‬
‫موسسه‬ ‫خود‬ ‫و‬
‫است‬ ‫ممکن‬
‫ی‬ ‫باشد‬ ‫ذینفع‬‫ا‬
‫واقعی‬ ‫آمار‬
‫نباشد‬
‫دولتی‬ ‫تضمین‬
‫قرض‬ ‫سود‬ ‫برای‬
‫الحسنه‬
‫گفته‬ ‫طرفداران‬
‫اند‬‫مثل‬ ‫دولت‬
‫و‬ ‫است‬ ‫همه‬ ‫پدر‬
‫و‬ ‫پدر‬ ‫ربای‬
‫جایز‬ ‫فرزند‬!
ok
‫دادن‬ ‫قرض‬
‫ی‬ ‫کاال‬ ‫از‬ ‫سبدی‬‫ا‬
‫طال‬
‫د‬ ‫استفاده‬ ‫قابل‬‫ر‬
‫تورم‬
‫مشارکت‬ ‫البته‬
‫است‬ ‫راه‬ ‫بهترین‬
‫تاثیر‬‫تورم‬‫هم‬‫در‬
‫جیب‬‫قرض‬‫دهنده‬
‫است‬‫و‬‫هم‬‫گیرنده‬
‫متصل‬‫کردن‬‫نرخ‬‫بازپرداخت‬‫به‬‫نوسانات‬‫پولی‬‫حالل‬‫ن‬‫یست‬‫و‬
‫برای‬‫سپرده‬‫گذار‬‫و‬‫سپرده‬‫پذیر‬‫به‬‫طور‬‫یکسان‬‫نقش‬‫د‬‫ارد‬.
(‫دادگاه‬‫تجدید‬‫نظر‬‫شریعت‬،‫پاکستان‬2000،593)

21. ‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫مالی‬ ‫تامین‬
www.nekoo.ir 21
‫به‬‫کارآفرین‬‫وام‬ ‫کسی‬ ‫که‬‫نمی‬‫دهد‬!‫ولی‬
‫داخلی‬ ‫منابع‬ ‫از‬(‫انباشته‬ ‫سود‬)‫کنیم‬ ‫مالی‬ ‫تامین‬
‫بگیریم‬ ‫شریک‬(‫سی‬ ‫وی‬ ‫و‬ ‫فرشته‬)
‫وام‬‫ربوی‬‫نگیریم‬
‫مضاربه‬(‫شریک‬ ‫یک‬ ‫از‬ ‫بازرگانی‬ ‫کار‬ ،‫شریک‬ ‫یک‬ ‫از‬ ‫پول‬)
‫استصناع‬(‫ساخت‬ ‫سفارش‬:‫و‬ ‫فرش‬ ،‫مسکن‬ ‫مثال‬)...
‫مرابحه‬(‫قرض‬ ،‫اقساطی‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫سود‬ ‫با‬ ‫آن‬ ‫فروش‬ ‫و‬ ‫جنس‬ ‫خرید‬
‫مثال‬ ،‫کاالیی‬)...

22. ‫زکات‬ ‫و‬ ‫خمس‬–‫سال‬ ‫است‬ ‫واجب‬ ‫دارد‬ ‫درآمد‬ ‫که‬ ‫کس‬ ‫هر‬ ‫بر‬‫خمسی‬‫باشد‬ ‫داشته‬
www.nekoo.ir 22
‫شتر‬ ‫در‬ ‫زکات‬‫گوسفند‬ ،‫گاو‬ ،(‫انعام‬‫ثالث‬)‫نقره‬ ،‫طال‬ ‫؛‬(‫نقدین‬)‫ک‬ ‫و‬ ‫خرما‬ ،‫گندم‬ ،‫جو‬ ‫؛‬‫شمش‬
(‫َّات‬‫ل‬‫غ‬‫اربع‬)‫برداری‬ ‫بهره‬ ‫روش‬ ‫و‬ ‫نصاب‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫ولی‬ ‫نیست‬ ‫زکات‬ ‫و‬ ‫خمس‬ ‫جایگزین‬ ‫مالیات‬‫از‬‫خمس‬ ‫مشمول‬ ‫مال‬‫می‬‫کاهد‬.
َ‫و‬ْ‫ا‬‫ُو‬‫م‬َ‫ل‬ْ‫ع‬‫ا‬‫َا‬‫م‬ََّ‫ن‬َ‫أ‬‫ُم‬‫ت‬ْ‫م‬ِ‫ن‬َ‫غ‬‫َّن‬ِ‫م‬ٍ‫ء‬‫شی‬ََّ‫ن‬َ‫أ‬َ‫ف‬ِ‫ه‬ََّ‫ل‬ِ‫ل‬ُ‫ه‬َ‫س‬ُ‫م‬ُ‫خ‬َ‫و‬ِ‫ل‬‫ُو‬‫س‬ََّ‫ر‬‫ِل‬‫ل‬َ‫و‬‫ِی‬‫ذ‬ِ‫ل‬‫ْبی‬‫ر‬ُ‫ق‬ْ‫ل‬‫ا‬َ‫و‬‫َی‬‫م‬‫َا‬‫ت‬‫ْی‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ِ‫ن‬‫َاکی‬‫س‬َ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ِ‫ن‬ْ‫ب‬‫ا‬ِ‫ل‬‫ِی‬‫ب‬ََّ‫س‬‫ال‬...
(‫انفال‬41)‫بدانید‬‫گونه‬ ‫هر‬‫غنیمتی‬‫برای‬ ‫آن‬ ‫خمس‬ ،‫آورید‬ ‫دست‬ ‫به‬‫خدا‬...
‫فقهای‬‫اس‬ ‫جنگی‬ ‫غنیمت‬ ‫از‬ ‫تر‬ ‫گسترده‬ ‫فوق‬ ‫آیه‬ ‫در‬ ‫غنیمت‬ ‫معنای‬ ‫معتقدند‬ ‫شیعه‬‫ت‬.
‫و‬ ‫کسب‬ ‫منفعت‬‫کار‬(‫و‬ ‫غرامت‬ ‫و‬ ‫جایزه‬ ‫و‬ ‫هدیه‬ ‫از‬ ‫غیر‬‫مهریه‬)‫خ‬ ‫یکساله‬ ‫مخارج‬ ‫از‬ ‫بیش‬‫ود‬
‫خانواده‬ ‫و‬(‫مئونه‬=،‫مهمانی‬ ،‫خانواده‬ ‫و‬ ‫خود‬ ‫ساالنه‬ ‫حالل‬ ‫ی‬ ‫هزینه‬‫کفارات‬،‫مسافرت‬ ،
‫و‬ ‫نقلیه‬ ‫وسیله‬...‫و‬ ‫حرام‬ ‫های‬ ‫هزینه‬ ‫از‬ ‫غیر‬‫تجمالت‬‫مورد‬ ‫بی‬ ‫تشریفات‬ ‫و‬)
‫مال‬‫مخمس‬(‫یکبار‬ ‫که‬‫خمسش‬‫داده‬ ‫را‬‫اند‬)‫دارد‬ ‫خمس‬ ‫حرام‬ ‫به‬ ‫مخلوط‬ ‫مال‬ ،‫ندارد‬ ‫خمس‬

23. ‫اصل‬43‫اساسی‬ ‫قانون‬
‫کردن‬ ‫کن‬ ‫ریشه‬ ‫و‬ ‫جامعه‬ ‫اقتصادی‬ ‫استقالل‬ ‫تامین‬ ‫برای‬‫و‬ ‫فقر‬
‫حفظ‬ ‫با‬ ،‫رشد‬ ‫جریان‬ ‫در‬ ‫انسان‬ ‫نیازهای‬ ‫برآوردن‬ ‫و‬ ‫محرومیت‬
‫ضوابط‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫ایران‬ ‫اسالمی‬ ‫جمهوری‬ ‫اقتصاد‬ ،‫او‬ ‫آزادگی‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫استوار‬ ‫زیر‬:
1-‫اساسی‬ ‫نیازهای‬ ‫تامین‬:،‫پوشاک‬ ،‫خوراک‬ ،‫مسکن‬
‫برای‬ ‫الزم‬ ‫امکانات‬ ‫و‬ ‫پرورش‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ،‫درمان‬ ،‫بهداشت‬
‫همه‬ ‫برای‬ ‫خانواده‬ ‫تشکیل‬.
2-‫رسی‬ ‫منظور‬ ‫به‬ ‫همه‬ ‫برای‬ ‫کار‬ ‫امکانات‬ ‫و‬ ‫شرایط‬ ‫تامین‬‫دن‬
‫دادن‬ ‫قرار‬ ‫و‬ ‫کامل‬ ‫اشتغال‬ ‫به‬‫وسائل‬‫کس‬ ‫همه‬ ‫اختیار‬ ‫در‬ ‫کار‬‫انی‬
‫ولی‬ ‫کارند‬ ‫به‬ ‫قادر‬ ‫که‬‫وسائل‬‫تعاون‬ ‫شکل‬ ‫در‬ ،‫ندارند‬ ‫کار‬‫از‬ ،‫ی‬
‫و‬ ‫تمرکز‬ ‫به‬ ‫نه‬ ‫که‬ ‫دیگر‬ ‫مشروع‬ ‫راه‬ ‫هر‬ ‫یا‬ ‫بهره‬ ‫بدون‬ ‫وام‬ ‫راه‬
‫و‬ ‫شود‬ ‫منتهی‬ ‫خاص‬ ‫های‬ ‫گروه‬ ‫و‬ ‫افراد‬ ‫دست‬ ‫در‬ ‫ثروت‬ ‫تداول‬
‫یک‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫دولت‬ ‫نه‬‫کارفرمای‬‫بزرگ‬‫مطلق‬‫درآورد‬.‫ای‬‫ن‬
‫عم‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬ ‫های‬ ‫ضرورت‬ ‫رعایت‬ ‫با‬ ‫باید‬ ‫اقدام‬‫ومی‬
‫گیرد‬ ‫صورت‬ ‫رشد‬ ‫مراحل‬ ‫از‬ ‫یک‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫کشور‬ ‫اقتصاد‬.
3-‫شک‬ ‫که‬ ‫صورتی‬ ‫به‬ ‫کشور‬ ‫اقتصادی‬ ‫برنامه‬ ‫تنظیم‬‫محتوا‬ ‫و‬ ‫ل‬
‫شغلی‬ ‫تالش‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬ ‫فرد‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫چنان‬ ‫کار‬ ‫ساعات‬ ‫و‬،
‫و‬ ‫سیاسی‬ ،‫معنوی‬ ‫سازی‬ ‫خود‬ ‫برای‬ ‫کافی‬ ‫توان‬ ‫و‬ ‫فرصت‬
‫و‬ ‫مهارت‬ ‫افزایش‬ ‫و‬ ‫کشور‬ ‫رهبری‬ ‫در‬ ‫فعال‬ ‫شرکت‬ ‫و‬ ‫اجتماعی‬
‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫ابتکار‬.
4-‫کاری‬ ‫به‬ ‫افراد‬ ‫اجبار‬ ‫عدم‬ ‫و‬ ‫شغل‬ ‫انتخاب‬ ‫آزادی‬ ‫رعایت‬
‫دیگری‬ ‫کار‬ ‫از‬ ‫کشی‬ ‫بهره‬ ‫از‬ ‫جلوگیری‬ ‫و‬ ‫معین‬.
5-‫منع‬‫اضرار‬‫دیگر‬ ‫و‬ ‫ربا‬ ‫و‬ ‫احتکار‬ ‫و‬ ‫انحصار‬ ‫و‬ ‫غیر‬ ‫به‬
‫معامالت‬‫حرام‬ ‫و‬ ‫باطل‬.
6-‫و‬ ‫اسراف‬ ‫منع‬‫تبذیر‬‫به‬ ‫مربوط‬ ‫شئون‬ ‫همه‬ ‫در‬،‫اقتصاد‬‫اعم‬
‫خدمات‬ ‫و‬ ‫توزیع‬ ،‫تولید‬ ،‫گذاری‬ ‫سرمایه‬ ،‫مصرف‬ ‫از‬.
7-‫نسب‬ ‫به‬ ‫ماهر‬ ‫افراد‬ ‫تربیت‬ ‫و‬ ‫فنون‬ ‫و‬ ‫علوم‬ ‫از‬ ‫استفاده‬‫ت‬
‫کشور‬ ‫اقتصاد‬ ‫پیشرفت‬ ‫و‬ ‫توسعه‬ ‫برای‬ ‫احتیاج‬.
8-‫ک‬ ‫اقتصاد‬ ‫بر‬ ‫بیگانه‬ ‫اقتصادی‬ ‫سلطه‬ ‫از‬ ‫جلوگیری‬‫شور‬.
9-،‫کشاورزی‬ ‫تولیدات‬ ‫افزایش‬ ‫بر‬ ‫تاکید‬‫دامی‬‫صنعت‬ ‫و‬‫که‬ ‫ی‬
‫خودکف‬ ‫مرحله‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫کشور‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫تامین‬ ‫را‬ ‫عمومی‬ ‫نیازهای‬‫ائی‬
‫برهاند‬ ‫وابستگی‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫برساند‬.
www.nekoo.ir 23

24. ‫اصل‬49–‫فساد‬ ‫با‬ ‫صحیح‬ ‫مبارزه‬
•‫است‬ ‫موظف‬ ‫دولت‬‫ثروتهای‬‫سرقت‬ ،‫اختالس‬ ،‫رشوه‬ ،‫غصب‬ ،‫ربا‬ ‫از‬ ‫ناشی‬،
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫سوء‬ ،‫موقوفات‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫سوء‬ ،‫قمار‬‫کاریها‬‫مقاطعه‬‫و‬‫معامال‬‫ت‬
‫زمینهای‬ ‫فروش‬ ،‫دولتی‬‫موات‬‫فساد‬ ‫اماکن‬ ‫کردن‬ ‫دایر‬ ،‫اصلی‬ ‫مباحات‬ ‫و‬‫و‬
‫به‬ ‫و‬ ‫گرفته‬ ‫را‬ ‫مشروع‬ ‫غیر‬ ‫موارد‬ ‫سایر‬‫حق‬ ‫صاحب‬‫صورت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫رد‬
‫به‬ ‫او‬ ‫نبودن‬ ‫معلوم‬‫المال‬‫بیت‬‫بدهد‬.‫ت‬ ‫و‬ ‫رسیدگی‬ ‫با‬ ‫باید‬ ‫حکم‬ ‫این‬‫و‬ ‫حقیق‬
‫شود‬ ‫اجرا‬ ‫دولت‬ ‫وسیله‬ ‫به‬ ‫شرعی‬ ‫ثبوت‬.
24www.nekoo.ir

25. ‫سوال‬‫امتحانی‬
•‫چه؟‬ ‫یعنی‬ ‫جمله‬ ‫این‬ ،‫دارد‬ ‫را‬ ‫مهد‬ ‫حکم‬ ‫عقل‬ ‫برای‬ ‫طبیعت‬
•‫است؟‬ ‫کدام‬ ‫طرفدار‬ ‫اسالم‬ ‫چیست؟‬ ‫توسعه‬ ‫و‬ ‫رشد‬ ‫تفاوت‬
•‫چرا؟‬ ‫گیرد؟‬ ‫می‬ ‫تعلق‬ ‫شما‬ ‫به‬ ‫زکات‬ ‫و‬ ‫خمس‬ ‫آیا‬
•‫که‬ ‫گرفت‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫قرضی‬ ‫چه‬ ‫تورمی‬ ‫شرایط‬ ‫در‬‫ربوی‬‫ق‬ ‫ضرر‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نبوده‬‫رض‬
‫نباشد؟‬ ‫دهنده‬
•‫اجرت‬‫المثل‬‫معناست؟‬ ‫چه‬ ‫به‬ ‫اجاره‬ ‫و‬ ‫شراکت‬ ‫در‬
•‫غرر‬‫چه؟‬ ‫یعنی‬ ‫معامله‬ ‫در‬
•‫کدامند؟‬ ‫بیع‬ ‫صحت‬ ‫شرایط‬
www.nekoo.ir 25